OPLEIDING PRAKTIJKDIPLOMA BOEKHOUDEN PDB ADMINISTRATIE &KOSTPRIJS Drs. P.F. Pietersen K.P. Pietersen A.P.J. Knijnenburg Drs. H.G. van der Wolk met medewerking van: J. Buist J.S.J. Rost 1 e druk ISBN: 978 90 6355 266 4 NEDERLANDS ONDERWIJS INSTITUUT BV BAARN
DE NOI-METHODE VOOR DE PRAKTIJKDIPLOMA'S BKB, BKC EN PDB De NOI-serie voor de Associatie-examens BKB, BKC en PDB bestaat uit onderstaande zes uitgaven. BKB BKC Boekhouden in de praktijk 1 Calculaties in de praktijk 1 Boekhouden in de praktijk 2 Calculaties in de praktijk 2 PDB Administratie & Kostprijs Economie & Periodeafsluiting Examenregeling Het examen PDB bestaat sinds januari 2008 uit twee modulen die elk weer twee onderdelen bevatten: Module 1 Module 2 Financiële administratie Bedrijfseconomie Kostprijscalculatie Periodeafsluiting De vier onderdelen worden onafhankelijk van elkaar geëxamineerd. Dat geldt ook voor de volgorde waarin de examens kunnen worden afgelegd. Voorwaarde voor het verkrijgen van het diploma PDB is dat tevens de diploma's BKB en BKC zijn behaald. Aanmelden examens Om verwarring met het oude PDB-examen te voorkomen moet voor het nieuwe PDBexamen de aanmeldcode FCA worden gebruikt. De letters FCA zijn een afkorting van 'Financial en cost accounting' dat als ondertitel van het Praktijkdiploma boekhouden wordt gebruikt. De associatie-examens achterin het boek zijn opgenomen met toestemming van de Stichting Nederlandse Associatie voor Praktijkexamens te Amersfoort. Copyright: NOI - Baarn Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, database, computerbestand, internet of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het NOI te Baarn. Omslagontwerp: Ronald Meij
WOORD VOORAF Van de twee PDB-uitgaven behandelt 'Administratie & kostprijs' de twee onderdelen van module 1: Financiële administratie en Kostprijscalculatie. Het boek is als volgt opgebouwd: onderdeel Financiële administratie (afdeling 1 t/m 4); onderdeel Kostprijscalculatie (afdeling 5 en 6); theorie en examenvoorbereiding voor beide onderdelen (afdeling 7 en 8). Zowel voor examenonderdeel Financiële administratie als voor Kostprijscalculatie moeten afdeling 7 en 8 worden doorgewerkt. Dit is met name van belang voor wie slechts één van beide examenonderdelen doet. Voor het onderdeel Financiële administratie adviseren wij overigens het hele boek door te nemen. De examenpraktijk wijst uit dat de beide onderdelen van module 1 niet strikt gescheiden worden gevraagd. Elk hoofdstuk of elke afdeling eindigt met opdrachten om de behandelde stof te verwerken. Ze zijn deels van een * voorzien. Daarbij gaat het om examenopgaven die geselecteerd en/of geschikt gemaakt zijn voor de huidige examens PDB. Deze opdrachten zijn evenals de examens achterin het boek, met toestemming van de Associatie voor Praktijkexamens opgenomen. Uitwerkingenboek en lesprogramma Bij dit boek worden geen bijlagen of losse rekeningschema's gebruikt. Antwoorden van de opdrachten zijn leverbaar onder de titel Uitwerkingen Administratie & kostprijs, isbn 978 90 6355 3173. In dit uitwerkingenboek is tevens een lesprogramma opgenomen waarin de lesstof is verdeeld over 15 lesweken per onderdeel. Dat biedt de mogelijkheid om module 1 in 15 of in 30 weken te doen. Samen met het antwoordenboek is 'Administratie & kostprijs' daarmee geschikt als zelfstudiemethode. Om tijd te sparen is bovendien liniatuur beschikbaar waarop de boekhoudopdrachten en de examens achterin kunnen worden uitgewerkt. Deze werkbladen kunnen worden gedownload vanaf onze site www.noi.nl. Voor extra examentraining verwijzen we naar de site van de Associatie voor Praktijkexamens waarop nog meer (model)examens zijn opgenomen (www.associatie.nl). De lesstof in dit boek sluit aan op de dagelijkse praktijk van het bedrijfsleven. De opgedane kennis geeft inzicht in de administratieve processen binnen een onderneming waarbij o.m. de verwerking van in- en verkoopfacturen en magazijnontvangst- en afleverbonnen op elkaar worden afgestemd. Ook maakt de opleiding het mogelijk zowel maandelijks als jaarlijks balans en resultatenoverzichten samen te stellen waarbij de gemaakte kosten worden vergeleken met de standaarden die daarvoor waren vastgesteld. Inzicht in deze standaarden wordt verkregen door de behandeling van de verschillende kostprijsmethoden. Voor uw ervaringen en suggesties houden wij ons van harte aanbevolen. Ons adres is: NOI bv, Antwoordnummer 58, 3740 VB BAARN telefoon 035-5416743, fax 035-5417341, e-mail info@noi.nl NOI
