Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document 2013
|
|
- Lotte van Loon
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document 2013 Marktconsultatie Team Long term Grid Planning Arnhem, 30 november 2012 Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november 2012
2 Marktconsultatie KCD 2013 Inhoudsopgave Toelichting Marktconsultatie 3 doel, proces, uitgangspunten KCD 2013 Vraagontwikkeling 6 economie, elektriciteitsverbruik Productieontwikkeling 8 nieuwbouwplannen opwekvermogen, merit-order, WKK, duurzaam Internationaal 22 Duitsland, België, interconnectie Trends 25 technieken en kansen, smart grid Marktconsultatie KCD slotvraag Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
3 Doel marktconsultatie Externe informatie vergaren als input voor komend KCD 2013 (Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document ) KCD 2013 CBS e.a. bronnen ENTSO-E TenneT-bronnen Opgaven netcode Bureaustudies Marktconsultatie Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
4 Proces marktconsultatie KCD 2013 december - maart april respondenten TenneT respondenten December maart 2013: bedrijfsbezoeken: Delen van visies over de elektriciteitsmarkt Vergroten van inzicht over vraag- en aanbodontwikkeling in Nederland en omringende landen Bespreken eventueel overige aspecten m.b.t. langetermijn netplanning April 2013: plenaire bijeenkomst bij TenneT Presentatie bevindingen Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
5 Uitgangspunten KCD 2013 ( ) De informatie uit de markt is cruciaal voor een adequate netplanning De behoefte aan nationale transportcapaciteit wordt afgestemd op die aan internationale transportcapaciteit De TenneT-scenario s zullen waar toepasselijk aansluiten bij de ENTSO-E visies, die zijn gebaseerd op de ontwerpcriteria: Europese samenwerking en duurzaamheid Binnen de scenario s worden verschillende planningscases ontwikkeld, waarbij de inzet van productie voor de 8760 uren in een jaar volgens een merit-order wordt ingeschat Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
6 Vraagontwikkeling Economie en elektriciteitsverbruik economische groei negatief lange termijn vooruitzichten gematigd significante correlatie economie en elektriciteitsverbruik Verhouding tussen de groei bruto binnenlands product (BBP) en de groei binnenlands netto elektriciteitsverbruik [in %] Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
7 Vraagontwikkeling Besparing elektriciteitsverbruik Huishoudelijk elektriciteitsverbruik is sinds 2007 redelijk stabiel In 2011 is er wel een daling van 3% opgetreden die wordt toegeschreven aan energiezuiniger apparatuur (Energie Trends 2012). 1. Beschikt u over informatie dat er veranderingen in elektriciteitsverbruik binnen sectoren kunnen optreden (bijv. landbouw, chemie, metaal, energie, raffinage, huishoudens)? 2. Welke factoren spelen hierbij een belangrijke rol? Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
8 Productievermogen Overzicht productievermogen voorgaande capaciteitsplannen Bron: CBS / TenneT Nieuw opwekvermogen in gebruik genomen vanaf 2006: per saldo 5 GW Lichte daling in hoeveelheid plannen voor nieuw productievermogen; hausse aan nieuwbouwplannen lijkt over hoogtepunt Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
9 Productievermogen Wijziging van plannen voor nieuwbouw opwekvermogen in KCD 2011 ten opzichte van KCD 2009: Aanzienlijk deel van de plannen uit KCD 2009 afgeblazen Voor KCD 2011 wel vier nieuwe plannen voor grootschalige productie gemeld, waaronder twee voor kerncentrales Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
10 Productievermogen Plannen nieuwbouw productievermogen uit KCD 2011 Bijna 2,8 GW grootschalig gasvermogen is sinds KCD 2011 in bedrijf genomen Van een aantal projecten is de opleverdatum opgeschoven 3. Kunt u aangeven welke plannen voor nieuwbouw van opwekvermogen nog een serieuze business case kennen? Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
11 Productieontwikkelingen: korte termijn Ongunstige concurrentiepositie voor gasgestookte eenheden in de komende jaren door: toename van kolenvermogen relatief hoge gasprijs t.o.v. kolenprijs en MWh-prijs APX lage CO 2 -prijs toename van duurzaam: zon- en windvermogen in noordwest Europa 4. Is dit beeld correct? 5. Zijn er nog andere factoren die de concurrentiepositie van gascentrales negatief beïnvloeden? 6. Is dit beeld structureel of verwacht u op termijn een kentering in brandstof- en/of CO 2 -prijzen? 7. Acht u CO 2 -opvang kansrijk? Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
