!"#$%&'&(#&)*+,#-&##+.

Brandaan samenvatting groep 8 Mijn Malmberg!"$%&'&(&)*+,-&+. ;%$-9%::1-) /-&0123&45+6713!"$%&%'%"()%"$%%%*++,-.%$%/0,"$%/1/)2345,(3+,6$77/$%8,"$%049%(+,-$%17*$%"%%*+4.%$%/0,"$:%-(7"$*)(&%'%"1%+%-(%"45)(8%%((%;$%<%=*:0)%3$%/>%'%"?%/%")1$%.%$%/0,"$%"4!%$%/1%+%-(8,$&)2"%)1%"+%((%"@:%0,-()"1%"@6*"(%"@6,(%"%"1%+)A8(%"45%/%1%"(%"+,/%" %/$%:,,-%"&7/1$%"%/'77/$,(&%$%:,,-:0%'%"$77/$%:,"%")"8%(:%-(**/7"$%/%03,,/(% '%/$%0%"4>%:%=,,0$%"=/%A)%-6%(+)%8*"3)"$%/%"(/7*+$%"@76%/'77/(%&7/1%"$,($%6,A8()" $%B,6)0)%:0%%B4.)%()%$%/%%"+,-/)23)"$%17*$%"%%*+4?77/,0)"5/%"(8%%"C'%/)2--%0+,/%"$% 6%"-%"%/1,/64?,"%00%"$%(/733%"'%%06%"-%"",,/$%-(%$%")"8%(+%-(%"@7=&7%3",,/+%/34 879%%0:&1-&,&45+6713!"$%<%=*:0)%367A8(%"1%0%%/$%"%"-(*$%"(%":)2",,00%-7"$%/&7%3%"%"-A8/)2'%"+,(&%6,,/ +)0$%"49*17$%D/77(-A8/%%B%%":7%37'%/'/)2',/%"%"8,"$%0%"7=&%%49)2'7"$$,($%&%%'," )%$%/%%"+,-%"$,(2%67A8(',/%"+,,/2%+)0$%4E8/)-(),,"9*F1%"--0%%=0%"&%"76",,/$%-(%//%" (%3)23%"%"7"($%3(%$%/)"1%"',"G,(*/"*-49)2'7"$773%%"3073*)($)%=/%A)%-$%17%$%()2$,,"1,B4G=)"7&,'7"$$,()%$%/%%"67%-(3*""%"$%"3%"%"1%07'%"+,(8)2+)0$%4 C"$%/(*--%"1/7%)$%H6-(%/$,6-"%045%-(,$+%/$*)(1%:/%)$@%/3+,6%"=/,A8()1%8%/%"8*)&%" 0,"1-1/,A8(%"$)%1%1/,'%"+%/$%"I$%1/,A8(%"17/$%04H,"$)%1/,A8(%"17/$%0+77"$%"/)23% 377=0)%$%"4!"$%-(,$+%/$$%")%*+%+)23J$%K7/$,,"L1%:7*+$+,,/$%,6:,A8(-0)%$%"1)"1%" +7"%"%")"$%8,'%"+%/$%"$/)%")%*+%%)0,"$%"1%6,,3('77/")%*+%-A8%%=-:7*+%/-%" -A8%%=-8,"$%0,/%"4<)23%6%"-%"+)0$%"8*"8*)-'*00%"6%(677)%-=*00%"@&%+)0$%"1/,,18*" =7/(/%(,,"$%6**/4<%6:/,"$('%/$)%"$%&)2"1%0$6%(8%(6,3%"',"-A8)0$%/)2%"49)2+%/$:%3%"$ $77/$,(8)2&717%$0)A8(%"$7"3%/37"-A8)0$%/%"4J5%.,A8(+,A8(L)-&)2":%3%"$-(%-A8)0$%/)24 /-&:12,&9%-&**07*)!"MNOM:%-077(P"1%0,"$$,($%.%$%/0,"$%/-,00%%"67A8(%"8,"$%0%"6%(-=*00%"*)($%.%$%/0,"$-%<%=*:0)%34Q,,/$%.%$%/0,"$%/-+)0$%"'/)2&)2"76)"$%8%0%+%/%0$(%8,"$%0%"4 P"1%0,"$%".%$%/0,"$/,,3(%")"77/0714Q)A8)%0$%<*F(%/+%/$,$6)/,,0',"$%77/071-'077(%" 8)2'7%/",,/R7"$%"45,,/'%/")%0$%8)2$%P"1%0-%77/071-'077(45,,/",+%/$$%<%=*:0)%3',",00%3,"(%",,"1%',00%"45%P"1%0-%":0733%%/$%"6%(8*"-A8%=%"$%.%$%/0,"$-%8,'%"-%"7= $%.77/$&%%+%/$7731%'7A8(%"45%-A8%=%"')%0%"%03,,/,,"6%(3,"7""%"%"-A8%=%"'706%( :*-3/*)(4C"$%/(*--%"')%0%"S/,"3/)23%"$%:)--A87=',"QT"-(%/$%<%=*:0)%3,,"7'%/0,"$45% S/,"-%"37"$%""716,,/"%((%1%"1%87*$%"+7/$%"$77/$%9700,"$-%+,(%/0)")%@+,"()"$%+)"(%/ :%'/77/8%(+,(%/$,($%S/,"-%"67%-((%1%"87*$%"45%S/,"-%"0)%=%"7'%/8%()2-%"37"$%" (7A8$77/'%A8(%"4!"$%0%"(%67%-(%"$%S/,"-%"&)A8(7A8(%/*1(/%33%"45%:)--A87=',"QT"-(%/ =/7:%%/$%D/7")"1%"(%'%/7'%/%"@6,,/$,(0*3(%8%6")%(49%('703+,-:77-76$,($%<%=*:0)%3-0%A8('%/$%$)1$+,-@76$,($%/%1%"(%"1%%",,"',07'%/0,"$8,$$%"'%/+,A8(4>%1,'%"E7/"%0)- %"K78,"$%U)(($%-A8*0$49%('703'%/677/$$%$%:/7%/-7=-(/,,(4 Malmberg, s-hertogenbosch blz. 1 van 10

