Opheffing van de btwvrijstelling voor de diensten van advocaten vanaf 1 januari 2014. Een kort overzicht van de het btw-statuut van de advocaat Opheffing van de btwvrijstelling voor de diensten van advocaten vanaf 1 januari 2014. Een kort overzicht van de het btw-statuut van de advocaat Gonda Schelfhaut Accountant/ belastingconsulent IAB. 255
256 Prestaties van advocaten I. Inleiding Tijdens de budgetcontrole van juni 2013 heeft de Federale regering uiteindelijk beslist dat de Belgische advocaten, als laatste in de EU, vanaf 1 januari 2014 btw moeten aanrekenen op hun dienstprestaties. De aloude vrijstelling van artikel 44, 1, 1 W.BTW wordt dus opgeheven. De notarissen en gerechtsdeurwaarders, die van bij de start van de btw in België eveneens een vrijstelling van btw toepasten, gingen reeds eerder in 2012 onder de btw. Er werd door de regering becijferd dat deze maatregel een positieve invloed op het budget zou hebben van om en bij 89 miljoen euro. Tot op heden betaalde de Belgische Staat aan Europa een vergoeding voor het behouden van deze afwijkende btw-vrijstelling. Voor het jaar 2005 bedroeg deze vergoeding 66.612.622,16 euro 1. Het wegvallen van deze vergoeding zal allicht ook een positief effect hebben op het Federale budget. Alhoewel het enthousiasme misschien toch enigszins moet worden afgezwakt wegens het verhogen van het budget van de FOD Justitie met 21% btw voor wat betreft de juridische tweedelijnsbijstand (pro-deo bijstand). Kritiek werd ook reeds geleverd op het duurder worden en dus het bemoeilijken van de toegang tot het gerecht voor de gewone burger die geen btw in aftrek kan brengen. Een circulaire die de overgang naar de btw zal regelen wordt momenteel voorbereid en is onderwerp van gesprekken tussen de Ordes (OVB, Orde van Vlaamse Balies en OBFG, Ordre des Barreaux francophones et germanophone de Belgique) en de btw-administratie. In dit kort artikel wordt ingegaan op het btw-statuut van de advocaat volgens de punten die in de ontwerpcirculaire aan bod zullen komen. II. Prestaties van advocaten De advocaat is een btw-belastingplichtige die belastbare handelingen (diensten) stelt die in principe aan btw onderworpen zijn. Een aantal activiteiten zullen echter nog steeds buiten de werkingssfeer van de btw vallen of vrijgesteld zijn van btw. Dit heeft echter gevolgen voor de aftrek van btw door de advocaat en zal hem het statuut van gemengde/gedeeltelijke btw-belastingplichtige geven. a. Bestuurder, zaakvoerder, vereffenaar. Bestuurders, zaakvoerders, vereffenaars die optreden als natuurlijk persoon treden tegenover derden op als orgaan van de rechtspersoon die zij vertegenwoordigen. Vanuit btw-oogpunt wordt een band van ondergeschiktheid verondersteld en handelen zij niet als zelfstandige. Hun prestaties zijn niet aan btw onderworpen. Rechtspersonen die als bestuurder, zaakvoerder, vereffenaar optreden zijn in tegenstelling tot natuurlijke personen, wel belastingplichtig voor btw. Om praktische 1 Vraag nr. 3-6897 van mevrouw Nyssens dd. 30.01.2007.
reden wordt voor rechtspersonen geen btw-identificatie geëist (administratieve tolerantie). Zij kunnen echter verzaken aan deze tolerantie en hun handelingen als bestuurder, zaakvoerder, vereffenaar toch aan de btw onderwerpen 2. b. Mandataris ad hoc voorlopig bewindvoerder van vennootschappen en verenigingen. De voorlopig bewindvoerder (natuurlijk persoon) wordt als zodanig benoemd door de rechtbank om het beheer van de rechtspersoon waar te nemen. De advocaat die als voorlopig bewindvoerder of mandataris ad hoc is aangesteld wordt niet als btw-belastingplichtige beschouwd. Ook hier wordt de orgaantheorie toegepast en er kan verwezen worden naar het vorige punt voor wat betreft de btw-behandeling. c. Plaatsvervangend rechter. Rechters worden voor btw geacht in een band van ondergeschiktheid hun ambt uit te oefenen en hun prestaties vallen derhalve niet onder btw. d. Curator. De curator wordt niet aanzien als orgaan van de rechtspersoon die ze vertegenwoordigen. Prestaties van advocaten-curatoren zijn dus onderworpen aan btw. e. Arbiter. Arbitrage is een procedure buiten de rechtbank om geschillen te beslechten. De prestaties van een advocaat die als arbiter optreedt zijn volgens de gewone regels onderworpen aan btw. f. Schuldbemiddelaar. Diensten inzake schuldbemiddeling 3 zijn diensten die nauw samenhangen met maatschappelijk werk. Wanneer een advocaat dergelijke diensten verricht, worden zij verricht door een organisatie die door de bevoegde overheid als instelling van sociale aard wordt erkend en derhalve de voorwaarden van artikel 44, 2, 2 W.BTW vervuld zijn 4. De diensten van advocaat als schuldbemiddelaar zijn vrijgesteld van btw ingevolge artikel 44, 2, 2 W.BTW. g. Voorlopig bewindvoerder. Artikel 488bis van het Burgerlijk Wetboek voorziet in een procedure van vertegenwoordiging of bijstand aan meerderjarig onbekwamen. In analogie met het vorige punt zijn de diensten door advocaten die aangesteld zijn door de rechter krachtens artikel 488bis van het Burgerlijk Wetboek, vrijgesteld van btw ingevolge artikel 44, 2, 2 W.BTW. 2 Zie Beslissing E.T. 118.288 van 27 april 2010 en Beslissing E.T. 79.581 van 27 januari 1994. 3 Artikel 1675 Gerechtelijk Wetboek. 4 Arrest 56/2013 Grondwettelijk Hof. 257 Prestaties van advocaten
