Godfried Engbersen Van integratiebeleid naar samenlevingsbeleid Beleidsuitdagingen van de nieuwe verscheidenheid VNG bijeenkomst Diversiteit door migratie, Nieuwegein, 10 december 2018
Project migratiediversiteit
Nederland wordt steeds diverser 20e eeuw: grote groepen uit klein aantal landen Indonesië, Suriname, Antillen Turkije, Marokko 21e eeuw: kleinere groepen uit groot aantal landen 223 nationaliteiten
Ook in de toekomst 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060 westerse Europese/Angelsaksische migratieachtergrond achtergrond Turkije, Marokko, Suriname en Antillen overige niet-europese/angelsaksische niet-westerse achtergrond achtergrond prognose westerse Europese/Angelsaksische migratieachtergrond achtergrond prognose Turkije, Marokko, Suriname en Antillen Prognose prognose overige niet-europese/angelsaksische niet-westerse achtergrond achtergrond WRR 2018 Bron: CBS
Een perspectiefwisseling is nodig (Nederland, 1-1-2017) Gastarbeiders-& postkoloniaal perspectief Diversiteitsperspectief Turkije Turkije Marokko Marokko westers overig nietwesters Suriname Antillen VS Iran Spanje Frankrijk Afghanistan Italië Irak China Syrië Sovjet-Unie Joegoslavië VK België Antillen Polen Suriname Indonesië/ Ned. Indië Duitsland WRR 2018 Bron: CBS
Den Haag: bevolking naar herkomstgroep, 1-1-2014 WRR 2018 Bron: CBS
De Haagse spekkoek van elkaar overlappende migrantenpopulaties, 2017 WRR 2018 Bron: CBS
De diversiteitindex (HHI) van Nederlandse gemeenten, 1-1-2015 Op 1 januari 2015 was de diversiteitindex voor Nederland als geheel 0,38. Dit is dus de kans dat twee willekeurige personen die in Nederland wonen, tot een verschillende herkomstgroep behoren. In de grote steden is die kans 70%. Daar woont ongeveer 12 procent van de inwoners van Nederland. Nederland. WRR 2018 Bron: Jennissenet al. (2018), CBS
Grote verscheidenheid tussen gemeenten
Grote verscheidenheid tussen gemeenten
Grote verscheidenheid tussen gemeenten
De meest diverse gemeenten van Nederland, 1-1-2015 Gemeente HHI 1 Amsterdam 0,73 2 Den Haag 0,73 3 Rotterdam 0,71 4 Diemen 0,64 5 Vaals 0,62 6 Almere 0,61 7 Amstelveen 0,61 8 Schiedam 0,60 9 Delft 0,54 10 Capelle aan den IJssel 0,54 11 Utrecht 0,53 12 Eindhoven 0,53 13 Rijswijk 0,53 14 Wassenaar 0,52 15 Arnhem 0,50 WRR 2018 Bron: CBS
De minst diverse gemeenten in Nederland, 1-1-2015 Gemeente HHI 384 Littenseradiel 0,09 385 Tubbergen 0,09 386 Kolummerland en N. 0,08 387 De Wolden 0,08 388 Zederik 0,08 389 Achtkarspelen 0,07 390 Dantumadiel 0,07 391 Grootegast 0,07 392 Staphorst 0,07 393 Urk 0,06 WRR 2018 Bron: CBS
Diversiteit naar herkomst enkele gemeenten, 1-1-2015 Gemeente HHI % niet-westerse achtergrond % migrantenachtergrond 3. Rotterdam 0,71 37,4 49,3 7. Amstelveen 0,61 19,5 38,2 9. Delft 0,54 19,0 32,4 12. Eindhoven 0,53 18,2 31,8 23. Zaanstad 0,48 19,3 28,9 41. Gorinchem 0,42 14,8 24,4 46. Tiel 0,41 15,1 23,9 49. Amersfoort 0,41 14,7 23,4 51. Gouda 0,41 15,6 23,7 66. Hengelo 0,38 11,9 21,6 102. Delfzijl 0,31 9,4 17,3 190. Leusden 0,23 4,6 12,5 217. Epe 0,21 5,1 11,5 341. Neder-Betuwe 0,13 2,0 6,5
Nieuwe verscheidenheid & sociale cohesie Robert Putnam, E Pluribus Unum (2007): People living in ethnically diverse settings appear to hunker down that is, to pull in like a turtle. Uit velen één (Eenheid in verscheidenheid)
Verscheidenheid & sociale cohesie
Diversiteit & de mate van thuisgevoelens Thuisgevoelens 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,88 Herfindahl-Hirschman Index
Diversiteit & ervaren buurtverhoudingen WRR 2018 Bron: CBS
Diversiteit & de kans op onveiligheidsgevoelens in de buurt 20% 15% 10% 5% 0% 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,88 Herfindahl-Hirschman Index WRR 2018 Bron: CBS
Conclusies Verscheidenheid naar herkomst als realiteit: blijvend kenmerk van de Nederlandse samenleving. Verscheidenheid naar verblijfsduur: toegenomen vlottendheid. Samenleven in diverse gebieden gaat niet vanzelf: samenleven is ingewikkelder.
Opeenvolgende integratiemodellen Beleidsdiagnose Conceptualisering integratie Beleidsremedie Vormgeving van beleid Laisser faire Migranten blijven tijdelijk Geen Lokale aandacht voor huisvestingsproblemen Specifiek Beleid Multicultureel beleid Achterstandsbeleid Wegwerken van arbeidsmarkt-en onderwijsachterstanden Burgerschapbeleid Migranten vestigen zich permanent: Inpassing in Nederlandse samenleving Wegwerken van sociaal-economische achterstanden bij specifieke migrantengroepen Iedereen moet participeren in de Nederlandse samenleving Integratie met behoud van eigen cultuur en identiteit Evenredige of volwaardige sociaaleconomische participatie Sociale plichten van burgerschap & zelfredzaamheid Subsidiering zelforganisaties, onderwijs in eigen taal en cultuur Sociaal-culturele inburgering & economische redzaamheid Specifiek beleid Algemeen Beleid & specifiek Beleid Algemeen beleid
Van integratiebeleid naar samenlevingsbeleid De drie dimensies van samenlevingsbeleid Geen one-size-fits-all: grote variëteit in lokaal beleid (Arbeids-)deelname Verbeteren van de (arbeids-)deelnamevan migranten: Sociale cohesie Versterken van de sociale samenhang: De sociaal-economische incorporatie van migranten Het faciliteren van het samenleven van burgers (migranten en nietmigranten) in een zeer diverse samenleving
Intermezzo: arbeidsparticipatie vluchtelingen, cohort 95-99 100 90 80 70 60 50 Arbeid (N=3289) Familie (N=53182) Asiel (N=33030) 40 30 20 Werkzaam (> 8 uur pw) per migratiemotief (totaal), cohort 95-99 in %, naar verblijfsjaren 10 0 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Van integratiebeleid naar samenlevingsbeleid De twee dimensies van samenlevingsbeleid (Arbeid-)deelname Activerend arbeidsmarkt-en bijstandsbeleid: 1. Preventief & curatief 2. Lange adem 3. Voldoende middelen Sociale cohesie Versterken van de sociale samenhang: 1. Kernregels van het samenleven 2. Burgerschapscompetenties 3. Institutionele inrichting: Diversiteit- en mobiliteitproef Publiekefamiliariteit (ontmoeting en herkenning) Voorkomen van segregatie
Mogelijke beleidsrichtingen
Mogelijke beleidsrichtingen
Mogelijke beleidsrichtingen