Grafische Industrie De grafische industrie behoort tot de grotere branches in het midden- en kleinbedrijf. De ondernemingen in de branche houden zich bezig met het bewerken en vermenigvuldigen van informatie. Drukwerk is daarbij veruit het belangrijkste product. De grafische industrie kent specifieke deelsectoren zoals drukkerijen, grafische voorbereidingsbedrijven (prepress bedrijven) en grafische afwerkingsbedrijven. Trends Maatwerk in kleinere oplagen en focus op doelgroepen; Consolidatie: veel fusies en overnames in de branche; Grafische ondernemingen kiezen voor verbreding van hun dienstverlening; Toenemende prijsconcurrentie, ook uit het buitenland; Er is sprake van structurele overcapaciteit; De vraag naar web-to-print neemt toe. Kansen en bedreigingen Kansen voor het bedienen van specifieke doelgroepen. Het gevolg is wel dat de oplages kleiner worden; Het aanbieden van aanvullende diensten (vormgeving, marketing, media-activiteiten, opslag, distributie) naast drukwerk biedt kansen door het ontzorgen van klanten en hogere marges; In tegenstelling tot de binnenlandse afzet is de export de afgelopen jaren wel gestegen. De concurrentie uit het buitenland is echter ook groot; Structurele overcapaciteit zorgt voor druk op de marge; Het aantal drukkerijen neemt af door faillissementen, maar ook door fusies en overnames; Dalende oplages van bladen en krappe budgetten van bedrijven voor printuitgaven en media; Drukwerkmakelaars zorgen voor nog meer druk op prijzen. Daarnaast verkopen internetdrukkers gestandaardiseerde grafische producten via internet. Ook hier wordt de kostprijs gedrukt; Afname van de vraag naar gebruiksdrukwerk (briefpapier, visitekaartjes). De digitalisering van de samenleving maakt veel papier overbodig. Rabobank Cijfers & Trends, 30 april 2014 pagina 1 van 5
Perspectief Dalende omzet en sterke prijsconcurrentie De grafische industrie heeft het lastig. Voor geheel 2014 wordt een omzetdaling verwacht van circa 2%. Grafische bedrijven zijn sterk conjunctuurgevoelig en afhankelijk van de binnenlandse markt. Door de lage binnenlandse dynamiek snijden bedrijven in hun budgetten voor reclame en marketing. Daarnaast neemt de vraag naar papier af door digitalisering van de grafimedia producten. De grafische sector wordt hierdoor hard geraakt. Dit blijkt uit de krimpende omzet, die de afgelopen zes jaar op rij gedaald is. Niet alleen staan de volumes onder druk, ook is er door de overcapaciteit in de branche sprake van forse prijsconcurrentie. Dit zorgt voor druk op marges. Kansen zoeken in klantbediening Door de aanwezige overcapaciteit en buitenlandse concurrentie is sprake van zware prijsdruk. Ondernemers willen hun productieapparaat draaiende houden en nemen daarom werk aan voor lagere prijzen. De verwachting is dat de consolidatie in de markt verder toeneemt met fusies en overnames. Het is voor grafische bedrijven echter nog belangrijker om zich te focussen op hun onderscheidend vermogen. Er zijn kansen door in te spelen op de behoefte aan maatwerk van klanten en door het ontzorgen van de klant door hem activiteiten uit handen te nemen. Voorbeelden hiervan zijn kortere levertijden, logistieke diensten, vormgeving, aftersales communicatieadvies. Grafische bedrijven kunnen hierin met elkaar samenwerken, maar ook nieuwe verdienmodellen ontwikkelen met branchevreemde partijen, zoals ICT-bedrijven en ontwerp- en communicatiebureaus. Vraag Conjunctuurgevoelig De grafische industrie is gevoelig voor conjuncturele schommelingen. Dit uit zich vooral in de vraag naar reclamedrukwerk. Meer variatie in vraag In de marketing wordt steeds meer getracht kleine groepen consumenten of zelfs de individuele gebruiker te bereiken. Dit leidt tot een gevarieerder vraag naar drukwerk waarbij seriegroottes afnemen. Tevens dient het drukwerk op afroep beschikbaar te zijn en dit vraagt om kortere doorlooptijden. De wensen van de klanten variëren en steeds vaker zal dit leidend zijn voor de producten die grafische aanbieders maken. De belangrijkste opdrachtgevers van de grafimedia zijn industrie (19% van de omzet), de reclamebranche (13%) en de grafische industrie zelf (19%). Particulieren vormen een kleine groep afnemers (3%). Aanbod In 1850 telde Nederland 175 drukkerijen, in 1910 waren het er 1.000. Het aantal werknemers steeg van 4.700 naar 22.500. Medio jaren 70 waren het er zelfs 70.000. Toen verschenen twee concurrenten op het toneel: kopieerapparaten en huisdrukkerijen. In de jaren 80 volgde desk top publishing en in de jaren 90 internet en zelf printen. Vanaf 2000 is het aantal grafische bedrijven en het aantal personen dat werkzaam is in de grafische branche gedaald. Daarbij kenmerkt de huidige grafische industrie zich door relatieve kleinschaligheid. Ruim 85% van de bedrijven telt minder dan 10 werkzame personen. Van de bedrijven binnen de grafische industrie is ongeveer 70% actief als drukkerij. Ongeveer 15% houdt zich bezig met voorbereiden van drukwerk en 13% met grafische afwerking. Aantal grafische bedrijven naar grootteklasse (Bij KvK ingeschreven bedrijven op 1 januari 2012 en 1 januari 2013) Rabobank Cijfers & Trends, 30 april 2014 pagina 2 van 5