INHOUD - ONDERDEEL FINANCIELE ADMINISTRATIE afdeling hoofdstuk paragraaf 1 KOSTENENOPBRENGSTEN 1 KERNBEGRIPPEN BOEKHOUDEN...blz. 14 1 Balans... 14 2 Openen van het grootboek... 15 3 Grootboek en boekingsregels... 17 4 Journaliseren... 19 5 Kolommenbalans... 19 2 DUURZAME ACTIVA 23... 1 Aankoop en verkoop van vaste activa... 23 2 Afschrijvingsmethoden... 26 3 Totale kosten van vaste activa... 29 4 Inruilen van een vast actief... 31 5 Opdrachten... 33 3 DE PERMANENCE... 38 1 Inleiding permanence... 38 2 Permanence en voorraad... 39 4 PERMANENCE EN KOSTEN... 41 1 Vooruitbetaalde kosten... 42 2 Achteraf betaalde kosten... 43 5 PERMANENCE EN OPBRENGSTEN 45... 1 Vooruitontvangen opbrengsten... 45 2 Achteraf ontvangen opbrengsten... 46 3 Samenvatting permanence... 47 4 Opdrachten... 48 6 INCIDENTELE BOEKINGEN 53... 1 Bijzondere baten en lasten uit verkoop van activa... 53 2 Kasverschillen en voorraadverschillen... 54 3 Correctieboekingen... 55 4 Opdrachten... 58 7 KORTINGEN 62... 1 Kortingen bij de inkoop... 62 2 Kortingen bij de verkoop... 65 3 Opdrachten... 68
2 VOORRAADADMINISTRATIE 1 SYSTEMEN VAN VOORRAADWAARDERING 72... 1 Inleiding... 72 2 Voorraadwaardering tegen historische kostprijs... 73 2 VOORRAADWAARDERING TEGEN VASTE VERREKENPRIJS... 74 1 Het begrip vaste verrekenprijs... 74 2 Kennismaking met PC Components BV... 74 3 Uitsplitsing van voorraden in het grootboek... 75 4 Prijsverschillen... 75 GESCHEIDEN VERSTUREN VAN GOEDEREN EN 3 FACTUREN BIJ VERKOOP... 77 1 Factuur vooraf, levering goederen achteraf... 78 2 Factuur achteraf, levering goederen vooraf... 79 3 Willekeurige volgorde van verkoopfacturen en levering goederen... 80 GESCHEIDEN ONTVANGEN VAN GOEDEREN EN 4 FACTUREN BIJ INKOOP... 82 1 Factuur vooraf, ontvangst goederen achteraf... 82 2 Ontvangst goederen vooraf, factuur achteraf... 84 3 Willekeurige volgorde van inkoopfacturen en ontvangst goederen... 86 5 VVP EN INVENTARISATIE 87... 1 Voorraadverschillen... 87 2 Prijsverschillen einde jaar... 87 6 DE OPBOUW VAN DE VVP... 90 1 Het wijzigen van de vaste verrekenprijs... 90 2 Inkoopkosten in de vaste verrekenprijs... 90 7 VOORRAADWAARDERING TEGEN VERKOOPPRIJS 97 1 Inleiding... 97 2 Voorbeeldopdrachten... 97 8 VOORRAADREGISTRATIE... 104 1 Voorraadadministratie in het grootboek... 104 2 Subadministratie voorraden... 104 9 OPDRACHTEN... 106
3 BOEKHOUDEN BIJ STUKPRODUCTIE 1 DE BOEKHOUDING VAN TIMBERLAND BV 116... 1 Grondstoffen in rubriek 3 en 4... 117 2 Lonen en inhoudingen... 118 3 Verkoopkosten en algemene kosten... 118 2 3 RUBRIEK 6, DE RUBRIEK VAN DE FABRICAGEKOSTEN... 120 1 Directe fabricagekosten van rubriek 4 naar 6... 120 2 De opslag indirecte fabricagekosten van rubriek 5 naar 6... 121 3 Primitieve en verfijnde opslagmethode... 122 RUBRIEK 5, DE RUBRIEK VOOR DE INDIRECTE KOSTEN... 123 1 Werkelijke indirecte fabricagekosten in rubriek 5... 123 2 Verschillenanalyse indirecte fabricagekosten... 124 3 Samenvatting rubriek 4, 5 en 6... 124 4 RUBRIEK 7, DE RUBRIEK VAN DE VOORRADEN.. 126 1 Voorraad gereed product... 126 2 Voorraden orders in bewerking... 126 5 RUBRIEK 8, DE RUBRIEK VAN DE VERKOPEN EN VERKOOPKOSTEN... 128 1 Het boeken van verkoopkosten... 128 2 Directe verkoopkosten van rubriek 4 naar 8... 129 3 Opslag indirecte verkoopkosten van rubriek 5 naar 8 129 4 Werkelijke indirecte verkoopkosten in rubriek 5... 130 5 Verschillenanalyse indirecte verkoopkosten... 131 6 Verkoopresultaat... 131 7 Nettowinst... 131 8 Resultaat indirecte kosten naar rubriek 9... 132 SAMENVATTING BOEKHOUDING 6 STUKPRODUCTIE... 134 7 HERHALING MET PRIMAKOZIJN BV 136... 8 OPDRACHTEN 139...
