Van: H. de Gooijer (Ecofys), J. Verschelling (Ecofys), M. Scholtens (K+V) Voor: Gemeente Tholen Onlangs onderzochten Ecofys en K+V de mogelijkheden van duurzame energie in Zeeuwse gemeenten. Per gemeente werden de mogelijkheden geïnventariseerd. Deze inventarisatie bestond uit twee delen: 1. Inventarisatie van het potentieel van duurzame energie binnen de gemeentegrenzen. 2. Inventarisatie van een aantal interessante projectmogelijkheden voor het vervolgtraject. Het eerste deel heeft tot op heden een potentieel met onderverdeling over sectoren en technieken opgeleverd (zie 1), zowel voor Tholen als omliggende gemeenten. Daarnaast heeft een brainstorm een lijst van mogelijke projecten opgeleverd (zie 2). Tijdens een werkbijeenkomst zijn de meest kansrijke projecten geselecteerd (lokaal of regionaal). welke in deze eindrapportage zijn uitgewerkt tot een overzichtelijke projectsheet met aanbeveling over de te nemen stappen. 1 Potentieel van aanbod van duurzame energie 1.1 Tholen Met behulp van de gestandaardiseerde DE-scan 1 is het potentieel aan duurzame energie (behalve windenergie) ingeschat. Uit deze scan is naar voren gekomen dat in Tholen ca. 340.000 Gigajoule 2 duurzame energie jaarlijks kan worden opgewekt. Hiermee kan het energiegebruik van ruim 3 800 huishoudens (41% van de 9.300 huishoudens in Tholen) volledig duurzaam worden gecompenseerd. Het potentieel kan worden verdeeld in: 1. Duurzame energie dat in en op gebouwen (woningen, boerderijen, kantoorgebouwen, andere bedrijfsgebouwen) wordt opgewekt. Hierbij dient met name te worden gedacht aan toepassingen van zonne-energie en warmtepompen. Dit deel bedraagt in Tholen 48%. 2. Duurzame energie dat uit biologische afvalproducten wordt opgewekt, met name uit organisch afbreekbare reststoffen, zoals mest, snoeihout en GFT-afval. Het potentieel van deze bioenergie bedraagt in Tholen 52%. Exacte resultaten staan vermeld in bijlage 1. 1 Er is gebruik gemaakt van software van Novem, aangepast naar eigen inzichten van Ecofys. Deze software gaat uit van aannamen om het zogenaamde praktische potentieel van duurzame energie te bepalen. Hieronder wordt verstaan dat bewezen technologie wordt toegepast die (eventueel door subsidie) rendabel is of anderszins toegevoegde waarde voor de doelgroep biedt. Er wordt bijvoorbeeld aangenomen dat 50% van de bestaande woningen met een zonneboiler en vier zonnepanelen kunnen worden uitgerust, en evenzo 90% van de nieuw te bouwen woningen. 2 Een gigajoule (GJ) is 1 miljard Joule, dit is de eenheid van energie. Statistisch gebruikt een gemiddeld Nederlands huishouden op jaarbasis 89 GJ, verdeeld over elektriciteit, warmte en gas. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 1/16
De volgende figuur geeft een indruk van de gebouwgebonden opties, verdeeld over de sectoren. 32% 34% Volkshuisvesting Gemeente Vastgoed Sport & recreatie Onderwijs Infrastructuur Zorg 25% 3% 1% 3% 2% 0% Bedrijven Agrarisch Figuur 1 Het potentieel van gebouwgebonden duurzame energie opties verdeeld over verschillende sectoren. De technieken die het mogelijk maken om het duurzame energie potentieel nuttig te gebruiken, worden toegelicht in bijlage 2. Een onderverdeling van het potentieel over deze technieken biedt de volgende figuur. 32% 25% Zonnepanelen Zonnewarmte actief Zonnewarmte passief Omgevingswarmte 20% 4% 1% 8% 10% Energie-opslag Vergisting natte biomassa Verbranding droge biomassa Figuur 2 Het potentieel van duurzame energie in de gemeente Tholen over de verschillende technieken. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 2/16
