Accountants in business (RA/AA) en registercontrollers (RC)

NBA-VRC Opleidingen Voorjaar 2013 Accountants in business (RA/AA) en registercontrollers (RC) OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TEL DAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT O KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDA NIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KE TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNI OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TEL DAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT O KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDA NIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KE TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNI OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TEL DAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT O KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDA NIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KE TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNI OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TEL DAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT O KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDA NIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KE TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNI OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TEL DAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT O KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDA NIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KE TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNI OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TEL DAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT O KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDA NIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KE TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNI OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TEL DAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT O KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDA NIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KE TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNI OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TEL DAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT O KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDA NIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KE TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNI OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TEL DAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT O KENNIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDA NIS TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KE TELT OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNI OMDAT KENNIS TELT OMDAT KENNIS TEL nbavrc.nl

sopgave Voorwoord Voorwoord 3 Overzicht per kennisgebied voorjaar 2013 4 Chronologisch overzicht voorjaar 2013 6 NBA-VRC en NBA-VRC Opleidingen 8 Programmaraad 9 Praktische informatie 10 Incompany cursussen 14 Speciaal voor u uitgelicht 15 Kennisgebieden: Online learning 16 Verplicht onderwerp 18 Specials 20 Algemeen & strategisch management 30 Externe verslaggeving 35 Finance 44 Fiscaal & recht 50 Governance & assurance 56 IT & assurance 61 Management accounting & control 66 Persoonlijke vaardigheden 77 Risicomanagement 87 Interviews: drs. ir. Mark Boerekamp RA 17 drs. Henri van Horn RA RC 19 drs. Ellen Bien RC 29 drs. Bianca Tetteroo RA 34 Maarten Haast AA RC 43 mr. Riet Nelisse RC 49 drs. Jan Lobbezoo RA 55 drs. Evert Koning RA RE CISA 60 drs. Gijsbert de Zoeten RC 65 drs. Roderik Meeder RA 76 prof. dr. mr. Marcel Pheijffer RA 86 Aanmeldingsformulier 91 Cursusaanbod voor openbaar accountants 92 Algemene voorwaarden 93 Samenwerking Dit cursusaanbod is ontwikkeld door NBA-VRC Opleidingen. NBA-VRC is een samenwerking tussen de NBA (accountants in business) en de VRC (registercontrollers). NBA-VRC Opleidingen is CEDEO-erkend. Meer weten/aanmelden? Kijk voor de meest actuele informatie, uitgebreidere cursusomschrijvingen en beschikbare plaatsen op onze website: www.nbavrc.nl. Wilt u persoonlijk contact of een advies: Telefoon: 020-301 04 05 (cursusinschrijvingen) of 020-301 03 14 (inhoudelijke informatie) Fax: 020-301 03 02 E-mail: opleidingen@nbavrc.nl Interviews: Opmaak: Druk: Andrea Willemse Madeggs Jurriaans Lindenbaum Grafimedia (Wets)wijzigingen en zetfouten voorbehouden. Een kijkje in de keuken van de ander? Van alle trainingen die ik heb gevolgd, heb ik vooral de cursussen waarbij je met andere deelnemers ervaringen uitwisselt, ervaren als inspirerend. In deze tijd waarin er telkens nieuwe vragen worden gesteld en de omgeving om ons heen verandert, helpt het als je ervaringen met anderen kunt uitwisselen en daardoor je blikveld vergroot. Ik werk bij Cosun, een coöperatie van zo n 10.000 Nederlandse bietentelers die internationaal opereert en agrarische grondstoffen afzet naar de voedingsmiddelensector. Voor de 3600 medewerkers is een kleinschalig opleidingsprogramma opgezet. Het leuke daarvan is dat het gelegenheid biedt om ervaringen uit te wisselen met collega s van andere bedrijfsonderdelen. Daarnaast wordt een groot deel van de opleidingen - afhankelijk van de persoonlijke opleidingsbehoefte - verder ingevuld met opleidingen van externe opleidingsbureaus. Ook het cursusaanbod van NBA-VRC Opleidingen biedt een goede mogelijkheid om met mensen uit andere bedrijfstakken en sectoren ervaringen te delen. Soms zijn ervaringen herkenbaar, soms ook niet. Maar het biedt je in ieder geval een kijkje in de keuken van een ander. Dit soort uitwisseling is naast de theorie of de geboden best practice vaak net zo leerzaam. In 2012 volgde ik de verplichte training beroepsethiek. Het leuke was de diversiteit van de deelnemers: zowel wat betreft functies als wat betreft branches waarin een ieder werkzaam was. Tijdens de bespreking van de ethische dilemma s was het interessant om te zien dat deelnemers verschillende afwegingen maakten. Die uitwisseling van persoonlijke ervaringen en praktijksituaties biedt naar mijn mening een meerwaarde ten opzichte van training die primair gericht is op het verwerven van (vaktechnische) kennis. In het programma-aanbod van NBA-VRC Opleidingen wordt daarvoor de ruimte gecreëerd. Deze cursusgids bevat een scala van trainingen om je zelf verder te ontwikkelen en tegelijkertijd ideeën uit te wisselen met vakgenoten die met hun voeten ergens anders in de klei staan. Een kijkje in de keuken van een ander, wie laat er zo n kans gaan? drs. Tine van de Werken RA, CFO Royal Cosun 3

Overzicht per kennisgebied Titel Data 2013 PE Pagina Online learning FinanceMentor diversen 1/2/3 per module 16 Verplicht onderwerp Verplichte training Beroepsethiek diverse data 8 18 Specials Actualiteiten-dagen 2013 NIEUW 18 april, 23 mei, 14 juni, 26 september 22 20 Fraudedagen NIEUW 27 mei, 24 juni, 19 september 9 21 Financial Executive Programme (FEP) 2013 VERNIEUWD 13-17 mei en 10-14 juni 80 22 Mastercourse voor financieel managers 2013 NIEUW 26-28 juni of 30 september - 2 oktober 20 23 Summercourse voor financieel managers 2013 NIEUW 21-23 augustus of 28-30 augustus 20 24 Mastercourse publieke sector VERNIEUWD 27-29 mei 20 25 Masterclass operational excellence for financial executives 25 en 26 maart 13 26 Masterclass fusie & overname 16 en 17 mei 15 27 Masterclass inrichting financiële functie 30, 31 mei en 28 juni 20 28 Algemeen & strategisch management Dynamisch leiderschap 5-7 juni en 2-4 oktober 35 30 Actualiteiten strategisch management 14 juni 6 31 Strategie implementatie 30 en 31 mei 13 32 Scenarioplanning 19 juni 7 33 Externe verslaggeving Basiscursus IFRS 19-21 maart 20 35 Update externe verslaggeving voor accountants in business 18 april 4 36 Update IFRS 2013 VERNIEUWD 24 april 7 37 To lease or not to lease 12 juni 6 38 Basiscursus Solvency II 4 juni 5 39 Leergang Solvency II voor de financial start 22 maart 32 40 Basel III 16 mei 6 41 Fast closing en toch effectief rapporteren 28 mei 6 42 Finance Strategic finance 4 en 5 juni 13 44 Financiële instrumenten: derivaten 18 en 19 juni 14 45 Rentederivaten; productkennis en zorgplicht NIEUW 22 en 23 april 13 46 Financiering en financieringsdocumentatie 4 april 7 47 Best practices in business valuation 16 en 17 april 12 48 Fiscaal & recht Zorgplicht in concernverband 28 mei 6 50 Actualiteiten ondernemingsrecht 20 juni 5 51 Due diligence NIEUW 12 juni 9 52 Faillissementsfraude NIEUW 19 september 3 53 Corporate recovery 26 maart 8 54 Titel Data 2013 PE Pagina Governance & assurance Actualiteiten corporate governance NIEUW 23 mei 6 56 Governance, risk & compliance NIEUW 29 mei 6 57 Masterclass internal control 20 juni 7 58 Horizontaal toezicht 9 april 6 59 IT & assurance IT security trends NIEUW 11 april 4 61 Controleverklaring bij XBRL jaarrekening NIEUW 24 april 4 62 AO nieuwe stijl 23 april 6 63 Business Intelligence: toegevoegde waarde of zinloze investering? 25 juni 6 64 Management accounting & control Fundamentals of pricing for controllers 22 en 23 mei 12 66 Een nieuwe kijk op budgeting? 6 juni 6 67 Lean management NIEUW 24 april of 10 oktober 6 68 Lean accounting NIEUW 25 april of 11 oktober 6 69 De samenhang van cultuur, integriteit en risicomanagement 10 juni 6 70 Optimaliseer uw planning en control 24 mei 6 71 Actualiteiten management control 19 april of 26 september 6 72 Management control in winstgerichte organisaties 14 en 15 mei 14 73 Treasury control 27 maart 5 74 De rol van de controller in de publieke sector 23 april 6 75 Persoonlijke vaardigheden Coaching op aanvraag 13 77 De controller als business partner 21 en 22 mei 14 78 Decision support in de praktijk 18 en 19 maart 14 79 Inzicht in en invloed op krachtenvelden 24 en 25 juni 14 80 Het herkennen van fraudesignalen NIEUW 24 juni 3 81 Effectief onderhandelen NIEUW 6 en 7 juni 12 82 Snellezen en mindmapping 12 april of 29 mei 7 83 Effectief tijdbeheer voor financiële professionals 22 januari of 25 april 8 84 Profit from English 11 en 18 juni 18 85 Risicomanagement Frauderisico s, witwassen en integriteit 14 mei 6 87 Vastgoedfraude NIEUW 27 mei 3 88 Bank risk management: value chain analysis 11 juni 6 89 Professionalisering risicomanagement in de publieke organisatie 27 juni 6 90 Speciaal voor de publieke sector Mastercourse publieke sector VERNIEUWD 27-29 mei 20 25 De rol van de controller in de publieke sector 23 april 6 75 Professionalisering risicomanagement in de publieke organisatie 27 juni 6 90 4 5

Chronologisch overzicht Data 2013 Titel PE Pagina Data 2013 Titel PE Pagina diverse data in 2013 Verplichte training Beroepsethiek 8 18 op aanvraag Coaching 13 77 22 januari Effectief tijdbeheer voor financiële professionals 8 84 18 en 19 maart Decision support in de praktijk 14 79 19-21 maart Basiscursus IFRS 20 35 start 22 maart Leergang Solvency II voor de financial 32 40 25 en 26 maart Masterclass operational excellence for financial executives 13 26 26 maart Corporate recovery 8 54 27 maart Treasury control 5 74 4 april Financiering en financieringsdocumentatie 7 47 9 april Horizontaal toezicht 6 59 11 april IT security trends NIEUW 4 61 12 april Snellezen en mindmapping 7 83 16 en 17 april Best practices in business valuation 12 48 18 april Update externe verslaggeving voor accountants in business 4 36 18 april, 23 mei, 14 juni, 26 sept. Actualiteiten-dagen 2013 NIEUW 22 20 19 april Actualiteiten management control 6 72 22 en 23 april Rentederivaten; productkennis en zorgplicht NIEUW 13 46 23 april AO nieuwe stijl 6 63 23 april De rol van de controller in de publieke sector 6 75 24 april Update IFRS 2013 VERNIEUWD 7 37 24 april Controleverklaring bij XBRL jaarrekening NIEUW 4 62 24 april Lean management NIEUW 6 68 25 april Lean accounting NIEUW 6 69 25 april Effectief tijdbeheer voor financiële professionals 8 84 13-17 mei en 10-14 juni Financial Executive Programme (FEP) 2013 VERNIEUWD 80 22 14 mei Frauderisico s, witwassen en integriteit 6 87 14 en 15 mei Management control in winstgerichte organisaties 14 73 16 mei Basel III 6 41 16 en 17 mei Masterclass fusie & overname 15 27 21 en 22 mei De controller als business partner 14 78 22 en 23 mei Fundamentals of pricing for controllers 12 66 23 mei Actualiteiten corporate governance NIEUW 6 56 24 mei Optimaliseer uw planning en control 6 71 27 mei Vastgoedfraude NIEUW 3 88 27-29 mei Mastercourse publieke sector VERNIEUWD 20 25 27 mei, 24 juni, 19 september Fraudedagen NIEUW 9 21 28 mei Fast closing en toch effectief rapporteren 6 42 28 mei Zorgplicht in concernverband 6 50 29 mei Governance, risk & compliance NIEUW 6 57 29 mei Snellezen en mindmapping 7 83 30 en 31 mei Strategie implementatie 13 32 30, 31 mei en 28 juni Masterclass inrichting financiële functie 20 28 4 juni Basiscursus Solvency II 5 39 4 en 5 juni Strategic finance 13 44 5-7 juni en 2-4 oktober Dynamisch leiderschap 35 30 6 juni Een nieuwe kijk op budgeting? 6 67 6 en 7 juni Effectief onderhandelen NIEUW 12 82 10 juni De samenhang van cultuur, integriteit en risicomanagement 6 70 11 juni Bank risk management: value chain analysis 6 89 11 en 18 juni Profit from English 18 85 12 juni To lease or not to lease 6 38 12 juni Due diligence NIEUW 9 52 14 juni Actualiteiten strategisch management 6 31 18 en 19 juni Financiële instrumenten: derivaten 14 45 19 juni Scenarioplanning 7 33 20 juni Actualiteiten ondernemingsrecht 5 51 20 juni Masterclass internal control 7 58 24 juni Het herkennen van fraudesignalen NIEUW 3 81 24 en 25 juni Inzicht in en invloed op krachtenvelden 14 80 25 juni Business Intelligence: toegevoegde waarde of zinloze investering? 6 64 26-28 juni Mastercourse voor financieel managers 2013 NIEUW 20 23 27 juni Professionalisering risicomanagement in de publieke organisatie 6 90 21-23 augustus Summercourse voor financieel managers 2013 NIEUW 20 24 28-30 augustus Summercourse voor financieel managers 2013 NIEUW 20 24 19 september Faillissementsfraude NIEUW 3 53 26 september Actualiteiten management control 6 72 30 september - 2 oktober Mastercourse voor financieel managers 2013 NIEUW 20 23 10 oktober Lean management NIEUW 6 68 11 oktober Lean accounting NIEUW 6 69 6 7