12 Productieontwikkelingen: korte termijn Door sommige producenten is gemeld dat met huidige marktcondities zelfs tot het stilleggen van gascentrales kan worden besloten Aantal Nederlandse gascentrales verdwijnt in de mottenballen Energeia 2 juli 2012 Zonder extra energieheffing voor grijze back-up gaat het licht straks wel/niet* uit Energeia 3 oktober Deelt u deze mening? 9. Zo ja: geldt het stilleggen alleen voor oude centrales van voor 2000 of ook voor nieuwere gaseenheden? 10. Als u verwacht dat er ook nieuwere gascentrales worden stilgelegd, heeft u dan specifieke eenheden op het oog en waarom? 11. Heeft nieuw nucleair opwekvermogen nog kansen in Nederland? Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
13 Productieontwikkelingen: lange termijn Ook voor de lange termijn is het de verwachting dat kolencentrales een hogere plaats in de merit-order hebben dan gascentrales, vanwege (combinatie van): - voorziene ontwikkeling CO 2 -prijs - prijsverhouding kolen en gas - subsidiëring van bijstook biomassa 12. Deelt u deze verwachting? 13. Zo ja: hoe zou u de drie genoemde factoren willen rangschikken qua impact en ziet u nog andere factoren? 14. Zo nee: kunt u dit motiveren? Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
14 Productieontwikkelingen: lange termijn Door de groei van duurzaam productievermogen en de positie van kolencentrales in de merit order zullen gaseenheden significant minder draaiuren maken Bron: NREAP 2010 NREAP: Nationaal actieplan voor energie uit hernieuwbare bronnen 15. Hoe zal volgens u het gemiddelde aantal draaiuren van moderne gascentrales zich richting 2020 ontwikkelen? 16. Zullen alle eigenaren van moderne gascentrales in gelijke mate met deze teruggang geconfronteerd worden? 17. Geeft het NREAP een realistisch beeld van duurzaam opwekvermogen in Nederland in 2020? Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
15 Productieontwikkelingen: lange termijn Vanwege de recente hausse aan nieuwbouw van centrales en de ontwikkeling van duurzaam opwekvermogen zal er tot ver na 2020 geen uitbreiding van grootschalige productie meer plaatsvinden Het tijdperk van de traditionele typering van basislast- en middenlasteenheden loopt ten einde Flexibel inzetbare eenheden hebben de toekomst 18. Deelt u deze stellingen? 19. Zo ja: hoe ziet de thermische centrale van de toekomst er uit? (bijv. stand-alone gasturbine, kolenvergassing met co-productie van chemisch product) 20. Zo nee: waarom niet? 21. Wanneer is het moment daar, dat een unit vanwege overcapaciteit wordt geamoveerd? 22. Verwacht u uitbedrijfname(s) van opgesteld vermogen van u of uw concurrent? Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
16 Productievermogen: WKK CBS constateert nauwelijks uitbreidingen in WKK-vermogen de laatste jaren, behalve voor 2011 bij de afvalverbrandingsbedrijven het veronderstelde uitbreidingspotentieel van WKK in de glastuinbouw wordt vooralsnog niet gerealiseerd Bron: CBS Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
17 WKK-ontwikkelingen: korte termijn Door hoge gasprijs en andere economische factoren worden industriële WKK-installaties stilgelegd Draai-uren WKK in de glastuinbouw nemen geleidelijk af 23. Kent u plannen voor stillegging van industriële WKK? 24. Zal het arsenaal gasmotoren in de glastuinbouw op korte termijn krimpen? Bron: Energy Matters Akzo Nobel brengt nog een WKC in coma wegens hoge gasprijs Energeia 2 juli 2012 Tobbende WKK-sector ijvert voor plekje in leveranciersverplichting Energeia 9 mei 2012 Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
18 WKK-ontwikkelingen: (middel)lange termijn Op de langere termijn kent het opgesteld WKK-vermogen een dalende trend Benutting warmtepotentieel verbetert juist 25. Deelt u deze stellingen? 26. Leidt de verslechterde economische bedrijfsvoering van WKK tot andere investeringen in de energieketen, zoals ketels of besparingen? 27. Welk perspectief is er voor de WKK? Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
19 Duurzaam: ontwikkelingen windenergie Rutte II zet in regeringsverklaring vooral in op onshore wind. Ministerie I&M stelt structuurvisie op voor locaties windparken > 100 MW als pressiemiddel om de doelstellingen te bereiken Gebieden voor grootschalige windenergie Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
20 Duurzaam: ontwikkelingen windenergie Nationaal actieplan voor energie uit hernieuwbare bronnen (NREAP 2010) is niet gewijzigd ten aanzien van het windvermogen in 2020: MW wind op land MW wind op zee 28. Hoe schat u de ontwikkeling van windvermogen - ook met het oog op de kabinetsplannen - in? 29. Zullen de windmolens op land geclusterd (windparken >100 MW) of verspreid worden geplaatst? 30. Zijn er voorkeursgebieden op zee en op land aan te wijzen voor de plaatsing van windmolens? Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
