Schouder Herstelplan Orthopedie Locatie Hoorn/Enkhuizen
Schouder Herstelplan Schouderprothese of schouderkapsel hechten Belangrijk! Hierin staat informatie die voor, tijdens en na uw opname in het ziekenhuis van belang is. Neem daarom deze informatie bij opname mee. Inschrijven voor opname Tijdens het bezoek aan de orthopedische chirurg op de polikliniek is met u besloten om tot een operatie over te gaan. Vervolgens wordt u door de opnameassistent van de orthopedie ingeschreven en op de wachtlijst geplaatst. De wijkverpleging (verpleegkundige thuiszorg) werkt nauw samen met het Westfriesgasthuis. Zodra u ingeschreven bent voor uw operatie zal de wijkverpleegkundige u bellen voor een huisbezoek om een verpleegkundig zorgdossier in te vullen en de nazorg met u te bespreken. Verder komt de pijnbestrijding, gebruik van immobilisatieverband en revalidatie na de operatie aan de orde. In de meeste gevallen kunt u naar de ziekenhuisopname weer naar u eigen woonomgeving terug, eventueel met aanvullende zorg. Soms adviseert de wijkverpleegkundige naar aanleiding van het huisbezoek, u na ontslag uit het ziekenhuis tijdelijk te laten opnemen in een verpleeg- of verzorgingshuis. Indien dit bij u het geval is, zal dit verder worden geregeld tijdens de opname in het ziekenhuis. Wij raden u aan om de belangrijke informatie hierover aan het slot van deze folder goed door te nemen. Mocht u niet voelen voor een tijdelijke opname in een verpleeg- of verzorgingshuis na ontslag uit het ziekenhuis dan dient u dit vóór de ziekenhuisopname aan te geven; u wordt dan na de ziekenhuisopname naar huis ontslagen. Indien u naar huis gaat zal de wijkverpleegkundige u ook thuis bezoeken. Verpleegkundige bijzonderheden zullen in het zorgdossier worden bijgeschreven zodat de wijkverpleegkundige eventuele nazorg kan overnemen. De wijkverpleegkundige controleert de wond op lekkage en 2
ontstekingsverschijnselen. Tevens zal de wijkverpleegkundige de hechtingen verwijderen. Deze samenwerking met de thuiszorg noemen we het Herstelplan schouder. Niet woonachtig in de regio West-Friesland? Indien u niet in de regio West-Friesland woont, kan in Noord- Holland Noord en in de omgeving van Heerhugowaard de wijkverpleegkundige u ook bezoeken i.v.m. regioafspraken. Anesthesie Om een operatie te ondergaan, is het noodzakelijk dat er een vorm van anesthesie wordt toegepast. Het pre-operatief onderzoek zal door de anesthesist worden gedaan. Met pre-operatief onderzoek worden alle onderzoeken bedoeld die nodig zijn om risico s, tijdens de operatie en daarna, te kunnen inschatten. Op de polikliniek zal de anesthesist met u praten over uw algemene gezondheidstoestand en verricht hij/zij zonodig lichamelijk onderzoek. Ook beoordeelt hij/ zij of er aanvullend onderzoek nodig is, zoals een longfoto, laboratoriumonderzoek(en) en een hartfilmpje (ECG). Soms is het noodzakelijk dat u een bezoek brengt aan een internist, cardioloog of longarts. Als de onderzoeken goed zijn, kan de operatie doorgaan. De poli-assistente van de anesthesist maakt telefonisch een afspraak met u. 3
De opnamedag Wanneer u voor opname komt, neemt u naast de gebruikelijke zaken als nachtgoed en toiletartikelen ook mee: het dossier van de wijkverpleging (zorgdossier) de medicijnen die u reeds thuis gebruikte Door een gastvrouw van het Westfriesgasthuis wordt u vanaf de receptie naar de afdeling Orthopedie gebracht. De verpleegkundige neemt met u de overdracht van de wijkverpleegkundige door. De verpleegkundige bepaalt samen met u de verpleegkundige zorg die u gedurende uw verblijf nodig heeft. Indien u opgenomen wordt voor het hechten van uw schouderkapsel (cuff hechten), lees verder op bladzijde 8 SCHOUDERPROTHESE Een normaal schoudergewricht Het schoudergewricht wordt gevormd door de kom van het schouderblad en de kop van de bovenarm. Om het gewricht bevindt zich een gewrichtskapsel, met daar omheen spieren en pezen. Zowel de kom als de kop van de bovenarm zijn bekleed met kraakbeen. Hiertussen bevindt zich een laagje gewrichtsvocht zodat het gewricht soepel kan draaien. Fig 1. 4