NBA-VRC en NBA-VRC Opleidingen Programmaraad NBA-VRC NBA-VRC is een samenwerking tussen de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants en de Vereniging van Registercontrollers. De doelgroep omvat hiermee meer dan 8.300 accountants in business (RA/AA) en 3.300 registercontrollers (RC) die werkzaam zijn in het financieel management en hun vakkennis willen bijhouden en aanscherpen. NBA-VRC ondersteunt hierbij door onder andere een breed aanbod van opleidingen, het vaktijdschrift MCA, branchegroepen en onderzoeken. Daarnaast wordt het onderlinge netwerk versterkt door middel van het Jaarcongres, BoardRoom Meetings en andere ledenbijeenkomsten, bijvoorbeeld bij familiebedrijven. NBA-VRC Opleidingen NBA-VRC Opleidingen ontwikkelt het cursusaanbod voor accountants in business en registercontrollers en werkt nauw samen met NBA Opleidingen (cursussen voor openbaar-, intern- en overheids accountants). Het totale cursusaanbod is verdeeld over drie cursusgidsen: - accountants in business & registercontrollers (NBA-VRC Opleidingen) - openbaar accountants (NBA Opleidingen) - intern accountants en overheidsaccountants (NBA Opleidingen en NBA-VRC Opleidingen) Het cursusaanbod voor accountants in business en registercontrollers staat op www.nbavrc.nl. Het cursusaanbod voor openbare accountants, intern accountants en overheidsaccountants en het cursusaanbod van NBA-VRC Opleidingen staat op www.nbaopleidingen.nl. Wilt u een andere cursusgids ontvangen? Voor u ligt het cursusaanbod voor accountants in business en registercontrollers. Wilt u het cursusaanbod van een andere beroepsgroep ook ontvangen, dan kunt u dit bestellen via www.nbavrc.nl of via www.nbaopleidingen.nl Om een blijvend kwalitatief hoogstaand cursusaanbod te behouden is de programmaraad opgericht. De programmaraad is kritisch, adviserend en ondersteunend met betrekking tot de ontwikkeling van het cursusaanbod bestemd voor accountants in business, registercontrollers en andere financiële professionals. Kritisch De programmaraad kijkt met een kritische blik of het cursusaanbod voldoet aan de opleidingsbehoeften van de leden wat betreft inhoud, vorm (manier van leren) en differentiatie binnen de doelgroep (o.a. branche en loopbaanfase). Adviserend De programmaraad geeft gevraagd en ongevraagd advies. Zij is een klankbord voor het bestaande aanbod en de verdere ontwikkeling ervan. Hierbij worden de trends, ontwikkelingen en thema s in het vakgebied op de voet gevolgd. Leden programmaraad Het NBA-VRC bestuur benoemt de programmaraad en streeft naar een evenwichtige samenstelling. Criteria zijn onder andere de werkervaring van de programmaraadleden en kennis van opleidingsbehoeften van leden, trends & ontwikkelingen in het vakgebied. De programmaraadleden zijn met name RA s en RC s die komen uit diverse branches en bedrijven, aangevuld met vertegenwoordiging van docenten en wetenschap. prof. dr. Eddy Vaassen RA professor, Universiteit van Tilburg drs. Tine van de Werken RA CFO, Royal Cosun drs. Henny Kapteijn RA zelfstandig bestuursadviseur drs. Mark Goedhart RC zelfstandig organisatieadviseur Heart Way drs. Arjan Kaaks RC CFO & Member Executive Board Maxeda DIY drs. Peter van Rood RC CFA corporate director treasury, AkzoNobel Daphne Kolk MMI programmamanager NBA-VRC Opleidingen 8 9

Praktische informatie Als accountant in business en registercontroller bent u, volgens de regeling permanente educatie van zowel de NBA als de VRC, verplicht uw basiskennis te onderhouden en ontwikkelingen binnen uw vakgebied bij te houden. NBA-VRC Opleidingen biedt een uitgebreid en uitgebalanceerd aanbod waarmee u ruimschoots aan die verplichting kunt voldoen. Partners Het aanbod, samengesteld door NBA-VRC Opleidingen, bestaat uit een mix van één- en meerdaagse programma s verzorgd door praktijkgerichte docenten en gerenommeerde opleidingsinstituten. Partners waarmee wij onder andere samenwerken zijn: PE-punten In beginsel staat ieder uur besteed aan permanente educatie gelijk aan 1 PE-punt. Dit kan bijvoorbeeld het volgen van één uur college zijn of één uur voorbereidingstijd voor een cursus. Als deelnemer krijgt u na afloop een bewijs van deelname. Daarmee kunt u uw PE-activiteiten registreren. Meer informatie over de PE-regeling vindt u op www.nbavrc.nl Europees Instituut voor Certified Public Controllers Verschillende kennisniveaus en onderwijsvormen Het cursusaanbod van NBA-VRC Opleidingen bestaat uit één- en meerdaagse cursussen ingedeelt in 3 niveaus: fundamental, en expert. Kennisgebieden NBA-VRC Opleidingen heeft het cursusaanbod ingedeeld naar kennisgebied. Ieder kennisgebied heeft een andere kleur waardoor u snel kunt bladeren naar de kennisgebieden die voor u interessant zijn. U vindt ook dit voorjaar weer een aantal nieuwe en vernieuwde trainingen. Aanbod cursussen voor de publieke sector Bij het tot stand brengen van een specifiek op de public controller gericht cursusaanbod is NBA-VRC Opleidingen een samenwerking aangegaan met het European Institute for Certified Public Controllers (EICPC). Leden van het EICPC mogen tegen de ledenprijs deelnemen aan cursussen die specifiek gericht zijn op de publieke sector. Zie pagina 5 voor het cursusaanbod onder het kopje Speciaal voor de publieke sector. Verdiepen Expert Verdieping voor senior financial executives ( +) Advanced Verdieping op specifieke onderwerpen, voor RA s, AA s en RC s die fundamentals beheersen Fundamental Cursussen op postdoctoraal niveau Verbreden & updaten Het niveau van de cursus wordt aangegeven door het aantal oranje blokjes: fundamental expert Wilt u weten of het niveau van de cursus geschikt voor u is, bel voor advies met 020-301 04 05 of mail naar opleidingen@nbavrc.nl. 10 11

Praktische informatie NBA-VRC Opleidingen heeft voor u de programma s ingedeeld in verschillende onderwijsvormen. Zo weet u van te voren goed wat u van de bijeenkomst kunt verwachten. Cursus Lesstof, bestaande uit een samenhangend geheel van onderwerpen, met veel aandacht voor het bespreken van de eigen situatie en het uitwisselen van meningen. Er is veel interactie met de docent(en) en de andere deelnemers, vaak mede aan de hand van praktijkcases. Een cursus bestaat doorgaans uit een halve dag tot drie dagen, waarvan maximaal drie aaneengesloten. Het aantal deelnemers is, afhankelijk van de cursusopzet, circa tien tot dertig personen. Seminar Dit is een bijeenkomst die doorgaans niet langer duurt dan één dag, met één of twee sprekers die diep ingaan op het thema. De nadruk ligt op het overbrengen van kennis en meningen, de interactie tussen sprekers en deelnemers beperkt. Het aantal deelnemers varieert van dertig tot zeventig personen. Mastercourse/class Eén of meerdere docenten presenteren lesstof die een verdieping biedt op specifieke onderwerpen, bedoeld voor deelnemers die de basiskennis beheersen: beslist geen beginnersmaterie. De mastercourse/class kan zowel een theoretisch karakter hebben, als zeer praktijkgericht zijn. Leergang Een leergang is een cursus met minimaal drie bijeenkomsten verspreid over een periode van een aantal maanden. Een leergang verdiept zowel theoretisch als praktisch uw kennis over een bepaald onderwerp. Verschillende topdocenten gaan diep in op een bepaald thema. Het aantal deelnemers ligt tussen de tien tot dertig personen. Training De nadruk ligt op individuele vaardigheidsoefeningen. Het maximum aantal deelnemers per groep is vijftien of lager. Online learning Leren via internet op een moment dat het u uitkomt! Online learning is alleen toegankelijk voor leden. Blended learning Een combinatie van online learning gevolgd door een cursus op locatie. Informatie over NBA-VRC Opleidingen De meest actuele informatie vindt u op onze website: www.nbavrc.nl Leden van NBA en VRC informeren wij geregeld over het cursusaanbod via mailingen. Uiteraard kunt u ons ook bereiken - per telefoon: 020-301 04 05 (cursusinschrijvingen) - per telefoon: 020-301 03 14 (inhoudelijke informatie) - per fax: 020-301 03 02 - per mail: opleidingen@nbavrc.nl Algemene voorwaarden Lees vóór inschrijving de algemene voorwaarden voor meer informatie over uw deelname aan onze cursussen, zie pagina 93, 94 en 95. U kunt de algemene voorwaarden ook nalezen op onze website. Aanmelden Bij voorkeur meldt u zich uiterlijk vier weken voor aanvang van een cursus aan. Zo kunnen wij de belangstelling peilen en indien nodig een extra bijeenkomst plannen. Bovendien dient u zich voor sommige cursussen tijdig voor te bereiden. Aanmelden kan via onze website www.nbavrc.nl of via het aanmeldingsformulier achter in deze brochure op pagina 91 of 92. Prijzen De prijzen in deze cursusgids gelden tot en met augustus 2013 en zijn vermeld onder voorbehoud van (wets)wijzigingen en zetfouten. Leden van de VRC en de NBA, kortweg leden genoemd, nemen deel tegen een gereduceerd tarief. Leden van de EICPC kunnen bij de publieke cursussen deelnemen tegen een gereduceerd tarief. Zie pagina 5 voor het cursusaanbod onder het kopje Speciaal voor de publieke sector. De prijzen worden bij de cursus vermeld. In de prijzen zijn de documentatie en catering inbegrepen, tenzij anders vermeld. Bij meerdaagse sessies zijn logies en ontbijt inbegrepen (tenzij anders vermeld); bij inschrijving voor een meerdaagse cursus geeft u aan of u prijs stelt op hotelaccommodatie. Persoonlijke consumpties, telefoon- en parkeerkosten zijn voor eigen rekening. BTW vrijgesteld NBA-VRC (voorheen CI) en de NBA (NIVRA) staan beide definitief ingeschreven in het Register Kort Beroepsonderwijs van het CRKBO (Centraal Register Kort Beroepsonderwijs). Door de inschrijving zijn beide instellingen aangemerkt als erkende instelling volgens de Europese BTW richtlijn en daardoor zijn de onderwijsactiviteiten vrijgesteld van BTW. Afhankelijk van de formele fusie kan dit worden aangepast. In dat geval zijn de prijzen op www.nbavrc.nl en www.nbaopleidingen.nl leidend. CEDEO De afgelopen jaren zijn onze cursussen door de deelnemers zeer hoog gewaardeerd. NBA-VRC Opleidingen is CEDEO-erkend. 12 13