21 Duurzaam: ontwikkelingen zonenergie (PV) Eind 2011 is 130 MW p aan PV-panelen geïnstalleerd. Volgens brancheclub Holland Solar is 4 GW in 2020 haalbaar Veel lokale initiatieven tot verduurzaming elektriciteitsvoorziening Zonnepanelen nu zelfs zonder subsidie voor burger interessant 31. Hoe schat u de ontwikkeling van zonvermogen in? Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
22 Internationaal: productie Duitsland Het opgesteld hernieuwbaar vermogen en de output neemt flink toe (van 54 GW in 2010 naar 98 GW in 2020 naar 185 GW in 2050). Fossiel vermogen daalt; nucleair verdwijnt Er is sprake van Europees energiebeleid, maar uiteindelijk worden doelstellingen voor een duurzame energievoorziening nationaal ingevuld 32. Wat betekent de situatie in Duitsland voor de Nederlandse markt? Bron: DENA Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
23 Internationaal: productie België België: de energievoorziening wordt bedreigd door tekort van aanbod tijdens de piekbelasting èn door overschot vanwege minimum load 33. Wat betekent de situatie in België voor de Nederlandse markt? Bron: document Het Belgische elektriciteitssysteem op een tweesprong van Melchior WATHELET, Staatssecretaris voor Energie, België Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
24 Internationaal: interconnectiecapaciteit 34. Is verdere uitbreiding van interconnectie-capaciteit wel of niet gunstig voor de elektriciteitsmarkt en de prijsvorming? DENA: Duitsland wordt na 2030 van nettostroomexporteur een importeur [BMU-Studie] België wordt zonder maatregelen importafhankelijk op middellange termijn Level-playing-field is verbeterd door marketcoupling: prijs-convergentie tussen NL en DE Interconnectiecapaciteit breidt nog verder uit Bron: DENA Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
25 Trends Technieken en kansen Warmte pomp All Electric???? HReketels micro wkk? geo thermie Bron onderliggende illustratie: CE Delft en KEMA 35. Van welke technieken verwacht u dat deze in de nabije toekomst succesvol zullen zijn? 36. Speelt uw onderneming hier nu al actief op in? 37. Verwacht u dat deze grote impact zullen hebben op de huidige infrastructuur? Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
26 Marktconsultatie KCD 2013 De vraag: 38. Ziet TenneT bij deze benadering belangrijke punten over het hoofd bij het ramen van de behoefte aan transportcapaciteit voor het KCD 2013? reacties naar: TenneT TSO B.V. afd. RGE-LGP Postbus AS Arnhem Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document november
27 TenneT is de eerste grensoverschrijdende elektriciteitstransporteur van Europa. Met kilometer aan hoogspanningsverbindingen en 36 miljoen eindgebruikers in Nederland en Duitsland behoren we tot de top 5 elektriciteitstransporteurs van Europa. Onze focus is gericht op de ontwikkeling van een Noordwest-Europese energiemarkt en op de integratie van duurzame energie. Taking power further
Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2013
Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2013 Bevindingen van de marktconsultatie Team Long term Grid Planning Arnhem, 11 september 2013 Inhoudsopgave Vraagontwikkeling Ontwikkelingen grootschalige productievermogen
Nadere informatieKwaliteits- en Capaciteitsdocument 2015
Scenario s voor netberekeningen Gert van der Lee KCD scenario s: Nieuwe aanpak Verschuiving van voorspellende naar exploratieve varianten Voordeel: beter inzicht in effect individuele parameters voorkomen
Nadere informatieKCD 2013. Netplanning tijdens turbulente tijden - geen sinecure! Gert van der Lee Arnhem, 4 maart 2014
KCD 2013 Netplanning tijdens turbulente tijden - geen sinecure! Gert van der Lee Arnhem, 4 maart 2014 Juridisch kader TenneT heeft wettelijke plicht om aangeslotenen voldoende transportcapaciteit te bieden.
Nadere informatieInpassing van duurzame energie
Inpassing van duurzame energie TenneT Klantendag Erik van der Hoofd Arnhem, 4 maart 2014 doelstellingen en projecties In de transitie naar duurzame energie speelt duurzame elektriciteit een grote rol De
Nadere informatieIntegratie van grootschalig windvermogen in het Nederlandse elektriciteitssysteem
Integratie van grootschalig windvermogen in het Nederlandse elektriciteitssysteem Consequenties voor de balanshandhaving en oplossingsrichtingen Engbert Pelgrum, TenneT TSO B.V. Symposium Cogen Nederland
Nadere informatieT-prognoses. nut en noodzaak
nut en noodzaak : nut en noodzaak Wat zijn? staat voor Transportprognoses, oftewel een verwachting van het benodigde transport voor de levering of productie van elektriciteit. Producenten, regionale netbeheerders
Nadere informatieT-prognoses: nut en noodzaak
T-prognoses: nut en noodzaak 1 Met deze folder willen wij u als klant van TenneT meer informatie geven over het nut en de noodzaak van T(transport)-prognoses. Wat zijn T-prognoses? T-prognoses staat voor
Nadere informatieHoe ziet de stroommarkt er straks uit?
