programma duurzame veiligheid 2030 Van pioniersgeest tot experimenteerdrift Veiligheid is nooit af Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030
Colofon Veiligheid is nooit af is het jaarverslag 2018 van het programma Duurzame Veiligheid 2030. Redactie: Anje Romein Vormgeving: Nanda Alderliefste Infographics: Loek Weijts
Inhoudsopgave Voorwoord 5 Veiligheid is nooit af 6 Duurzaam Assetmanagement 8 Naar een robuust en toekomstbestendig Brzo-beleid 10 Transparantie als drijvende kracht voor veiligheid 12 Ruimte voor (petro)chemieclusters 14 Hoogwaardig kennissysteem chemie 16 Doelen toekomst 18 Safety Delta Nederland 19 Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 3
Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 4
voorwoord de oogst van 2018: Meer begrip en respect voor elkaar FOTO: GERHARD WITTEVEEN We hebben grote stappen gezet op weg naar veiligheid van wereldklasse U heeft zojuist het jaarverslag Duurzame Veiligheid 2030 geopend. Fijn! Dan zijn we erin geslaagd uw interesse te wekken voor ons programma, waarin we samenwerken aan het vergroten van de veiligheid in de chemie en petrochemie in Nederland. We zijn inmiddels twee jaar op weg met onze activiteiten en we beginnen nu te oogsten. Zomaar een greep uit de resultaten: we hebben nieuwe inzichten opgedaan over Just Culture door te leren van andere sectoren. We hebben de huidige stand van de installaties en het beheer en onderhoud hiervan in kaart gebracht. We hebben gezamenlijke visies ontwikkeld op integraal veiligheidsbeleid. Vanuit de clusters is concreet gemaakt hoe de veiligheid gediend kan worden door samenwerking tussen bedrijven onderling en met de overheid. We presenteerden de voortgang op onze High Level meeting in september en op een congres voor belangstellenden. En we besloten dit jaar om Safety Delta Nederland te gaan opzetten. Maar de belangrijkste oogst is misschien wel, dat overheid, bedrijven en kennispartijen elkaar door intensieve samenwerking steeds beter begrijpen en respecteren. Dat lijkt een open deur, maar is juist vaak de bottleneck voor vernieuwing. Echt vertrouwen op de ander en diens intenties of competenties. Daarin hebben we grote stappen gezet. Op weg naar veiligheid van wereldklasse. Annemieke Nijhof voorzitter stuurgroep Duurzame Veiligheid 2030 Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 5
duurzame veiligheid 2030 Veiligheid is nooit af Met 44.000 werknemers en 50 miljard euro omzet levert de Nederlandse (petro)chemie een belangrijk aandeel aan onze economie. Werken in deze sector betekent ook werken met gevaarlijke stoffen. Dat vraagt om een voortdurende aandacht voor veiligheid, zeker in Nederland waar industriegebieden meestal niet ver van de bewoonde wereld liggen. Programma Duurzame Veiligheid 2030 Sinds het najaar van 2016 werken de overheid, het bedrijfsleven en de wetenschap structureel samen om de veiligheid in de (petro)chemische sector te verbeteren. Dit heeft geleid tot het programma Duurzame Veiligheid 2030 (DV2030). De ambitie is een vitale (petro)chemische industrie in Nederland zonder noemenswaardige incidenten: in 2030 hebben bedrijven, overheden en wetenschap zich zo ontwikkeld dat het streefbeeld van zero incidents binnen handbereik is en blijft. Samenwerking en gedeelde visie De laatste jaren is al winst geboekt op het gebied van veiligheid in de sector, maar er zijn ook punten voor verbetering. Zoals meer en gerichtere samenwerking tussen stakeholders en de noodzaak van een integrale en gedeelde toekomstvisie. Bedrijven weten elkaar en wetenschap en onderwijs nog lang niet altijd goed te vinden. Ook de Onderzoeksraad voor de Veiligheid vraagt om meer integraliteit van het veiligheidsvraagstuk. Vijf roadmaps Om al onze ambities voor DV 2030 te realiseren werken we in vijf roadmaps aan concrete activiteiten, pilots en onderzoeken. De thema s van de roadmaps zijn: duurzaam assetmanagement, integrale uitvoering van beleid, transparante sector, ruimte voor (petro) chemische