11 september 2018 Onno Kramer

Foto: Eric Baars 2

Foto: Eric Baars 3

Foto: Eric Baars 4

Foto: Onno Kramer 5

Personalia Naam: Onno Kramer Tel.: 06-42147123 E-mail: onno.kramer@waternet.nl Netwerk: LinkedIn Publicaties: ResearchGate, TUDelft, PureCycle Waternet, Sector Drinkwater, Afdeling, Productie Hogeschool Utrecht Institute for Life Sciences and Chemistry Delft University of Technology Faculty of Civil Engineering and Geosciences, Department Water Management, Section Sanitary Engineering, Research Group DrinkingWater Faculty of Mechanical, Maritime and Materials Engineering, Department Process and Energy, Section Intensified Reaction and Separation Systems

Onderzoek Onderwijs Praktijk 11/9/18 Masterclass HU - Call to adventure 7

Mijnen bevatten een eindige voorraad aan grondstoffen. Foto: National Geographic Magazine 2002. 8

Klimaatverandering gaat uiteindelijk ons allemaal aan. Foto: Carol Byers, The Patriot Institute, 2017. 9

10 Plastic soep. Jaarlijks 150 miljoen ton wegwerpplastic waarvan 5-13 miljoen ton plastic in zee terecht komt. Foto: Daily mail, 2018.

Multidisciplinair probleem plastic soep, linke soep Duurzaamheid circulair voorbeeld Drinkwater ontharding 11

Jaarlijks 300 miljoen ton plastic productie 1) Jaarlijks 150 miljoen ton wegwerpplastic 2) Jaarlijks 10% toename sinds 1950 3) Plastics: nylon, acryl, polyethyleen, polyvinyl chloride additieven 1) www.plasticseurope.org 2) Daily mail, 2018 3) KWR BTO rapport 213.060 Microplastics in de waterketen 13

Jaarlijks komt 5-13 miljoen ton plastic in zee terecht Invloed van zon, wind en golven Micro plastic deeltjes < 5 mm 14

In de wereldzeeën drijft thans 269.000 ton plastic 1) Afbraak 500-1000 jaar 1) www.5gyres.org 15

Ophoping in voedselketen Gevolgen voor dieren 16

Gevolgen voor dieren en mensen Plastic soep: linke soep! 17

Opruimen: opbrengst halve dag vuilnissen (Amsterdam) 18

Opruimen: oceaan cleanup: Boyan Slat (TUDelft) 8 augustus 2018 lancering prototype 19

Onderzoek naar (micro)plastics (KWR Water Research, Waternet) 1) Meetmethode Effecten gezondheid Rendement zuivering 1) www.kwrwater.nl/projecten/tramp/ 20

Bio-plastics 1) https://dezwijger.nl/programma/from-water-to-waste-to-product https://en.wikipedia.org/wiki/bioplastic 21

Gezond en lekker drinkwater gewoon uit de kraan 11/9/18 Masterclass HU - Call to adventure 23

Voorzuivering Winning Coagulatie Sedimentatie Natuurlijk infiltratie Snelfilter Reservoir Transport Hoofdzuivering Geen chloor! Influent Snelfilter Ozonisatie Ontharding Koolfilter Nafilter Reservoir Netwerk 24

1972 Calcium + magnesium ionen 1 mmol/l = 5.6 D Schaal van hardheden: 0 tot 0,71 mmol/l : zeer zacht water 0,71 tot 1,43 mmol/l : zacht water 1,43 tot 2,14 mmol/l : gemiddeld 2,14 tot 3,21 mmol/l : vrij hard water 3,21 tot 5,35 mmol/l : hard water > 5,35 mmol/l : zeer hard water 2003 2008 2016 Hardheid bij jou thuis? www.vewin.nl 11/9/18 Masterclass HU - Call to adventure 25

Volksgezondheid Milieu Redenen Water In Zicht hardheidsverlaging 1997 Economie Milieu Comfort 11/9/18 Masterclass HU - Call to adventure 26