Mede op basis van deze figuren trekken wij de volgende vier conclusies: 1. Met het praktische potentieel aan duurzame energie in Tholen is het mogelijk om 41% van het huishoudelijke energiegebruik duurzaam te compenseren. 2. Het potentieel van bio-energie is relatief groot (52%). Hiervan wordt 39% ingevuld door natte biomassa stromen uit de agrarische sector (met name varkensmest) en gemeentelijk beheer (met name GFT-afval en bermgras). De overige 61% bestaat uit droge biomassa uit de agrarische sector (met name stapelbare mest uit de pluimveesector 3 ), snoeihout van plantsoenen, recreatiegebieden, bos e.d. 3. Met 16% van het totaal (incl. bio) biedt volkshuisvesting goede mogelijkheden om duurzame energie toe te passen. Denk hierbij vooral aan mogelijkheden van zonnepanelen en zonnewarmte in de bestaande bouw en nieuwbouw. 4. De agrarische sector en bedrijven leveren volgens de figuur tevens interessante mogelijkheden voor andere duurzame energie (niet bio-energie). Dit komt met name door de dakvlakken van boerderijen en bedrijfspanden die voor zonnepanelen kunnen worden benut. Het is echter de vraag of dit potentieel ook in de praktijk kan worden ingezet. Bovenstaande resultaten zijn gebaseerd op het praktisch potentieel van de gemeente. Hiermee wordt bedoeld het toepassen van bewezen technologie, dat (eventueel door subsidie) rendabel is of anderszins toegevoegde waarde voor de doelgroep biedt. De volgende, voor Tholen relevante, duurzame energiebronnen zijn buiten beschouwing gelaten: 1. Getijdenenergie: Het is technisch mogelijk om de stromingsenergie van de in- en uitgaande eb- en vloedstroom van de Oosterschelde te benutten bij de stormvloedkering. Onderzoek wees uit dat 1,5 miljoen GJ duurzaam kan worden gewonnen, waarmee 17.000 huishoudens duurzaam gecompenseerd kunnen worden. In dat geval zou de stormvloedkering volledig worden benut als een energiecentrale. Omdat deze centrale een te hoge impact zou hebben op het getijdenverschil, is deze grootschalige benutting van stromingsenergie niet haalbaar. Kleinschalige projecten zouden evenwel nader onderzocht kunnen worden. 2. Energie uit osmose. Mogelijk dat in de toekomst (termijn ca. tien jaar) de potentiële energie uit het grensvlak tussen zoet en zout benut kan worden. Bij het spuien van overtollig polderwater in de Oosterschelde of het Marsgat kan deze energie worden gewonnen. Daarboven zijn er mogelijkheden om het zoetwaterdebiet door de Krammersluizen hiervoor te benutten. De provincie Zeeland laat de mogelijkheden momenteel onderzoeken. 3. Bio-energie uit energieteelt: Vanwege het enorme areaal aan landbouwgrond in de gemeente biedt energieteelt in de toekomst wellicht goede mogelijkheden. Het areaal aan akkerbouwgrond bijvoorbeeld (ca 7.600 ha in gemeente Tholen) biedt een potentieel van ruim 1,0 miljoen GJ duurzame energie, waarmee een kleine 13.000 huishoudens duurzaam gecompenseerd kunnen worden. Energieteelt is echter economisch nog niet haalbaar, vanwege de vaak negatieve prijs van bijvoorbeeld snoeihout afval. De vraag naar brandstof voor bio-energiecentrales zou veel groter moeten zijn om energieteelt te overwegen. 3 Gedroogde kippenmest van de circa 125.000 leghennen kan worden verbrand of vergast. Er is slechts een klein aantal bedrijven hiermee actief. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 3/16
1.2 Tholen en de regio Het onderzoek voor de gemeente Tholen vond in dezelfde periode plaats als het onderzoek voor de overige Zeeuwse gemeenten. Onderstaande figuren geven de resultaten van Tholen weer in vergelijking met deze naburige gemeenten. DE-potentieel (GJ/jaar) 500,000 400,000 300,000 200,000 100,000 Bio: buitengebied Bio: gem. beheer Bio: agrarisch Agrarisch Bedrijven Zorg Infrastructuur Onderwijs Sport & recreatie Gemeente Vastgoed Volkshuisvesting 0 Vlissingen Middelburg Veere Schouwen-Duiveland Goes Reimerswaal Tholen Noord Beveland Kapelle Borsele Terneuzen Hulst Sluis Ter vergelijking: Een gemiddeld huishouden gebruikt 89 GJ Figuur 3 Tholen in vergelijking met het potentieel van duurzame energie in Zeeuwse gemeenten 2 Projectmogelijkheden Tholen Onderstaande tabel