clusters en hoogwaardig kennissysteem. In dit handzame jaarverslag ziet u in woord en beeld wat de roadmaps in 2018 hebben gedaan om bovengenoemde ambitie te bewerkstelligen. Continu proces Onderwerpen die worden aangestipt zijn onder andere de integrale uitvoering van beleid, internationalisering en het up-to-date houden van kennis. Maar ook de communicatie met omwonenden, aandacht voor veiligheid van bedrijfsmiddelen en het leren van incidenten (Just Culture). Veiligheid kent daarbij niet alleen een fysieke dimensie, maar zeker ook een menselijke factor. De nadruk ligt ook op blijvende betrokkenheid en aandacht voor het thema. Dat is een continu proces. Oftewel: veiligheid is nooit af. Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 6
S A F E T Y D E L T A 2 3 4 1 5 Bedrijfsleven 2030 Wetenschap Overheid 1 Duurzaam assetmanagement Huidige installaties zijn veilig, nieuwe installaties nog veiliger 2 3 4 5 Robuust en toekomstbestendig Brzo-beleid Integralere uitvoering van huidig Brzo-beleid met, waar nodig, beleidsvernieuwing Transparante sector Delen van informatie tussen bedrijven, overheid en maatschappij (Petro)chemische clusters Ruimte voor clusters verzekeren door versterking van veiligheid in samenhang met concurrentiekracht Hoogwaardige kennis Co-creatie van kennis over veiligheid door bedrijven, overheid, onderwijs en wetenschap Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 7
roadmap 1 Duurzaam Assetmanagement Roadmap 1 biedt een platform voor alle betrokken organisatie uit de (petro)chemische industrie, overheid en wetenschap. Doel is het borgen van de integriteit en veiligheid van de installaties (assets). De focus ligt op het verbeteren en ontwikkelen van (nieuwe) onderhoud- en inspectieactiviteiten en op het ontwikkelen en implementeren van innovatieve assets en nieuwe technologieën. Behalve de techniek gaat het om de benodigde kennis en cultuur. Techniek, mens en organisatie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Agenda van de toekomst Om de speerpunten voor de komende jaren vast te stellen hebben we eerst een nulmeting gedaan. Deze nulmeting is uniek voor Nederland en Europa en heeft nog niet eerder plaatsgevonden. De nulmeting schetst een beeld van de staat van assets in de Nederlandse (petro)chemische industrie. De uitkomst van de nulmeting wordt geanalyseerd. We verwachten de eindresultaten begin 2019. Procesintensificatie Het RIVM onderzoekt in opdracht van het ministerie van IenW of procesintensificatie een positieve bijdrage kan leveren aan omgevingsveiligheid. Is dit het geval, dan nemen we deze resultaten mee in onze verkenning mogelijkheden assets in de toekomst. Corrosie onder Isolatie Eind 2018 zijn we begonnen met het project Voorkoming en Detectie van Corrosie onder Isolatie (CUI). Doel hiervan is het nauwkeuriger voorspellen en vaststellen van corrosie onder isolatie binnen de (proces)industrie. Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 8
Duurzaam assetmanagement Het doel is borgen van de integriteit en veiligheid van de installaties (assets). HARDWARE SOFTWARE MINDWARE Nul-meting Door middel van een nul-meting wordt de komende jaren prioriteit en agenda bepaald. 12+ Leeftijd van de assets Investeringsniveau voor modernisering en levensduur van assets Resterende levensduur Trend in onderhoudskosten in de afgelopen jaren Corrosie onder Isolatie Eind 2018 is het project Voorkoming en detectie van Corrosie onder Isolatie (CUI) gestart. Doel: nauwkeuriger voorspellen en vaststellen van corrosie. Drie practices Niet-destructief onderzoek Coatings Risk based CUI management Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 9