Incompany cursussen Voor alle (register)controllers, accountants in business en professionals in het financieel-economisch management Wilt u met meerdere collega s deelnemen aan een cursus die is toegespitst op de wensen en behoeften van uw organisatie? Wij werken graag samen met u aan een incompany met een programma op maat. Het afgelopen jaar heeft NBA-VRC Opleidingen voor veel organisaties, zowel profit- als non-profit incompany programma s verzorgd rondom diverse financiële thema s. De voordelen van incompany op een rij: Op maat Een incompany cursus is op maat gemaakt. Bij voorkeur met voorbeelden uit de dagelijkse praktijk zodat u en uw collega s het geleerde direct in uw werk kunnen toepassen. Besparing van kosten en tijd Incompany cursussen bieden aantrekkelijke kostenvoordelen. Een cursus op maat is al snel goedkoper dan deelnemers individueel een cursus te laten volgen. De programma s zijn precies zo lang als nodig is om de doelstelling te bereiken. U heeft natuurlijk ook invloed op de prijs doordat u meebeslist over de duur, cursusopzet en locatie. Daardoor kunt u ook besparen op reistijd en reiskosten. Topdocenten Wij maken graag gebruik van onze goede contacten met topdocenten en partnerorganisaties. Veel docenten combineren het hoogleraarschap met een functie in het bedrijfsleven of de publieke sector. Zij passen de cursus vaardig aan uw praktijksituatie aan. Full-service NBA-VRC Opleidingen heeft veel ervaring en pakt indien gewenst, graag de complete organisatie van uw incompany, team- of heidag op. Neem gerust contact op voor inspiratie en voorbeelden. Engelstalig NBA-VRC Opleidingen ontwikkelt tevens incompany cursussen in het Engels, zodat ook uw internationale medewerkers kunnen deelnemen. Ook verzorgen wij incompany cursussen in het buitenland. Verplichte training Beroepsethiek op maat? De training Beroepsethiek is verplicht voor accountants in business en wordt ook in 2013 weer aangeboden. Wij verzorgen de training ook incompany en op maat. Voor meer informatie over de training, zie pagina 18. Advies nodig en/ of meer informatie? Daphne Kolk is uw programmamanager. Zij is bekend met de ontwikkelingen binnen het financieel-economisch vakgebied en kan u daarom adviseren over relevante vaktechnische onderwerpen en vaardigheidstrainingen. Voor meer informatie over de mogelijkheden kunt u vrijblijvend contact opnemen met Daphne Kolk 020-301 02 48 of d.kolk@nbavrc.nl Kwaliteit gewaarborgd via keurmerk; CEDEO NBA-VRC Opleidingen heeft een CEDEO-erkenning. In de laatste audit gaf meer dan 90% van onze opdrachtgevers aan tevreden tot zeer tevreden te zijn over onze dienstverlening, de samenwerking en de behaalde resultaten. Onze klanten zijn onder andere: ABN AMRO, Achmea, Arcadis, AEGON, APG, ConQuaestor, CRH, Delta Lloyd, DNB, Essent, Heineken, Infinitas, ING, KLM, NS, Nuffic, PGGM, PostNL, PT Partners, Rabobank, SABIC, Vattenfall, Vodafone en Yacht. Speciaal voor u uitgelicht Vijf nieuwe programma s Als financial wilt u uw professionele kennis op peil houden. Het uitzoeken van een passende cursus kost echter veel tijd. NBA-VRC Opleidingen heeft voor u vier kwalitatief hoogstaande programma s geselecteerd waarmee u uw kennis op peil houdt, verbreedt en/of verdiept en in één keer aan uw PE-verplichting voor 2013 voldoet. Bent u accountant in business, vergeet dan niet om u in te schrijven voor de Verplichte training Beroepsethiek. Voor meer informatie ga naar pagina 18. Actualiteiten-dagen 2013 Een complete update, verspreid over het jaar op de voor u relevante kennisgebieden. Volg de Actualiteiten-dagen 2013 en u bent gegarandeerd op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op het gebied van corporate governance, strategisch management, management control en externe verslaggeving. Ga naar pagina 20 voor het gedetailleerde programma. Mastercourse voor financieel managers 2013 Een driedaags multidisciplinair programma dat verdieping brengt op specifieke onderwerpen. Mathieu Weggeman neemt u mee in de wereld van professional leadership. Durft u te differentiëren? Speel de business game en ondervindt wat CEO-risk is. En ga vervolgens aan de slag met Integrated Reporting met prof. dr. Dick de Waard. Ga naar pagina 23 voor het gedetailleerde programma. Financial Executive Programme (FEP) 2013 FEP brengt u in tien dagen op de hoogte van de laatste inzichten en ontwikkelingen op het vakgebied van de controller en financieel manager. (post) academisch opgeleiden met rond de 10 jaar werkervaring. Het FEP wordt verzorgd door topdocenten, INSEAD professoren en professionals van o.a. Philips, AkzoNobel en Unilever. Ga naar pagina 22 voor het gedetailleerde programma. Leergang Solvency II voor de financial Deze 5-daagse leergang brengt u de essentiële kennis en kunde bij van Solvency II regelgeving vanuit de praktijk. U krijgt meer inzicht in de implementatie en de daarmee gepaard gaande problematiek van governance, risicobeheer en beheersing. Ga naar pagina 40 voor het gedetailleerde programma. Heeft u vragen of wilt u advies, stel uw vraag via opleidingen@nbavrc.nl of 020-301 04 05 14 15

Verplicht onderwerp Online learning: leren op een moment dat het u uitkomt! FinanceMentor Your Financial Update Online: vakinhoudelijke online learning Volgt u uw opleidingen het liefst wanneer het u uitkomt en op een plek waar u niet gestoord wordt? Dan is het online learning programma FinanceMentor misschien iets voor u. U kunt kiezen uit ruim 80 vakinhoudelijke cursussen over internationale accounting, audit, economie, management en finance die u op uw eigen tempo volgt. Met online learning van FinanceMentor: beschikt u iedere maand over twee of drie nieuwe cursussen, gericht op actuele onderwerpen; volgt u cursussen van hoge kwaliteit die zijn voorzien van audio, video, samenvattingen en tests; hebt u toegang tot 80 cursussen die staan voor 150 PE-punten. Prijzen: $ 500,- (let op: prijs in USD te betalen per creditcard. Ter informatie: bij een EUR / USD koers van 1,30 is de prijs 385) Geldig: 12 maanden toegang PE-punten: 1 tot 3 PE-punten per cursus Alleen voor leden. Omdat de aanmelding en betaling via onze Amerikaanse partner Smartpros gaat, is de prijs in dollars en zijn de cursussen Engelstalig. Ga naar nbavrc.nl voor een gratis demo. Twee cursussen uitgelicht: Should Sustainability Be on Your Balance Sheet? Capital markets as well as regulators are showing increased interest in annual reporting on a company s performance in meeting its environmental, social and governance sustainability goals. Michael Krzus, coauthor of One Report: Integrated Reporting for a Sustainable Strategy, examines why more businesses are integrating nonfinancial information with their financial reporting systems. Learning Objectives define integrated reporting; explain what is driving the trend towards integrated reporting; describe the role of auditors in integrated reporting; get involved in the integrated reporting movement. Business in the Cloud: What You Need To Know Most companies are actively considering the implementation of cloud computing for their organization: delivering software as a service, rather than as a product. Michael Hugos, co-author of Business in the Cloud, focuses on how this innovation can potentially reduce your enterprise s IT costs while increasing its agility. Learning Objectives explain what cloud computing is; discuss the benefits of cloud computing; identify applications suited to cloud computing; describe implementation issues involved with cloud computing. Interview Mark Boerekamp Transparantie leidt altijd tot verbetering Iedere accountant in business krijgt in 2012 of 2013 te maken met een training Beroepsethiek. Pensioenuitvoeringsbedrijf APG, gevestigd in Heerlen, vroeg NBA-VRC Opleidingen deze training bij hen incompany te organiseren. Nu, enkele maanden later, vragen wij Mark Boerekamp RA, COO en lid van de raad van bestuur van APG, hoe hij op de training terugkijkt. In onze organisatie zijn tientallen RA s, RC s en andere finance professionals werkzaam in verschillende vakgebieden, zoals Finance, Risk en Operations. Wij wilden graag een training Beroepsethiek organiseren. Vanwege de omvang en diversiteit van onze groep lag een incompany training voor de hand. NBA-VRC Opleidingen heeft deze voor ons verzorgd. In de training werkten we met dilemma s uit onze eigen organisatie. Dat leidde tot nieuwe perspectieven en frisse inzichten. Doordat mensen de dilemma s herkenden in hun dagelijkse praktijk, is het onderwerp ook echt gaan leven. Er is meer transparantie ontstaan. En transparantie leidt altijd tot verbetering. Het is interessant om te zien dat mensen vanuit verschillende rollen en persoonlijkheden anders omgaan met hetzelfde dilemma. Door met je collega s over je persoonlijke ethische oordeelsvorming te praten, begrijp je van elkaar beter in welk spanningsveld je opereert en waarom je bepaalde keuzes maakt. Dat begrip heeft binnen de groep tot een positief effect geleid, ook op de langere termijn. Overigens is het wel cruciaal dat mensen zich open durven te stellen tijdens de training. Op zo n dag moeten hiërarchieën komen te vervallen. Mensen moeten zich veilig voelen om hun eigen dilemma s te bespreken en eerlijke feedback te kunnen geven aan anderen. Ik vind het goed dat Beroepsethiek een verplicht onderwerp is voor accountants in business. Het gaat over je eigen waarden en normen in de context van de organisatie; om het maken van de juiste keuzes vanuit ethisch perspectief. Daar heeft iedereen mee te maken, terwijl er maar weinig over gesproken wordt omdat het vaak zo ontastbaar is. Juist daarom is het goed om er eens gedwongen bij stil te staan. Binnen APG hebben wij het nodige gedaan om beroepsethiek in te bedden. Denk aan goede procedures, (gedrags) regels en een anoniem meldpunt. We besteden er ook aandacht aan via feedback, coaching en intervisie. Dat zijn belangrijke randvoorwaarden. Maar waar het werkelijk om draait, is een open, transparante cultuur waarin mensen zich vrij voelen om zaken bespreekbaar te maken. De training heeft ons verder op weg geholpen. Onze bewustwording is echt gegroeid en als mensen in een bepaalde situatie spanning ervaren, bespreken ze dit met elkaar. Samen maak je gemakkelijker een goede keuze. drs. ir. Mark Boerekamp RA, Chief Operations Officer APG drs. ir. Mark Boerekamp RA Het gaat over je eigen waarden en normen in de context van de organisatie; om het maken van de juiste keuzes vanuit ethisch perspectief. Mark Boerekamp 16 00 17