biedt een overzicht van projecten die tijdens de startbijeenkomst op 15 oktober 2003, alsmede tijdens interviews ter plaatse, naar voren zijn gebracht. Vervolgens zijn enkele projecten geselecteerd tijdens de werkbijeenkomst om een plan van aanpak uit te werken in de vorm van een projectsheet. Dit plan van aanpak vindt u in de bijlage. Tabel 1 (zie volgende pagina) Projectmogelijkheden in de gemeente Tholen. Het toepassen van duurzame energie gaat meestal gepaard met het maximaal benutten van energiebesparingsmogelijkheden, met name bij toepassingen in de gebouwde omgeving. Dit is aangegeven in de toelichting in de middelste kolom. In de laatste drie kolommen staat een indicatie van een drietal aspecten waarop deze projecten kunnen worden beoordeeld om een vervolgtraject in te zetten, waarvoor een plan van aanpak in de volgende fase wordt uitgewerkt. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 4/16
Nr. Titel Toelichting Realisme korte termijn Potentieel CO2 besparing Uitstraling 1 Gemeentehuis Nieuwbouw, ca. 6000m 2, ruime 2004-2006 +/- ++ aandacht voor energiebesparing Mogelijk toepassing warmtepompen met energieopslag in de bodem. 2 Brandweerkazerne Nieuwbouw 2005-2006 - +/- 3 Nieuwbouw school Nieuwbouw basisschool in St. +/- + Annaland 4 Welgelegen II Ontwikkeling bedrijventerrein, grond wordt uitgegeven 2003 +/- - 5 Ecokits Voetbalvereniging WHS doet het nu al +/- + 6 Zwembaden Mogelijkheden voor DE in zwembaden +/- of + + van St. Maartensdijk en Tholen. 7 Dorpshuis nieuwe stijl Nieuwbouw, oud Vossemeer Financiële problemen 8 Vroonstede Woningbouw 130 woningen, huur en koop, worden nu uitgegeven. Te laat 9 Kassenbouw Kassengebied bij St Annaland. Toepassen gesloten kas of biomassa. 10 Wellevaete St. Uitbreiding sport en Annaland gemeenschapscentrum (sportzaal feestjes en partijen). 11 Nieuwe Brandweer St Annaland 600-800 m 2 brandweerkazerne 12 Nieuwbouw scholen St. Annaland 13 Nieuwbouw sport- en gemeenschapscentrum niet schokkend, zie nummer 2 2 Scholen kunnen 2 nieuwe scholen wordenin totaal ca 2000m 2, scholen probleem In St. Maartensdijk i.s.m. zwembad St. Maartensdijk Onbekend (ver weg). Staat geparkeerd vanwege bezuinigingsronde >2006 + + +/- + Bestemmingsplan + - wijziging. Over 1 tot 2 jaar +/- + - +/- Realisatie 2006-7. +/- + Na 2007 +/- + 14 Revitalisatie bedrijventerrein Tholen Noord Revitalisatie bedrijventerrein bij de haven, klein. 15 Recreatie Havengebied St. Annaland plan voor een poldertje van 100 vakantiebungalows (deels permanent deels recreatief). Groot. Soortgelijk plan voor Gorishoek (St. Maartensdijk) 100-200 bungalows, incl. zwembad. Groot. 16 Bedrijventerrein Tholen Welgelegen 2 (11 Ha, waarvan 1 pand van 20,000m2 BVO)) is een nieuw bedrijventerrein (komt een helofytenfilter), woonboulevard. 17 VMBO Tholen, i.s.m. ROC West Brabant 1000-1500, nieuwe locatie is nog niet bekend Onderhandelingen gemeente en projectontwikkelaar zijn gaande. Bouwplannen worden ingediend Terrein is bouwrijp. Bouwplannen worden ingediend. +/- +/- +/- + + + 2006-2007 + + Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 5/16
3 Conclusies Als het volledige potentieel in Tholen wordt benut dan wordt 41% van het energieverbruik van de huishoudens gedekt. Om verdergaande energie en CO 2 -doelstellingen te kunnen halen (bijvoorbeeld 100% van het energieverbruik door huishoudens is afkomstig van uit duurzame energie) dienen ook andere mogelijkheden te worden benut om CO 2 -uitstoot te vermijden. Daarnaast zijn er in de toekomst mogelijk kansen voor getijdenenergie, energieteelt en energie uit osmosecentrales. Indien volledig benut, zal het potentieel van deze bronnen een mogelijke veelvoud van het huidige praktische potentieel bieden. Praktische en economische bezwaren verhinderen op korte termijn het inzetten van een vervolgtraject. In vergelijking met de gemeenten in de regio biedt Tholen een relatief hoog duurzame energie potentieel. Dit heeft te maken met het grote buitengebied, het relatief grote aantal varkens. Een longlist met zeventien projecten is opgesteld. In lijn met de goede mogelijkheden in de gebouwde omgeving, zijn de meeste projecten hieraan gerelateerd. Tijdens de werkbijeenkomst zijn de meest kansrijke projecten geselecteerd. In de bijlage vindt u een uitwerking van deze projecten (incl. enkele regionale projecten) in de vorm van een overzichtelijke projectsheet met aanbevolen stappen. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 6/16
Bijlage 1 Overzicht praktisch potentieel Tholen Zonnepanelen Zonnewarmte actief Zonnewarmte passief Omgevingswarmte Energie-opslag Vergisting natte biomassa Verbranding droge biomassa Totaal Volkshuisvesting 15.080 31.984 2.223 4.593 53.880 Gemeente Vastgoed 3.470 1.094 4.564 Sport & recreatie 963 1.121 53 2.137 Onderwijs 4.474 100 0 4.574 Infrastructuur 35 750 785 Zorg 699 1 1.365 600 960 3.625 Bedrijven 31.492 5.187 4.534 41.213 Agrarisch 29.000 1.620 14.590 7.750 52.960 Bio: agrarisch 66.283 45.929 112.212 Bio: gem. beheer 2.332 36.515 38.846 Bio: buitengebied 25.284 25.284 85.213 35.477 3.688 26.117 13.244 68.614 107.728 340.080 Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 7/16
Bijlage 2 Duurzame energie technieken Zonne-energie Zonnewarmte actief Zonnewarmte passief Zonnepanelen Omgevingswarmte (warmtepompen) Energie-opslag (aquifers) Bio-energie Vergisting van natte biomassa Verbranding van droge biomassa Zonlicht wordt met behulp van collectoren omgezet in warm water. De systemen worden meestal ingezet voor de warmwatervoorziening (zonneboilers), maar kunnen ook voor ruimteverwarmingsdoeleinden worden gebruikt. Zonne-energie zonder gebruik van apparaten. De warmtevraag bij ruimteverwarming en de elektriciteitsvraag voor verlichting (daglicht) wordt verlaagd door zonlichtinstraling. Maximale benutting van passieve zonnewarmte vraagt om een optimaal gebouwontwerp. Zonnepanelen zetten (zon)licht om in elektriciteit. De panelen zijn gekoppeld aan het elektriciteitsnet, zodat elektriciteit die niet wordt verbruikt teruggeleverd kan worden aan het net. Warmtepompen brengen met behulp van mechanische energie de gratis warmte/energie die in de omgeving aanwezig is in grond- of oppervlaktewater of de buitenlucht (relatief lage temperatuur) op een hoger en bruikbaar temperatuurniveau. Deze techniek is te vergelijken met een omgekeerde koelkast. In de zomer wordt overtollige warmte opgeslagen in ondergrondse watervoerende lagen (zogenaamde aquifers ). Diezelfde warmte wordt er in de winter uitgehaald en gebruikt voor verwarming. Omgekeerd kan in de winter koude worden opgeslagen die in de zomer voor koelingsdoeleinden kan worden gebruikt. Alleen toepassingen van seizoensopslag van warmte, die met niet-fossiele energiedragers (zoals zonne-energie en warmtepompen) is opgewekt, worden meegeteld. Door biologische afbraak van natte biomassastromen (varkensmest, GFT, berm- en slootmaaisel). Door bacteriën onder uitsluiting van lucht ontstaat biogas dat direct kan worden omgezet in elektriciteit en warmte. Minimaal 2.500 ton per jaar nodig voor een unit. Snoei- en dunningshout, gedroogde kippenmest en ander droog bio-afval wordt verbrand of vergast. Hiermee wordt warmte en/of elektriciteit opgewekt. Meestal wordt voor de energie-omzetting gebruik gemaakt van een warmte/krachtinstallatie (minimaal 10.000 ton per jaar nodig), maar ook alleen warmte opwekken is mogelijk (minimaal 1.000 ton per jaar nodig). Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 8/16