Brandaan samenvatting groep 8 Mijn Malmberg <)0155- )*+,-&+. 5%&%'%"()%"$%%%*+)".%$%/0,"$45%.%$%/0,"$-%<%=*:0)%3+,-(7%" $77/,00%8,"$%08%%0/)234 ).=: P%"1%:)%$6%(%)1%"+%((%"%"%%"%)1%":%-(**/4 0)-:- <)23%377=0)%$%")"8%(:%-(**/',"$%1%+%-(%"',"$%.%$%/0,"$-% <%=*:0)%3 >+)*&,&?0**: D%0%%/$%$)%-A8/%%B$,(8,"$%07'%/&%%'/)267%-(&)2"4Q%($,()$%% &)2"+%8%("71-(%%$-%%"-4 @"01=:1%%-&>+A)-= U)-3*"$)1%@",(**/3*"$)1%%"-(%//%"3*"$)1%4E8/)-(),,"9*F1%"-'7"$ %%"=/%A)%&%3073*)(%"7"($%3(%$,(G,(*/"*-/)"1%"8%%B(4 ;51-*B% D%0%%/$%$)%-A8/%%B$,(6%"-%"'/)267%-(%"&)2"76(%$%"3%"%" 1%07'%"+,(&%+)0$%"4 4$60%-,:&9%-&412- GA8)0$%/)"$%17*$%"%%*+49)2+%/$'77/,0:%/7%6$76$,(8)2&717%$ 0)A8(%"$7"3%/37"-A8)0$%/%"4 C1D"17&,&4+A:0 >%%8%0$)"$%17*$%"%%*+49)2+,-%%",$6)/,,0$)%)"$%8,'%"'," R7"$%"P"1%0-%-A8%=%"'%/")%0$%%")"'%%0&%%-0,1%"'7A8(4 E*"%-&,&81:: R%)$%/',"$%.%$%/0,"$-%<%=*:0)%349)2+%/$-,6%"6%(&)2":/7%/ E7/"%0)-)"MNVW'%/677/$4 >*77%-,=&.%:071-1 P%"1%:)%$(%"+%-(%"',"X(/%A8($,(7"$%/+,(%/1%&%(37"+7/$%"4 5%&%1/%"-',"+,(%/67%-($%')2,"$(%1%"87*$%"4 0%$52%%0&'FGH!"MNVW+%/$$%.%$%/0,"$-%<%=*:0)%3,,"1%',00%"$77/P"1%0-%"@ S/,"-%"%"$%:)--A87=',"QT"-(%/4 Malmberg, s-hertogenbosch blz. 2 van 10

STAP 2 Begrippen gouden eeuw De zeventiende eeuw in Nederland. De Nederlandse Republiek was toen door alle handel heel rijk. Hugo de Groot Geleerde die schreef dat handel over zee vrij moest zijn. Met dat idee zijn we het nog steeds eens. Spinoza Geleerde die schreef dat mensen vrij moesten zijn om te denken en geloven wat ze wilden. Michiel de Ruyter Zeeheld in de gouden eeuw. Hij was een admiraal die in de haven van Londen Engelse schepen vernielde en in veel zeeslagen vocht. gewest Een gebied met eigen wetten en een eigen bestuur. Johan de Witt Leider van de Nederlandse Republiek. Hij werd samen met zijn broer Cornelis in 1672 vermoord. regenten Rijke kooplieden in het bestuur van de gewesten van de Nederlandse Republiek. Christiaan Huygens Wiskundige, natuurkundige en sterrenkundige. Christiaan Huygens vond een precieze klok uit en ontdekte dat Saturnus ringen heeft. Rembrandt van Rijn Schilder in de gouden eeuw. Hij werd vooral beroemd omdat hij zo goed licht en donker kon schilderen. Hollandse waterlinie Een gebied ten westen van Utrecht dat onder water gezet kon worden. Deze grens van water moest de vijand tegenhouden. rampjaar 1672 In 1672 werd de Nederlandse Republiek aangevallen door Engelsen, Fransen en de bisschop van Münster. Ga naar STAP 2 in je werkboek. 21 1000 1500 1600 1700 1800 1900 1950 nu

thema 1 Samenvatting Brandaan 8 samenvatting Malmberg 's-hertogenbosch 506900_strips.indd 1 07-11-2008 10:39:48