Verplicht onderwerp Specials De trainingen worden op diverse data en verspreid door het land aangeboden. Voor een actueel overzicht: www.nbavrc.nl 09.30-17.30 uur Leden 495 Niet-leden 495 PE-punten: 8 Wilt u de training Beroepsethiek incompany organiseren? Neem contact op met programmamanager Daphne Kolk (020-301 02 48) of via d.kolk@nbavrc.nl fundamental Verplichte training Beroepsethiek Voor accountants in business November 2010 verscheen het NBA rapport Lessen uit de kredietcrisis, Plan van Aanpak. Een van de kernthema s in het rapport is verbetering van de kwaliteit van de beroepsuitoefening van accountants. Een onderdeel van dit beroepsbrede programma is verplichte educatie in de vorm van een training Beroepsethiek voor accountants in business, gericht op gedragsverandering. De training is qua inhoud, doelstelling, werkwijze en omvang specifiek afgestemd op de pluriformiteit binnen de doelgroep accountants in business. Bent u openbaar, intern of overheidsaccountant? Dan bent u verplicht de training Professioneel Kritische Instelling te volgen. Meer informatie staat op www.nba.nl/pe. De training beoogt (1) bewustwording, (2) het begrip en (3) de toepassing van ethische principes door de accountants in business te vergroten. De verplichte training Beroepsethiek bestaat uit 2 delen; een pre-learning module die met name bestaat uit een online self-assessment en een trainingsdag. Het self-assessment bestaat uit een aantal vragen waarmee u inzicht krijgt in uw huidige ethische stijl en achterliggende waarden: uw sterke kanten en aandachtspunten. Na afloop ontvangt u een persoonlijk rapport dat u meeneemt naar de training. Er kan niet worden deelgenomen aan de trainingsdag indien u de pre-learning module niet heeft afgerond. De inhoud van de training richt zich op de volgende 5 aspecten: 1 Ethiek en de Verordening Gedragscode. 2 Inzicht krijgen in de eigen ethiek (deugden, waarden en principes). 3 Signaleren en hanteren van ethische dilemma s. 4 De bevordering en borging van ethische principes in het eigen handelen van de werkomgeving/organisatie. 5 In lastige situaties de rug recht houden en standvastig communiceren. U krijgt de kaders van beroepsethiek voor accountants aangereikt. Vanaf het begin van de training gaan we met u in gesprek over ethiek en uw persoonlijke ethische oordeelsvorming en ethisch handelen. Tijdens de training staan zowel dilemma s uit uw beroepsgroep als uw eigen dilemma s centraal. Theorie en praktijk wisselen elkaar af en we gebruiken interactieve werkvormen. Bovendien gaan we aan de slag met vaardigheden die nodig zijn voor het ethisch handelen in de beroepspraktijk.kortom na deze training loopt u opgefrist, geïnspireerd en met gedegen handvatten op zak naar buiten. De training Beroepsethiek is verplicht voor accountants in business (RA/AA). De Verplichte training Beroepsethiek wordt verzorgd door twee ervaren trainers van KPMG Integrity. De trainers zijn een combinatie van gedrags- en inhoudelijke trainers met ervaring in het werkgebied van de accountant in business. Door de inzet van zowel kennis (van relevante regelgeving, actuele discussies rond ethische principes en het accountantsberoep), als de ervaring met het aanleren van vaardigheden in relatie tot dilemma s, zorgen zij gezamenlijk voor een optimaal trainingsresultaat. Interview Henri van Horn Permanente educatie is vanzelfsprekend Sinds oktober 2012 is Henri van Horn voorzitter van de Vereniging van Registercontrollers. Henri is een warm pleitbezorger van permanente educatie. Zelfs nu hij niet meer actief is in het vak blijft hij aan zijn ontwikkeling werken. Permanente educatie mag dan een verplichting zijn, maar eigenlijk vind ik het een vanzelfsprekendheid. Als RA, AA of RC behoor je tot de top van financial professionals. Wie gedurende zijn hele carrière op dat hoge niveau wil functioneren, moet aan zijn ontwikkeling blijven werken. Want de financiële wereld verandert snel. Het financieel management staat de laatste jaren ter discussie door schandalen in verschillende organisaties - van banken tot woningbouwcorporaties en provincies. Meer dan ooit is het duidelijk hoe belangrijk goed gekwalificeerde mensen zijn voor een goed functionerende organisatie. Dat begint bij een goede basisopleiding. Maar daarmee ben je er niet. Ook als je eenmaal aan het werk bent, is het noodzakelijk om bij te blijven. De ontwikkelingen gaan snel en zaken worden steeds complexer. Als in de Verenigde Staten de huizenmarkt in elkaar zakt, heeft dat directe consequenties voor derivaten en andere constructies in Europa. Alles is verweven. Als je die actuele kennis mist, kun je je vak niet goed uitoefenen. Permanente educatie vormt een garantiestelling voor jouw kwaliteit en vakbekwaamheid. Er zijn nogal wat opleidingen op het gebied van financieel management. Het is nodig dat het kaf van het koren gescheiden wordt. De RA-, AA- of RC-titel is een eerste waarborg en geeft aan dat de accountant of controller bevoegd is. Maar hij moet ook bekwaam zijn. De International Federation of Accountants (IFAC) heeft naar aanleiding van de eerste financiële crisis International Education Standards opgesteld, waarin onder meer is bepaald dat RA s en AA s jaarlijks PE-punten moeten halen. Door de samenwerking van NBA en VRC geldt deze verplichting ook voor RC s. Door de PE-verplichting kan de buitenwereld ervan op aan dat de accountant of controller op de hoogte is van relevante actuele ontwikkelingen. Door de vereisten van de IFAC komt er wereldwijd ook meer transparantie over opleidingskwalificaties en dat verbetert onze positie in de internationale arbeidsmarkt. Henri van Horn werkte lang bij Shell en is nu actief binnen de beroepsorganisatie. De verplichting tot permanente educatie is van de laatste jaren. Maar in mijn actieve beroepsleven heb ik altijd cursussen, congressen en seminars gevolgd en mijn vakliteratuur goed bijgehouden. Wie op het hoogste niveau wil functioneren, moet aan zichzelf blijven werken. Shell is een bedrijf waar dat ook gestimuleerd wordt. Ik besef dat er ook veel financial professionals werkzaam zijn bij kleinere bedrijven waar elke euro omgedraaid moet worden. Ook het aantal zzp ers is flink gegroeid. Dan is vier- of vijfduizend euro per jaar voor opleidingen een flink bedrag dat sommigen direct voelen in de portemonnee. Als beroepsvereniging proberen we daarop in te spelen met een structuur die rekening houdt met de situatie van onze leden. Want permanente educatie moet haalbaar en betaalbaar zijn voor iedereen. drs. Henri van Horn RA RC is voorzitter van de Vereniging van Registercontrollers (VRC). Eerder heeft hij zeven jaar de Nederlandse accountants in business vertegenwoordigd in de International Federation of Accountants. Gedurende zijn werkzame leven bij Shell heeft hij negen verschillende functies vervuld in het financieel en algemeen management. drs. Henri van Horn RA RC Wie gedurende zijn hele carrière op dat hoge niveau wil functioneren, moet aan zijn ontwikkeling blijven werken. Want de financiële wereld verandert snel. Henri van Horn 18 19

Specials nieuw nieuw Specials Donderdag 18 april: Mercure Hotel, Utrecht-Nieuwegein Donderdag 23 mei: NBA, Amsterdam Vrijdag 14 juni: Mercure Hotel, Amsterdam Airport Donderdag 26 september: Mercure Hotel, Utrecht-Nieuwegein Zie de cursuspagina s Leden 1.895 Niet-leden 2.195 PE-punten: 22 U kunt zich ook inschrijven voor elke cursus afzonderlijk. Actualiteiten-dagen 2013 Waarom deze Actualiteiten-dagen? U moet als financieel professional altijd op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen op uw vakgebied. Dat betekent dat u veel tijd moet steken in het volgen van de laatste actualiteiten. NBA-VRC Opleidingen bespaart u met dit programma een hoop tijd! U schrijft u één keer in voor de Actualiteiten-dagen 2013 en u bent gegarandeerd op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op het gebied van corporate governance, strategisch management, management control en externe verslaggeving. Kortom een complete update op de voor u relevante kennisgebieden en verzekerd van 22 PE-punten! De Actualiteiten-dagen 2013 staan garant voor 22 PE-punten en bieden u een helder overzicht van de actualiteiten binnen het financieel-economisch vakgebied. Update externe verslaggeving voor accountants in business - donderdag 18 april 2013-4 PE-punten De ontwikkelingen in externe verslaggeving staan zowel nationaal als internationaal niet stil. IFRS SME wordt wereldwijd uitgerold en de richtlijnen voor de jaarverslaggeving van de RJ zijn weer aangepast aan de actualiteit. De cursus gaat over de meest recente wijzigingen in wet- en regelgeving met betrekking tot externe verslaggeving in Nederland. Alle conceptuitingen van de RJ en het IASB tot en met maart 2013 worden behandeld zodat u meteen up-to-date bent. Docent: drs. Stefan Betting RA. Zie pagina 36 voor de volledige cursustekst. Actualiteiten corporate governance - Nieuw - donderdag 23 mei 2013-6 PE-punten Heeft u genoeg kennis van corporate governance, governance codes en weet u welke rol hierbij voor u is weggelegd? Via deze cursus kunt u in één dag uw kennis opfrissen op het gebied van corporate governance, met name in Nederland en bent u op de hoogte van de meest recente ontwikkelingen op dit gebied, zowel in de praktijk als in de wet- en regelgeving. Er is aandacht voor beursgenoteerde ondernemingen, maar ook voor de praktijken in de financiële en de non-profit sector. Tijdens de cursus is er voldoende ruimte om in te gaan op concrete vragen en onderling praktijkervaringen uit te wisselen. Docent: o.a. dr. Robbert van het Kaar. Zie pagina 56 voor de volledige cursustekst. Actualiteiten strategisch management - vrijdag 14 juni 2013-6 PE-punten Financiële professionals worden in toenemende mate betrokken bij het ontwikkelen van de strategie van hun organisatie. Daarmee groeit de noodzaak om bij te blijven op het brede en zich snel ontwikkelende vakgebied strategisch management. Deze cursus is erop gericht om in één dag uw strategische kennis up to date te brengen. De eigen praktijk zal daarbij niet uit het oog verloren worden. Ook is de cursus zo ingericht dat u inspiratie opdoet aan de hand van voorbeelden van andere organisaties. Docent: dr. Martijn Rademakers. Zie pagina 31 voor de volledige cursustekst. Actualiteiten management control - donderdag 26 september 2013-6 PE-punten Deze cursus geeft u inzicht in de meest aansprekende recente ontwikkelingen op het gebied van management control. Deze cursus is bedoeld voor ervaren professionals in lijn- en stafposities die verantwoordelijk zijn voor planning en besturing van organisaties. Door praktische cases projecteert u de inzichten op uw eigen organisatie. Docent: drs. Michel Verhoeven RC. Zie pagina 72 voor de volledige cursustekst. Controllers, accountants en overige financieel professionals. Fraudedagen Meer inzicht in fraude! De Fraudedagen bestaan uit drie bijeenkomsten en drie thema s die u regelmatig in het nieuws aantreft. Schrijf u direct in voor deze unieke fraude reeks! Ga aan de slag met professionals uit de praktijk en krijg inzicht in: faillissementsfraude vastgoedfraude het herkennen van fraudesignalen De drie thema s van de fraudedagen sluiten aan bij de laatste ontwikkelingen omtrent fraude. Na het volgen van deze bijeenkomsten bent u op de hoogte van de werkwijzen van fraudeurs, leert u fraudesignalen herkennen en kent u enkele aspecten van de bestrijding van faillissementsfraude. Vastgoedfraude - maandag 27 mei 2013-3 PE-punten Vastgoedfraude staat in de publieke belangstelling. Duidelijk is dat alle typen vastgoedbeleggers en eigengebruikers, groot en klein, het slachtoffer kunnen worden van vastgoedfraude. Het gaat al snel om grote bedragen. Aan de hand van praktijkvoorbeelden bespreekt u op interactieve wijze de werkwijzen van fraudeurs. Na deze bijeenkomst bent u op de hoogte van de risico s en hoe u deze kunt signaleren. Docent: prof. dr. Tom Berkhout MRE MRICS. Zie pagina 88 voor de volledige cursustekst. Het herkennen van fraudesignalen - maandag 24 juni 2013-3 PE-punten Wie een ziekte wil bestrijden, zal de symptomen moeten herkennen. Hetzelfde geldt voor fraudebestrijding; kennis over het ontstaan en de ontwikkeling van een bepaalde fraudevorm is essentieel. In deze sessie beantwoorden we vragen als: Hoe ontstaat fraude? Door welke (herkenbare en repeterende) factoren kan fraude zijn beslag krijgen? Hoe komt een (tot dan integer) persoon ertoe zich te laten verleiden tot frauduleus handelen? En (h)erkent men de beslissende stap wel? Welke vaste patronen zijn in de fraudevelden te onderscheiden? Waarom is het noodzakelijk dergelijke patronen tijdig te herkennen? Het fraudeonderzoek wordt behandeld en u krijg antwoord op vragen als: bent u bevoegd te onderzoeken? Welke wet- en regelgeving is van toepassing? Docent: René ter Haar RA CFE. Zie pagina 81 voor de volledige cursustekst. Faillissementsfraude - donderdag 19 september 2013-3 PE-punten Faillissementsfraude kan worden omschreven als het opzettelijk en onrechtmatig benadelen van schuldeisers in faillissement. Dit komt voor bij ongeveer een derde van alle faillissementen en veroorzaakt enorme schade. Het is dan ook belangrijk dat deze fraude wordt aangepakt. In deze sessie komen de aspecten van civielrechtelijke en strafrechtelijke bestrijding van faillissementsfraude aan de orde. Docent: prof. dr. Tineke Hilverda. Zie pagina 53 voor de volledige cursustekst. De fraudedagen zijn bedoeld voor controllers, accountants, fiscalisten, advocaten, adviseurs, bedrijfseconomen en andere financieel professionals met het aandachtsgebied fraude. 27 mei, 24 juni, 19 september 2013 Nyenrode Business Universiteit, Breukelen 14.30-17.30 uur Leden 895 Niet-leden 895 PE-punten: 9 U kunt zich ook aanmelden voor een afzonderlijke cursus. De prijs per sessie bedraagt 325. prof. dr. Tineke Hilverda 20 21