roadmap 2 Naar een robuust en toekomstbestendig Brzo-beleid Roadmap 2 kent twee doelstellingen: een toekomstbestendig Brzo-beleid gericht op een duurzame beheersing van de veiligheid, en vernieuwing van het Brzo-beleid om integrale uitvoering te bevorderen. Koersdocument In 2018 is het koersdocument Naar een robuust en toekomstbestendig Brzo-beleid opgesteld. Het is een levend document en bevat verschillende acties om te komen tot een robuust en toekomstbestendig stelsel. We streven daarbij naar een Brzo-systeem waarin bedrijfsleven en overheid hun eigen verantwoordelijkheid nemen. En naar een helder en eenduidig kader, waarin alle partijen continue werken aan verbetering van de veiligheid. Ontwikkelingen In het koersdocument benoemen we een aantal ontwikkelingen die van invloed zijn op het Brzo-beleid. Zoals de energietransitie, het actualiseren van kennis rond nieuwe gevaarlijke stoffen en aanpassing aan ontwikkelingen door mondialisering van de (chemische) industrie en nieuwe wet- en regelgeving. Om het huidige beleid aan te passen zien we een aantal mogelijkheden, zoals inzetten van digitale innovatie, prikkels voor bedrijven om verder te werken aan veiligheid en waar mogelijk meer gebruik van experimenteerruimte te maken. Concrete acties Het koersdocument benoemt 12 acties. Zoals de formalisering van BRZO+, dat zorgt voor meer duidelijkheid bij opdrachtgevers en toezichthouders, een pilot om naast regulier toezicht en handhaving bedrijven te stimuleren en faciliteren om de veiligheid verder te verbeteren en een onderzoek naar de kansen van nieuwe technologieën (blockchain) voor Brzo. Maar zoals gezegd, het is een levend document: geen eindpunt, maar een startpunt voor verder onderzoek. Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 10
Naar een robuust en toekomstbestendig Brzo-beleid Mondialisering (chemische) industrie Technologische ontwikkelingen Zelfregulering Naar een robuust en toekomstbestendig Brzo-beleid Energietransitie Nieuwe, andere gevaarlijke stoffen Wet- en regelgeving Acties voor een robuust en toekomstbestendig Brzo-beleid BRZO+ 1 Onderzoek formalisering BRZO+ Doel is een nog slagvaardigere, integrale en effectievere uitvoering van beleid. 2 Innovatieve prikkels in regelgeving en vergunningen Verkenning naar de mogelijkheden 3 Digitale innovatie Zoals pilot blockchain voor het Brzo-veld. 4 Responsieve regelgevende piramide Onderzoek naar toezicht volgens een inspectiepiramide. 5 Stimulerende overheid Pilot voor bedrijven die veiligheid willen verbeteren. 6 Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen (PGS) Nieuwe Stijl Van middel- naar doelvoorschriften. Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 11
roadmap 3 Transparantie als drijvende kracht voor veiligheid Transparantie is een belangrijk middel om de doelstelling van DV2030 te bereiken. Het fungeert als een drijvende kracht voor verbetering van veiligheid. Het doel van roadmap 3 is om transparantie in de (petro)chemie te bevorderen tussen bedrijven onderling, tussen bedrijven en overheid, en met omwonenden. Just Culture Samen met roadmap 5 hebben we vastgesteld welke lessen uit de luchtvaart van toepassing zijn op de (petro)chemie. Op basis van deze lessen is het concept Just Culture (kort gezegd een open en rechtvaardige cultuur) uitgewerkt en geschikt gemaakt voor toepassing binnen de (petro)chemische industrie. Een Just Culture draagt bij aan de transparantie binnen en tussen bedrijven en tussen bedrijven en overheden. Transparant informatie delen We hebben onderzocht of het transparant delen van gegevens tussen bedrijfsleven en inspectiediensten kan bijdragen aan risicogestuurd toezicht op Brzo-bedrijven. Ook is verkend wat het Brzo-toezicht kan leren van andere toezichthoudende organisaties die gebruikmaken van risicogestuurd toezicht. De resultaten worden gebruikt om nieuwe vormen van informatiedelen en risicogestuurd toezicht in de praktijk te toetsen. Communicatie met de omgeving Een community van professionals heeft dit jaar kennis en ervaringen uitgewisseld over communicatie met de omgeving. Hier blijkt nog veel winst te behalen. Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 12