Brandaan samenvatting groep 8 Mijn Malmberg!"$%&H&(&J0%-=&:12, ;%$-9%::1-) I%&,&)*+,-&+.!"$%,A8(()%"$%%%*++,-$%.%$%/0,"$-%<%=*:0)%3")%(6%%/8%(/)23-(%0,"$(%/+%/%0$4.%$%/0,"$-%-A8%=%"'%/07/%"-(%%$-',3%/&%%-0,1%"%"P"1%0,"$%"S/,"3/)23$/%'%"6%%/8,"$%0 $,".%$%/0,"$4Q)"$%/8,"$%0:%(%3%"$%6)"$%/+%/34P/-(7"$%"=,38*)&%"0%%1%"+%/3=0,,(-%" 67%-(%"-0*)(%"4Q,,/$%/%1%"(%"+,/%""71-(%%$-/)23%"6,A8()14G766)1%/%1%"(%"+,/%" A7//*=(4>%1%:/*)3(%":%0,-()"11%0$',":*/1%/-'77/&)A8&%0B%"37A8(%"%"'%/37A8(%":,"%"'77/ 8*"B,6)0)%0%$%"45%/%1%"(%"1)"1%"&)A8-(%%$-$%B()1%/1%$/,1%"4>%'701$%"$%S/,"-%67$%%"&% 8)%0$%"&)A8,,"$%%()Y*%((%45)%/%1%0-'%/(%0$%"87%&%&)A867%-(%"1%$/,1%"@:)2'77/:%%0$()2$%"- 8%(%(%"7B87%&%)%6,"$67%-(%":%1/7%(%"4!"$%&76%/+77"$%"$%/%1%"(%")":*)(%"8*)&%"6%( 8*"B,6)0)%@$,,/$%$%"&%',",00%-;&%0%%/$%"S/,"-@6,,3(%"6*&)%3%"-A8/%'%"1%$)A8(%"4>% /%$%"=,,/$@+,"$%0$%"%"1,'%"1/7(%B%%-(%"4 49*7+:1?%%06%"-%"=/7(%-(%%/$%"(%1%"$%-(,$87*$%/4>)2"7%6$%"&)A8$%=,(/)7((%"4P/+,/%"7736%"-%" $)%$%-(,$87*$%/2*)-(-(%*"$%"45,(+,/%"$%C/,"2%1%&)"$%"4?%%0:*/1%/-'7"$%"$,(-(,$87*$%/ U)00%6?")%(1%"7%1'77/$%<%=*:0)%3$%%$45%=,(/)7((%"'7"$%"$,($%Z,(,'%"8%(%%/-(%%A8(%'703 )".%$%/0,"$+,-1%+%%-(4P$%06,"K7,"',"$%/E,=%00%"+,-%%"=,(/)7($)%'7"$$,(2%%%"-0%A8(% /%1%/)"167A8(7"(-0,,"%"$,()%$%/%%"6%%67A8($7%",,"'%/3)%&)"1%"45%C/,"2%1%&)"$%"'7"$%" 2*)-($,($%-(,$87*$%/6%%/(%&%11%"67%-(3/)21%"@&7$,(8)2&)2"+%/3:%(%/37"$7%"45%=,(/)7((%" =,(/)7((%"%"$%C/,"2%1%&)"$%"/,,3(%"6%(%03,,/)"1%'%A8(4U)00%6?'0*A8((%',"5%"9,,1",,/.)26%1%"4U)08%06)",@$%'/7*+',"U)00%6?@'7"$8%6%%"0,B,,/$4>%/%%$)"%%"37%(-",,/5%" 9,,145,,/+%/$&%(%1%"1%87*$%"$77/$%=,(/)7((%"4U)08%06)",'/7%1(7%"8,,/:/7%/@$%37")"1 ',"[/*)-%"@76(%8%0=%"49)2-(**/$%%%"0%1%/%"$%=,(/)7((%"'0*A8((%"",,/S/,"3/)234!"S/,"3/)23 '7"$%"$%S/,"-%:*/1%/-773$,()%$%/%%"'/)267%-(&)2"76(%&%11%"+,(2%+)0$%@)%$%/%%"$%&%0B$% /%A8(%"&7*67%(%"8%::%"%"$,($%6%"-%"67%-(%"-,6%"+%/3%"45%S/,"-%""7%6$%"$,(?/)28%)$@D%0)238%)$%"Z/7%$%/-A8,=4!"MV\]/)A8((%"$%:*/1%/-%%"'703-'%/(%1%"+77/$)1)"17=45,( +)0$%$%37")"1")%(%"8)2&%((%&)2"0%1%/)"45%:%-(7/6)"1',"$%Z,-()00%@%%"1%',"1%")-@+,-8%( :%1)"',"$%S/,"-%/%'70*()%45,,/",+%/$%/%%"")%*+%/%1%/)"11%37&%"%":0%%B$%37")"1,,"$% 6,A8(45%,B-=/,,3+,-$,(8)267%-(0*)-(%/%"",,/$%1%37&%"/%1%/)"14 /-&J0%-=&:12, >%-2,,/",$%S/,"-%/%'70*()%(/733%"$%Z,(,'%"^$%=,(/)7((%"_6%(S/,"-%-70$,(%"%":*/1%/-.%$%/0,"$:)""%"45%6%"-%"-(7"$%"(%2*)A8%"`5%-(,$87*$%/'0*A8((%",,/P"1%0,"$49)2+)-(")%( +,($%Z,(,'%"'77/=0,""%"8,$$%"%"$%S/,"-%"8,$$%"8*"%)1%"37")"1'%/677/$45%")%*+% :%-(**/$%/--()A8((%"$%Z,(,,B-%<%=*:0)%34.%(,0-)"S/,"3/)233/%1%"$%1%+7"%6%"-%"6%%/ 6,A8(4P/'%/,"$%/$%'%%049%(8%0%0,"$3/%%1$%&%0B$%+%((%"4?77/(,,"1%:/*)3(%773)%$%/%%" $%&%0B$%6*"(%"766%%(%:%(,0%"4!%$%/%%"67A8(773&%0B+%(%"+,(&%1%077B$%"4C6$,($% 0%)$%/-',"$%Z,(,,B-%<%=*:0)%3'7"$%"$,()%$%/%%"+%/367%-(8%::%"@6,,3(%"&%'%%0=0,""%" +,,/+%/3%/-'77/"7$)1+,/%"4a7%".,=70%7")"S/,"3/)23,,"$%6,A8(3+,6@:%67%)$%8)2&)A8773 6%(.%$%/0,"$4.%$%/0,"$+%/$%%"37")"3/)2349)2-(**/$%&)2":/7%/76)".%$%/0,"$37")"1(%&)2"4 Q,,/R7$%+)23.,=70%7"0)%($%.%$%/0,"$%/-8,"$%0%"6%(P"1%0,"$@(%/+)20.,=70%7"$,('%/:7$%" 8,$4R7$%+)23.,=70%7"+%/$7"(-0,1%"%".%$%/0,"$+%/$%%"=/7')"A)%',"S/,"3/)234 Malmberg, s-hertogenbosch blz. 3 van 10

Brandaan samenvatting groep 8 Mijn Malmberg <)0155- D*00+5: 5%/%1%"(%"+,/%"A7//*=(4>%1%:/*)3(%":%0,-()"11%0$'77/&)A8&%0B4 CB&%(/733%"6%"-%"'77/)"/*)0'77/1%0$4 :1K+:: <%1%0-$)%:%=,0%"87%2%2%67%(1%$/,1%"4 0)-:- <)23%377=0)%$%")"8%(:%-(**/',"$%1%+%-(%"',"$%.%$%/0,"$-% <%=*:0)%3 6+1:-"+1= P%"%b(/,8*)-7=8%(=0,((%0,"$4<%1%"(%"+77"$%"%/,00%%")"$% &76%/4 8177$&L 5%0,,(-(%-(,$87*$%/',".%$%/0,"$49)2'0*A8((%",,/P"1%0,"$(7%" $%S/,"-%"6%($%Z,(,'%".%$%/0,"$)"(/733%"4 5%:01*::-&M<%:%9-N P%"1/7%=6%"-%"$)%.%$%/0,"$+)0$%'%/,"$%/%"4>%+)0$%"6%%/ 6,A8(,,"8%('7031%'%"4>%'7A8(%"(%1%"$%C/,"2%1%&)"$%"%" 67%-(%"'0*A8(%"",,/S/,"3/)234[,(/)7((%""7%6$%"&)A8773Z,(,'%"4 O0%-2)B1-,- <%1%"(%"%","$%/%:*/1%/-$)%$%-(,$87*$%/-(%*"$%"4>%"7%6$%" &)A8C/,"2%1%&)"$%"76$,(U)00%6-,A8(%/",,6',"C/,"2%+,-4>% '7A8(%"(%1%"$%=,(/)7((%"4 9*73=90:)-.**0,1)1-) D/7%=6%"-%"$)%",6%"-8%('7036%%:%-0)-(7'%/")%*+%+%((%"4C73 A7"(/70%%/($%'703-'%/(%1%"+77/$)1)"187%8%(0,"$:%-(**/$+7/$(4 J0%-=&49*7+:1 P%"/%'70*()%)-%%"-"%00%'%/,"$%/)"14a)2$%"-$%S/,"-%<%'70*()% &%((%8%('703$%37")"1,B45,,/",+,-8%('703$%:,,-)"S/,"3/)234 <%:%%P=&45+6713 5%()2$+,,/)"%/1%%"-(,$87*$%/+,-%"8%(1%+7"%'703$%:,,-+,- )".%$%/0,"$4 I%5*7*- P%"1%"%/,,0)"8%(S/,"-%0%1%/49)2",6",$%S/,"-%<%'70*()%$% 6,A8(7'%/%"6,,3(%&)A8&%0B3%)&%/',"S/,"3/)2349)2'%/7'%/$%%%" 1/77($%%0',"P*/7=,%"'%/,"$%/$%'%%0)".%$%/0,"$4 Malmberg, s-hertogenbosch blz. 4 van 10

