Elektriciteitsmarkt nu en in de toekomst. Klaas Hommes Arnhem, 20 maart 2013

Transcriptie

1 Elektriciteitsmarkt nu en in de toekomst Klaas Hommes Arnhem, 20 maart 2013

2 Transitie Veranderingen in productie Veranderingen in balancering Nieuwe kansen Vergroening

3 Agenda - TenneT - Energiemarkt Duitsland Energiewende: lessons learned! - Netontwikkeling in NL: Visie 2030 en duurzaam - Systeemeffecten en marktmodel: uitdagingen 3

4 TenneT Totaal km net km Oppervlakte gebied km Aantal stations 403 Aantal eindverbruikers 36 miljoen Geïnstalleerd vermogen MW Omzet 1,6 miljard Activa 8,3 miljard Materieel vast actief 5,1 miljard Aantal werknemers

5 Elektriciteitsmarkt: de keten Enorme ontwikkelingen zowel in Europa als Nederland 5

6 Europese Net

7 Marktordening 7

8 8

9 9

10 TenneT Vertreksituatie % hogere elektriciteitsprijzen in Nederland Volatiele prijs APX 20% importafhankelijkheid Versnipperd transportnet Strategie: van Rand van Europa naar Powerhub Meer verbindingen buitenland (interconnectoren) Beter gebruik interconnectoren (marktkoppeling, intraday) Bundeling transportnetten Nederland en over grens (D, B) 10

11 Maatregelen Meer buitenlandverbindingen (interconnector) NorNed 700 MW in 2008 BritNed MW in 2010 Doetinchem - Wesel MW in 2014 Betere systemen capaciteitsallocatie Marktkoppeling: benutting interconnectoren naar 100% Intraday Duitsland, België, Noorwegen 11

12 Maatregelen Marktintegratie Bundeling TenneT - transpower Ontwikkeling beurs In 80% gelijke prijs NL- D (2011) Volatiliteit van 34% naar 14% Bundeling transportnetten NL Van 6 eigenaren naar één Van 6 control centers naar 1+1 Investeringen in stations (nieuw + extra velden) 12

13 Projecten Nederland Investeringsprogramma EUR 5,0 miljard 300 projecten, waaronder: Randstad 380 kv Noord-West 380 kv Zuid-West 380 kv Totaal EUR 2,8 mld Doetinchem-Wesel (interconnector) Noordoostpolder 110 kv (windenergie) 13

14 Onshore Projecten Duitsland Investeringsprogramma EUR 3,7 miljard Belangrijke onshore projecten: Ganderkesee-St Hülfe Audorf-Hamburg/Nord-Dollern Diele-Niederrhein Wahle-Mecklar Altenfeld-Redwitz St. Peter-Isar Stade-Dollern Wilhelmshaven-Conneforde 14

15 Offshore projecten Duitsland Investering van EUR 4,5 miljard in komende 10 jaar BorWin2 BorWin1 BorWin4 BorWin5 DolWin1 DolWin3 DolWin4 Riffgat BorWin3 UW Emden Borssum alpha ventus SylWin1 SylWin2 DolWin2 KS Diele KS Dörpen West HelWin2 HelWin1 UW Hagermarsch KS Emden/Ost Nordergründe UW Inhausen KS Büttel Project In bedrijf Capaciteit (MW) Ingebruikname alpha ventus BorWin In aanbouw/aanbesteed BorWin DolWin DolWin HelWin HelWin SylWin Riffgat Nordergründe Dolwin Totale capaciteit In aanbesteding BorWin3 en BorWin

16 Energiewende 2010: langetermijnstrategie duurzame energie Duurzaamheidsdoelstelling 2020: 35% 2011: kernramp Fukushima Versnelling uitfasering nucleair: in 2020 alle kerncentrales buiten gebruik (echter zonder plan voor offshore ontwikkeling) Nu is aandeel duurzame energie in Duitsland al 25% 16

17 Energiewende Streven Duitse overheid Van 16% (2010) naar 35% duurzaam in 2020 Windparken Noordzee essentieel In totaal gepland tot 2022: 13 gigawatt Waarvan 11 gigawatt in Noordzee Uitdagingen Kapitaal Tempo Standaardisatie Geschikt marktmodel Nieuwe wetgeving Lange termijn planning Wettelijk kader voor aansprakelijkheid! Energiewende heeft ook grote consequenties voor onshore verbindingen 17

18 Gewijzigde offshore wetgeving vanaf 2013 TenneT: intensieve lobby Planmatige aanpak/tienjarenplan Aansprakelijkheidsregeling (wie betaalt rekening bij vertraging bouw, onderbrekingen in operatie, of bv kabelschade) Financiering Nieuwe wet Risico s en aansprakelijkheid beperkt Lange termijn planning voor offshore windenergie Akkoord Bondsdag: 29 november 2012 Akkoord Bondsraad: 14 december 2012 Per 1 januari 2013 in werking getreden 18