Een versleten schoudergewricht Het kraakbeen kan door een ongeval of een botbreuk na verloop van tijd slijtage gaan vertonen. Dit wordt artrose genoemd. Indien u reumatoïde artritis heeft wordt de artrose veroorzaakt door ontsteking van het gewricht. Als het kraakbeen versleten is, kan het gewricht niet meer soepel bewegen. Dit veroorzaakt pijn en stijfheid van het gewricht. Hierdoor raakt het gewricht beperkt qua bewegingen. Door de irritatie die ontstaat bij het bewegen wordt ook meer gewrichtsvocht aangemaakt, waardoor het gewricht dik kan worden. Vervanging van het schoudergewricht Als door de slijtage de klachten dusdanig ernstig zijn dat pijnstillers niet meer helpen, kan de orthopedisch chirurg besluiten om het versleten gewricht te vervangen door een kunstgewricht. Dit kunstgewricht heet een schouderprothese. De belangrijkste reden voor de operatie is de pijn. Deze pijnklachten verdwijnen na de operatie vrijwel helemaal. Na de operatie ervaart u echter tijdelijk een ander soort pijn. Deze pijn wordt in de loop der tijd geleidelijk minder. Die periode duurt vaak tot een jaar na de operatie. De bewegingsmogelijkheden van de schouderprothese hangen af van de bewegingsmogelijkheden van uw schoudergewricht voor de operatie. De operatie Er zijn verschillende soorten protheses. Afhankelijk van de ernst van de slijtage wordt de prothese bepaald. Tijdens de operatie verwijdert de orthopeed het versleten kraakbeen van de kop van de bovenarm. Daarna plaatst de orthopeed een kunstkop, deze is van metaal. 5
Plaatjes van schouderprotheses: Copeland Delta Gesteelde prothese Na de operatie Er zijn 2 manieren van anesthesie (verdoven): de lokale en algehele methode. Na lokale verdoving is de arm nog gevoelloos. Het gevoel in de arm komt dan binnen 24 uur terug. Na een algehele verdoving is het gevoel snel terug. De schouder kan in het begin gezwollen en pijnlijk zijn, maar daar kunt u medicijnen voor gebruiken. De arm wordt gedragen in een schouderimmobilisatieverband. Deze draagt u overdag en s nachts. Dit is om te voorkomen dat u onverwachte bewegingen maakt met de arm. Deze draagt u 6 weken na de operatie. Daarna draagt u een sling. De eerste dag na de operatie komt de fysiotherapeut langs om oefeningen te doen met uw elleboog en hand. Ook mag u beginnen met slingeroefeningen. Deze oefeningen kunt u thuis zelfstandig gaan uitvoeren. De wond De wond is in eerste instantie verpakt in een drukverband, deze moet 24 uur blijven zitten. Na 10 dagen worden de hechtingen door de wijkverpleegkundige verwijderd. Douchen mag als de wond droog is, zeep vermijden. Ontslag Afhankelijk van het herstel gaat u met 4 dagen met ontslag. De eerste 6 weken: 6
De gesteelde prothese en de Copelandprothese: De eerste 6 weken mag u de schouder niet bewegen (alleen slinger-oefeningen). U mag wel zelf de hand en elleboog bewegen. Het schouderimmobilisatieverband mag alleen af met de verzorging en de oefeningen. Gedurende deze periode zult u hulp in het huishouden nodig hebben, houdt hier rekening mee. De Deltaprothese: De eerste 4 weken mag u de schouder niet bewegen (alleen slingeroefeningen). U mag zelf de hand en elleboog bewegen. Het schouderimmobilisatieverband mag alleen af met de verzorging en de oefeningen. Gedurende deze periode zult u hulp in het huishouden nodig hebben, houdt hier rekening mee. Na 4 weken draagt u zonodig een sling overdag en s nachts het schouderimmobilistieverband en mag u geleidelijk aan gaan bewegen in overleg met de fysiotherapeut. Na 6 weken: Na 