STAP 2 Begrippen corrupt De regenten waren corrupt. Ze gebruikten belastinggeld voor zichzelf. Of ze trokken mensen voor in ruil voor geld. etiquette Regels die bepalen hoe je je moet gedragen. buitenhuis Een extra huis op het platteland. Regenten woonden er alleen in de zomer. Willem V De laatste stadhouder van Nederland. Hij vluchtte naar Engeland toen de Fransen met de Bataven Nederland binnentrokken. patriotten (Bataven) Een groep mensen die Nederland wilde veranderen. Ze wilden meer macht aan het volk geven. Ze vochten tegen de Oranjegezinden en moesten vluchten naar Frankrijk. Patriotten noemden zich ook Bataven. Oranjegezinden Regenten en andere burgers die stadhouder Willem V steunden. Ze noemden zich Oranjegezinden omdat Willems achternaam Van Oranje was. Ze vochten tegen de patriotten. volksvertegenwoordiging Groep mensen die namens het volk meebeslist over nieuwe wetten. Ook controleert de volksvertegenwoordiging hoe het land bestuurd wordt. Franse Revolutie Een revolutie is een snelle verandering. Tijdens de Franse Revolutie zette het volk de koning af. Daarna was het volk de baas in Frankrijk. Bataafse Republiek De tijd waarin er geen stadhouder was en het gewone volk de baas was in Nederland. Napoleon Een generaal in het Franse leger. Hij nam na de Franse Revolutie de macht over en maakte zichzelf keizer van Frankrijk. Hij veroverde een groot deel van Europa en veranderde veel in Nederland. Ga naar STAP 2 in je werkboek. 43 1000 1500 1600 1700 1800 1900 1950 nu

thema 2 Samenvatting Dit weet ik nu Brandaan 8 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 506900_strips.indd 2 07-11-2008 10:39:55

Brandaan samenvatting groep 8 Mijn Malmberg!"$%&R&>:&*-:=:%%-&9%-&-&,$*D0%:1 ;%$-9%::1-) /-&-1+.&3*-1-) a7%".,=70%7")"m\mc'%/-0,1%"+%/$$77/p"1%0,"$@37"$%"$%.%$%/0,"$%/-+%%/8,"$%0%"6%( P"1%0,"$49%(S/,"-%/)23:%-(7"$")%(6%%/4P"1%0,"$%"<*-0,"$/)%=%")"M\MO8%(d7")"3/)23$%/.%$%/0,"$%"*)(4>%+)0$%"")%($,(S/,"3/)23+%%/&71/77(&7*+7/$%"@$*-67%-(%/%%"-(%/30,"$ 376%"(%""77/$%"',"S/,"3/)2349%(")%*+%37")"3/)23:%-(7"$*)($%.77/$%0)23%.%$%/0,"$%"%"$% >*)$%0)23%.%$%/0,"$%"4>%3/%1%"773$%3707")%-(%/*1$)%P"1%0,"$8,$,B1%=,3(4U)00%6!+%/$$% %%/-(%37")"149)2&7/1$%$,(8%(+%%/:%(%/1)"16%(8%(0,"$49)2:%"7%6$%&)2"%)1%"6)")-(%/-49)2 :%"7%6$%773$%6%"-%"$)%)"$%P%/-(%d,6%/67A8(%"&)((%"4P%"30%)"%1/7%=/)23%"67A8($% a+%%$%d,6%/3)%&%"4d7")"1u)00%6!0)%(3,",0%",,"0%11%"%"+%1%"'%/:/%$%"4p/3+,6%"-(%%$- 6%%/-(776:7(%"%")"M\c]/%%$$%%%/-(%-(776(/%)"$77/.%$%/0,"$4!"$%>*)$%0)23%.%$%/0,"$%"+,/%"&%")%(&7(%'/%$%"7'%/$%37")"14!"8%(&*)$%"+77"$%"'%%0 3,(870)%3%"%"U)00%6!+,-=/7(%-(,"(4!"M\ce:%17"$%Z%01)-A8%C=-(,"$4U)00%6!+)0$%$,( 37")"3/)2345%6%"-%")"$%.77/$%0)23%.%$%/0,"$%"+,/%":77-7=U)00%6!@76$,(8)28,$'%%01%0$ 8,$7=1%6,,3(()2$%"-$%Z%01)-A8%7=-(,"$4 (&$%D":&612&":&9*73 a7%"u)00%6!!@$%&77"',"u)00%6!@,,"$%6,a8(3+,6@&,18)2$,(8%(")%(&70,"1%/37"45% :*/1%/-+,/%"7"(%'/%$%"%"+)0$%"6%%/(%'%/(%00%"8%::%"4U)00%6!!'/7%1a87/:%A3%76 %%"")%*+%1/7"$+%((%-A8/)2'%"45%1/7"$+%(',"M\f\+,-8%(:%1)"',"$%$%67A/,()%4!"$% 1/7"$+%(-(,,(:%-A8/%'%"+%03%/%A8(%"$%:*/1%/-8%::%";'/)28%)$',"6%")"1-*)()"1@'/)28%)$ ',"7"$%/+)2-@'/)28%)$',"17$-$)%"-(%"'/)28%)$',"'%/%")1)"14!"$%")%*+%+%(-(7"$773$,(%/ '%/3)%&)"1%"67%-(%"376%"45%'703-'%/(%1%"+77/$)1%/-',"$%=/7')"A)%-37&%"$%P%/-(%d,6%/4 Q,""%"$)%'%%0:%0,-()"1:%(,,0$%"%"7*$%/+,/%"$,"Wc2,,/@37&%"$%a+%%$%d,6%/4C6$,( )%$%/%%"+%0+)0$%-(%66%"3/%1%")"M]MV,00%6,""%"3)%-/%A8(4!"M]M]67A8(%"$%'/7*+%"773 -(%66%"4 L0*+.-&**3Q!"$%"%1%"()%"$%%%*+67A8(%",00%%"27"1%"-",,/$%*")'%/-)(%)(4<)23%6%)-2%-1)"1%"",,/%%" 6%)-2%--A87704H/6%6%)-2%-8,$$%"%%"8%%0,"$%/0%'%"4>)267%-(%",027"1,,"8%(+%/3761%0$ (%'%/$)%"%"4H0%((,K,A7:-+)0$%+%0",,/$%*")'%/-)(%)(4Q,,/76$,(&%1%%"27"1%"+,-@67A8( $,(")%(4>%$%%$%%/-(%%","$%/%7=0%)$)"1%"$,,/",+)0$%H0%((,(7A8%A8(",,/$%*")'%/-)(%)(4 >%-A8/%%B%%":/)%B,,"6)")-(%/a87/:%A3%%"67A8((7%"-(*$%"(,,"$%*")'%/-)(%)(+7/$%"4>% +,-$%%%/-(%'/7*+$,,/%"(7%"&%,B-(*$%%/$%@+,-&%$%%%/-(%'/7*+%0)23$73(%/)".%$%/0,"$4 H0%((,&,1,0-$73(%/$,('%%0'/7*+%"8%(&+,,/8,$$%"4>%=/7:%%/$%"8*"0%'%"6,33%0)23%/(% 6,3%"4>%'7A8(773'77/$%%6,"A)=,()%',"$%'/7*+%"+%/$'77/&)((%/',"$%'%/%")1)"1'77/ '/7*+%"3)%-/%A8(4H0%((,+)0$%$,('/7*+%"$%&%0B$%/%A8(%"3/%1%",0-6,""%"45,(0*3(%4H0%((,+,- N\2,,/(7%"&%'77/8%(%%/-(67A8(-(%66%"4 Malmberg, s-hertogenbosch blz. 5 van 10