Hoe ziet de stroommarkt er straks uit? Projectgroep BioWKK 5 juli 2016 Stijn Schlatmann Directeur/senior adviseur www.energymatters.nl Wat doet Energy Matters Technische inpassing & economische haalbaarheid:
Nadere informatieImpact energietransitie
Impact energietransitie Marktontwikkelingen en TSO-perspectief Ben Voorhorst - COO VEMW, 12 juni 2014 Onderwerpen TenneT algemeen Opmars duurzaam in Duitsland én Nederland Uitdaging inpassing renewables
Nadere informatieALV KIVI NIRIA Afd. Elektrotechniek
ALV KIVI NIRIA Afd. Elektrotechniek Toekomst volgens TenneT Klaas Hommes Arnhem, 25 april 2012 Stay tuned. Safety first! Voor uw en onze veiligheid vragen wij uw aandacht voor de volgende veiligheidsmaatregelen:
Nadere informatieAansluitbeleid TenneT
Aansluitbeleid TenneT Aansluitbeleid & Congestiemanagement Klaas Hommes Arnhem, 23 juni 2011 Aansluitbeleid TenneT Introductie Elektriciteitsmarkt Ontwikkelingen net Europees net Nederlands net Taken Tennet
Nadere informatieZon en wind: extreme prijzen op spotmarkt. Stijn Schlatmann 2 oktober 2013
Zon en wind: extreme prijzen op spotmarkt Stijn Schlatmann 2 oktober 2013 www.energymatters.nl Inhoud Nieuwbouw van vermogen afgelopen jaren Recente marktontwikkelingen Huidige merit order Verdere groei
Nadere informatieSystem Operations. 18-mei-2016. Jaap Hagen
Jaap Hagen TenneT in één oogopslag Enige grensoverschrijdende netbeheerder in Europa Hoofdkantoren in Arnhem en Bayreuth (Duitsland) Leveringszekerheid 99,9975% Efficiënt Robuust netwerk Geïntegreerd netbedrijf
Nadere informatieAuteurs:E. Benz, C. Hewicker, N. Moldovan, G. Stienstra, W. van der Veen
30920572-Consulting 10-0198 Integratie van windenergie in het Nederlandse elektriciteitsysteem in de context van de Noordwest Europese elektriciteitmarkt Eindrapport Arnhem, 12 april 2010 Auteurs:E. Benz,
Nadere informatieTenneT als netontwikkelaar op zee. NWEA Winddag, 13 juni 2014
TenneT als netontwikkelaar op zee NWEA Winddag, TenneT als netontwikkelaar op zee 1. Introductie TenneT als netontwikkelaar 2. Integrale aanpak en netoptimalisatie nodig voor behalen duurzaamheidsdoelstellingen
Nadere informatieNieuwe 380kV hoogspanningslijnen
Nieuwe 380kV hoogspanningslijnen Waarom en Hoe? Ruben Rasing Arnhem, 25 april 2012 Stay tuned. Safety first! Voor uw en onze veiligheid vragen wij uw aandacht voor de volgende veiligheidsmaatregelen: In
Nadere informatieGrootschalige energie-opslag
Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien Uitgebreid onderzoek
Nadere informatieGrootschalige energie-opslag
Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien TenneT participeert in
Nadere informatieKosten van windenergie wat zijn gevolgen voor de electriciteitsvoorziening?
1 Kosten van windenergie wat zijn gevolgen voor de electriciteitsvoorziening? Prof. dr. Machiel Mulder Faculteit Economie en Bedrijfskunde, RUG Economisch Bureau, Autoriteit Consument en Markt 2 e NLVOW
Nadere informatie16% Energie van eigen bodem. 17 januari 2013
16% Energie van eigen bodem 17 januari 2013 Inhoud Klimaatverandering Energie in Nederland Duurzame doelen Wind in ontwikkeling Northsea Nearshore Wind Klimaatverandering Conclusie van het IPCC (AR4, 2007)
Nadere informatiePosition Paper. Ondergrondse kabels en bovengrondse hoogspanningslijnen
Position Paper Ondergrondse kabels en bovengrondse hoogspanningslijnen 2 Position Paper TenneT Position Paper Ondergrondse kabels en bovengrondse hoogspanningslijnen Bij hoogspanningslijnen vanaf 110 kv
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieFactsheet: Dong Energy
Factsheet: Dong Energy Holding/bestuurder Type bedrijf Actief in Markt Bedrijfsprofiel Dong Energy Producent/leverancier elektriciteit (en aardgas) Europa Consumenten/zakelijk - Omzet 900 miljoen (NL)/9
Nadere informatieTenneT in de energiemarkt
TenneT in de energiemarkt Klaas Hommes Stay tuned. Safety first! Voor uw en onze veiligheid vragen we uw aandacht voor de volgende veiligheidsmaatregelen. In geval van een ontruiming van het pand: Volg
Nadere informatieTenneT. Strategie als netbeheerder op zee. Marco Kuijpers. Nationaal Windenergie Congres, 22 april 2015
TenneT Strategie als netbeheerder op zee Nationaal Windenergie Congres, 22 april 2015 Marco Kuijpers In deze presentatie TenneT in 20 seconden Netbeheerder op zee Stappen naar Net op zee Strategie TenneT
Nadere informatie2 Is het waar dat de effectieve capaciteit van wind door inpassingseffecten niet 23% maar minder dan 8% is?
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag
Nadere informatiePosition Paper. Interconnectoren
Position Paper Interconnectoren 2 Position Paper TenneT Position Paper Interconnectoren De Europese elektriciteitsmarkt is sterk in ontwikkeling. Landsgrenzen worden steeds minder belangrijk. Het grensoverschrijdende
Nadere informatieEnergiezekerheid in onzekere tijden. Waarom blijft het energiebeleid falen?
