departement Interne Organisatie dienst Juridische Aangelegenheden & Bestuurszaken dossiernummer: 1404231 Provincieraadsbesluit betreft verslaggever Islamitische geloofsgemeenschap De Koepel advies inzake de gebiedsuitbreiding naar de provincies Antwerpen en Oost-Vlaanderen Jozef Dauwe 1. Feitelijke en juridische gronden Het Provinciedecreet. Artikelen 41-52/1, 2 de lid, 236-237 van het Decreet van 7 mei 2004 betreffende de materiële organisatie en werking van de erkende erediensten. Artikelen 7/1 en 7/2 van het besluit van 30 september 2005 van de Vlaamse Regering houdende vaststelling van de criteria voor de erkenning van de plaatselijke kerk- en geloofsgemeenschappen van de erkende erediensten, zoals gewijzigd door het besluit van 21 december 2012 van de Vlaamse Regering en 14 februari 2014. De brief van 20 mei 2014 van de Vlaamse Minister van Binnenlands Bestuur, Stedenbeleid, Wonen en Inburgering, ingekomen op het provinciebestuur van Oost-Vlaanderen op 21 mei 2014, waarbij de provincieraad van Oost- Vlaanderen verzocht wordt om advies uit te brengen over de aanvraag van het Executie van de Moslims van België voor de Islamitische Geloofsgemeenschap De Koepel, Stenenbrug 11 te 2140 Borgerhout (Antwerpen) tot wijziging van haar gebiedsomschrijving met bijhorend aanvraagdossier en stukken. 2. Motivering Overeenkomstig artikel 7/2 van het Besluit van de Vlaamse Regering van 30 september 2005 houdende vaststelling van de criteria voor erkenning van de plaatselijke kerk- en geloofsgemeenschappen van de erkende erediensten, dient de provincieraad zijn advies aan de Minister mede te delen binnen een termijn van 4 maanden na het verzoek. De termijn voor ons provinciebestuur om advies te verlenen is ingegaan op 21 mei 2014 en verstrijkt op 22 september 2014. Het is dan ook noodzakelijk dit dossier op de provincieraad van 3 september 2014 te behandelen. Islamitische geloofsgemeenschap De Koepel-Borgerhout
p. 2 De Islamitische geloofsgemeenschap De Koepel met als gebiedsomschrijving de stad Antwerpen en met als vestigingsplaats Stenenbrug 11, 2140 Antwerpen werd op 24 oktober 2011 erkend (bijlage 02). Na het erkenningsbesluit van 24 oktober 2011 heeft de provincie Antwerpen geen taal noch teken ontvangen vanwege de Islamitische geloofsgemeenschap De Koepel. Volgens de Vlaamse regelgeving moet er een eerst verkiezing van de leden van het comité plaatsvinden. Na hun verkiezing komt dit comité samen en verkiest onder zijn vijf leden een voorzitter, secretaris en een penningmeester. Het comité moet dan vervolgens een eerste financieel meerjarenplan en een eerste budget opmaken en indienen bij de provinciale overheid met het oog op het eventueel verkrijgen van provinciale subsidies. Verkiezingen werden tot op heden niet georganiseerd en provinciale subsidies werden niet aangevraagd. Er is bijgevolg geen comité. Het initiatief voor de eerste verkiezing van de leden van het comité ligt bij de door het Executief van de Moslims van België aangestelde verantwoordelijke van de islamitische geloofsgemeenschap of bij de imam. Aangezien er geen comité is, kan het dossier in hoofdorde onontvankelijk worden verklaard want het stuk, vereist volgens artikel 7/1,4 van het Besluit van de Vlaamse Regering van 30 september 2005 houdende vaststelling van de criteria voor erkenning van de plaatselijke kerk- en geloofsgemeenschappen van de erkende erediensten, nl. het advies van het bestuursorgaan (lees comité) van de erkende plaatselijke kerk-of