Brandaan samenvatting groep 8 Mijn Malmberg <)0155- S*-1-30123&,0&I,07%-,- d7")"3/)23$,(p"1%0,"$%"<*-0,"$*)(/)%=%")"m\mo49%(:%-(7"$*)( $%.77/$%0)23%.%$%/0,"$%"@$%>*)$%0)23%.%$%/0,"$%"%"$%3707")%-4 /0=:&-&!.,&S%$0 5%'703-'%/(%1%"+77/$)1)"14>)2A7"(/70%/%"$%/%1%/)"145%a+%%$% d,6%/$7%(&%0b773'77/-(%00%"'77/+%((%"45%0%$%"',"$%a+%%$% d,6%/+7/$%""*$)/%a(1%37&%"$77/$%:*/1%/-45%0%$%"',"$% P%/-(%d,6%/+7/$%"1%37&%"$77/$%'703-'%/(%1%"+77/$)1%/-',"$% [/7')"A)%4 <7)1=D"&O5=:%-, C=-(,"$',"$%>*)$%0)23%.%$%/0,"$%"@$)%)"M\ce:%17"4[,-)"M\c] 8177$&TT >77"',"U)00%6!49)2+,-$%(+%%$%37")"1',"8%(d7")"3/)23$%/.%$%/0,"$%"4 )0*-,.: 5%:%0,"1/)23-(%/%1%0-'77/%%"0,"$;+,,/)%$%/%%"&)A8,,"67%( 87*$%"@+,,/)%$%/%%"/%A8(7=8%%B(%"87%8%(0,"$:%-(**/$67%( +7/$%"4!"*06D3 P%"1%0%%/$%$)%)"M\f\%%"")%*+%1/7"$+%(-A8/%%B45)%1/7"$+%( :%(%3%"$%8%(:%1)"',"$%$%67A/,()%)".%$%/0,"$4,$*D0%:1 5%67A/,()%+)0&%11%";8%('703/%1%%/(4!"%%"$%67A/,()%:%-0)-($% 6%%/$%/8%)$+,(%/)"8%(0,"$67%(1%:%*/%"4 U7::%&E%D*6= 5%%%/-(%'/7*+%0)23%$73(%/',".%$%/0,"$4P"'77/&)((%/',"$% '%/%")1)"1'77/'/7*+%"3)%-/%A8(4 90*+.-31=0D": 9%(/%A8('77/'/7*+%"76(%-(%66%":)2'%/3)%&)"1%"4.%(,0-:)2 6,""%"4 $%-D15%:1 9%()$%%$,(%%"1/7%=6%"-%"$%&%0B$%/%A8(%"%"3,"-%"67%( 3/)21%",0-,"$%/%1/7%=%"6%"-%"4 Malmberg, s-hertogenbosch blz. 6 van 10