Energiezekerheid in onzekere tijden. Waarom blijft het energiebeleid falen? Senioren Universiteit, Hasselt/Diepenbeek, 17/10/2016 Johan Albrecht, Universiteit Gent & Itinera Institute Tessenderlo; ultra-efficiënt
Nadere informatieEnergie voor morgen, vandaag bij GTI
Energie voor morgen, vandaag bij GTI Jet-Net docentendag 5 juni 2008 GTI. SMART & INVOLVED GTI is in 2009 van naam veranderd: GTI heet nu Cofely SLIMME ENERGIENETWERKEN, NU EN MORGEN 2008 2010 Centrale
Nadere informatieUitdagingen van Wind en Zon inpassing 28 november 2014
Uitdagingen van Wind en Zon inpassing 28 november 2014 Ben Voorhorst COO TenneT 1 Onderwerpen TenneT algemeen Aandeel duurzaam Uitdaging inpassing duurzaam: - invloed weer - balanshandhaving - prijsontwikkeling
Nadere informatieRapport Monitoring Leveringszekerheid 2014-2030
42 Rapport Monitoring Leveringszekerheid 2014-2030 TenneT TSO B.V. CAS 2015-075 juli 2015 Inhoud 1. Inleiding 3 2. Conclusie en Advies 4 2.1 Conclusie 4 2.2 Advies 7 3. Ontwikkelingen aan vraag- en aanbodzijde
Nadere informatieEnergie & Vermogen. Kansen voor aangeslotenen. Martijn Ophuis. 26-mei-2015
Kansen voor aangeslotenen Martijn Ophuis Onderwerpen Ancillary Services Kenmerken Make or Buy? Uitdagingen Systeemdiensten FCR - Primaire Reserve FRR Regel-, Reserve- en Noodvermogen Herstelvoorziening
Nadere informatieBlijft elektriciteit goedkoop voor WP-en? Stijn Schlatmann 30 januari 2014
Blijft elektriciteit goedkoop voor WP-en? Stijn Schlatmann 30 januari 2014 www.energymatters.nl Aanleiding Grote interesse in WP-en: Gasprijs is duur; dus ketels duur WKK is momenteel marginaal (met netlevering)
Nadere informatieDe rol van TenneT in de transitie naar duurzame energie. Peter Nieuwenhuijse Arnhem, 29 juni 2011
De rol van TenneT in de transitie naar duurzame energie Peter Nieuwenhuijse Arnhem, 29 juni 2011 TenneT TSO Elektriciteitstransporteur in Nederland en een deel van Duitsland In Nederland: Alle netten op
Nadere informatieReguleringskader Energie & Vermogen
Reguleringskader Energie & Vermogen Tariefconsequenties voorstellen TenneT Teun van Biert Den Haag, 6 december 2012 Overzicht 1 Algemeen 2 Samenvatting voorstellen 3 Tariefconsequenties 4 Budget rolling
Nadere informatieWater en hoogspanning
Water en hoogspanning een goede combinatie? Frank Wester Arnhem, 4 november 2013 Meerlaagse Veiligheid & Vitale Infrastructuur 4 november 2013 Meerlaagse Veiligheid & Vitale Infrastructuur Elektriciteit
Nadere informatieRol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening:
Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening: Betaalbaar & betrouwbaar? Robert Harmsen ECN Beleidsstudies COGEN Symposium Zeist 22 oktober 2004 Een blik naar de toekomst (1) Four Futures
Nadere informatieOpportuniteiten voor WKK in de energiemix van morgen
Opportuniteiten voor WKK in de energiemix van morgen De Nederlandse situatie Martin Horstink www.energymatters.nl Over Energy Matters 1988 Projektbureau Warmte/Kracht Promotiebureau voor WKK in NL 1998
Nadere informatieRichtsnoeren betreffende capaciteitstoewijzing op de langere termijn
Richtsnoeren betreffende capaciteitstoewijzing op de langere termijn Forward Capacity Allocation (FCA) Guideline Sector bijeenkomst 4 februari 2016 1 FCA Verordening Inwerkingtreding Doel comitologie stemming:
Nadere informatieSlimme netten voor fossiele centrales. Frans Rooijers directeur
Slimme netten voor fossiele centrales Frans Rooijers directeur Inhoud Energiecentrales maken verlies Slimme netten verbeteren business case Beinvloeden gebruikersgedrag is essentieel, maar moeilijk 2 Energiecentrales
Nadere informatieToekomst warmtekrachtkoppeling en warmtevoorziening industrie en glastuinbouw
Toekomst warmtekrachtkoppeling en warmtevoorziening industrie en glastuinbouw Rapport Delft, oktober Opgesteld door: CE Delft: Ab de Buck Sebastiaan Hers Maarten Afman Harry Croezen Frans Rooijers DNV
Nadere informatieNationale Energieverkenning 2014
Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare
Nadere informatieTransitie naar een duurzame elektriciteitsvoorziening en de rol van biomassa. Ir. Harry A. Droog
Transitie naar een duurzame elektriciteitsvoorziening en de rol van biomassa Ir. Harry A. Droog Voorzitter Platform Duurzame Electriciteitsvoorziening Biomassa meestook symposium, 27 mei 2010, Amsterdam
Nadere informatieBeleid dat warmte uitstraalt. Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties
Beleid dat warmte uitstraalt Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties Doelen rijksoverheid voor 2020 Tempo energiebesparing 2 % per jaar Aandeel duurzaam in totale
Nadere informatieen uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018