geloofsgemeenschap, ontbreekt. We komen daar nog op terug. VZW De Koepel De vzw De Koepel, waaruit de Islamitische geloofsgemeenschap De Koepel is ontstaan, werd opgericht op 6 juli 2005 en was achtereenvolgens gehuisvest in de Lange Van Sterbeeckstraat 8 te 2060 Antwerpen, in de Terlindenhofstraat 51 te 2170 Merksem en in de Stenenbrug 11 te 2140 Borgerhout, waar een moskee werd opgericht in 2009. De moskee gebruikt het Nederlands als voertaal en trekt een dubbel, gemengd publiek aan: enerzijds Vlaamse bekeerlingen (uit heel Vlaanderen) en anderzijds vooral jonge (derde generatie) allochtone (Marokkaanse, Turkse, Aziatische) islamieten uit de stad Antwerpen, die geen of onvoldoende Arabisch kennen en die er de voorkeur aan geven om de gebedsdiensten in het Nederlands in de Koepel bij te wonen, liever dan in de moskeeën, die zich bevinden in hun eigen onmiddellijke woonomgeving. Het gebouw in de Stenenbrug 11 te 2140 Borgerhout werd op 1 december 2008 aangekocht door de Internationale VZW Association Internationale Diyanet de Belgique, Haachtsesteenweg 67 te 1210 Brussel en de vzw De Koepel heeft het gratis vruchtgebruik voor onbepaalde duur van het gebouw. In de huidige stand van zaken en op basis van de informatie verstrekt door de provincie Antwerpen is niet meteen duidelijk hoe de eigendomsverhoudingen liggen. Het spreekt vanzelf dat de provincie Oost-Vlaanderen enkel zal tussenkomen in de investeringswerken als voldaan is aan de voorwaarden van
p. 3 het eredienstendecreet naar eigendoms -of zakelijk recht. De provincie Antwerpen hanteert overigens dezelfde beleidslijn. Vanuit de vzw werd in 2010 een dossier ingediend bij de Vlaamse overheid om erkend te worden als Islamitische geloofsgemeenschap De Koepel. Na de erkenning dient er een strikte scheiding te zijn tussen het bestuur van de vzw en het comité van de erkende geloofsgemeenschap en dit brengt ons bij de reden waarom het dossier "speciaal" is. Er is een sterke sturing van de raad van bestuur in de VZW De Koepel én in de Islamitische geloofsgemeenschap De Koepel. Getuige daarvan zijn de talrijke wettelijke en onwettelijke statutenwijzigingen die werden doorgevoerd (infra) om de raad van bestuur van de vzw, ook al was de geloofsgemeenschap reeds erkend, weliswaar zonder comité, de meeste zeggingschap te geven. Korte historiek Uit lezing van de ons toegestuurde stukken vanuit de provincie Antwerpen bleek dat dit dossier niet kan worden beoordeeld zonder de concrete aanleiding voor de gebiedsuitbreiding te kennen. In wezen gaat het over het rechtzetten van een fout. De gebiedsomschrijving had al van in den beginne ruimer moeten zijn dan de stad Antwerpen alleen. De aangereikte oplossing, op initiatief van de provincie Antwerpen en met de uitdrukkelijke steun van de Minister, om via gebiedsuitbreiding te werken, werd al gunstig geadviseerd door de provincie Antwerpen. Er kan vernomen worden en dit blijkt ook uit het mailverkeer, dat zowel de Minister als de provincie Antwerpen ervan uitgaan dat de provincieraad van Oost-Vlaanderen eveneens gunstig zal adviseren. In wat volgt wordt dit besproken. 