Bijlage 3: Project sheets Wat kunnen de Zeeuwse gemeentes met biomassa? Achtergrond: Biomassa in Zeeland 4 : 20.000 ton bermgras 45.000 ton GFT-afval 12.000 ton houtafval (waaronder ook geverfd en geïmpregneerd hout dat een speciale verwerking vergt) ton snoeihout uit de openbare ruimte 13.000 ton grof tuinafval Rooi- en snoeihout uit de fruitsector (7.5 ton/ha/jr) Mest Sommige van deze stromen kunnen gemeenten alleen tegen betaling kwijt (zoals GFT, bermgras, verontreinigd hout). De meeste gemeenten hebben meerjarige contracten afgesloten voor de afvoer van GFT. Niet alle bovenstaande gemeentelijke biomassa is beschikbaar. GFT wordt bijvoorbeeld middels compostering verwerkt tot compost en hiervoor hebben de gemeenten langlopende contracten afgesloten. Soms wordt het gemeentelijke snoeihout gebruikt voor voetpaden in de vorm van houtsnippers of wordt via een gedoogbeleid verbrand in de openlucht. Daarnaast is een bepaalde hoeveelheid snoeihout ook noodzakelijk als structuurmateriaal bij groencompostering. Iepenhoutafval wordt bijvoorbeeld verwerkt in de spaanplaatindustrie. Afhankelijk van het soort biomassa, de marktwaarde, de hoeveelheid en de lokale kansen en regionale verwerkende instanties zijn verschillende Duurzame Energie-trajecten mogelijk. Enkele voorbeelden: vergisten van GFT-afval met opwekking van elektriciteit en warmte grootschalig thermische verwerking van houtachtige biomassa met de opwekking van elektriciteit en/of warmte (b.v. bij industriele partijen) kleinschalig thermische verwerking van houtachtige biomassa met de opwekking van warmte (b.v. bij kassen, woonblokken, zwembaden) mestvergisting met eventuele toevoegingen van bijvoorbeeld bermgras of vetten (er loopt op dit moment een initiatief voor mestvergisting in de gemeente Sluis en in de gemeente Hulst) co-vergisting van bijvoorbeeld bermgras of vetten bij RWZI s (bij het waterschap de Zeeuwse Eilanden is ruimte voor vergisting van extra biomassa i.v.m. een verbeterd procédé van rioolslibvergisting). productie van koolzaad/suikerbieten/graan voor de productie van biobrandstoffen. 4 Op basis van (bewerkte) CBS gegevens en opgaves van gemeenten. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 9/16
Betrokken partijen: Gemeente, ondernemers, energiebedrijf, afvalverwerkende partijen (Olaz/Delta milieu), agrariërs, waterschappen, projectontwikkelaars, staatsbosbeheer, Zeeuws landschap. Omvang van het project: Aangenomen dat het afvoeren van bermgras en GFT 35 euro per ton kost zijn de kosten voor de gezamenlijke Zeeuwse gemeenten: 2,275,000 Euro. Dit zijn de huidige verwerkingskosten. Voor een DE optie zal meer moeten worden betaald, maar daar staan mogelijk ook weer opbrengsten tegenover. Aangenomen dat snoeihout en 25% van het houtafval kan worden verkocht voor een prijs van Euro 25 per ton t.b.v. het opwekken van schone biomassa, dan zijn de opbrengsten voor de Zeeuwse gemeenten: 200,000 Euro. Echter, de biomassa moet dan wel op specificatie worden aangeleverd. Met het op specificatie maken is al snel een zelfde bedrag (25 Euro/ton) gemoeid. De gemeente verdient er dus niet aan. Combinatie met andere projecten mogelijk? Bouwprojecten waar constante warmtevraag is (nieuwbouwwoningen met hoge warmtevraag per ha, zwembaden, verzorgingstehuizen, glastuinbouw). Bedrijvigheid in de gemeente. Financiering: gemeente, bedrijven, provincie Kansenstudie biomassa voor een gemeente kost 10.000-15.000 Euro. Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): Vaststellen van biomassa stromen: hoeveelheden, wat gebeurt er nu mee, contractduur, wat zijn de kosten en wat zijn de baten? Bepalen van mogelijke bestemmingen: Aanwezigheid van warmtevraag: zwembad, koelhuizen, zorgcentra, glastuinbouw, bedrijven, etc Bestaande of nieuw te bouwen vergistingsinstallaties (bijvoorbeeld mest- of slibvergistingsinstallaties). Vaststellen mogelijkheid van regionale aanpak samen met naburige gemeenten. Vaststellen mogelijkheid van aanvoer van biomassa Overleg met de partij die de warmtevraag heeft, evt met energiebedrijven. Verder: gemeenten moeten zich aktief opstellen naar bedrijven die veel energie gebruiken. Voor deze bedrijven kan het opzetten van bijvoorbeeld biomassa WKK interessant zijn. Resultaat: Optimaal gebruik van biomassa voor het opwekken van DE. Wijk of bedrijventerrein met hogere EPL. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 10/16