Specials vernieuwd nieuw Specials Maandag 13 t/m vrijdag 17 mei en maandag 10 t/m vrijdag 14 juni 2013 (twee maal vijf dagen) Kasteel Groenendael, Hilvarenbeek 08.30-20.00 uur (eerste maandag start 10.30 uur, vrijdagen tot 17.00 uur) incl. cursusmateriaal en accommodatie 7.950 (voor de tweede en volgende deelnemer(s) van dezelfde organisatie zijn de deelnamekosten 6.700) PE-punten: 80 Maximaal 35 deelnemers; voorbereidingstijd circa 10 uur Sinds 1996 wordt het FEP eenmaal per jaar georganiseerd. Heeft u interesse of wilt u meer informatie over aanmelden? Neem dan contact op met Simone Folkers-de Bruijn RA MSc via 020-301 02 33 of s.folkers@nba.nl. prof. dr. Kevin Kaiser + expert Financial Executive Programme (FEP) 2013 Heeft u rond de 10 jaar werkervaring in het financieel-economisch management en behoefte aan een brede update binnen uw vakgebied? Het FEP biedt u een unieke combinatie van theorie en praktijk op het hoogste niveau. Topdocenten en INSEAD professoren informeren u over de laatste ontwikkelingen op uw vakgebied. U krijgt best practices aangereikt van vooraanstaande Nederlandse ondernemingen, zoals Philips, AkzoNobel en Unilever. U heeft interactieve ontmoetingen met top executives. Bijna 400 ervaren accountants en RC s gingen u de afgelopen jaren voor. FEP brengt u in tien dagen op de hoogte van de laatste inzichten en ontwikkelingen op het vakgebied van de controller en financieel manager. In dit afwisselende programma vullen theorie en praktijk elkaar aan. Naast het volgen van de presentaties werkt u in kleine groepen aan cases. Hiervoor is een grondige voorbereiding en actieve participatie gewenst. De onderwerpen zijn: strategy finance and value creation integrated reporting IT financial accounting management accounting & control mergers & acquisitions derivatives supply chain management / logistics corporate governance De presentaties zijn deels in het Nederlands en deels in het Engels. Goede beheersing van beide talen is voor de deelnemers een vereiste. (Post)academisch opgeleiden (RA, AA, RC of vergelijkbaar) die werken in het financieel-economisch management, met rond de 10 jaar werkervaring en de ambitie om zich verder in hun vakgebied te ontwikkelen. Docenten/sprekers* o.a.: prof. dr. Karel Cool, INSEAD drs. Ron Wirahadiraksa RC, CFO Philips prof. dr. Luk Van Wassenhove, INSEAD prof. dr. Kevin Kaiser, INSEAD prof. dr. Henk Langendijk, Universiteit van Amsterdam en Nyenrode Business Universiteit drs. Willem Eelman RC, CIO Unilever André Veneman, AkzoNobel Corporate Director Sustainability & HSE Deelnemers ontvangen een certificaat van NBA-VRC Opleidingen. Mastercourse voor financieel managers 2013 Tijdens deze driedaagse multidisciplinaire mastercourse presenteren topdocenten lesstof die een verdieping biedt op specifieke onderwerpen. Zo kunt u met één mastercourse uw kennis van verschillende actuele thema s opfrissen en verdiepen. Daarnaast heeft u ruimschoots de gelegenheid om ervaringen uit te wisselen met vakgenoten. Na deze mastercourse bent u op de hoogte van relevante trends en ontwikkelingen op het financiële vakgebied. Dag 1: Professional leadership Wat is de belangrijkste taak van het managen van een groep professionals? Het scheppen van een werkklimaat waarin talent en creativiteit van de medewerkers ten volle ingezet wordt voor de realisering van de collectieve ambitie van de organisatie. Er zijn routinematig werkende en innoverende professionals, cosmopolitisch en lokaal ingestelde professionals, jonge high potentials, productietijgers en oude meesters. Ieder van hen vereist een andere managementstijl. Het doel van deze dag is u te leren te durven differentiëren, want niets is zo ongelijk als de gelijke behandeling van ongelijken. Dag 2: How to manage a company in turbulent times Veel ondernemers kampen nu met de vraag: hoe loods ik mijn bedrijf door de huidige financieel-economische crisis en maak ik mijn organisatie meer crisisbestendig? Vandaag staat in het teken van een business game. U stippelt in groepsverband het beleid van een internationale organisatie uit. Een onderneming wordt met vele risico s geconfronteerd en de constante vraag is dan ook of de onderneming in control is. Een belangrijk aandachtsgebied is governance risk en in het bijzonder het CEO-risk. Er zijn veel voorbeelden te noemen waar de CEO (bij onder andere BP, Apple, UBS) het verschil in positieve of negatieve zin maakt. U sluit deze interactieve dag af met een persoonlijk verhaal van een CEO. Dag 3: Integrated reporting Integrated reporting staat voor een nieuwe benadering van publieke verslaggeving. Het maakt een koppeling tussen enerzijds de strategie, governance en de financiële prestaties van een onderneming en anderzijds de sociale, duurzame en economische context waarin het opereert. Investeerders en andere belanghebbenden krijgen daardoor een beter inzicht in de wijze waarop de onderneming de strategie uitvoert en wat de impact daarvan is op de maatschappij. Dat is belangrijke informatie voor bijvoorbeeld institutionele beleggers bij het maken van een investeringskeuze. Controllers en accountants in (hoger) financieel management. prof. dr. ir. Mathieu Weggeman, hoogleraar organisatiekunde, in het bijzonder innovatiemanagement aan de faculteit industrial engineering & innovation sciences, Technische Universiteit Eindhoven prof. Luc Keuleneer MBA, directeur KPMG Brussel en hoogleraar financial management en treasury management Vrije Universiteit Amsterdam prof. dr. Dirk Van Lindt, hoogleraar Hogeschool-Universiteit Brussel Hilde Decan, hoofddocent Hogeschool-Universiteit Brussel Eric Willems, CEO Audax prof. dr. Dick de Waard RA MA, hoogleraar faculteit economie en bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen Woensdag 26 juni t/m vrijdag 28 juni 2013 of Maandag 30 september t/m woensdag 2 oktober 2013 Heerlickheijd van Ermelo, Ermelo 13.00-20.00 / 09.00-19.30 / 09.00-16.30 uur (incl. logies) Leden 1.950 Niet-leden 2.250 PE-punten: 20 prof. dr. ir. Mathieu Weggeman 22 *) Wijzigingen voorbehouden, zie www.nbavrc.nl 23

Specials nieuw vernieuwd Specials Woensdag 21 augustus t/m vrijdag 23 augustus 2013 óf Summercourse voor financieel managers 2013 Mastercourse publieke sector Maandag 27 mei t/m woensdag 29 mei 2013 Woensdag 28 augustus t/m vrijdag 30 augustus 2013 Heerlickheijd van Ermelo, Ermelo 13.00-20.00 / 09.00-19.30 / 09.00-16.30 uur (incl. logies) Leden 1.895 Niet-leden 2.195 PE-punten: 20 In de zomer het nuttige met het aangename combineren? Kom dan naar één van onze summercourses! Tijdens deze driedaagse summercourse gaan topdocenten in op de laatste ontwikkelingen binnen het financieel-economische management. Het programma en de locatie bieden u diverse mogelijkheden voor ontspanning: u overnacht in een luxe hotel met diverse (sport)faciliteiten en u kunt facultatief deelnemen aan een social event tijdens één van de avonden. In drie dagen verdiept u uw vakkennis. U kunt van gedachten wisselen met beroepsgenoten uit diverse specialismen en discussiëren over de laatste ontwikkelingen. Op dag één behandelt de docent NL GAAP: Editie RJ 2012 Verslaggevingsaspecten Flex wet Derivaten (RJ 290) En de volgende onderdelen van IFRS: IAS 19 R IFRS 10, 11, 12 en 13 Op dag twee gaat het over leiderschap: over geen onderwerp wordt in organisaties zoveel nagedacht als over leiderschap. Vaak beseft men daarbij niet dat het gaat om een verschijnsel dat behoorlijk subversief is. Leiders zijn er immers niet om zich als volleerde bureaucraten netjes aan de regels te houden. Twee vragen zullen ons bezighouden: 1) Vloeit de belangstelling voor leiderschap voort uit een soort romantisch verlangen om aan het bureaucratische moeras te ontsnappen? 2) Zijn er alternatieve manieren om over een minder subversieve vorm van leiderschap na te denken? Beide vragen lijken zwaar en theoretisch, maar prof. dr. René ten Bos zal tijdens deze dag laten zien dat ze voor de alledaagse praktijk heel relevant zijn. Dag drie wordt ingevuld met een actueel onderwerp en wordt nader bekend gemaakt. Kijk op www.nbavrc.nl. Tijdens deze drie dagen gaan hoogleraren en topdocenten in op de actualiteiten in de publieke- en non-profit sector. Vanuit verschillende vakgebieden worden ontwikkelingen besproken, inclusief de (her)positionering van de controller. Na deze mastercourse bent u op de hoogte van de voor u relevante ontwikkelingen in de publieke- en non-profit sector. Vanuit zowel bestuurlijke, strategische als bedrijfseconomische invalshoek komen aan bod: Verantwoording en verslaglegging Organisaties in de publieke- en non-profit sector opereren niet als losstaande entiteiten, maar in netwerken met andere stakeholders. Met deze stakeholders wordt samen gewerkt aan het oplossen van maatschappelijke problemen. Dat maakt dat informatie-uitwisseling met deze partijen van cruciaal belang is. Horizontale verantwoording en integrated reporting zijn belangrijke instrumenten om de legitimatie van organisaties te waarborgen. De controller en de maatschappelijke agenda Leer meer over de verschillende vormen van maatschappelijke meerwaarde van publieke en non-profitorganisaties. Hoe zorg je ervoor dat naast de financiële bedrijfsvoering ook maatschappelijke meerwaarde op de agenda staat? Management control en risicomanagement De controller adviseert de leiding over de opzet en werking van het management controlsysteem, dat past bij de geformuleerde strategie, de geformuleerde doelstellingen en de geïdentificeerde risico s. Beheersingssystemen zijn van toepassing op de input, de processen en de resultaten van de organisatie, maar kennen soms ook perverse effecten. Verschillende perspectieven op management controlsystemen komen aan bod. U krijgt handvatten uitgereikt om risico s binnen uw organisatie bespreekbaar te maken. Marktwerking en privatisering Voor de sanering van de overheidsfinanciën grijpt men vaak naar mechanismen uit de markt zoals: eigen bijdrage en outsourcing. Wat zijn de meest actuele ontwikkelingen en vraagstukken in zowel bestuurlijke, juridische als economische zin? Wat zijn de risico s van private activiteiten bij publieke organisaties, en hoe beheers je een non-profitorganisatie die bloot staat aan marktbewegingen? Een actualiteitenprogramma over marktwerking en privatisering. Controllers en accountants in of gelieerd aan een controlfunctie in de publieke- of non-profit sector. Bilderberg Résidence Groot Heideborgh, Garderen 13.00-20.00 / 09.00-19.30 / 09.00-16.00 uur (incl. logies) Leden 1.795 Niet-leden 1.895 PE-punten: 20 EICPC-leden kunnen zich inschrijven voor de NBA-VRC ledenprijs prof. dr. René ten Bos Controllers en accountants in business in (hoger) financieel management. prof. dr. Henk Langendijk, hoogleraar externe verslaggeving Universiteit van Amsterdam en Nyenrode Business Universiteit (28 augustus) Laurens Storm van s Gravesande RA, werkzaam bij de Belastingdienst Amsterdam en docent/examinator Nyenrode Business Universiteit en Universiteit van Amsterdam (21 augustus) prof. dr. René ten Bos, hoogleraar wijsbegeerte en organisatietheorie, Radboud Universiteit Nijmegen overige docenten worden nader bekend gemaakt. dr. Tjerk Budding, hoofddocent Management en Financial Accounting aan de postgraduate opleiding Public Controlling, het Zijlstra Center, Vrije Universiteit Amsterdam K.H. van Eijck MSc, onderzoeker en promovendus van het Zijlstra Center, docent Methoden en Technieken en coördinator van het methodologieën onderzoek. prof. dr. R.H.J.M. Gradus, hoogleraar Bestuur en Economie van de publieke en non-profit sector en directeur van het Wetenschappelijke Instituut CDA. dr. Pieter Veen CPC is docent en onderzoeker aan de Postgraduate opleiding Public Controlling, het Zijlstra Center, Vrije Universiteit Amsterdam PUBLIEK prof. dr. R.H.J.M. Gradus 24 25