2013 In 2013 startte de Vlaamse Minister de opheffingsprocedure van de erkenning wegens het problematisch functioneren van de erkende lokale Islamitische geloofsgemeenschap de Koepel in Borgerhout. Behalve bestuurlijke problemen en een minimale communicatie met de toezichthoudende overheid (nl. het niet melden van de uitslag van de verkiezingen voor de samenstelling van het comité aan de provincie Antwerpen) had hij een rapport ontvangen van de diensten van Staatsveiligheid. De moskee ' De Koepel' zou verdacht worden van het aanwakkeren van extreem radicalisme. De beweringen inzake extremisme werden later weerlegd door de geloofsgemeenschap en door het Executief van de Moslims van België en door een brief van de Staatsveiligheid van 24 februari 2014. De Vlaamse Minister veranderde daarna de motivering. De intrekking van de erkenning werd later gemotiveerd door de afwezigheid van een verkozen comité. Op 23 december 2013 vroeg de Vlaamse Minister, overeenkomstig artikel 7 van het Besluit van de Vlaamse Regering van 30 september 2005 houdende
p. 4 de vaststelling van de criteria voor de erkenning van de plaatselijke kerk- en geloofsgemeenschappen van de erkende erediensten, het advies aan de provincie Antwerpen en de stad Antwerpen inzake het niet hebben van een verkozen comité en deelde hij mee dat hij het Executief had aangemaand opdat de geloofsgemeenschap De Koepel binnen een redelijke termijn en uiterlijk eind april 2014 zou overgaan tot de installatie van een verkozen comité. De Vlaamse Minister baseerde zich op formele gronden, nl. het feit dat er tot op heden nog altijd geen verkozen comité is en dit 30 maanden na de erkenning. De provincie Antwerpen en de stad Antwerpen volgden deze piste en adviseerden gunstig met betrekking tot de opheffing van de erkenning, respectievelijk met het provincieraadsbesluit van 30 april 2014 en het gemeenteraadsbesluit van 31 maart 2014. Zowel de provincie Antwerpen als de stad Antwerpen stellen vast dat, circa 30 maanden na haar erkenning en na hiertoe tweemaal door de Vlaams Minister verzocht te zijn om dergelijk comité na verkiezingen te installeren, thans nog steeds niet beschikt over een verkozen bestuur (comité), waardoor het niet voldoet aan de toepasselijke reglementering inzake de erkenning van de plaatselijke kerk- of geloofsgemeenschappen. De procedure om de erkenning op te heffen, wordt thans, in afwachting van de gebiedsuitbreiding opgeschort. Laatste ontwikkelingen 2014 Met een brief van 21 mei 2014 deelde de Vlaamse Minister aan de deputatie van de provincie Antwerpen mee dat hij een schrijven ontving van de Executieve van de Moslims van België die de aanvraag bevatte van de islamitische geloofsgemeenschap De Koepel tot wijziging van de gebiedsomschrijving. De huidige aanvraag doorkruiste de lopende procedure voor een eventuele opheffing van de erkenning, volgens de Vlaams Minister. Hij stelt: "aangezien de aanpassing in de gebiedsomschrijving die nu beoogd wordt mogelijk een oplossing kan zijn voor de problemen die aanleiding zouden kunnen geven tot die opheffing van de erkenning, wordt die procedure opgeschort tot er duidelijkheid bestaat over de mogelijke aanpassing van de gebiedsomschrijving." Een gelijkaardige brief kwam binnen bij de provincie Oost-Vlaanderen op 20 mei 2014 zij het dat daarin geen melding werd gemaakt van de opschorting van de intrekking en het feit dat een gebiedsuitbreiding mogelijks een uitweg kan bieden om niet tot een intrekking van de erkenning te hoeven overgaan. Onze diensten verkregen deze informatie via de ons toegestuurde stukken van de provincie Antwerpen op 6 juni 2014. Tot op het moment van de vraag tot advies van de Vlaamse Minister op 20 mei 2014 is de provincie Oost- Vlaanderen op geen enkele wijze betrokken of ingelicht geweest in dit dossier, tenzij nu post factum. Ten gronde Vaststellingen in het dossier