Ontwikkelen van standaard oplossingen voor kleinere nieuwbouwprojecten in Zeeland Achtergrond: In Zeeland zullen de komende jaren tientallen (brede) scholen, woonzorgcombinaties en kleinere woningbouwprojecten (maximaal 5-50 woningen) worden gebouwd. Dergelijke projecten spelen in alle 13 Zeeuwse gemeentes. Deze projecten op zich zelf zijn meestal te klein voor het inzetten van warmtepompen in combinatie met een collectief warmtenet. Afhankelijk van het draagvlak bij de gemeente en betrokken partijen zijn nog wel andere opties mogelijk. Het aanreiken van standaardoplossingen aan de gemeentes zou kunnen helpen om deze bouwprojecten met een lage CO2 uitstoot te realiseren. Betrokken partijen: Gemeentes, provincie, schoolbesturen, zorgverlenende instanties, woningbouw corporaties, projectontwikkelaars, (toekomstige) bewoners, energiebedrijven. Financiering: Projectontwikkelaars, schoolbesturen, gemeente, woningcorporatie, zorgverleners, bewoners, gemeente, energiebedrijf. Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): Met name de kleinere gemeentes hebben weinig kennis en capaciteit in huis om vast te stellen welke opties mogelijk zijn, waardoor meestal voor conventionele oplossingen wordt gekozen (bijv. een gasgestookte ketel). Om deze gang van zaken te doorbreken zou een cluster van gemeentes of de provincie de volgende stappen kunnen nemen: Opdelen van de diverse kleinschalige bouwprojecten in verschillende categorieën met dezelfde karakteristieken (energievraag, gebruikspatroon, wel/geen gronduitgifte door de gemeente, etc). Per categorie vaststellen wat de opties en de bijbehorende stappen zijn (bijvoorbeeld het toepassen van een mini WKK installatie, statiegeldregeling, toepassen individuele warmtepompen, etc). Opstellen van een overzichtelijk schema met de mogelijkheden, factoren, kosten, en de te nemen stappen en de nieuwe aanpak communiceren met de betrokken partijen. Resultaat: Realisatie van kleine nieuwbouw locaties met lagere CO2 uitstoot. Opbouw van kennis en ervaring bij Zeeuwse (bouw)partijen. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 11/16
Bouw energie efficiënte VMBO school Tholen Achtergrond: Gemeente Tholen en het ROC West Brabant overwegen verplaatsing van de huidige VMBO school van St Maartensdijk naar Tholen. Er is nog geen definitief besluit genomen over de verplaatsing van de school Fase van het project: initiatieffase Realisatiedatum: realisatie in 2005-2006 Betrokken partijen: Gemeente, schoolbestuur. Omvang van het project: Nog niet bekend. Naar schatting tussen de 2000 en 4000 m2. Combinatie met andere projecten mogelijk? Locatie is nog niet exact bekend. Zodra locatie bekend is kan vastgesteld worden of er nabijgelegen bouwprojecten zijn of dat er restwarmte beschikbaar is. Wellicht is het mogelijk duurzame energie of energiebesparing zichtbaar te maken voor de leerlingen en te gebruiken in het onderwijs. Financiering (bron, omvang): Gemeente, schoolbestuur. Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): Keuze van de omvang en de exacte locatie in Tholen Bepalen van het ambitieniveau en selectie van een globaal concept Vaststellen energie opties (lage EPC, bijvoorbeeld door hoge isolatiegraad of gebouwgebonden duurzame energie opties zoals warmte pompen, zonneboiler of zonnepanelen), indicatie van besparingen en kosten 5. Deze keuze moet aansluiten bij het gekozen concept en het gewenste ambitieniveau. Selectie van energieopties, opname van deze opties in het programma van eisen. Contractvorming: aanbesteding/ uitbesteding energieopties Realisatiefase Beheer Resultaat: Realisatie van een gebouw dat voldoet aan de energieambitie: bijvoorbeeld een gebouw met een lage EPC of met aansprekende, zichtbare duurzame energieopties. 5 Het is aan te bevelen dit te laten vaststellen door ervaren en deskundige partij. Een goede onderbouwing vermindert de kans dat de energieopties in een later stadium worden geschrapt uit de bouwplannen. Afhankelijk van de omvang van het werk bedragen de kosten ca 6-10,000 Euro. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 12/16