4/ 6 weken (zie hierboven) mag het schouderimmobilisatieverband overdag af en mag u een sling gebruiken om de arm nog wat rust te geven. In deze periode mogen de actieve oefeningen gestart worden. s Nachts moet u het verband nog wel dragen. U mag lichte activiteiten onder schouderhoogte (bijvoorbeeld eten, wassen, schrijven e.d.) weer starten. Activiteiten met uw arm boven schouderhoogte en zwaardere activiteiten onder schouderhoogte (bijvoorbeeld tillen van zware voorwerpen) dient u nog te vermijden. Autorijden is de eerste 12 weken niet toegestaan, daarna is het afhankelijk van het herstel van de functie en pijnklachten weer toegestaan. Te verwachten resultaat Activiteiten boven 90 graden zijn misschien niet meer mogelijk. Duidelijk vermindering van de pijn. Lees verder op bladzijde 12 7
CUFF HECHTEN KLEINE EN GROTE SCHEUR Inleiding Binnenkort wordt u geopereerd aan de schouder. Hierbij zal een scheur in de rotatoren cuff (= geheel van 4 schouderpezen) gehecht worden. Aan de hand van de bevindingen tijdens de operatie zal de arts het beleid vaststellen. Deze informatie is om die reden dan ook gesplitst. In het hoofdstukje fysiotherapie staat de nabehandeling voor zowel een kleine scheur (<1cm) als voor een grote scheur (>1 cm) beschreven. Een normaal schoudergewricht Het schoudergewricht wordt gevormd door de kom van het schouderblad en de kop van de bovenarm. Om het gewricht bevindt zich een gewrichtskapsel, met daar omheen spieren en pezen. Deze spieren en pezen vormen samen de cuff (zie fig 1). Boven het schoudergewricht bevindt zich een uitstekend deel van het schouderblad. Dit is het schouderdak, ook wel acromion genoemd (zie fig 1). Tussen de rotatoren cuff en het schouderdak bevindt zich een slijmbeurs, die ervoor zorgt dat de spieren en pezen soepel kunnen bewegen. Door de vorm van het schouderdak is de ruimte die de spieren en pezen hebben om te bewegen, heel klein. Fig 1. 8
De rotatoren cuff heeft een belangrijke functie bij de schouderkop in de kom te houden. Daarnaast zijn ze belangrijk in de draaifunctie van de schouder. De schouder is een gewricht met grote beweeglijkheid, nauw samenspel tussen de spieren is belangrijk. De ruimte voor de spieren is beperkt, waardoor snel inklemming kan ontstaan. Een afwijkend schoudergewricht Scheuren kunnen optreden door een ongeval, inklemming of slijtage. De schouder is pijnlijk bij bewegingen die voornamelijk bovenhands plaatsvinden. De resultaten van de operatie zijn afhankelijk van het activiteiten niveau, leeftijd, grootte van de scheur, eventuele slijtage van de schouder en de bestaansduur van de scheur. De specialist bespreekt met u de mogelijkheden/ onmogelijkheden. De operatie Tijdens de operatie worden de uiteinden van de scheur aan elkaar gehecht. In hoeverre dit gaat is afhankelijk van de grootte van de scheur en de kwaliteit van het weefsel. Dit bepaalt de nabehandeling, wat verder bij het hoofdstukje fysiotherapie wordt uitgelegd. Tijdens de operatie wordt tegelijkertijd de schouder wat ruimer gemaakt, zodat de spieren en pezen minder snel opnieuw beknelt raken. 9
Na de operatie Er zijn 2 manieren van anesthesie (verdoven): de lokale en algehele methode. Na lokale verdoving is de arm nog gevoelloos. Het gevoel in de arm komt dan binnen 24 uur terug. Na een algehele verdoving is het gevoel snel terug. De schouder kan in het begin gezwollen en pijnlijk zijn, maar daar kunt u medicijnen voor gebruiken. Afhankelijk van de grootte van de scheur krijgt u van de verpleging. een sling (bij een kleine scheur), of een schouderimmobilisatieverband (bij een grote scheur) aangemeten. Deze laatste moet 24 uur per dag gedragen worden en mag alleen tijdens verzorging of de oefeningen af. De wond De wond is in eerste instantie verpakt in een druk verband, deze moet 24 uur