p. 5 Afwezigheid van een comité De reden dat men tot op heden nog steeds geen comité heeft verkozen, is dat comitéverkiezingen volgens de letter van het decreet (artikel 236 en 237 van het decreet van 7 mei 2004 betreffende de materiële organisatie en werking van de erkende erediensten) ertoe zouden kunnen leiden dat de Islamitische geloofsgemeenschap De Koepel in handen komt van én bestuurd wordt door niet-bekeerlingen, wat strijdig zou zijn met de basisvisie ten tijde van de oprichting van de moskee door de vzw De Koepel in 2009. De verkiesbaarheidsvoorwaarden volgens het decreet zijn de volgende: - De kiesgerechtige leden moeten aan de volgende voorwaarden voldoen: 1 ingeschreven zijn in het register van de islamitische gemeenschap 2 de volle leeftijd van 18 jaar bereikt hebben op de datum van de verkiezing 3 ingeschreven zijn in de bevolkingsregisters van de gemeente of van één van de gemeenten van de gebiedsomschrijving van de islamitische gemeenschap. Een aanzienlijk deel van het huidig bestuur van de vzw en een groot aantal werkende leden wonen namelijk niet in de stad Antwerpen en kunnen zich bijgevolg geen kandidaat stellen. Gezien de achtergrond van het dossier, is het aannemelijk dat de initiatiefnemers de zaken in eigen handen willen houden om zoveel mogelijk aan de basisfilosofie van de moskee trouw te blijven, een argument dat niet zomaar van de hand te wijzen is. De etnisch-culturele achtergrond speelt een grote rol in de erkende geloofsgemeenschappen. Comitéverkiezingen binnen de huidige gebiedsomschrijving (stad Antwerpen) zouden ertoe leiden dat de Islamitische Gemeenschap bestuurd wordt door verantwoordelijken die niet beantwoorden aan het profiel dat men vooropstelt, namelijk enerzijds Vlaamse bekeerlingen (uit heel Vlaanderen) en anderzijds vooral jonge (derde generatie) allochtone (Marokkaanse, Turkse, Aziatische) islamieten uit de stad Antwerpen, die geen of onvoldoende Arabisch kennen en die er de voorkeur aan geven om de gebedsdiensten in het Nederlands in de Koepel bij te wonen. Het is dus niet zo dat er geen verkiezingen kunnen worden georganiseerd alleen heeft de vzw De Koepel deze altijd bewust tegengehouden en zelfs verregaande statutenwijziging doorgevoerd opdat de raad van bestuur de zeggingsschap zou behouden. Het dient gezegd dat deze statutenwijzigingen voor ongeschreven dienen te worden gehouden en zelfs strijdig zijn met het decreet van 7 mei 2004 betreffende de materiële organisatie en werking van de erkende erediensten Het comité dient, als bestuursorgaan, eens het verkozen is, zijn bevoegdheid in volledige onafhankelijkheid en autonomie te kunnen uitvoeren. Op dat
p. 6 moment, en per definitie vanaf het ogenblik van de erkenning van de geloofsgemeenschap; dient er een strikte scheiding te zijn tussen het comité van de erkende geloofsgemeenschap en de raad van bestuur van de vzw De Koepel. Die strikte scheiding is er tot op de dag van vandaag nog altijd niet. In de statuten van de vzw staan tot op heden bepalingen ingeschreven waaruit blijkt dat de vzw de absolute controle wenst te behouden op het comité. Juridisch kan dat natuurlijk niet. Motivering gebiedsuitbreiding Volgens de Islamitische geloofsgemeenschap is de gebiedsuitbreiding noodzakelijk om enerzijds te voldoen aan de voorwaarden om een comité te verkiezen en om anderzijds te beantwoorden aan de vraag van hun leden. Op vraag van de leden De leden van de Islamitische geloofsgemeenschap De Koepel wonen verspreid over beide provincies en zijn niet