Energie-infrastructuur: overzicht en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Indeling De drie fasen van ordening en regulering infrastructuur Nederland doorvoerland Wat is de opgave? Investeringen
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieRapport Monitoring Leveringszekerheid 2016 ( )
48 Rapport Monitoring Leveringszekerheid 2016 (2015-2031) TenneT TSO B.V. AOC 2016-060 juli 2016 Inhoud 1. Inleiding 3 2. Conclusie en Advies 4 2.1 Conclusie 4 2.2 Advies 8 3. Ontwikkelingen aan vraag-
Nadere informatieEconomie kernenergie versus andere opties
Economie kernenergie versus andere opties Bert Dekker KIVI NIRIA stuurgroep Energie Symposium De economie van kerncentrales 9 november 2007 Uitgangspunten SEM Maximalisatie van renderende besparingen (payback
Nadere informatieVisie op productie- en belastingontwikkelingen in de elektriciteitssector
AUTEUR Inge Janssen-Visschers, Gert van der Lee STATUS Definitief PAGINA 1 van 19 Visie op productie- en belastingontwikkelingen in de elektriciteitssector Gebaseerd op Netbeheerdersoverleggen t.b.v. de
Nadere informatieDE PRIJS VAN ELEKTRICITEIT
DE PRIJS VAN ELEKTRICITEIT Hoe komt de prijs tot stand? PZEM.nl/zakelijk HET ONTSTAAN VAN DE PRIJS Bedrijven onderhandelen met energieleveranciers over de prijs voor elektriciteit en gas. Ook binnen branches
Nadere informatieVisie op Windenergie en solar Update 2014
Visie op Windenergie en solar Update 2014 De vooruitzichten voor hernieuwbare energie zijn gunstig Succes hangt sterk af van de beschikbaarheid van subsidies Naast kansen in Nederland kan de sector profiteren
Nadere informatieGegevens stroometikettering 2004
CE CE Oplossingen voor Oplossingen voor milieu, economie milieu, economie en technologie en technologie Oude Delft 180 Oude Delft 180 2611 HH Delft tel: 015 2 150 150 fax: fax: 015 015 2 150 150 151 151
Nadere informatieRapport Monitoring Leveringszekerheid 2012-2028
27 Rapport Monitoring Leveringszekerheid 2012-2028 TenneT TSO B.V. CAS 2013-103 juni 2013 Inhoud 1. Inleiding 3 2. Conclusie en Advies 6 2.1 Conclusie 6 2.2 Advies 8 3. Ontwikkelingen aan vraag en aanbodzijde
Nadere informatieDemand response: een opportuniteit voor professionele gebruikers. SGF Smart Energy Solutions BASF 22 January 2013
Demand response: een opportuniteit voor professionele gebruikers SGF Smart Energy Solutions BASF 22 January 2013 Overzicht 1. Wie is EDF Luminus 2. De uitdaging 3. De oplossing Corporate Presentation -
Nadere informatieNaar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening
Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening J.W. Tolkamp - SOLIDpower 23/01/2017 The research leading to these results has received funding from the European Union s 7 th Framework
Nadere informatie6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken
6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken 6.1 Aanpassingen van de infrastructuur in Nederland De energietransitie kan ingrijpende gevolgen hebben voor vraag en aanbod van energie en voor de netwerken
Nadere informatieREG2017. TenneT s visie op doelen tariefregulering en setting the agenda. Jan-Paul Dijckmans. 19-juni-2015
TenneT s visie op doelen tariefregulering en setting the agenda Jan-Paul Dijckmans TenneT s visie en agenda Deel 1: Doelen tariefregulering en afwegingskader Deel 2: Nieuwe taken / elementen tariefregulering
Nadere informatieDatum 26 oktober 2012 Betreft Beantwoording vragen Kamerlid Mulder (CDA) over capaciteitsheffing energieleveranciers
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Directoraat-generaal Energie, Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594
Nadere informatieRapport Monitoring Leveringszekerheid 2013-2029
33 Rapport Monitoring Leveringszekerheid 2013-2029 TenneT TSO B.V. CAS 2014-083 juli 2014 Inhoud 1. Inleiding 3 2. Conclusie en Advies 4 2.1 Conclusie 4 2.2 Advies 5 3. Ontwikkelingen aan vraag en aanbodzijde
Nadere informatieTransitie naar een. CO -neutrale toekomst
Transitie naar een CO -neutrale toekomst 2 CO 2 reductie van bron tot gebruiker Steeds méér duurzame energie, maar niet minder CO 2 -uitstoot KLIMAATVERDRAG VAN PARIJS In het verdrag van Parijs werd afgesproken
Nadere informatieTenneT investeert in leveringszekerheid en energietransitie
Arnhem, 13 maart 2015 TenneT investeert in leveringszekerheid en energietransitie TenneT investeert EUR 2,3 miljard in 2014. Investeringsplan komende 10 jaar bedraagt circa EUR 20 miljard Underlying bedrijfsresultaat
Nadere informatieMonitoring Leveringszekerheid 2017
Monitoring Leveringszekerheid 2017 Monitoring Leveringszekerheid 2016-2032 1 Monitoring Leveringszekerheid 2017 (2016-2032) TenneT TSO B.V. AOC 2017-071 december 2017 Monitoring Leveringszekerheid 2016-2032
Nadere informatieNOTA (Z)140109-CDC-1299
Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas Nijverheidsstraat 26-38 1040 Brussel Tel.: 02/289.76.11 Fax: 02/289.76.09 COMMISSIE VOOR DE REGULERING VAN DE ELEKTRICITEIT EN HET GAS NOTA
Nadere informatieRapport monitoring. Leveringszekerheid Inleiding. 2. Resultaten
1. Inleiding Deze monitoring wordt elk jaar uitgevoerd op verzoek van de minister van Economische Zaken, dit jaar voor het eerst. Aan deze monitoring hebben de leden van de sectie Productie van EnergieNed
Nadere informatieMini-symposium ECN-PBL Energie- en Klimaatbeleid
10 september 2009 Presentatie Eneco Mini-symposium ECN-PBL Energie- en Klimaatbeleid Gerard Harder Rationale strategie Eneco Onze visie Onze missie Van: Naar: Fossiel Duurzaam Centraal Decentraal Afhankelijk
Nadere informatieWaterstof. Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie
Waterstof Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie Jörg Gigler & Marcel Weeda TKI Nieuw Gas Waterstofbijeenkomst
Nadere informatieProf. Jos Uyttenhove. E21UKort
Historisch perspectief 1945-1970 Keerpunten in de jaren 70 oliecrisis en milieu Tsjernobyl (1986) ramp door menselijke fouten Kyoto protocol (1997) (CO 2 en global warming problematiek) Start alternatieven
Nadere informatieWelke centrales vervangen de kolencentrales? Analyse van elektriciteitsmarkt zonder kolencentrales
Ø Welke centrales vervangen de kolencentrales? Analyse van elektriciteitsmarkt zonder kolencentrales Welke centrales vervangen de kolencentrales? Analyse van elektriciteitsmarkt zonder kolencentrales Delft,
Nadere informatieSamen voor duurzaam. Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V.
Samen voor duurzaam Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V. Strategie Trends en ontwikkelingen Ontwikkelingen in de energiemarkt De energiemarkten in Europa zijn in transitie van een centraal gestuurde energievoorziening,
Nadere informatiePosition Paper. Gas Insulated Lines (GIL): niet in het vermaasde net
Position Paper Gas Insulated Lines (GIL): niet in het vermaasde net 2 Position Paper TenneT Position Paper Gas Insulated Lines (GIL): niet in het vermaasde net GIL is in principe toepasbaar in zowel hoogspanningsstations
Nadere informatieVeel meer hernieuwbaar hoe managen we dat? Frans Rooijers
Veel meer hernieuwbaar hoe managen we dat? Frans Rooijers Groeiend aandeel hernieuwbaar Doel NL en overige EU-landen: in 2020 14% >> 16% in NL, gemiddeld EU 20% Politieke wensen (regeerakkoord): meer,
Nadere informatie30 oktober Achtergrondrapport doorrekening regeerakkoord Rutte III: elektriciteitsvoorziening
30 oktober 2017 Achtergrondrapport doorrekening regeerakkoord Rutte III: elektriciteitsvoorziening Gewijzigd op 30 oktober 2017 Auteur(s) Marit van Hout Paul Koutstaal Pagina 2 van 16 Inhoudsopgave Verantwoording
Nadere informatieSamenvatting voor beleidsmakers
Road book towards a nuclear-free Belgium. How to phase out nuclear electricity production in Belgium? rapport door Alex Polfliet, Zero Emissions Solutions, in opdracht van Greenpeace Belgium Samenvatting
Nadere informatieCogen Symposium WKK en de Handel Bijdrage: Nico Klappe Manager Dispatch en Tradesupport
Cogen Symposium WKK en de Handel Bijdrage: Nico Klappe Manager Dispatch en Tradesupport 1. Introductie Essent 2. Energie keten Ketenmanagement Energy Management Group(tradingfloor) Portfolio trading Dispatch
Nadere informatieDynamieken in de elektriciteitsmarkt
2 oktober 2013 Dynamieken in de elektriciteitsmarkt Eneco Energy Trade Paul Hendrix, Bart van Paassen Kengetallen Eneco Groep 2,2 miljoen klanten in Nederland en België 7.000 vakkundige en betrokken medewerkers
Nadere informatie: Nederlandse elektriciteitscentrales en onconventioneel gas
30109151-Consulting 10-2303, rev.2 8-Feb-11 HKo/JMW Notitie aan van Betreft : AER/Den Haag : KEMA Nederland : Nederlandse elektriciteitscentrales en onconventioneel gas 1 INLEIDING De AER gaat een advies
Nadere informatieElektriciteitsmarkt nu en in de toekomst. Klaas Hommes Arnhem, 20 maart 2013
Elektriciteitsmarkt nu en in de toekomst Klaas Hommes Arnhem, 20 maart 2013 Transitie Veranderingen in productie Veranderingen in balancering Nieuwe kansen Vergroening 20-03-2013 2 Agenda - TenneT - Energiemarkt
Nadere informatieDemand response en balancering
Demand response en balancering congres flexibiliteit industrie en energie/netwerkbedrijven 15 oktober 2015 Erik van der Hoofd 1 Doel en kader het Europese gekoppelde systeem en synchrone zones Nederland
Nadere informatieDatum 1 februari 2016 Betreft Beantwoording vragen over bij- en meestook van duurzame biomassa in kolencentrales
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag
Nadere informatieWindenergie in Wijk bij Duurstede