STAP 2 Begrippen Koninkrijk der Nederlanden Koninkrijk dat Engeland en Rusland uitriepen in 1815. Het bestond uit de Noordelijke Nederlanden, de Zuidelijke Nederlanden en de kolonies. Eerste en Tweede kamer De volksvertegenwoordiging. Zij controleren de regering. De Tweede kamer doet zelf ook voorstellen voor wetten. De leden van de Tweede kamer worden nu direct gekozen door de burgers. De leden van de Eerste Kamer worden gekozen door volksvertegenwoordigers van de provincies. Belgische Opstand Opstand van de Zuidelijke Nederlanden, die in 1830 begon. Pas in 1839 werd het zuiden een eigen koninkrijk: België. Willem II Zoon van Willem I. Hij was de tweede koning van het Koninkrijk der Nederlanden. grondwet De belangrijkste regels voor een land: waar iedereen zich aan moet houden, waar iedereen recht op heeft, en hoe het land bestuurd moet worden. Thorbecke Een geleerde die in 1848 een nieuwe grondwet schreef. Die grondwet betekende het begin van de democratie in Nederland. democratie Democratie wil zeggen: het volk regeert. In een democratie beslist de meerderheid wat er in een land moet gebeuren. Aletta Jacobs De eerste vrouwelijke dokter van Nederland. En voorzitter van de vereniging voor vrouwenkiesrecht. vrouwenkiesrecht Het recht voor vrouwen om te stemmen bij verkiezingen. Net als mannen. emancipatie Het idee dat een groep mensen dezelfde rechten en kansen moet krijgen als andere groepen mensen. Ga naar STAP 2 in je werkboek. 65 1000 1500 1600 1700 1800 1900 1950 nu

thema 3 Samenvatting Dit weet ik nu Brandaan 8 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 506900_strips.indd 3 07-11-2008 10:40:01

Brandaan samenvatting groep 8 Mijn Malmberg!"$%&V&!.&.07,**07*)- ;%$-9%::1-) (&/0=:&807,**07*)!"M]Mf:%17"$%P%/-(%U%/%0$77/07145*)(-0,"$%"C7-(%"/)23'7A8(%"(%1%"H6%/)3,@<*-0,"$@ S/,"3/)23%"P"1%0,"$45%&%77/071$**/$%(7(M]M\4P/')%0%"6)027%"%"$7$%"4P"1%0,"$@H6%/)3, %"S/,"3/)237/1,")-%%/$%"%%"'%/1,$%/)"1)"?%/-,)00%-76(%=/,(%"7'%/87%8%("*'%/$%/67%-(4 >%'7"$%"$,(5*)(-0,"$-(/%"11%-(/,B(67%-(+7/$%"4>%-07(%"%%"'%/$/,14!"8%('%/$/,1',"?%/-,)00%--(7"$$,(5*)(-0,"$1%:)%$%"67%-((%/*11%'%",,"S/,"3/)23@5*)(-0,"$67A8(1%%"0%1%/ 6%%/8%::%"%"5*)(-0,"$67%-('%%01%0$:%(,0%",,"P"1%0,"$%"S/,"3/)2345*)(-0,"$+%/$%%",/60,"$4a7%"$%A/)-)-)"H6%/)3,:%17"@76$,(=07(-%0)"1$%,,"$%0%"8%%0+%)")16%%/+,,/$ +,/%"@3/%%1P*/7=,$,,/7730,-(',"49%%0'%%06%"-%"+%/$%"+%/3077-4!"5*)(-0,"$+,-$%A/)-)- 8%(%/1-(45%6%"-%"+,/%"$,,/,0,/6@(7%"+%/$%"&%-(/,,(,/64!"5*)(-0,"$+%/$%"&%-6)027%" 6%"-%"+%/3077-4H$70B9)(0%//)A8((%)"$)%()2$%%"=70)()%3%=,/()27=45%0%$%""7%6$%"&)A8",&)L-4 9)2:%077B$%$%6%"-%"76%%"%)"$%,,"$%87"1%/%"$%%00%"$%(%6,3%"4?%%06%"-%"-(%6$%"7= 8%64!"M]cc+%/$9)(0%/$%")%*+%0%)$%/',"5*)(-0,"$4 (&!.,&807,**07*) H0-"%0:0%%3$,(9)(0%/%%"$)A(,(7/+,-4.)%6,"$67A8()%(-,"$%/-$%"3%"$,"8)249)2+)0$%gg" 1/77(5*)(-<)236,3%"4.,$,(8)2a-2%A87-07+,3)2%8,$'%/7'%/$%"[70%":)""%"')%0@'%/30,,/$%" 5%"%6,/3%"%".77/+%1%"4H00%%"<*-0,"$%"P"1%0,"$37"8)2")%('%/-0,,"4G)"$-9)(0%/,,"$% 6,A8(+,-170$%"%/+%((%"(%1%"K7$%"45)%170$%"773)"$%'%/7'%/$%0,"$%"45,,/)"-(7"$$,( K7$%"$)%,6:(%",,/7B0%/,,/+,/%"+%/$%"7"(-0,1%"@K7$%"67A8(%",00%%""71)"+)"3%0-376%" -=%A),,0'77/K7$%"%"&%67%-(%":)2%03,,/)"%%"1%((7+7"%"4P/+%/$%"773A7"A%"(/,()%3,6=%" 1%:7*+$45,,/+%/$%"K7$%"@&)1%*"%/-%"8767-%3-*%0%"'%/677/$49%%0+%)")16%"-%" +,/%"$%1%,00)%%/$%";P"1%0,"$@H6%/)3,@<*-0,"$%"E,",$,4>%+)0$%"9)(0%/-(7==%"%"6,,3(%" -,6%"=0,""%"4 L012Q +,-%%"1/77($%%0',"P*/7=,:%'/)2$4C=%%"$)"-$,1)"-%=(%6:%/877/$%"$%.%$%/0,"$%/-$,( $%1%,00)%%/$%"$)A8(:)2+,/%"4570:0)28)"1%"$%6%"-%"$%'0,1*)(%"')%/$%"B%%-(4Q,,/8%(B%%-( 3+,6(%'/7%145%&%$)"-$,1+%/$0,(%/5700%5)"-$,11%"7%6$45%,,"',0',"$%1%,00)%%/$%"-(7=(%.%$%/0,"$67%-(%"%%"8%0%+)"(%/+,A8(%"%"8,$$%"8%(8%%0&+,,/4P/+,-1%%"%(%"49%(+,-$% 87"1%/+)"(%/4!"8%('77/2,,/:%'/)2$$%"$%1%,00)%%/$%"773$%/%-(',".%$%/0,"$45*)(-0,"$1,B&)A8 7'%/4Q,,/$%77/071)"$%+%/%0$+,-"71")%('77/:)24H6%/)3,6,,3(%)"gg"30,=%%"%)"$%,,"$% 77/0716%(K,=,"$77/%%"8%0%-(%/3%:766%(1)B1,-(%177)%"4P/')%0%"()%"$*)&%"$%"$7$%"4K,=," 1,B&)A87"6)$$%00)237'%/45%a+%%$%U%/%0$77/071+,-'77/:)24 C=f6%)8%/$%"3%"+%$%$7$%"*)($%a+%%$%U%/%0$77/071%","$%/%77/071%"4C=O6%)')%/%"+% $,(.%$%/0,"$:%'/)2$+%/$4 Malmberg, s-hertogenbosch blz. 7 van 10