blijven zitten. Douchen mag als de wond droog is, zeep vermijden. Ontslag Afhankelijk van het herstel en uw omstandigheden gaat u dezelfde dag of de volgende dag met ontslag. De nabehandeling van een kleine scheur (<1cm) De eerste 3 weken mag u de arm niet actief zij- en voorwaarts heffen en dient een sling gedragen te worden. De bewegingen mogen wel passief gemaakt door de fysiotherapeut. Zelf mag u de oefeningen voor de elleboog en pols uitvoeren. Gedurende deze periode zult u hulp in het huishouden nodig hebben, houdt hier rekening mee. Na 3 weken worden de oefeningen voor spierkracht en beweeglijkheid verder uitgebreid. Slapen kan eventueel de eerste weken met een kussen onder de arm. Licht huishoudelijk werk mag gewoonlijk na 4-6 weken zonder belasting. Autorijden mag u 6-8 weken niet doen. Zwaar huishoudelijk werk mag u de eerste 12-16 weken niet doen. Hervatten van werk en sport is zeer afhankelijk van de persoonlijke situatie en zal in overleg met de orthopeed en fysiotherapeut plaatsvinden. 10
De nabehandeling van een grote scheur (>1cm) Bij een scheur die groter is dan 1 cm. mag u de eerste 6 weken niet zij- en voorwaarts heffen. De gehechte spieren en/ of pezen zijn nog kwetsbaar. Dit mag wel passief met uw fysiotherapeut. Zelf mag u de oefeningen voor de elleboog en pols uitvoeren. Het schouderimmobilisatieverband draagt u 6 weken, deze mag alleen af bij de verzorging en de oefeningen. Gedurende deze periode zult u hulp in het huishouden nodig hebben, houdt hier rekening mee. Na 6 weken worden de spierkracht en beweeglijkheid verder uitgebreid. Autorijden mag weer na 8-12 weken. Licht huishoudelijk werk mag na 7-9 weken. Zwaar huishoudelijk werk mag na 4 maanden. De oefentherapie kan wel een half jaar nodig zijn. Hervatten van werk en sport is zeer afhankelijk van de persoonlijke situatie en zal in overleg met de orthopeed en fysiotherapeut plaatsvinden. 11
Vervolg schouderprothese en schouderkapsel hechten Fysiotherapie U zult direct na de operatie moeten starten met oefeningen onder leiding van een fysiotherapeut. Het is daarom van belang dat u vóór de operatie al een afspraak maakt bij een fysiotherapeut in uw omgeving. Informatie voor uw behandelend fysiotherapeut over de oefentherapie krijgt u tijdens de opname uitgereikt. Het is natuurlijk ook mogelijk om de fysiotherapeutische behandeling voort te zetten op de afdeling fysiotherapie van het WFG. U kunt hiervoor een afspraak maken op nummer 0229-257679. Oefeningen vanaf de eerste dag verf roeren met 2 handen onderarm draaien slingeroefening 12
buigen en strekken elleboog draaien van het hoofd Na opname in het ziekenhuis Wijkverpleging De wijkverpleging (verpleegkundige thuiszorg) werkt nauw samen met het Westfriesgasthuis. Voordat u geopereerd wordt doet de wijkverpleegkundige een huisbezoek om de nazorg met u te bespreken. Dit huisbezoek wordt vergoed door uw ziektekostenverzekering, maar zou u wel terug kunnen vinden in het overzicht van uw eigen risico. Verpleegkundige nazorg door de wijkverpleegkundige valt onder AWBZ-thuiszorg en wordt ook wel zorg zonder verblijf genoemd. Voor deze zorg moet u een eigen bijdrage betalen. Voor meer informatie hierover, of aanvraag van een uitgebreide folder kunt u terecht bij het CAK-BZ. 0800 1925 (gratis) of www.cak-bz.nl Er zijn verschillende vormen van nazorg mogelijk: 1. U heeft een huishouden met twee of meerdere personen In principe heeft u met hulp van deze perso(o)n(en), en het gebruik van hulpmiddelen voldoende hulp in huis om u te helpen met uw lichamelijke verzorging en het huishouden.. U kunt dan volstaan met alleen de wijkverpleegkundige zorg. Wanneer uw partner/huisgenoot, door ouderdom, ziekte of 13