Een transparante en beveiligde chemiesector Transparant informatie delen op 3 gebieden Projecten 2018 van Roadmap 3 Bevordering van een open veiligheidscultuur en mechanismen om veiligheidsinformatie te delen binnen en tussen de bedrijven. 1 Vooronderzoek informatiestromen met veiligheidsinformatie Overzicht van alle initiatieven rondom het thema transparantie binnen de chemiesector. 2 Just Culture Een stappenplan voor toepassing van Just Culture in de (petro)chemische sector. Effectievere samenwerking tussen bedrijven en overheid op basis van transparantie en vertrouwen. Bedrijven en omgeving zijn structureel met elkaar in gesprek. 3 Transparantie en ander toezicht Verkenning van mogelijkheden door het transparant delen van informatie 4 Community of Practice is opgericht Over communicatie met de omwonenden Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 13
roadmap 4 Ruimte voor (petro)chemieclusters Roadmap 4 is gericht op zes chemieclusters: Delfzijl- Eemshaven, Amsterdam, Rotterdam, Moerdijk, Zeeland/ Kanaalgebied Gent-Terneuzen, Sittard-Geleen (Chemelot). Doel is het maximaliseren van veiligheid in de chemieclusters. Dat doen we door de onderlinge uitwisseling van best practices en het inventariseren van de kansen en bedreigingen voor de concurrentiekracht en veiligheid van chemieclusters. Best practices We hebben een enquête uitgevoerd onder de chemieclusters naar de huidige collectieve inspanningen. Dit leidde tot een lijst met 23 best practices, gerangschikt in volgorde van haalbaarheid en potentie. Nadere bespreking van vier van deze goede voorbeelden in workshops leidde in de loop van het jaar weer tot nieuwe inzichten en verdieping. Twee van de 23 best practices worden verder uitgewerkt samen met twee andere roadmaps: de communicatie met de omgeving en veiligheidsopleidingen binnen clusters. De andere best practices worden binnen de roadmap uitgewerkt. Diverse onderzoeken De Universiteiten van Antwerpen en Delft onderzoeken op ons verzoek de parameters die van invloed zijn op het risicoprofiel van chemieclusters ten opzichte van eenzelfde bedrijvigheid in andere clusters. Daarnaast brengen we de vervoersstromen van gevaarlijke stoffen verder in kaart. Het gaat om een quick scan naar vervoer over het spoordeel van Basisnet, dat mede ontworpen is om de vervoersstromen tussen de chemieclusters te faciliteren. Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 14
Ruimte voor (petro)chemieclusters De 6 chemieclusters Rotterdam Moerdijk Amsterdam Vlissingen/Terneuzen kanaalzone Delfzijl-Eemshaven Chemelot BEST PRACTICES Onderzoek naar de vervoersstromen Veiligheidsopleidingen Communicatie met binnen de omgeving clusters Best practices Inventarisatie van best practices op het gebied van veiligheid binnen (petro)chemische clusters. Resultaat: binnen de 6 chemieclusters zijn 23 maatregelen gevonden en gerankt naar haalbaarheid en potentie. Communicatie met de met omgeving de omgeving Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 15
roadmap 5 Hoogwaardig kennissysteem chemie Doel van roadmap 5 is betere samenwerking en actieve kennisdeling tussen bedrijven, wetenschap en overheid. Just Culture: lessen uit de luchtvaart In 2018 zijn roadmaps 5 en 3 samen begonnen met Just Culture: lessen uit de luchtvaart over het leren van fouten en bedrijfsincidenten. Er wordt onderscheid gemaakt tussen fouten die voortkomen uit goede trouw enerzijds en het sanctioneren van grove nalatigheid of crimineel gedrag anderzijds. In fase 2 is een stappenplan ontwikkeld voor een open veiligheidscultuur gebaseerd op basis van Just Culture. Deze gaan we in 2019 testen in een aantal bedrijven. VBS-adapter In het project de VBS-adapter ligt de focus op leren van big data op het gebied van veiligheidscultuur en gedrag. Doel: resultaten van metingen en onderzoeken beter met elkaar vergelijken. De VBS-adapter zal bedrijven helpen om elkaar beter te begrijpen, kennis te delen en om sneller en beter van elkaar te leren. Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 16