Brandaan samenvatting groep 8 Mijn Malmberg <)0155- /0=:&807,**07*) C7/071)"$%+%/%0$',"M]Mf(7(M]M\4P"1%0,"$@S/,"3/)23@<*-0,"$%" 90,0%)&9%-&L0=%177=?%/$/,1$,(P"1%0,"$@S/,"3/)23%"H6%/)3,-07(%"",$%P%/-(% U%/%0$77/0714!"8%('%/$/,1-(7"$$,(5*)(-0,"$-(/%"11%-(/,B(67%-( +7/$%"4,1D:%:*0 P%"-(/%"1%%"+/%$%0%)$%/',"%%"0,"$4P%"$)A(,(7/+)0$,(")%6,"$,"$%/-$,"8)2$%"3(4Q%"-%"6%(%%","$%/%6%")"16,,3(8)2:,"14 (+1:=&4123 9%(/)23$,(9)(0%/'%/7'%/$%@:%$7%0$'77/$%5*)(-%/-%"$%6%"-%" $)%7=5*)(-%/-0%3%"4Z)28%(5*)(-%<)23877/$%":)2'77/:%%0$[70%"@ a-2%a87-07+,3)2%%".%$%/0,"$4!.,&807,**07*) C7/071)"$%+%/%0$',"M]c](7(M]fO4H,"$%%"%3,"(-(7"$ H6%/)3,@<*-0,"$%","$%/%0,"$%"4 )%=3%$0= d,6%/-)"a7"a%"(/,()%3,6=%"+,,/k7$%"@&)1%*"%/-%" 8767-%3-*%0%"+%/$%"'%/677/$6%(1)B1,-4 )%7710,- 5%(%1%"-(,"$%/-',"9)(0%/@$)%6%(%03,,/-,6%"+%/3(%"4C"$%/,"$%/%P"1%0,"$@H6%/)3,%"<*-0,"$4 (W,%A $)%$,1:%17"$%,,"',0',"$%1%,00)%%/$%"4 ;7%)&*$&U0-"$ C6$%/%-(',".%$%/0,"$(%'%/7'%/%"@67%-(%"$%1%,00)%%/$%")" -%=(%6:%/M]ff$%/)')%/%":)2H/"8%67'%/-(%3%"4Q,,/8%(0*3(%8%" ")%($%:/*1:)2H/"8%6(%'%/7'%/%"4 "*-)0.1-:0 8%("77/$%"+,-"71:%&%($77/$%5*)(-%/-45,,/0%$%"$%6%"-%" 87"1%/4 %:**$6*$ P%":76$)%-(%/3%/+,-$,",00%:%-(,,"$%:766%":)2%03,,/45%:76 '%/-=/%)$$%%%"$7$%0)23%-(/,0)"14Q%(gg":7637"2%%%"8%0%-(,$ '%/")%()1%"4 Malmberg, s-hertogenbosch blz. 8 van 10

STAP 2 Begrippen Eerste Wereldoorlog Oorlog in de wereld van 1914 tot 1918. Engeland, Frankrijk, Rusland en Amerika vochten tegen Duitsland en Oostenrijk- Hongarije. Verdrag van Versailles Verdrag dat Engeland, Frankrijk en Amerika sloten na de Eerste Wereldoorlog. In het verdrag stond dat Duitsland streng gestraft moest worden. dictator Een strenge en wrede leider van een land. Een dictator wil dat niemand iets anders dan hij denkt. Mensen met een andere mening maakt hij bang. Duitse Rijk Het rijk dat Hitler veroverde, bedoeld voor de Duitsers en de mensen die op Duitsers leken. Bij het Duitse Rijk hoorden bijvoorbeeld Polen, Tsjechoslowakije en Nederland. Tweede Wereldoorlog Oorlog in de wereld van 1939 tot 1945. Aan de ene kant stonden Duitsland, Italië en Japan. Aan de andere kant Engeland, Frankrijk, Amerika, Rusland en andere landen. gaskamers Kamers in concentratiekampen waar Joden, zigeuners en homoseksuelen werden vermoord met gifgas. geallieerden De tegenstanders van Hitler, die met elkaar samenwerkten. Onder andere Engeland, Amerika en Rusland. D-day 6 juni 1944. Afkorting van: Decision-day. Ofwel: Beslissende dag. Op die dag begon de aanval van de geallieerden. Slag om Arnhem Om de rest van Nederland te veroveren, moesten de geallieerden in september 1944 de rivieren bij Arnhem oversteken. Maar het lukte hen niet de brug bij Arnhem te veroveren. hongerwinter Winter van 1944-1945. Het zuiden van Nederland was bevrijd, maar het noorden was nog bezet door de Duitsers. Daar leden de mensen honger. atoombom Een bom die sterker en zwaarder was dan alle bestaande bommen bij elkaar. De bom verspreidde een dodelijke straling. Met één bom kon je een hele stad vernietigen. Ga naar STAP 2 in je werkboek 87 1000 1500 1600 1700 1800 1900 1950 nu

thema 4 Samenvatting Dit weet ik nu Brandaan 8 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 506900_strips.indd 4 07-11-2008 10:40:06