2012 2013 Grootteklasse N % N % zzp 1.700 45,9% 1.710 48,1% 2 tot 4 werkzame personen 1.010 27,3% 950 26,7% 5 tot 9 werkzame personen 470 12,7% 430 12,1% 10 tot 19 werkzame personen 245 6,6% 215 6,0% 20 tot 49 werkzame personen 195 5,3% 175 4,9% 50 tot 99 werkzame personen 50 1,3% 50 1,4% 100 of meer werkzame personen 35 0,9% 25 0,7% Totaal aantal bedrijven 3.705 100% 3.555 100% Bron: Grafimedia in cijfers 2013, A&O Fonds Grafimedia en GOC Statline, CBS, 2013 Aantal grafische bedrijven naar hoofdactiviteit (Bij KvK ingeschreven bedrijven op 1 januari 2013) ZZP Bedrijven Totaal Hoofdactiviteit N N N % Prepress- en Premediabedrijven 385 180 565 15,9% Drukkerijen algemeen 985 1.445 2.440 68,6% Drukkerijen van dagbladen 20 20 40 1,1% Drukkerijen van verpakkingen 10 20 30 0,8% Grafische afwerking 310 170 480 13,5% Totaal 1.710 1.845 3.555 100% Bron: CBS Statline De sanering qua aantal bedrijven en werkgelegenheid heeft tot nu toe niet geleid tot een sanering van de capaciteit. Integendeel: het aanbod van grafische diensten neemt nog steeds licht toe door twee ontwikkelingen. Ten eerste is er door technische ontwikkelingen (en het daarmee gepaard gaande hoge investeringsniveau) sprake van stijgende productiviteit en capaciteit. Ten tweede zijn er steeds meer branchevreemde partijen actief in de grafische industrie; denk hierbij aan reclamebureaus, IT-dienstverleners en Rabobank Cijfers & Trends, 30 april 2014 pagina 3 van 5
copyshops. Vooral de copyshops zorgen voor extra capaciteit, met moderne machines zijn ze steeds beter in staat producten te maken die traditioneel waren voorbehouden aan drukkers. Traditionele drukkers ondervinden hier veel concurrentie van. Maar ook het groeiend aantal grafische webshops, waar de klant zelf zijn drukwerk samenstelt tegen een bodemprijs zorgt voor concurrentie. En dankzij moderne printers kan de oplage van een boek beperkt blijven zodat de uitgever minder risico loopt. `Printing on demand' doet zijn intrede in de grafische wereld. Brancheorganisatie KVGO acht de kans uitgesloten dat de sector zich herstelt tot het oude niveau. Nagenoeg de gehele bedrijfstak bevindt zich in een proces van reorganisatie en afslanking. In 2013 is het aantal bij het UWV geregistreerde grafische werklozen tot ruim boven de 4.500 opgelopen. De werkloosheid in de sector komt daarmee uit op 14 procent (de nationale werkloosheid op dit moment ligt op 8,6 procent). Het aantal werkzame personen in de sector is flink gedaald tot onder de 25.000. Ter vergelijking: tien jaar geleden was dit bijna het dubbele. Omzet Zes jaar van omzetdaling op rij De afgelopen 6 jaar is de omzet in de grafische branche gekrompen. Nadat in 2008 (-3,0%), 2009 (-8,6%), 2010 (-5,3%), 2011 (-1,8), 2012 (10,5%) de omzetten zijn gedaald, liet ook 2013 geen groei zien. In 2013 kromp de omzet in de grafische industrie met bijna 2%. De grafische industrie is sterk afhankelijk van de binnenlandse markt. Op de binnenlandse omzet was de grootste omzetdaling zichtbaar. Deze daalde in 2013 met 3,8%. De omzet naar het buitenland liet daarentegen een groei zien van 4,4%. Helaas wordt er slechts weinig geëxporteerd. Dit heeft onder andere te maken met taalbarrières. Rabobank Cijfers & Trends, 30 april 2014 pagina 4 van 5
Achtergrondinformatie Vakbladen Compres; uitgever Compres BV, Leiden Graficus; uitgever ManagementMedia, Hilversum Grafisch Weekblad; uitgever RAI Langfords BV, Amsterdam KVG Kernnieuws; uitgever KVGO, Amstelveen Organisaties Naam KVGO, Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen KVGO Dienstencentrum GEA Communicatielogistiek URL www.kvgo.nl www.dienstencentrum.com www.gea.nl Rabobank Cijfers & Trends Al meer dan vijfendertig jaar biedt de Rabobank met Cijfers & Trends betrouwbare branche-informatie. Via www.rabobank.nl/cijfersentrends is deze informatie gratis te raadplegen. U vindt er onze thema-updates, branche-informatie en sectorprognoses. Ook kunt u de prestaties van uw bedrijf vergelijken met die van andere bedrijven in uw branche. Rabobank Cijfers & Trends, 30 april 2014 pagina 5 van 5