Specials Specials Maandag 25 en dinsdag 26 maart 2013 TiasNimbas Business School, Tilburg 09.30-18.00 / 09.00-16.00 uur (excl. logies en diner) Leden 1.595 Niet-leden 1.695 PE-punten: 13 Masterclass operational excellence for financial executives Hoe efficiënt zijn uw processen? Is uw bedrijf best in class? In deze tweedaagse masterclass krijgt u inzicht in robuuste en effectieve methoden om de bedrijfsprocessen te optimaliseren. De uiteindelijke doelstelling is om de bedrijfsvoering zo te optimaliseren, dat de processen lean en agile zijn en precies dát opleveren waar de klant om vraagt. Alle middelen en capaciteiten moeten zo effectief en efficiënt mogelijk worden ingezet om op het juiste moment de juiste diensten te kunnen leveren. Daarbij gaat het niet alleen om kostenreductie, maar ook om innovatie en het slim omgaan met mensen en middelen. Op basis van deze kennis van operational excellence wordt vervolgens de vertaalslag gelegd naar de financiële functie en naar de consequenties voor de administratieve organisatie en de management control cyclus. U doet kennis op van actuele theorieën van operational excellence en vertaalt het naar de consequenties voor de financiële functie. strategische positionering operational excellence business process management, Lean Six Sigma invloed van operational excellence op de administratieve organisatie, risicomanagement en performance measurement Financiële managers en professionals, auditors en riskmanagers die een beter beeld willen krijgen van de commerciële discipline om vervolgens een passend management control systeem te kunnen vormgeven en inrichten. prof. dr. Arco van de Ven RA, hoogleraar bestuurlijke informatievoorziening TiasNimbas Business School, hoogleraar management in het bijzonder controlling Open Universiteit Nederland prof. dr. ir. Marcel van Assen, managing consultant Berenschot Masterclass fusie & overname Roerige tijden vragen bij de één om desinvesteren van activiteiten maar bieden een ander juist interessante mogelijkheden om te investeren in een overname ervan. In de meeste gevallen raken financiële professionals dan betrokken bij een spel dat normaal gesproken geen onderdeel uitmaakt van het reguliere takenpakket. U krijgt als professional te maken met ervaren adviseurs, terwijl u zelf de regie in handen wilt houden. Uw kennis en inzichten zijn van groot belang indien u een waardevolle en vaardige gesprekspartner in de onderhandelingen wilt zijn. Deze masterclass biedt u actuele kennis en inzichten die nodig zijn voor het met succes regisseren van een mogelijke fusie of overname. Het programma vertrekt vanuit het perspectief van de kopende partij en is ook geschikt voor vertegenwoordigers van de verkopende kant. Het programma volgt de verschillende stappen van een fusie- en overnametraject en de volgende thema s: Strategische heroriëntatie en het definiëren van een fusie- en overname strategie; Het zoeken en benaderen van targets en het oplijnen van het proces; Waardebepaling versus prijsstelling; wat is reëel en waarom; Hoe een overname te financieren in het huidige economisch klimaat; De belangrijkste juridische en fiscale do s en dont s; Het belang van due diligence en hoe dat aan te pakken; Postfusie integratie; hoe voorkom ik een kater als de champagneflessen leeg zijn? Financiële professionals met betrokkenheid bij fusie- en overnameprocessen met basiskennis van deze processen. drs. Jan de Kroon, organisatie-adviseur en directeur Improfin Groep mr. Wim Cassee, bedrijfsjurist en partner van Convectis Pierre Steeghs RA, accountant, fiscalist en managing partner van Rubicon Donderdag 16 en vrijdag 17 mei 2013 Improfin Groep, Den Bosch 09.30-20.30 / 09.00-17.00 uur (excl. logies) Leden 1.495 Niet-leden 1.595 PE-punten: 15 prof. dr. Arco van de Ven RA drs. Jan de Kroon 26 27

Specials Algemeen & strategisch management Donderdag 30, vrijdag 31 mei en vrijdag 28 juni 2013 Masterclass inrichting financiële functie Interview Ellen Bien Improfin Groep, Den Bosch 09.30-20.00 / 09.00-16.30 / 09.30-16.30 uur (excl. logies) Leden 1.995 Niet-leden 2.095 PE-punten: 20 Succesvolle organisaties herkent u aan de kwaliteit van hun financiële functie. In veel andere organisaties worstelt men nog met rol, positionering en plaats van de financiële functie. Centraal of juist decentraal opstellen? Willen we business partner zijn maar worden we als waakhond ervaren? Vasthouden of juist loslaten, maar hoe? Kan onze financiële functie efficiënter en effectiever en hoe dan? Deze masterclass bespreekt de verschillende manieren waarop een succesvolle financiële functie kan worden ingericht. Deze masterclass geeft u inzicht in de kwaliteit en de inrichting van uw eigen financiële functie. U leert verbeterpunten te signaleren en effectief te implementeren. centraal of decentraal organiseren van de financiële functie formele organisatie (rollen en positie) functionele organisatie (taken, verantwoordelijkheden, competenties) leiderschap vanuit de financiële functie control-matrix en controllers-handvest kwaliteit en kwaliteitsborging Deze driedaagse masterclass bestaat uit een tweedaags programma gevolgd door een losse dag waarin de deelnemers bevindingen bespreken en de puntjes op de i worden gezet. Een opvolgende individuele (maar facultatieve) adviessessie is bij de cursusprijs inbegrepen. Leidinggevende financiële professionals en andere betrokkenen bij het optimaal inrichten en functioneren van de financiële functie. drs. Jan de Kroon, organisatie-adviseur en directeur Improfin Groep RC wijzigt de luchtvaartwet Drs. Ellen Bien RC is directeur Luchtvaart bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu. In die rol is ze verantwoordelijk voor het formuleren van het beleid voor de luchtvaart en luchthavens in Nederland. Ze richt zich onder meer op het bevorderen van alle aspecten van luchtvaartveiligheid, zowel voor passagiers, luchtvaartpersoneel en goederen, als voor de risico s op calamiteiten veroorzaakt door vliegen en ook de economische regulering. De afgelopen maanden heeft ze veel tijd besteed aan de evaluatie van de Wet luchtvaart. In de Wet luchtvaart is onder meer geregeld hoe de tarieven tot stand komen die Schiphol mag berekenen aan haar klanten. Niet bepaald simpele rekensommen, maar complexe afwegingen. Ellen Bien vertelt er meer over. Schiphol heeft een belangrijke economische functie. Nederland heeft ondanks zijn kleine thuismarkt een groot netwerk. Dit netwerk wordt voornamelijk aangeboden door KLM, de homecarrier van Schiphol. Mede dankzij dit netwerk van verbindingen is Nederland aantrekkelijk als vestigingsplaats voor veel internationale bedrijven. Een goed functionerende nationale luchthaven is daarbij van belang. Vanwege de kleine thuismarkt zijn overstappende passagiers noodzakelijk om het netwerk in stand te kunnen houden. Passagiers zijn alleen bereid om over te stappen als dat efficiënt en goedkoop kan. Daarom is het van belang dat de tarieven die Schiphol rekent lager zijn dan concurrerende luchthavens met een grote thuismarkt, zoals London Heathrow en Paris Charles de Gaulle. Ook de kwaliteit is belangrijk. Schiphol moet blijven investeren om de afgesproken groei mogelijk te maken, maar ook in zaken als security en het bagagesysteem. Deze kosten moeten natuurlijk in de prijs verdisconteerd worden. Ellen Bien: Bij het wijzigen van de Wet luchtvaart wegen wij af wat wel of niet gereguleerd moet worden, welke efficiencyprikkels er ingebouwd worden en hoe Schiphol tot zijn prijsstelling komt. Vanuit het ministerie is het onze taak om ervoor te zorgen dat Schiphol zijn gebruikers consulteert over de tarieven en transparant maakt waarop die gebaseerd zijn. Een ander vraagstuk vormt de regulering van non-aviation-activiteiten, zoals de winkeltjes op de luchthaven. Bij de aviation-activiteiten is er sprake van aanmerkelijke marktmacht van Schiphol en is regulering dus in ieder geval noodzakelijk. Voor de non-aviation-activiteiten kun je je afvragen of het nodig is om ook dat te gaan reguleren. En mogen de luchtvaartmaatschappijen meeprofiteren van de opbrengst van non-aviation-activiteiten? Ook dat zijn vragen waarop wij een antwoord moeten vinden. Verantwoordelijk zijn voor de totstandkoming van een hernieuwde wet betekent vooral: polderen op z n best. Vanuit het ministerie van Infrastructuur en Milieu zitten wij veelvuldig om de tafel met vertegenwoordigers van de ministeries van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en Financiën, de NMA, Schiphol en delegaties van luchtvaartmaatschappijen. Daarbij komt mijn achtergrond als RC goed van pas, want ik begrijp wat er bij economische regulering komt kijken. drs. Ellen Bien RC Bij het wijzigen van de Wet luchtvaart wegen wij af wat wel of niet gereguleerd moet worden, welke efficiencyprikkels er ingebouwd worden... Ellen Bien drs. Jan de Kroon drs. Ellen Bien RC, directeur Luchtvaart Ministerie van Infrastructuur en Milieu 28 00 29