Hoogwaardige kennis Kennis-ecosysteem voor de (petro)chemie Vakmanschap De menselijke factor A C E B D F A B Nieuwe leermethoden (digitaal en/of online)nschap Werken vanuit platforms C D E F Stappenplan Just Culture fase 3 (2019) De mogelijke toepassing van Just Culture in de praktijk bij 3 bedrijven en één branche. Beoogd resultaat: een collectief en praktisch begrip van de Just Culture-principes in de (petro)chemische industrie. Project: VBS-adapter Leren van big data op het gebied van veiligheidscultuur en gedrag. Just Culture fase 2 (2018) Onderzoek naar concrete toepassingsmogelijkheden van een Just Culture binnen de (petro)chemische sector. Resultaat: een stappenplan met zes bouwstenen. Just Culture fase 1 (2017) Algemeen beeld van lessen uit de luchtvaart die toepasbaar zouden kunnen zijn in de (petro-)chemie. De VBS-adapter zal bedrijven helpen om elkaar beter te begrijpen, kennis te delen en om sneller en beter van elkaar te leren. Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 17
duurzame veiligheid 2030 Safety Delta Nederland In 2018 is binnen DV2030 het concept van de Safety Delta Nederland (SDN) ontwikkeld. De SDN is een zelfstandig samenwerkingsverband dat fungeert als spil in een netwerk van overheden, industrie, universiteiten en onderwijsinstellingen. In deze SDN gaan de betrokken partijen gezamenlijk en integraal werken om de Nederlandse (petro)chemische industrie de veiligste ter wereld te maken: Nederland als topregio voor de ontwikkeling en toepassing van veiligheidsinnovaties in de (petro)chemie. Maandag 24 september 2018 vond de ondertekening plaats door vertegenwoordigers van overheid, bedrijfsleven en wetenschap van het ambitiedocument Werken aan de veiligste (petro)chemische sector in de wereld!. Ontwikkeling SDN in 2019 In 2019 gaan we verder met het ontwikkelen van de SDN. De eerste stappen zijn het benoemen van een kwartiermaker voor de SDN, het schrijven van een plan van aanpak en het organiseren van de financiering. Hierna zal de organisatie opgebouwd gaan worden. Terwijl dit gebeurt worden binnen DV2030 de benodigde bouwstenen voor de SDN ontwikkeld en opgeleverd. Zo inventariseren we binnen roadmap 5 welke overkoepelende onderzoeksvragen op veiligheidsgebied leven bij het bedrijfsleven en de overheden. Het resultaat hiervan levert een belangrijke bouwsteen voor de Kennis- en Innovatieagenda Safety, de eerste kerntaak van de SDN. Maandag 24 september 2018, een belangrijke mijlpaal voor de SDN: de ondertekening door vertegenwoordigers van overheid, bedrijfsleven en wetenschap van het ambitiedocument Werken aan de veiligste (petro)chemische sector in de wereld!. Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 18
actiepunten Doelen toekomst in 2019 en verder: In 2019 gaan we verder met DV2030 en de ontwikkeling van de SDN. Voorbeelden van actiepunten zijn: Eind 2018 zijn we begonnen met het project Voorkoming en Detectie van Corrosie onder Isolatie (CUI). Doel hiervan is het nauwkeuriger voorspellen en vaststellen van corrosie onder isolatie binnen de (proces)industrie. Draagvlak creëren/besluitvorming toekomstig Brzo-stelsel Experiment rondom toezicht, in samenwerking met verschillende partijen: DV2030 met betrekking tot vernieuwend toezicht BRZO+ met betrekking tot beste bedrijven Studie naar de parameters die van invloed zijn op de veiligheid van een chemisch cluster en hoe deze zich ver houden tot de parameters bij niet-geclusterde bedrijven. Het eindrapport verwachten we in januari 2019, in de rest van het jaar bouwen we voort op de aanbevelingen in het rapport. Het testen van de toepassing van Just Culture in de praktijk bij verschillende bedrijven. De gecombineerde uitkomst levert een collectief en praktisch begrip op van de integrale toepassingsmogelijkheden van de Just Culture-principes in de (petro) chemische industrie. Jaarverslag 2018 programma Duurzame Veiligheid 2030 19
Bedrijfsleven 2030 Wetenschap Overheid samen werken aan de veiligste (petro)chemie ter wereld! www.dv2030.nl #pdv2030 PostbusDuurzameVeiligheid2030@minienm.nl