beperkt tot het grondgebied stad Antwerpen zoals bij de initiële erkenning. Op 31 januari 2014 had de vzw De Koepel 513 geregistreerde leden. Van die leden wonen er 452 in de Provincie Antwerpen, 55 In het Vlaamse Gewest buiten de provincie Antwerpen, 4 in Nederland en 2 in Brussel/Wallonië. Er wonen 40 leden in de Provincie Oost-Vlaanderen, reden waarom ook de gebiedsuitbreiding naar de Provincie Oost-Vlaanderen werd gevraagd. De territoriale link met de Provincie Oost-Vlaanderen kan niet ontkend worden en is daarom juridisch verantwoord. De verdeelsleutel van 8% is berekend op het aantal leden in de Provincie Oost-Vlaanderen (nl.40) versus het totaal aantal leden, nl.513. Noodzakelijk om verkiezingen te kunnen organiseren? De motivering echter dat een gebiedsuitbreiding nodig is om een comité te verkiezen, kan strikt juridisch niet bijgetreden worden. Zoals hierboven gesteld, kunnen verkiezingen wel worden georganiseerd alleen werden ze niet georganiseerd omdat men vreesde voor niet-bekeerlingen aan het hoofd van de moskee. Conclusie In de e-mail van de provincie Antwerpen waarbij zij meedeelde bijkomende informatie over het dossier te bezorgen aan de provincie Oost-Vlaanderen, staat letterlijk te lezen dat zowel het Kabinet van de Vlaams Minister Geert Bourgeois, als de provincie Antwerpen en het Executief van de Moslims van België er van uitgaan dat uw deputatie en de provincieraad de vraag tot wijziging van de gebiedsomschrijving gunstig zullen adviseren om uit de impasse te geraken en om een opheffing van de erkenning te voorkomen. Meer nog, de gebiedsuitbreiding werd door de provinciale overheid zelf gesuggereerd aan de betrokken geloofsgemeenschap De Koepel en aan het Executief om de ontstane problematiek op te lossen.
p. 7 3. Besluit Met 62 ja stemmen, tegen 6 neen stemmen Artikel 1 Het advies luidt als volgt: de provincieraad stelt in hoofdorde vast dat het aanvraagdossier van de erkende geloofsgemeenschap De Koepel, ingediend door het Executief van de Moslims van België tot gebiedsuitbreiding onontvankelijk is op basis van artikel 7/1 van het Besluit van de Vlaamse Regering van 30 september 2005 houdende vaststelling van de criteria voor de erkenning van de plaatselijke kerk- en geloofsgemeenschappen van de erkende erediensten wegens het niet beschikken over het advies van het bestuursorgaan (comité). In bijkomende orde verleent de provincieraad gunstig advies over de inhoudelijke aanvraag tot gebiedsuitbreiding met bijhorende verdeelsleutel gezien het specifieke doelpubliek van de moskee maar onder volgende bijzondere voorwaarden: - de provincie Oost-Vlaanderen wordt op regelmatige basis uitgenodigd voor overleg met het provinciebestuur van Antwerpen en de islamitische geloofsgemeenschap De Koepel. - de provincie Oost-Vlaanderen komt enkel tussen in de verplichte exploitatietekorten op het exploitatiebudget overeenkomstig het percentage. - het is de provincie Antwerpen - waar zich het hoofdgebouw van de eredienst bevindt - die de verantwoordelijkheden van het toezicht draagt. De financiële diensten van de provincie Antwerpen staan in voor een grondige doorlichting van alle documenten inzake de materiële organisatie van de Islamitische geloofsgemeenschap De Koepel. Artikel 2 Een afschrift van dit advies zal aan de Vlaamse minister van Binnenlands Bestuur, Stedenbeleid, Wonen en Inburgering gestuurd worden. Gent, 3 september 2014 namens de Provincieraad: de provinciegriffier, Albert De Smet de voorzitter, Marc De Buck