19 Vervolg gewijzigde wetgeving Oude systeem, risico van stranded assets Windparkontwikkelaar: recht op kostbare aansluiting, zonder plicht daadwerkelijk te hoeven investeren Bouw platforms en windparken niet synchroon Nieuwe systeem draait het om Tienjarenplan, met daarin wanneer welke platforms gebouwd Daarna pas koppeling aan windparken 19

20 Lessons learned Net bepaalt tempo Energiewende Gecoördineerde aanpak wind op zee, wind op land en aansluiting net = laagste maatschappelijke kosten Aansluiten waar capaciteit en ruimte is Meerjarig masterplan + volgorde + continuïteit Overheid in de lead, stelt kaders Risico s en aansprakelijkheid is geregeld? Oa. niet-beschikbaarheid

21 Waar komen we vandaan

22 Nu bouwen grote projecten no regret - investeringen Robuust voor alle scenario s! 24

23 Vergelijking offshore wind Nederland Duitsland Ambitie MW MW Ambitie MW MW Operationeel 228 MW 170 MW Awarded (uitgedrukt in aansluitcapaciteit) 730 MW MW Aansluiting TSO Op land Offshore 25

24 Netwerk verbindt productie en consumptie Net= offshore en op land D: netwerk op land verzwaren NL: aansluiting offshore wind dicht bij verbruikcentra

25 Verwacht aandeel duurzame energie max. belasting 80 GW productie ca. 130 GW MW min. belasting 35 GW i.w. Biomasse, Wasserkraft Wind Photovoltaik Op basis van scenario s gehanteerd in Netzentwicklungsplan

26 Grote volatiliteit invoeding duurzame energie MW MW MW MW MW MW 0 MW MW MW WIND PV Wind/PV Export Import MW MW 0 MW MW MW MW MW : : : : : : : : :00 Het conventionele productiepark moet over een hoge opregel- en afregelsnelheid beschikken! :00 28

27 Marktverstoring door EEG MW Aanbod Vraag /MWh 30 /MWh Beursprijs Toename duurzame energie duwt conventionele productie uit de markt vanwege afnemende benuttingduur 29

28 Gevolgen voor investeringsklimaat Waargenomen verandering van benuttinggraad in Duitsland: Basislast(kernenergie, bruinkool) van 7500 naar 7000 uren Middenlast (steenkool) blijft ongeveer stabiel op uren Middenlast(GuD) neemt duidelijk af van 4000 naar 2000 uren Pieklast (gasturbines) ca uren stabiel Atomausstieg (uitfasering nucleair) 2011 tot 2022: Totaal opgesteld vermogen MW in Duitsland 30

29 Toename verschil tussen opwek duurzame en conventionele energie Toenemende invoeding van volatiele duurzame energie Wegvallen van regelbare conventionele energie Hoe kan in de toekomst de system operations worden zeker gesteld?

30 Systeemeffecten: uitdagingen Flows Grote Noord-Zuid Flows Duitsland Duitse net kan dit onvoldoende faciliteren Daardoor flows ten oosten en westen van Duitsland Flows hebben een grote mate van onvoorspelbaarheid PSTs Polen en Tsjechië vergroten flows Verstoring productiemarkt Onvoldoende conventioneel productievermogen bij wegval zon- en wind Onvoldoende regelbaar vermogen Spanningsproblemen door wegvallen conventionele centrales Inertia 32

31 Oplossingsrichtingen Flow probleem: Netuitbreidingen (structureel) Marktontwerp: zonal/ nodal pricing Operationeel: Flow Based Allocatie, remedials, regional coordination Productiecapaciteit/ regelvermogen/ spanning/ intertia Voldoende capaciteit om wegvallen duurzame capaciteit te compenseren Voldoende flexibiliteit/snel regelvermogen Prikkels om capaciteit beschikbaar te hebben. Energy only markt lijkt niet meer voldoende. Echter, spanningsveld tussen subsidie/capaciteitsmarkt enerzijds en vrije markt anderzijds. Voldoende geografisch gespreid t.b.v. spanningsmanagement : locatieprikkel (?) Problemen zullen de komende jaren nog toenemen! 33

32 Oorzaken Geen systeembenadering: Netuitbreiding, wetgeving, regelgeving, productie etc. zijn niet op elkaar afgestemd Infrastructuren met de langste voorbereidingstijd en levensduur moeten infrastructuren met kortere levensduur en korte doorlooptijden volgen Europees beleid: Maximale marktintegratie/ marktwerking Maximale inpassing duurzaamheid Lage/ acceptabele kosten Behouden betrouwbaarheidsniveau (impliciet) Versus Nationaal Beleid: Per land verschillend, met soms tegenstrijdige prikkels Meer Europese coördinatie en systeemdenken is noodzakelijk! 34

33 TenneT is de eerste grensoverschrijdende elektriciteitstransporteur van Europa. Met kilometer aan hoogspanningsverbindingen en 36 miljoen eindgebruikers in Nederland en Duitsland behoren we tot de top 5 elektriciteitstransporteurs van Europa. Onze focus is gericht op de ontwikkeling van een Noordwest-Europese energiemarkt en op de integratie van duurzame energie. Taking power further