handicap onvoldoende/niet in staat is om u de bovenstaande hulp te bieden, is het mogelijk om aanvullende thuishulp aan te vragen. Aanvullende thuishulp kan bestaan uit hulp bij douchen of wassen en aankleden (s morgens / s avonds), en/ of huishoudelijke hulp (1 ochtend in de week). De wijkverpleegkundige kan dit met u bespreken en aanvragen. Zij kan u tevens adviseren over het organiseren van overige diensten zoals personenalarm, maaltijdenservice e.d. 2. U bent alleenstaand, maar heeft voldoende hulp van familie, kennissen of buren: Het komt voor dat mensen die alleenstaand zijn, door hulp van familie, kennissen of buren voldoende hulp hebben om na ontslag naar huis te gaan. Soms kiezen mensen ervoor om bij iemand te logeren, of er komt iemand bij hen in huis in de eerste week (weken) na ontslag. Door het gebruik van hulpmiddelen en eventueel de bovengenoemde aanvullende thuishulp kan dit een mogelijkheid zijn, die u met de wijkverpleegkundige kunt bespreken. 3. U bent alleenstaand, en kunt door onvoldoende hulp in uw omgeving, na de opname niet naar huis Met de wijkverpleegkundige, die bij u thuis komt, bespreekt u of het nodig/ wenselijk is om tijdelijke opname aan te vragen. Neemt u daarbij de volgende voorwaarden in overweging: In een Verzorgingshuis kunt u de nodige zorg in voldoende mate krijgen, en ook de fysiotherapie is er goed geregeld. Verpleeghuisopname is alleen nodig bij speciale omstandigheden. Als de wijkverpleegkundige tijdelijke opname aanvraagt, mag u een huis van voorkeur aangeven. Deze voorkeur wordt serieus genomen, maar u moet rekening houden met de mogelijkheid, dat daar op het moment van uw ontslag geen plaats is. Er wordt dan naar een plaats in een ander verzorgingshuis gezocht, in de buurt van uw woonplaats, of plaats van 14
voorkeur, maar het kan betekenen dat de tijdelijke opnameplaats buiten uw woonplaats, of zelfs buiten uw regio is. Tijdens uw opname in het ziekenhuis wordt pas bekend, waar deze opname plaats gaat vinden. Het kan echter voorkomen dat er ook in een andere gemeente geen plaats is in een verpleeg- of verzorgingshuis. Zonder dat hier een medische reden voor is, is het niet mogelijk om deze periode in het ziekenhuis te wachten. In deze gevallen zal de specialist dan beoordelen of u met aanvullende hulp toch naar huis kunt. Het verblijf in een verzorgingshuis is voor + 3 weken, daarna wordt gekeken of u (met aanvullende hulp) naar huis kan. De indicatie voor nazorg wordt voor 3 maanden afgegeven; opname in het verzorgingshuis is vrijwel altijd veel korter. De afgegeven indicatie voor de overige weken kan zo nodig ingezet worden voor thuiszorg na ontslag uit het verpleeg- of verzorgingshuis. Voor uw verblijf in een verzorgingshuis moet u een eigen bijdrage betalen. Deze bijdrage ligt gemiddeld rond de 225 per maand, maar hangt van een aantal factoren af. Meer informatie hierover kunt u krijgen bij het CAK: 0800 0087 (zorg met verblijf) Informatie, belangen- en patiëntenverenigingen Algemene informatie over orthopedische aandoening kunt u vinden op internet bij www.orthopedie.nl www.orthopeden.org en www.patientenbelangen.nl maar ook via de Vereniging Patiëntenbelangen Orthopedie: 026-3215154 Deze belangenvereniging geeft ook het blad uit: Beter in beweging. U kunt deze gratis verkrijgen en aanvragen op tel. nummer: 026-3215154 Vragen over wachttijd voor opname en operatie kunt u stellen aan de opnameassistent van de orthopedie van maandag t/m vrijdag tussen 09.00-16.00 uur. Telefoonnummer : 0229-208329. E-mail: orthopedie@westfriesgasthuis.nl 15
Locatie Enkhuizen Molenweg 9b 1601 SR Enkhuizen T. 0228 312 345 Locatie Hoorn Maelsonstraat 3 1624 NP Hoorn T. 0229 257 257 Locatie Purmerend Waterlandlaan 250 1441 RN Purmerend T. 0299 457 457 Locatie Volendam Heideweg 1b 1132 DA Volendam T. 0299 457 001 Postbus 600, 1620 AR Hoorn www.dijklander.nl info@dijklander.nl FLD-00730-NL 08-01-2019