Algemeen & strategisch management Algemeen & strategisch management Woensdag 5 t/m vrijdag 7 juni en woensdag 2 t/m vrijdag 4 oktober 2013 Bilderberg Hotel De Keizerskroon, Apeldoorn Per blok: 1e dag: 16.00-19.30 uur (aansluitend diner) 2e dag: 09.00-19.30 uur (aansluitend diner) 3e dag: 09.00-16.30 uur (incl. logies) Leden 4.950 Niet-leden 4.950 PE-punten: 35 Maximaal 12 deelnemers. Uw aanmelding wordt in overleg met de docent definitief gemaakt. Dynamisch leiderschap The next level; van leidinggeven naar leiderschap Leiderschap is zoveel méér dan leidinggeven. Bij leidinggeven gaat het om aansturen - zorgen dat mensen doen wat hen wordt opgedragen. Bij leiderschap gaat het om aanspreken - mensen dusdanig raken dat ze er voor gaan. Vertrouwen winnen, inspireren, commitment opbouwen - effectief leiderschap is in wezen verleiderschap. Voor senior managers met een financiële achtergrond is leiderschap geen vanzelfsprekende vaardigheid, maar wel een essentiële om strategisch impact te kunnen hebben. Dit programma op expert-niveau is erop gericht de effectiviteit van uw leiderschap te verhogen door uw leiderschapsstijl te versterken en uw leiderschapsprioriteiten vast te stellen. Binnen het thema leiderschap ligt de nadruk in dit programma op dynamisch leiderschap. Hoe mobiliseer je mensen in de organisatie om een strategische koers uit te stippelen en te verwezenlijken? De kernvraag is hoe een financieel manager een leiderschapsrol kan vervullen in het ontwikkelen en implementeren van strategie. Hierbij is het benodigde leiderschap niet alleen gericht op medewerkers, maar ook op collega s in hogere managementlagen en toezichthouders. Drie thema s zullen hierbij aan de orde komen: Uw Leiderschapsagenda. Waar moet u zich als leider tegenaan bemoeien en energie in steken? Wat zijn de prioriteiten waarop een leider moet focussen? Uw Leiderschapsproces. Hoe verloopt het proces van strategieformulering, implementatie en verandering en hoe moet u als leider hierop inspelen om effectief te zijn? Uw Leiderschapsstijl. Wat voor leiderschapsstijl heeft u nodig gezien de situatie, de mensen en de strategische doelstellingen? En hoe verhoudt deze stijl zich met uw voorkeursstijl? In dit programma zijn theorie en praktijk nauw vervlochten. U werkt aan uw eigen case en leiderschapsstijl. Tussen de twee bijeenkomsten in werkt u verder aan uw eigen case en stelt u een leiderschapsontwikkelingsplan voor uzelf op. Door de interactieve opzet en de vertrouwelijke uitwisseling van ervaringen is de groepsgrootte beperkt tot 12 personen met een senior executive profiel. Actualiteiten strategisch management Hedendaagse instrumenten, denkmodellen en best practices Financiële professionals zoals controllers en accountants worden in toenemende mate betrokken bij het ontwikkelen van de strategie van hun organisatie. Daarmee groeit de noodzaak om bij te blijven op het brede en zich snel ontwikkelende vakgebied strategisch management. De state-of-the-art uit de jaren zeventig, zoals het 5-krachtenmodel en het 7-S model is alom bekend. Maar wat zijn tegenwoordig de belangrijkste concepten en instrumenten? Wat zijn hun mogelijkheden en beperkingen in de praktijk? Deze cursus is erop gericht om in één dag uw strategische kennis up to date te brengen en te verdiepen. De eigen praktijk zal daarbij niet uit het oog verloren worden. Ook is de cursus zo ingericht dat u inspiratie opdoet aan de hand van voorbeelden van andere organisaties. U krijgt een compacte update van de mogelijkheden en valkuilen van de belangrijkste strategische instrumenten en denkmodellen uit de hedendaagse praktijk. Dit omvat zowel klassiekers als recentere strategieconcepten die populair zijn geworden. Bijvoorbeeld BHAGs, value disciplines, de neergang der kampioenen en strategisch denken door effectieve leiders. De concepten en modellen komen tijdens de cursus aan bod in een interactieve sessie, met voorbeelden, opdrachten en ruimte voor reflectie op de eigen organisatie. Controllers, accountants in business en externe accountants die betrokken zijn bij strategische vraagstukken of waarbij strategie een belangrijke contextvariabele vormt bij het uitvoeren van de eigen werkzaamheden. dr. Martijn Rademakers, managing director van het Center for Strategy & Leadership te Rotterdam en Executive Fellow bij de Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit Vrijdag 14 juni 2013 Mercure Hotel, Amsterdam Airport 09.30-17.00 uur Leden 595 Niet-leden 695 PE-punten: 6 Deze cursus maakt deel uit van de Actualiteiten-dagen 2013. Zie pagina 20. Senior financial executives. prof. dr. Ron Meyer Docent prof. dr. Ron Meyer, hoogleraar ondernemingsstrategie bij TiasNimbas Business School en managing director bij het Center for Strategy & Leadership dr. Martijn Rademakers expert 30 31

Algemeen & strategisch management Algemeen & strategisch management Donderdag 30 en vrijdag 31 mei 2013 Mercure Hotel, Utrecht-Nieuwegein Strategie implementatie Hoe organisaties hun strategie werkend krijgen Scenarioplanning Successen uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst! Woensdag 19 juni 2013 Mercure Hotel, Utrecht-Nieuwegein (beide dagen) 09.30-17.30 uur (excl. logies) Leden 1.150 Niet-leden 1.250 PE-punten: 13 De meest gestelde vraag die financiële professionals over strategie stellen gaat niet over wat de strategie moet zijn, maar hoe strategie succesvol te implementeren. Aan modellen, best practices en adviezen is geen gebrek, maar toch gaat implementatie bij veel organisaties moeizaam of mislukt. Deze tweedaagse cursus levert u grip op dit weerbarstige onderwerp, met de nieuwste concepten, voorbeelden uit de praktijk en aandacht voor de eigen rol bij de implementatie van strategie. Bovendien gaat u met uw eigen implementatievraagstuk aan de slag. Deze cursus heeft als doel om de effectiviteit van financiële professionals te vergroten als het gaat om strategische implementatieprocessen. Hierbij is er aandacht voor zowel de rol van de individuele deelnemer, als voor steeds terugkerende vraagstukken op organisatieniveau. De cursus is zodanig vormgegeven dat u niet alleen nuttige theorie en cases voorgeschoteld krijgt, maar ook leert van het meteen toepassen van concepten en denkmodellen op uw eigen organisatie. Op de eerste dag van de cursus ligt de nadruk op het verbreden en verdiepen van het strategisch denkvermogen van de deelnemers. Met behulp van concepten, instrumenten, cases en voorbeelden over strategie-implementatie zullen de deelnemers belangrijke issues, valkuilen en mogelijkheden sneller en beter leren identificeren. Op de tweede dag van de cursus ligt de nadruk op het in de praktijk brengen van de nieuwe inzichten die de deelnemers hebben opgedaan. Dit wordt gedaan aan de hand van strategische implementatievraagstukken die de deelnemers zelf voorbereiden en meebrengen. U heeft de organisatie op een bepaalde manier ingericht en afgestemd op de omgeving. De planning baseert zich op verwachtingen van huidige processen. De strategische visie bestaat uit een afwijking naar boven of naar beneden. Maar deze omgeving verandert onverwacht. Onder deze nieuwe omstandigheden staat u opeens voor een opgave waar uw organisatie niet op voorbereid is. Het wordt daarom belangrijker om zich als organisatie snel te kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden. Ontwikkelingen sneller signaleren, soepeler kunnen inspelen op kansen en bedreigingen. Daarin kunnen organisaties zich sterk onderscheiden van hun concurrenten. Deze cursus is een introductie op de thema s scenariodenken en scenarioplanning. Wat zijn de de voordelen, mogelijkheden zijn, valkuilen en risico s? U leert hoe u kunt analyseren waar de kwetsbare processen in uw organisatie zich bevinden en hoe u zich kunt wapenen voor de toekomst. Bij scenarioplanning gaat het om de identificatie en analyse van mogelijke externe gebeurtenissen of effecten met een grote impact op uw bedrijf. U krijgt voorbeelden te zien van scenario s, hoe zij ontwikkeld worden, tot welke strategische keuzes zij kunnen leiden en welke gevolgen deze hebben. In plaats van uit te gaan van één toekomstbeeld, leert u denken in termen van scenario s: enkele uiteenlopende, doch realistische toekomstbeelden. Vanuit deze toekomstbeelden kan men conclusies trekken over de optimale bedrijfsvoering in elk scenario. Scenarioplanning is het vertalen van deze uitkomsten in maatregelen die het management nu moet nemen om straks snel en adequaat te reageren. 09.00-17.00 uur Leden 595 Niet-leden 695 PE-punten: 7 CFO s, (register) controllers en accountants (RA/AA) die betrokken zijn bij strategische implementatievraagstukken, of waarbij strategie implementatie een belangrijke contextvariabele vormt bij het uitvoeren van de eigen werkzaamheden. dr. Martijn Rademakers is Managing Director van het Center for Strategy & Leadership te Rotterdam en Executive Fellow van de Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit. Na een korte uiteenzetting over achtergronden, doelen en praktische voorbeelden van scenariodenken en -planning, speelt u een managementgame waarin u de gevolgen van (onzekerheid over) externe ontwikkelingen ervaart. Daarna gaan we in op de relatie tussen externe ontwikkelingen en interne processen. We besteden aandacht aan gevoeligheidsanalyses, de koppeling met strategie en de keuze van beleidsinstrumenten. U stelt zelf een implementatieplan op, zodat u bij terugkeer op de werkplek een vliegende start kunt maken. Controllers en financieel directeuren die met lijn- en/of procesmanagers willen meedenken over de toekomst en over effectieve beleidsmaatregelen. drs. Merlijn Gillissen, partner Decido dr. Martijn Rademakers drs. Merlijn Gillissen fundamental 32 33

