Inpassing van duurzame energie TenneT Klantendag Erik van der Hoofd Arnhem, 4 maart 2014
doelstellingen en projecties In de transitie naar duurzame energie speelt duurzame elektriciteit een grote rol De Nederlandse ambities doen nauwelijks onder voor die van Duitsland Nederland begint aan een inhaalrace Aandeel duurzame energie (%) 2012: realisatie 2020: doelstelling Nederland begint inhaalslag Aandeel duurzame elektriciteit (%) 2012: realisatie 2020: projectie In 2020 4x meer elektriciteit uit duurzaam 35 40 Aandeel wind en zon in elektriciteit (%) 2012: realisatie 2020: projectie In 2020 een zeer hoog aandeel fluctuerende productie 18 % 23 22 25 % 13 14 10 % 12 5 4 2012 2020 2012 2020 2012 2020 Duitsland Nederland 2
consequenties voor conventionele centrales Conventionele centrales verkopen minder volume tegen (gemiddeld) lagere prijzen Op momenten zonder wind en zon zullen prijzen (moeten) stijgen Centrales blijven diensten leveren voor de ondersteuning van het systeem Situatie 2013 Zonnige windrijke dag; dagbelasting MW Vraag (maximale) import zon wind water nucleair mustrun afval kolen-nieuw kolen-oud gas-nieuw gas-oud gas-geconserveerd Situatie 2020 Zonnige windrijke dag; dagbelasting MW Vraag import (=0) Gestileerde illustratieve weergave 3
consequenties voor programmaverantwoordelijke partijen Er is meer flexibiliteit nodig: De productie van de variabele bronnen wind en zon zal stijgen. Er is vermogen nodig voor als er geen wind-en zonneenergie (voorspeld) is. Er is snel vermogen nodig voor als de productie afwijkt van de voorspelling. Conventionele centrales kunnen minder leveren: Naar verwachting kan in 2020 op sommige uren 90% van de vraag gedekt worden met wind en zon. Spinning reserve van conventionele centrales waarmee nu geregeld wordt, is in die uren dus niet beschikbaar. Marktreactie: Commodity prijzen en onbalansprijzen worden volatieler. Er zullen business cases ontstaan voor nieuwe vormen van flexibiliteit die PV-partijen inzetten. 4
per MWh Inpassing duurzame energie consequenties voor RES producenten Een dalende groothandelsprijs betekent ook voor RES producenten minder inkomsten uit de markt. RES is geen niche meer en zal moeten reageren op prijssignalen in de groothandels- en de onbalansmarkt. In Duitsland worden door de politiek stappen gezet om RES beter te integreren in de markt. subsidie marktvergoeding In het Nederlandse marktmodel moeten RES-producenten al zelf hun elektriciteit in de markt zetten en zijn verantwoordelijk voor hun balans. Stijgend aandeel duurzaam 5
consequenties voor consumenten De kosten van het totale energiesysteem stijgen en een groter deel zal via subsidies worden gefinancierd Deze extra kosten zullen via de energierekening aan de consument worden doorberekend. Huishoudens in Nederland betalen nu een opslag voor de productie van duurzame energie van 0,1 ct/kwh. In Duitsland is dit 5,3 ct/kwh. Door het installeren van zonnepanelen zullen kleine consumenten prosumers worden Door het installeren van slimme meters zullen ook kleine consumenten kunnen reageren op prijsprikkels en daarmee een bijdrage leveren aan de betaalbaarheid van het systeem Het verdelen van de kosten en de baten van de energietransitie kan aanleiding geven tot maatschappelijke discussie 6
consequenties voor TSO Bij een hoge penetratie van zonne- en windenergie neemt de beschikbaarheid van ondersteunende diensten voor de stabiliteit van het systeem sterk af product: Conventionele centrales Wind Zon nodig voor: Actief vermogen commodity Reactief vermogen Mogelijk Nee spanningshuishouding Flexibiliteit Misschien Nee balanshandhaving Inertie Beperkt Nee frequentiestabiliteit De afhankelijkheid van conventionele centrales voor systeemstabiliteit moet worden gereduceerd. Aanvullende capaciteit blijft absoluut noodzakelijk Om RES optimaal in te passen zal extra infrastructuur nodig zijn, om windparken aan te sluiten, maar ook om pieken af te vlakken en flexibiliteit efficiënt te kunnen benutten. 7
pijlers van het marktontwerp Het versterken van de energy-only-market : Leg de verantwoordelijkheid en financiële consequenties voor balancering neer bij marktpartijen (afnemers en leveranciers) Volledige integratie van duurzame productie in de markt Europese afstemming: Toets de haalbaarheid van nationaal beleid in de Europese context Europese coördinatie op het gebied van generation adequacy Coördinatie op het gebied van infrastructuur Aanvullende maatregelen, indien nodig, moeten: - De beschikbaarheid van energie garanderen om zowel generation adequacy als system adequacy te waarborgen - De elektricteitsmarkt ondersteunen en niet uithollen 8
Dank voor uw aandacht Erik.vander.Hoofd@tennet.eu TenneT is de eerste grensoverschrijdende elektriciteitstransporteur van Europa. Met 20.000 kilometer aan hoogspanningsverbindingen en 36 miljoen eindgebruikers in Nederland en Duitsland behoren we tot de top 5 elektriciteitstransporteurs van Europa. Onze focus is gericht op de ontwikkeling van een Noordwest-Europese energiemarkt en op de integratie van duurzame energie. Taking power further www.tennet.eu