Energie efficiënt bedrijventerrein, Tholen Noord Achtergrond: Gemeente Tholen wil het bedrijventerrein Tholen Noord revitaliseren. Bedrijventerrein ligt bij de haven. Bedrijven worden verplaatst en de bodem moet plaatselijk gesaneerd worden. Bij de herontwikkeling zal er waarschijnlijk woningbouw (100-200 woningen) plaatsvinden + het vestigen van 2 supermarkten. De gemeente is in onderhandeling met project ontwikkelaars (Duravermeer en Proverko). Grond is in handen van particulieren en bedrijven. Fase van het project: voorbereidingsfase Realisatiedatum: realisatie in 2005-2006 Betrokken partijen: Gemeente, ondernemers/ondernemersvereniging, kamer van koophandel, woningcorporaties, projectontwikkelaars, provincie zeeland, energieleverancier. Omvang van het project: onbekend Combinatie met andere projecten mogelijk? Nee Financiering (bron, omvang): Gemeente, projectontwikkelaars, bedrijven. Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): De gemeente heeft het overzicht van de soort activiteiten die gaan spelen, de omvang van de activiteiten en heeft inzicht in het te verwachten energieverbruik. Deze kennis dient te worden benut. Door samenwerking van de supermarkten en in combinatie met de woningbouw kan de aanleg van een gezamenlijk put voor seizoensopslag mogelijk gaan renderen, waar deze optie anders niet haalbaar zou zijn. Vaststellen van de opties middels het opstellen van een energievisie 6. Er kan gekozen worden voor een lage EPC (energieprestatie coëfficiënt, een hoge EPL (energie prestatie op locatie) of voor zichtbare duurzame energiemaatregelen via een statiegeld regeling). Vaststellen van de energieambitie voor de wijk. Besluitvorming en realisatie Resultaat: Na het uitvoeren van de energievisie: Overzicht van de opties voor energievisie, kosten en de te nemen stappen. Beoogd eindresultaat: bedrijventerreinen met hoge EPL of met weinig CO2 uitstoot. 6 Afhankelijk van de omvang en complexiteit kost dit ca 10-15,000 Euro. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 13/16
Energie efficiënt gemeenschapscentrum Wellevaete, St Annaland Achtergrond: Gemeente Tholen wil het multifunctioneel centrum "de Wellevaete" in Sint-Annaland vernieuwen/uitbreiden. Diverse verenigingen moeten ruimte krijgen in het nieuwe gemeentschaps- en sportcentrum Er is nog geen definitief besluit genomen over Wellevaete. Fase van het project: inititatieffase Realisatiedatum: realisatie in 2005-2006 Betrokken partijen: Gemeente, (sport- en muziek)verenigingen, maatschappelijke organisaties, bouwpartijen. Omvang van het project: Nog niet bekend. Combinatie met andere projecten mogelijk? Locatie is nog niet bekend. Zodra locatie bekend is kan vastgesteld worden of er nabijgelegen bouwprojecten zijn of dat er restwarmte beschikbaar is. Financiering (bron, omvang): Gemeente, te huisvesten verenigingen en organisaties Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): Keuze voor nieuwbouw of verbouw, de omvang en de locatie Bepalen van het ambitieniveau en selectie van een globaal concept Vaststellen energie opties (lage EPC, bijvoorbeeld door hoge isolatiegraad of gebouwgebonden duurzame energie opties zoals warmte pompen, zonneboiler of zonnepanelen), indicatie van besparingen en kosten 7. Deze keuze moet aansluiten bij het gekozen concept en het gewenste ambitieniveau. Selectie van energieopties, opname van deze opties in het programma van eisen. Contractvorming: aanbesteding/ uitbesteding energieopties Realisatiefase Beheer Resultaat: Realisatie van een gebouw dat voldoet aan de energieambitie: bijvoorbeeld een gebouw met een lage EPC of met aansprekende, zichtbare duurzame energieopties. 