Windenergie in Wijk bij Duurstede J.H. Fred Jansen Nationaal Kritisch Platform Windenergie (NKPW) www.nkpw.nl Bruto opbrengst windenergie in Nederland en Wijk bij Duurstede Netto opbrengst Geluid windturbines
Nadere informatieNucleaire onbeschikbaarheid in November
Commissie Bedrijfsleven 2 oktober 2018 Nucleaire onbeschikbaarheid in November Danielle Devogelaer Dominique Gusbin Sectorale Directie Federaal Planbureau: wie, wat, waarom? Het FPB is een onafhankelijke
Nadere informatieDe Energietransitie van de Elektriciteitsproductie
De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie door Adriaan Wondergem 6 october 2010 De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie van 2008 tot 2050. De kernvragen zijn: Hoe ziet een (bijna) CO2-loze
Nadere informatieModelering en resultaten flexibele inzet van gemalen in PPSGen voor het project Slim Malen. Symposium Slim Malen. 14 maart 2019
Modelering en resultaten flexibele inzet van gemalen in PPSGen voor het project Slim Malen Symposium Slim Malen 14 maart 2019 Inhoud 1. Inleiding en doelstelling 2. Model en Scenario s 3. Modellering flexibele
Nadere informatieDe opkomst van all-electric woningen
De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige
Nadere informatieBarometer marktpositie glastuinbouw WKK Q3 2012
Barometer marktpositie glastuinbouw WKK Q3 2012 November 2012 Uitgevoerd door: In opdracht van: Erik Koolwijk Stijn Schlatmann Piet Broekharst Tel.: 030 691 1844 Fax.: 030 691 1765 Projectnummer: 12.136
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatie30196 Duurzame ontwikkeling en beleid. 32813 Kabinetsaanpak Klimaatbeleid op weg naar 2020. Brief van de minister van Economische Zaken
30196 Duurzame ontwikkeling en beleid 32813 Kabinetsaanpak Klimaatbeleid op weg naar 2020 Nr. 380 Brief van de minister van Economische Zaken Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den
Nadere informatieDe helft van de elektriciteit duurzaam in 2025? En
1 van 14 10-1-2019 16:38 Energieblog van Jasper Vis Ik hou van feiten over onze energievoorziening. Ik schrijf deze blog op persoonlijke titel. Tot 1 oktober 2018 was ik directeur Nederland bij Ørsted
Nadere informatieEconomische aspecten Kernenergie
Economische aspecten Kernenergie Den Haag, 9 november 2007 KIVI Symposium Job van Roijen Essent Business Development Inleiding Een aantal voor utilities relevante elementen worden besproken Deze worden
Nadere informatieCirculair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019
De Toekomst van Bio-energie Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Bio-energie is vandaag de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in
Nadere informatieCO 2 -uitstootrapportage 2011
Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding
Nadere informatieWelke hernieuwbare energie in 2020?
Welke hernieuwbare energie in 2020? Waar staan we en wat is de verwachting? Het aandeel hernieuwbare energie van het totaal energetisch eindgebruik groeide van 2000 1,4% via 2,3% in 2005 tot 4,3% in 2011
Nadere informatieDe rol van biomassa in de energietransitie.
De rol van biomassa in de energietransitie. Bert de Vries Plaatsvervangend directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, Ministerie van Economische Zaken Inhoud 1. Energieakkoord 2. Energietransitie
Nadere informatiePROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST
NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatiePower to products. 11 oktober 2017 Egbert Klop
Power to products Welke kansen biedt energieflexibilisering voor de industrie? 11 oktober 2017 Egbert Klop Waar gaat het over? Elektrificatie van industriële processen Flexibilisering van energievoorziening
Nadere informatieNetaansluiting Windparken
Netaansluiting Windparken Wouter van den Akker Stay tuned. Safety first! Voor uw en onze veiligheid vragen we uw aandacht voor de volgende veiligheidsmaatregelen. In geval van een ontruiming van het pand:
Nadere informatieAansluitbeleid TenneT
Aansluitbeleid TenneT (Position Paper, stand van zaken februari 2008) Inleiding De afgelopen periode heeft een groot aantal partijen zich bij TenneT gemeld voor aansluiting van een nieuwe elektriciteitscentrale
Nadere informatieDe kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie. Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken. Hanzehogeschool Groningen
De kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken Hanzehogeschool Groningen Hanzehogeschool Groningen (circa 30.000 studenten) Energy
Nadere informatie26 maart bijeenkomst startnotitie m.e.r. Bio WKK Arnhem
26 maart bijeenkomst startnotitie m.e.r. Bio WKK Arnhem 1 Achtergrond energie in Arnhem 2 De Kleefse Waard - Arnhem 3 Startnotitie: onderzoek mogelijke milieu effecten 4 Tijdspad 5 Biomassa 6 Vragen 1
Nadere informatie