4 BOEKHOUDEN BIJ MASSAPRODUCTIE 1 DE BOEKHOUDING VAN TOP 152... 1 Standaardkostprijsmethode... 152 2 Het boeken van de standaardkosten... 154 3 Het boeken van de werkelijke kosten... 154 4 Verschillenanalyse... 155 5 Goederen in bewerking... 156 SAMENVATTING BOEKHOUDING 2 MASSAPRODUCTIE... 159 3 OPDRACHTEN 161...
INHOUD - ONDERDEEL KOSTPRIJSCALCULATIE afdeling hoofdstuk paragraaf 5 KOSTEN EN KOSTPRIJS 1 KOSTEN...blz. 170 1 Kostensoorten... 170 2 Kostprijs en verkoopprijs... 172 3 Opdrachten... 173 2 KOSTEN VAN VASTE ACTIVA 177... 1 Afschrijven van de aanschafprijs... 177 2 Afschrijven van de boekwaarde... 178 3 Afschrijven naar gebruik... 179 4 Rentekosten... 180 5 Complementaire kosten... 182 6 Opdrachten... 182 3 KOSTPRIJS 1 - DELINGSMETHODE 194... 1 Constante kosten en bedrijfscapaciteit... 194 2 Variabele kosten... 195 3 Integrale kostprijs... 196 4 Onderbezetting en overbezetting... 197 5 Commerciële kostprijs en verkoopresultaat... 199 6 Bedrijfsresultaat... 200 7 Normale productie en productiecapaciteit... 202 8 Opdrachten... 203 4 KOSTPRIJS 2 - OPSLAGMETHODE 218... 1 Directe kosten en indirecte kosten... 218 2 Primitieve opslagmethode... 220 3 Verfijnde opslagmethode... 220 4 Constant en variabel deel bij directe en indirecte kosten 222 5 Opdrachten... 223 5 CALCULEREN MET UURTARIEVEN 234... 1 Machine-uurtarief... 234 2 Manuurtarief... 236 3 Uurtarieven in een productiebedrijf... 238 4 Opdrachten... 238
6 KOSTENCONTROLE 1 KOSTEN VAN AFVAL EN UITVAL 250... 1 Afval, uitval en verspilling... 250 2 Onvermijdbare kosten... 251 3 Kosten en opbrengsten van afval en uitval... 252 4 Opdrachten... 252 2 VOOR- EN NACALCULATIE... 264 1 Verschillenanalyse... 264 2 Opdrachten... 266 3 BEREKENING VERKOOPPRIJS 275... 1 Nettowinstopslag en verkoopprijs... 275 2 Brutowinstopslag en verkoopprijs... 276 3 Contributiemarge en verkoopprijs... 279 4 Opdrachten... 279 4 BEDRIJFSMINIMUM 295... 1 Bedrijfsminimum in het handelsbedrijf... 295 2 Bedrijfsminimum in het productiebedrijf... 298 3 Opdrachten... 300
afdeling hoofdstuk paragraaf 7 FINANCIERING 8 EXAMENTRAINING INHOUD - THEORIE EN EXAMENTRAINING EN INTERNE CONTROLE 1 KREDIETVERLENING...blz. 316 1 Financiering van activa... 316 2 Bankkrediet... 316 3 Leverancierskrediet... 318 4 Factoring... 319 5 Leasing... 320 6 Kredietwaardigheid... 320 7 Vragen... 321 2 ADMINISTRATIEVE ORGANISATIE 324... 1 Bedrijfsprocessen... 324 2 Administratieve organisatie en interne controle... 326 3 Erp-systeem... 328 4 Opdrachten... 329 3 ENGELSE TERMINOLOGIE... 331 PDB 1 EXAMEN JANUARI 2008 (AVONDEXAMEN)... 334 2 EXAMEN JUNI 2008 (DAGEXAMEN)... 341 TREFWOORDENREGISTER... 349