7 Het is aan te bevelen dit te laten vaststellen door ervaren en deskundige partij. Een goede onderbouwing vermindert de kans dat de energieopties in een later stadium worden geschrapt uit de bouwplannen. Afhankelijk van de omvang van het werk bedragen de kosten ca 6-10,000 Euro. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 14/16
Energie efficiënte glastuinbouw in Zeeland Achtergrond Deze sector zal de komende jaren groeien in Zeeland. De belangrijkste lokatie ligt in de gemeente Terneuzen. Daarnaast zijn er nog enkele andere locaties. Het gaat vooral om grote bedrijven. Er zijn diverse goede mogelijkheden om de CO2 uitstoot van glastuinbouw terug te dringen (gebruik van restwarmte, seizoensopslag van warmte, inzetten van WKK), met name wanneer nieuwe kassen worden gebouwd of oude worden vervangen. Van belang is dat de gemeentes die hiermee te maken hebben goed op de hoogte zijn van de huidige technologische (on)mogelijkheden. Daarnaast is het van belang om glastuinbouw gebieden goed te situeren en de onderlinge samenwerking tussen tuinders en omliggende industrie te bevorderen. Landelijke normen voor o.m. energieverbruik staan genoemd in het glami convenant. Het energieverbruik per vierkante meter grondoppervlak wordt stapsgewijs verlaagd tot 2010. Fase van het project: Terneuzen: locatiekeuze gaande (Witteveen en Bos adviseert), daarna moet een MER worden opgesteld. Kapelle: realisatie in 2004 Reimerswaal: bouw nu bezig St Annaland: bouw moet nog plaatsvinden Betrokken partijen: Gemeentes, provincie, glastuinbouwers (zoals Seasun, Agro Care), industrie, project ontwikkelaar(s) (Reimerswaal: Fortis vastgoed), kassenbouwers, financiers, grondeigenaren (boeren, Zeeland seaports), adviseurs, omwonenden en energiebedrijven. Omvang van het project: Terneuzen (o.m. Koegorspolder): 70-300 Ha Rilland: 80-100 hectare Kapelle: ca 50 hectare Sint Annaland: ca 20 hectare Sirjansland: ca 40 hectare Combinatie met andere projecten mogelijk? Voor glastuinbouw is warmte, water, licht en soms ook CO2 nodig. Soms kan restwarmte of CO2 worden gebruikt van nabij gelegen industrie, ketelhuis of WKK station. Wanneer verschillende glastuinbouwers samenwerken, kan soms een schaalvoordeel worden bereikt waardoor bepaalde opties rendabel worden, zoals bijvoorbeeld seizoensopslag van warmte in de bodem, een WKK station, o.i.d.. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 15/16
Financiering (bron, omvang): Ondernemers, financiers. Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): De gemeente waarin de glastuinbouw plaatsvindt heeft het overzicht van de bouwplannen van de glastuinbouwers, de nabijgelegen industrie, andere bouwplannen, etc. Zodra de locatie vastligt is het van belang om de mogelijkheden op energiegebied vast te stellen. 8 Met een energievisie kunnen de energieopties worden vastgesteld, bijvoorbeeld: o restwarmte en CO2 benutting, o seizoensopslag van warmte in de bodem, o een WKK station, aanvoer van biomassa, o mogelijkheden voor samenwerking vanwege schaalvoordeel Bepalen van de ambities Doorlopen procedures (MER (de energievisie kan worden gebruikt voor het stuk over energie in de MER), aanpassing bestemmingsplan, bouwvergunningen etc). Resultaat: Na het uitvoeren van de energievisie: Overzicht van de opties. Beoogd resultaat: realisatie van een lage CO2 uitstoot en laag energieverbruik. 8. Afhankelijk van de grootte van de locatie en de complexiteit van de locatie kost dat ca 15-20,000 Euro. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 16/16