Volksgezondheid Zware metalen Pb,Cu,Zn in distributienet Huishoudelijke onthardingsapparaten (corrosie en bacteriële problemen) Milieu Zware metalen (Cu) in het slib van AWZI s Wasmiddelengebruik en fosfaten in afvalwater Huishoudelijke onthardingsapparaten Economie Wasmiddelgebruik Scaling en aantasting van keukenapparatuur Energieverbruik van verwarmingsapparaten Aantas ng van kleding Comfort (esthetisch) Voorkoming van vlekken Gebruikers comfort, vlies op thee 27

400 miljard liter water per jaar in Nederland Fluïdisatieproces 11/9/18 Masterclass HU - Call to adventure 28

Entmateriaal Fysisch Kalkpellets Zacht water Deeltjes classificeren Hard water NaOH Het bed fluïdiseert Upflow door de kolom Chemisch Natronloog doseren ph stijgt CO 2 CO 3 2- Kalk (CaCO 3 ) kristalliseert 11/9/18 Masterclass HU - Call to adventure 29

Ent-materiaal (granaatzand) Kalkpellets 0,3 mm 1,0 mm 500 ton/jaar grondstof Australië 8000 ton/jaar reststof 30

(Waternet CO 2 neutral in 2020) Ent-materiaal (granaatzand) Kalkpellets 0,3 mm 1,0 mm 500 ton/jaar grondstof Australië 8000 ton/jaar reststof 31

(lineaire economie) Granaatzand Kalkpellets 11/9/18 Masterclass HU - Call to adventure 32

(lineaire economie) Granaat eruit Kalkpellets Italiaanse calciet erin (tussenstap) 11/9/18 Masterclass HU - Call to adventure 33

(circulaire economie) Hergebruik Kalkpellets Hygiëniseren Calciet Calciet Zeven Malen 34

(circulaire economie) Opbrengst hergebruik van calciet als ent-materiaal - Kosten: besparing 100.000 /jaar (0,4%) - Duurzaamheid: 40.000 eco-punten/jaar (5%) - Valorisatie: afzetmarkt: glas/papier/tapijt - Visie: Mogelijkheid van invoering van cycles in bedrijfsvoering - Veel leermomenten - wet en regelgeving - hydraulica in reactor - LCA berekeningen The Calcite factory 35

Calciet hergebruik bij drinkwater ontharding Thermische energie uit waterleidingen VB Sanquin (bloedbank) Struviet uit afvalwater en urine Mg 2+ + PO 4 3- + NH 4+ + 6H 2 O Mg(NH 4 )PO 4 6(H 2 O) Cellulose, eiwit uit afvalwater Fijnzeven, potentieel 10.000 kg ds/jaar Bio-plastics uit slib Bio-composiet van planten Groengas uit biogas 7/3/18 Grenzen aan de chemie 36

Techniek (multidisciplinaire aanpak, multi-domeinen) Informatietechnologie Regeltechniek Werktuigbouwkunde Elektrotechniek Onderhoud Ontwerp Gebouwbeheer Technologie Procestechnologie Microbiologie Waterkwaliteit Laboratorium analyses Duurzaamheid Optimalisatie Procesautomatisering Alarmbeheer Sensor techniek Database beheer ICT, cyber-veiligheid Kantoor automatisering Mens en organisatie Personele zaken Boekhouding, inkoop Kantooromgeving Klimaatbeheersing Financering Management ARBO, veiligheid Bewaking Juridische zaken, octrooi Opleiding, educatie Helpdesk 37

Ik doe Ik doe mee! 39

Multidisciplinair probleem : plastic soep Voorkomen is beter dan genezen Lange termijn maatregelen Duurzaamheid circulair voorbeeld : ontharding drinkwater Ja, complex Gewoon beginnen, leren en doorpakken Wat is er nodig? Multidisciplinaire aanpak vanuit meerdere domeinen De type mens!!! Docenten, jullie toch? De tijd dringt, kijk om je heen, wat moet er gebeuren? Wat ga jij nu doen? Wat ga jij jouw leerlingen meegeven? 41

Bedankt voor uw aandacht Met dank aan: Eric Baars Jan Hangelbroek Jan Peter van der Hoek Karin Dieters Las van Bokhorst Leon Kors Foto: Onno Kramer (BVI s 2008) Vragen? 42

Pyrazol afbraak in snelfilters Kalkkorrels verkleinen met cavitatie Specifiek oppervlak van niet ronde deeltjes Suraj Ramjad 2019 Roy Wiersma 2016 43