258 Historische aftrek h. Voogd of voogd ad hoc. In dezelfde gedachtegang zijn diensten verricht door een advocaat die optreedt als voogd of voogd ad hoc, vrijgesteld van btw op basis van artikel 44, 2, 2 W.BTW. i. Familiale bemiddelaar. Op grond van artikel 44, 2, 5 W.BTW zijn de diensten van bemiddelaars in familiezaken vrijgesteld van btw (diensten van gezinsvoorlichting). III. De advocaat als gedeeltelijke/gemengde belastingplichtige Een advocaat die meerdere van bovenstaande diensten verstrekt naast gewone diensten die aan btw onderworpen zijn, wordt dus een gemengde/gedeeltelijke belastingplichtige. De advocaat zal zijn recht op aftrek moeten beperken. Het btw-wetboek voorziet twee manieren om het recht op aftrek uit te oefenen. Volgens artikel 46, 1 W.BTW moet dit gebeuren door een algemeen verhoudingsgetal toe te passen op de btw die voor aftrek in aanmerking komt. Dit verhoudingsgetal wordt berekend aan de hand van de breuk die gevormd wordt door in de teller: de handelingen die aan btw onderworpen zijn en in de noemer het totale bedrag van de verrichte handelingen. M.a.w. het verhoudingsgetal is gebaseerd op de verworven omzet met btw op de totale omzet (met btw en vrijgesteld of buiten de werkingssfeer). Nodeloos op te merken dat deze berekening een scheefgetrokken situatie zou kunnen opleveren. Naast de toepassing van dit algemeen verhoudingsgetal kan de advocaat gemengde belastingplichtige ook kiezen voor de regel van het werkelijk gebruik voorzien in artikel 46, 2 W.BTW. Hiervoor moet echter een vergunning worden gevraagd. Bij toepassing van het werkelijk gebruik kan de advocaat de btw in aftrek brengen op alle kosten en aankopen die hij doet voor zijn met btw belaste activiteit en kan hij geen btw in aftrek brengen op aankopen en kosten m.b.t. zijn vrijgestelde activiteit. Op de gemengde kosten kan de advocaat een bijzonder verhoudingsgetal toepassen om zijn recht op aftrek uit te oefenen. De wijze van bepaling van het bijzonder verhoudingsgetal kan de advocaat zelf voorstellen op het moment dat hij de vergunning aanvraagt. IV. Historische aftrek Op grond van artikel 49, 3 W.BTW en artikel 21bis, 1, van het Koninklijk Besluit nr. 3 kan de advocaat bij wijze van regularisatie zijn recht op aftrek van voorbelasting uitoefenen: voor de andere goederen en diensten dan bedrijfsmiddelen, die nog niet werden gebruikt of verbruikt op 1 januari 2014;
voor bedrijfsmiddelen die op 1 januari 2014 nog bestaan, voor zover die goederen nog bruikbaar zijn en de herzieningstermijn bepaald bij artikel 48, 2 W.BTW nog niet is verstreken. De advocaat moet hiervoor bij het btw-controlekantoor een gedetailleerde inventaris indienen. De regularisatie van de historische aftrek gebeurt door toerekening ervan op het vak 71 van de btw-aangifte en opname in vak 62 van de btw-aangifte. Geeft deze toerekening in de eerste btw-aangifte aanleiding tot een tegoed t.o.v. de administratie, dan moet het resterende bedrag van de historische aftrek overgebracht worden en verrekend worden met vak 71 van de volgende aangifte. Deze werkwijze wordt herhaald tot het volledige bedrag aan historische aftrek werd verrekend. De btw-administratie aanvaardt echter dat het bedrag van de te regulariseren historische aftrek dat nog niet kon worden verrekend in de eerste elf maandaangiften of de eerste drie kwartaalaangiften van 2014, mag worden vermeld in de btw-aangifte van december 2014 (voor maandaangevers) of de btw-aangifte van het vierde kwartaal 2014 (voor kwartaalaangevers), ongeacht het eindresultaat (vak 71/ of 72) van deze aangifte. Eindigt de laatste aangifte van 2014 in een bedrag tegoed van de schatkist, dan zal dit in principe voor terugbetaling in aanmerking komen op voorwaarde dat het tegoed 245 euro bereikt. V. Besluit De invoering van btw voor advocaten is minder evident dan gedacht. Getuige daarvan zijn de vele vragen die bij de Ordes worden neergelegd. De advocaten die al sinds de invoering van de btw in België zich nooit hebben moeten bekommeren over de toepassing van btw of aftrek van btw, worden nu geconfronteerd met allerlei vragen en problemen waarmee ze niet, of weinig, vertrouwd zijn. Daarenboven is btw is een sterk formalistische belasting en ze wordt door velen als moeilijk en ingewikkeld gepercipieerd. De minste fout, vergetelheid of onachtzaamheid wordt beboet en geeft tevens aanleiding tot het heffen van nalatigheidsinterest, die in tijden van financiële crisis als hoog kan worden bestempeld (0,8% per maand). Nodeloos op te merken dat ook de gemengde/gedeeltelijke belastingplicht bijkomende problemen zal opleveren voor de advocaat. Hopelijk mag de advocaat op enige tolerantie van zijn controleur rekenen alhoewel dit in de praktijk niet het geval is voor de andere belastingplichtigen. Gonda Schelfhaut Accountant/belastingconsulent IAB. November 2013. 259 Besluit