Externe verslaggeving Externe verslaggeving Interview Bianca Tetteroo Basiscursus IFRS Dinsdag 19, woensdag 20 en donderdag 21 maart 2013 drs. Bianca Tetteroo RA Pensioengaranties zijn voor een werkgever niet meer betaalbaar en voor een verzekeraar zijn deze - zeker in de huidige economie - onhoudbaar. Bianca Tetteroo Pensioengaranties onder druk Tot voor kort maakten de meeste Nederlanders zich geen zorgen over hun pensioen - dat was toch wel goed geregeld. Maar een goed pensioen is geen absolute zekerheid meer. Er is een maatschappelijk vraagstuk ontstaan waarvoor pensioenfondsen, verzekeraars, werkgevers, werknemers en regelgevers samen een oplossing moeten vinden. Bianca Tetteroo is divisievoorzitter Pensioen & Leven van Achmea. Vanuit haar organisatie neemt zij haar verantwoordelijkheid in het maatschappelijk debat over pensioenen. Achmea heeft een coöperatieve achtergrond waardoor maatschappelijke thema s altijd al meer op het netvlies staan. De verzekeraar is recent begonnen met Volgens Nederland, waarbij onder meer de betaalbaarheid van het pensioenstelsel centraal staat. De rentestanden zijn laag en mensen worden steeds ouder. Pensioengaranties zijn voor een werkgever niet meer betaalbaar en voor een verzekeraar zijn deze - zeker in de huidige economie - onhoudbaar. Terwijl werknemers wel degelijk behoefte hebben aan een zekere garantie. Kortom: de belangen lopen uiteen. Maar alle partijen hebben een belang gemeen, namelijk om tot nieuwe oplossingen te komen. In het huidige systeem worden pensioenfondsen gedwongen tot afstempeling van pensioenrechten en premieverhogingen. Ze kunnen door de lage rentestand en de lange levensverwachting geen harde garanties blijven bieden. De afgelopen decennia zijn op dat gebied geen problemen geweest, maar inmiddels is de situatie flink veranderd. Pensioenverzekeraars hebben echter wel harde garanties afgegeven en die gaan wij ook nakomen. Maar wij beraden ons wel op nieuwe garanties. Welke toezeggingen kunnen wij in de toekomst nog doen? Werknemers hebben behoefte aan zekerheid, maar tegen welke prijs, en is de werkgever bereid hiervoor te betalen? Hoe ziet de pensioenaanspraak van de toekomst er uit? Een deel van het antwoord ligt bij de structuur van de garantie en bij het verder stroomlijnen van de interne organisatie. Bianca Tetteroo: Er ligt een continue druk op kostenverlaging, want hoe minder kosten, hoe hoger de pensioenuitkeringen kunnen zijn. Belangrijk is ook een vereenvoudiging van processen, systemen en producten. Complexiteitreductie leidt tot efficiency en dus tot goedkoper werken. We kijken bijvoorbeeld naar andere garantiestructuren en manieren om onze risico s af te dekken. Bij deze afwegingen komt mijn financiële achtergrond goed van pas. Ik ben een accountant die de lange weg bewandeld heeft: na het vwo ben ik gaan werken in combinatie met een NIVRA Nyenrode-studie. Als junior werd ik meteen in het diepe gegooid. s Ochtends adviseerde ik een dga over waarderingsvraagstukken en s middags sprak ik met een magazijnbediende over het inventariseren van de voorraden. Daardoor is mijn inlevingsvermogen flink gegroeid en begrijp ik hoe processen in elkaar zitten. Dat is ook wel nodig in mijn huidige functie. Ik heb een afwisselende baan, gedurende een dag schakel ik bijvoorbeeld tussen medewerkersbijeenkomsten, risk committees, gesprekken met het Verbond van Verzekeraars en overleggen over procesinnovaties. Mijn agenda staat vol, dus het is belangrijk dat ik snel tot de kern kan komen en aanvoel waarop ik moet doorprikken. Dat vergt veel van mijn personal skills. Gelukkig heb ik bij mijn werkgevers altijd de kans gekregen me ook op dat gebied te blijven ontwikkelen. Zo heb ik afgelopen twee jaar een leergang gevolgd, die gericht is op visie en leiderschap. Heel verrijkend. Maar ook de verplichte module over Ethiek is toepasbaar. Het blijkt leuk om aan je ontwikkeling te werken. Beursgenoteerde ondernemingen publiceren sinds 2005 hun geconsolideerde cijfers volgens International Financial Reporting Standards (IFRS). Andere ondernemingen mogen dit op vrijwillige basis doen. Ook in de Nederlandse verslaggeving zijn veel elementen uit IFRS overgenomen. Deze basiscursus maakt u vertrouwd met de beginselen van IFRS. Het doel van deze intensieve 3-daagse cursus is u vertrouwd te maken met de beginselen van IFRS in de volle breedte. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan de verschillen met Nederlandse verslaggevingsgrondslagen. (Onder andere) algemene ontwikkelingen in IASB, inclusief herstructurering, erkenning IFRS door EU, SEC, IOSCO en ontwikkelingen in Nederland, framework IFRS, first time application, conversie-issues, presentation (IAS 1), inclusief stelsel- en schattingswijziging provisions consolidation revenue recognition (IAS 18, inclusief ruiltransacties uit IAS 16) employee benefits (IAS 19) leasing (IAS 17 en ED Leasing) financiële instrumenten (IAS 32 en 39) Iedere financiële professional die goed op de hoogte wil zijn van de International Financial Reporting Standards. prof. dr. Henk Langendijk, hoogleraar externe verslaggeving Universiteit van Amsterdam en Nyenrode Business Universiteit De overige docenten worden later bekend gemaakt Bilderberg Hotel Groot Heideborgh, Garderen 10.00-19.00 / 09.00-19.00 / 09.00-16.00 uur (incl. logies) Leden 1.995 Niet-leden 2.295 PE-punten: 20 prof. dr. Henk Langendijk drs. Bianca Tetteroo RA werkte vanaf 1988 acht jaar als accountant bij Paardekooper & Hoffman (nu Mazars). Van 1996 tot 2006 werkte zij in diverse functies bij Fortis. In 2009 werd Bianca CFO bij Syntrus Achmea en sinds 2012 is zij divisievoorzitter Pensioen & Leven bij Achmea. fundamental 34 35

Externe verslaggeving vernieuwd Externe verslaggeving Donderdag 18 april 2013 Mercure Hotel, Utrecht-Nieuwegein 15.00-20.00 uur Leden 425 Niet-leden 495 PE-punten: 4 Update externe verslaggeving voor accountants in business De ontwikkelingen in externe verslaggeving staan zowel nationaal als internationaal niet stil. IFRS wordt verder uitontwikkeld, IFRS SME wordt wereldwijd uitgerold en last but not least, de richtlijnen voor de jaarverslaggeving van de RJ zijn weer aangepast aan de actualiteit. In deze cursus wordt er stilgestaan bij de meest recente (voorgenomen) wijzigingen in wet- en regelgeving met betrekking tot externe verslaggeving in Nederland. Alle conceptuitingen van de RJ en het IASB tot en met maart 2013 worden ook uitvoerig behandeld zodat u meteen up-to-date bent. Update IFRS 2013 Heeft u behoefte aan meer overzicht van veranderingen op het gebied van de International Financial Reporting Standards (IFRS)? In 2013 en 2014 worden diverse belangrijke standaarden van kracht met vaak grote gevolgen voor de financiële verslaggeving, informatiesystemen en soms de bedrijfsactiviteiten zelf. In deze cursus gaat u in op de hectische ontwikkelingen binnen IFRS en op welke wijzigingen u nu reeds kunt doorvoeren. Na deze cursus bent u op het gebied van IFRS weer helemaal bij en weet u wat er in 2013, 2014 en daarna gaat veranderen. Woensdag 24 april 2013 Mercure Hotel, Amsterdam Airport 10.00-19.30 uur Prijs (vrij van btw): Leden 595 Niet-leden 695 PE-punten: 7 Deze cursus maakt deel uit van de Actualiteiten-dagen 2013. Zie pagina 20. Na deze cursus bent u in staat het geleerde meteen toe te passen in uw praktijk en bent u in staat te anticiperen of proactief te adviseren rond aankomende wijzigingen in (inter)nationale externe verslaggeving. In deze cursus komen de volgende onderwerpen aan de orde: Nieuwe richtlijnen van de RJ voor grote en middelgrote rechtspersonen Ontwikkelingen ten aanzien van IFRS SME Wijzigingen in huidige IFRS standaarden Aankomende wijzigingen in IFRS met een grote impact (consolidatie, joint ventures en joint arrangements) De nieuwe 4e EG-richtlijn, afschaffing jaarrekening, toekomst of feit? Deze cursus is bedoeld voor managers, risicomanagers, controllers, compliance officers, accountants en managers internal control die in aanraking komen met externe verslaggeving of daar zelf actief bij betrokken zijn. drs. Stefan Betting RA, zelfstandig gevestigd registeraccountant en onder andere docent, examinator en scriptiebegeleider (internationale) externe verslaggeving Nyenrode Business Universiteit In één cursusdag behandelt u alle wijzigingen in IFRS die recent van kracht zijn geworden. Ook krijgt u een update van standaarden die reeds zijn goedgekeurd en binnenkort in werking treden. U staat kort stil bij de projecten waarmee de IASB bezig is. In de cursus Update IFRS 2013 gaat u aan de slag met: IAS 19 Employee Benefits Revised (pensioenen) IFRS 10 Consolidation, IFRS 11 Joint arrangements en IFRS 12 Disclosures in Other Entities IFRS 13 Fair value accounting IAS 39 financiële instrumenten en haar opvolgers zoals IFRS 9, ED Hedging en ED Impairment etc. het jaarlijkse Improvements project met kleine wijzigingen in diverse standaarden omzetverantwoording leases diverse IFRIC interpretaties Samen met uw medecursisten bespreekt u de discussies rondom de fair value waardering. Een en ander wordt geïllustreerd aan de hand van voorbeelden en korte cases. Accountants, controllers en financieel professionals die reeds IFRS-kennis hebben opgedaan en die in één dag bijgepraat willen worden over de ontwikkelingen in de afgelopen periode. drs. Stefan Betting RA prof. dr. Leo van der Tas RA, vaktechnisch partner Ernst & Young, lid Advisory Council IASB, voormalig lid van IFRIC, voorzitter Ernst & Young IFRS Policy Committee en hoogleraar Universiteit van Tilburg Maarten Hartman RA, director bij PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Assurance National Office te Amsterdam. Hij is voormalig vice-voorzitter van de vaktechnische staf van de Raad voor de Jaarverslaggeving. 36 37

Externe verslaggeving Externe verslaggeving Woensdag 12 juni 2013 Mercure Hotel, Amsterdam Airport 13.30-20.00 uur Leden 595 Niet-leden 695 PE-punten: 6 To lease or not to lease Het IASB-voorstel voor een nieuwe standaard over leases wordt wel de nieuwste revolutie in financiële verslaggeving genoemd. IASB stelt in de draft standard voor om alle leases, dus ook huur, huurkoop en erfpacht op de balans te zetten van de gebruiker van het actief. Met zeer grote gevolgen voor financiële ratio s zoals solvabiliteit, return on assets en dergelijke. Consequenties voor lessors en voor de IT-systemen Ook hebben deze voorstellen vergaande consequenties voor lessors en voor de IT-systemen van zowel lessors als lessees. Tijdens deze cursus wordt niet alleen ingegaan op de mogelijke gevolgen voor de fiscale behandeling van leases, maar ook worden enkele recente ontwikkelingen in de fiscale aspecten van leases behandeld. Basiscursus Solvency II Voor verzekeraars komt er belangrijke nieuwe regelgeving aan; Solvency II als toezichtwetgeving en IFRS Fase II als accounting framework. De Europese Unie heeft de nieuwe Solvency II richtlijnen voor verzekeraars aangenomen. Bij de toepassing van de geavanceerde meettechnieken onder Solvency II krijgen verzekeraars veel beleidsvrijheid om hun risico s te meten en te managen en daarmee hun kapitaalsvereisten te beïnvloeden. Hiermee heeft Solvency II invloed op veel medewerkers in organisaties. Na deze cursus bent u op de hoogte van de hoofdzaken van Solvency II en de praktische consequenties voor implementatie en reporting. Dinsdag 4 juni 2013 Mercure Hotel, Utrecht-Nieuwegein 13.00-19.00 uur Leden 450 Niet-leden 495 PE-punten: 5 Deze cursus brengt u in één dag op de hoogte van de aanstaande wijzigingen in IFRS. Na het volgen van de cursus kunt u de belangrijkste consequenties voor uw bedrijf of uw cliënten inschatten. In deze cursus worden de ontwerpstandaard Leases en de definitieve keuzes van de Board uitvoerig besproken. Daarbij wordt ingegaan op de volgende aspecten: welke contracten vallen in de nieuwe standaarden; de gevolgen voor de jaarrekeningen; welke stappen moeten worden genomen om de impact op de bedrijfsvoering, de informatiesystemen en de fiscaliteit te overzien; recente fiscale ontwikkelingen in de behandeling van leases. Accountants en controllers bij bedrijven die als lessee/huurder of lessor/verhuurder optreden. prof. dr. Leo van der Tas RA, vaktechnisch partner Ernst & Young, voormalig lid van IFRIC, lid van de IFRS Advisory Council, voorzitter Ernst & Young IFRS Policy Committee en hoogleraar Universiteit van Tilburg dr. Warner Bruins Slot, belastingadviseur KPMG Meijburg mr. Gerard van Lokven, voormalig secretaris van de Nederlandse Vereniging van Leasemaatschappijen (NVL). Tegenwoordig trainer over leases Drie peilers vormen Solvency II: quantitative capital requirements qualitative supervisory review en market discipline Finance & control, IT- en internal auditafdelingen van verzekeraars hebben direct te maken met de geavanceerde meettechnieken van de diverse risico s van verzekeraars. Ook hebben ze te maken met de controle van een strategisch, meestal complex en kostbaar, implementatieproject dat zich over meerdere jaren uitstrekt. Externe accountants van verzekeraars dienen de gevolgen van Solvency II te kennen voor de controle van verzekeraars, maar zullen in het implementatietraject ook naar project control willen kijken. Onderwerpen die tijdens deze Basiscursus Solvency II aan bod komen: Introductie en beoogde doelstelling van Solvency II Begrippen (correlatie, illiquiditeitspremie, cost of capital, tijdswaarde) Het Solvency II raamwerk (regelgeving, indeling in pilaren) Marktwaardebalans bepalen Benodigde solvabiliteit bepalen Governance elementen (vereiste functies), ORSA Rapportages onder Solvency II (uitgebreide rapportages inclusief disclosure naar de markt) Controllers, accountants in business, openbaar accountants en interne accountants die werken bij verzekeraars. Laurens Roodbol AAG, directeur Milliman Nederland prof. dr. Leo van der Tas RA Laurens Roodbol AAG fundamental 38 39