Brandaan samenvatting groep 8 Mijn Malmberg!"$%&X&O5-1+.&**07*) ;%$-9%::1-) O*07*)&1-&T-,*-=1Y *)(4G7%3,/"7+%/$=/%-)$%"(4.%$%/0,"$$,A8($,,/,"$%/-7'%/4P/+77"$%"$,,/'%%0.%$%/0,"$-% 3707")-(%"$)%1%+77":)2.%$%/0,"$+)0$%":0)2'%"87/%"%".%$%/0,"$%/-'%/$)%"$%"'%%01%0$,,"$% 6%('%A8(%"4a7%"H6%/)3,$/%)1$%761%%"1%0$6%%/(%1%'%"76.%$%/0,"$7=(%:7*+%"@1,B S*+,&O*07*)!"M]fO+%/$%"$%?%/%")1$%.,()%-7=1%/)A8(49*":%0,"1/)23-(%$7%0)-8%(:%+,/%"',"$%'/%$%45%?.8%::%"%%"0%1%/45,(0%1%/)-")%(:%$7%0$76(%'%A8(%"@6,,/8%0=(%/'77/(%&7/1%"$,(,"$%/%" (7A8,01,*+6)-45%1/77(-(%0,"$%"+)0$%",00%:%)8%(6,A8()1-(%0,"$(%/+%/%0$&)2"4H6%/)3,%" $%G7'2%(*")%+)0$%":%)$%%%"1/7(%/0%1%/$,"$%,"$%/4H0-$%%%"+,=%"-37A8(@$%%$$%,"$%/ $,(77345,(8%%((%+,=%"+%$077=4>%'7%/$%"1%%"77/071@6,,/$/%)1$%"+%045,(8%%((%$%d7*$% +%/36%"-%"$%$%"%"67A8(%"$%6%"-%"1%%"3/)()%37=$%/%1%/)"18%::%"4!"5*)(-0,"$:7*+$% $%G7'2%(*")%&%0B-%%"6**/$+,/-$77/$%-(,$Z%/0)2"4>%+)0$%"")%($,($%6%"-%"",,/8%('/)2% B%%-(`5%G7'2%(*")%-(7=(%6%($%+,=%"+%$077=@$,(+,-8%(%)"$%',"$%d7*$%C7/07145*)(-0,"$ +,-+%%/gg"0,"$4 /1-,7123&90,Z 67A8(%""*&%0B:%-0)--%"4?77/$%a+%%$%U%/%0$77/071+,/%"%/)"-766)1%0,"$%"/*&)%-1%+%%-(@ $%?.%"'%/7'%/$%"G/%:/%")A,)"M]]O4Z)2",,A8($*)&%"$Z7-")-A8%6,""%"%"27"1%"-+%/$%" M]]O-(7=(%@+)0$%"$%?.$%$,$%/-7=$%677/$%"-(/,BB%"4>%/)A8((%"%%"-=%A),0%/%A8(:,"37= Malmberg, s-hertogenbosch blz. 9 van 10

Brandaan samenvatting groep 8 Mijn Malmberg <)0155- & I,07%-,=WT-,1Y ;*3%0-* 45+6713&T-,*-=1Y L0-1),&I%:1= P%"7/1,")-,()%',":)2",,00%0,"$%"',"$%+%/%0$$)%-,6%"+)00%" &7/1%"'77/'%)0)18%)$%"'/%$%)"$%+%/%0$4.%5-.,7**5& a)2$%"-$%d7*$%c7/071+)0$%"h6%/)3,%"$%g7'2%(*")%,00%:%)8%( 1/77(-(%0%1%/8%::%"4H0-H6%/)3,6%%/+,=%"-37A8(@$,"$%%$$% G7'2%(*")%$,(7734P","$%/-764 S*+,&O*07*) 5%-(/)2$(*--%"H6%/)3,%"$%G7'2%(*")%45)(+,/%"$%-(%/3-(%0,"$%" (%/+%/%0$4>%$/%)1$%"'77/($*/%"$%03,,/,,"(%',00%"45%d7*$% C7/071$**/$%',"M]fO(7(M]\]4 TEB0-&?*0,12- a)2$%"-$%d7*$%c7/071+,-%/%%"1/%"-',"=/)33%0$/,,$@6*/%" $%G7'2%(*")%$%:,,-4>%+)0$%"")%($,(6%"-%"",,/8%(+%-(%" '%/8*)-$%"4 <0712-=&C++0!K&%/%"D7/$)2"4!"M]\]+%/$$%6**/,B1%:/73%"4 E*)*=7%91Y 6+0)0**07*) P%"77/071(*--%"$%6%"-%")"gg"0,"$45*-1%%"77/071(*--%" '%/-A8)00%"$%0,"$%"4 ;060-1D% -(,$'77/'0*A8(%0)"1%"6,3%"45%-(,$+%/$:%+,,3($77/.%$%/0,"$-% Malmberg, s-hertogenbosch blz. 10 van 10

STAP 2 Begrippen Nederlands-Indië Een Nederlandse kolonie in Azië. De belangrijkste eilanden waren Java en Sumatra. Later werd Nederlands-Indië Indonesië. Soekarno Leider van de Indonesiërs in de kolonie Nederlands- Indië. Later werd hij de president van het onafhankelijke Indonesië. Republiek Indonesië Toen Nederlands-Indië onafhankelijk werd, kreeg het de naam Republiek Indonesië. Verenigde Naties Een organisatie van bijna alle landen van de wereld die samen willen zorgen voor veiligheid en vrede in de wereld. wapenwedloop Tijdens de Koude Oorlog wilden Amerika en de Sovjetunie allebei het grootste leger hebben. Als Amerika meer wapens kocht, dan deed de Sovjetunie dat ook. En andersom. Koude Oorlog De strijd tussen Amerika en de Sovjetunie. Dit waren de sterkste landen ter wereld. Ze dreigden voortdurend elkaar aan te vallen. De Koude Oorlog duurde van 1945 tot 1989. IJzeren Gordijn Tijdens de Koude Oorlog was er een grens van prikkeldraad, muren en mijnenvelden tussen Oost- en West-Europa. In Oost-Europa was de Sovjetunie de baas. Zij wilden niet dat mensen naar het westen verhuisden. Berlijnse Muur Een betonnen muur om West-Berlijn. De muur was onderdeel van het IJzeren Gordijn. In 1989 werd de muur afgebroken. Joegoslavië Land in Oost-Europa dat in 1918 ontstond. Er woonden verschillende volken in Joegoslavië. Bijvoorbeeld Serviërs, Kroaten, Slovenen en Bosniërs. Nu bestaat Joegoslavië niet meer. burgeroorlog Een oorlog tussen de mensen in één land. Dus geen oorlog tussen verschillende landen. Srebrenica Stad in Bosnië. De Verenigde Naties wilden van Srebrenica een veilige stad voor vluchtelingen maken. De stad werd bewaakt door Nederlandse soldaten van de VN. Toch vermoordden de Serviërs er achtduizend Bosniërs in 1995. Ga naar STAP 2 in je werkboek. 109 1000 1500 1600 1700 1800 1900 1950 nu

thema 5 Samenvatting Dit weet ik nu Brandaan 8 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 506900_strips.indd 5 07-11-2008 10:40:12