Steunpunt Externe Veiligheid Drenthe Externe Veiligheid Drenthe in hoofdlijnen Jaarprogramma 2009
Externe Veiligheid Drenthe in hoofdlijnen Waar is aandacht voor externe veiligheid goed voor? Het lijkt een exotisch onderwerp waarin alleen specialisten hun weg kunnen vinden. Juist daarom heeft de Stuurgroep Externe Veiligheid besloten om bij de jaarlijkse aanpassing van het programma een samenvatting te geven, waarin de voornaamste punten behandeld worden. Op die manier willen we duidelijk maken wat de gemeenten aan het Steunpunt Externe Veiligheid hebben en hoe ze het kunnen gebruiken voor hun werk. 3
Aanleiding? De vuurwerkramp in Enschede (2000) is voor het Rijk aanleiding geweest om het beleid rond externe veiligheid versneld op de agenda te krijgen. In PUEV 2004-2005 zijn al de nodige activiteiten en projecten in gang gezet. Het Rijk heeft voor de periode 2006 tot en met 2010 wederom geld beschikbaar gesteld voor de versterking van de uitvoering van het externe veiligheidsbeleid door provincies, gemeenten en de regionale brandweer. Het gaat om 20 miljoen per jaar voor heel Nederland en valt onder de rijkssubsidieregeling programmafinanciering externe veiligheidsbeleid voor andere overheden 2006-2010. Wat is externe veiligheid? De veiligheid buiten inrichtingen waar gevaarlijke stoffen aanwezig zijn en buiten transportroutes en buisleidingen waarover of waardoor gevaarlijke stoffen worden vervoerd, voor zover die veiligheid kan worden beïnvloed door een ongeval waarbij gevaarlijke stoffen zijn betrokken, evenals verbetering van de veiligheid buiten luchtvaartterreinen. Voor wie is dit programma van belang? Binnen de subsidieregeling staat het bevoegde gezag centraal in de verbetering van de externe veiligheid. Ieder bevoegd gezag heeft zijn eigen taak op het gebied van Externe veiligheid. Deze taken zijn: de gemeente: verlening en handhaving milieuvergunningen van bedrijven, bouw vergunningen, het maken van ruimtelijk beleid en beheer van lokale wegen; de provincie: verlening en handhaving milieuvergunningen van grotere bedrijven, beheer van provinciale wegen en provinciale vaarwegen en beïnvloeding van ruimtelijke keuzes in regionale en gemeentelijke structuurvisies en gemeentelijke bestemmingsplannen, opstellen en realiseren van provinciale inpassingplannen; de regionale brandweer: wettelijke adviesrol op het gebied van het Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen (BEVI) en bestrijding van calamiteiten; het Rijk: verlening en handhaving van (milieu)vergunningen voor onder andere militaire terreinen, beheer van rijkswegen en rijkswaterwegen, toetsing van gemeentelijke bestemmings plannen en provinciale inpassingplannen en ontwikkeling wet- en regelgeving op het gebied van externe veiligheid. Is uitvoering hiervan noodzakelijk? Uiteindelijk gaat het er om dat het bevoegd gezag probeert om zo veel mogelijk de gevolgen te voorkomen die burgers bij incidenten kunnen ondervinden. Het doel is om burgers zo veilig mogelijk te laten wonen en (werken). Dit wordt bereikt door het treffen van maatregelen in de ruimtelijk zin (scheiding) of door het treffen van maatregelen binnen de werkwijze van bedrijven, luchthavens en transporteurs die werken met gevaarlijke stoffen. Wat is het doel van het meerjarige programma? Het stimuleren van de structurele, adequate uitvoering van het externe veiligheidsbeleid en het daartoe bevorderen van de samenwerking tussen gemeenten, provincie(s) en eventuele andere samenwerkingsverbanden. Dit willen we bereiken door het versterken van de capaciteit voor EV bij de betrokken Drentse overheden. Middelen daarbij zijn: de inzet van experts op het gebied van externe veiligheid; de verstrekking van financiële middelen; het uitvoeren van (gezamenlijke) projecten en activiteiten; het opzetten en borgen van regionale samenwerking. 4
Zo werken we aan het uiteindelijke doel van het programma: een veiliger Drenthe! Hoe de subsidie te verkrijgen? Om in aanmerking te komen voor deze subsidie van het ministerie van VROM heeft de provincie Drenthe, in samenwerking met de gemeenten en de Regionale Brandweer Drenthe (per 1.1.2009 Hulpverleningsdienst als uitvoeringsorganisatie binnen de Veiligheidsregio), begin 2006 een provinciaal programma opgesteld voor de jaren 2006 tot en met 2010. Ieder jaar dient er een actualisatie van het jaarprogramma gemaakt te worden. Welke criteria hanteert VROM voor het verkrijgen van subsidie? We moeten minimaal voldoen aan de kern van de ambitie, wat zoveel betekent dat we moeten zorgen dat de structurele uitvoering van (minimaal de wettelijke) EV-taken eind 2010 op een adequaat niveau is en dat de vormgeving en organisatie van deze uitvoering door middel van structurele samenwerking op effectief en efficiënt schaalniveau is gewaarborgd. De landelijke subsidieregeling geeft verder aan dat de versterking van de structurele capaciteit voor EV-taken jaarlijks moet toenemen en het aandeel voor activiteiten en projecten minder moet worden. De structurele middelen moeten worden gebruikt voor het binnen de eigen organisatie uitvoeren van EV-taken, bij voorkeur voor het bekostigen van eigen personeel. Uit het provinciale programma moet een ontwikkeling te zien zijn waarin wordt toegewerkt naar personeelsformatie ten behoeve van een structurele uitvoering van EV-taken binnen organisaties en naar structurele samenwerking tussen enerzijds provincie en gemeenten en anderzijds gemeenten onderling. In PUEV 2006-2010 hebben structurele samenwerking en structurele personele versterking daarom een belangrijke rol toebedeeld gekregen als basis voor een goed uitvoerbaar extern veiligheidsbeleid op provinciedekkend niveau. Wat is het toetsingskader van VROM? VROM wil zien dat met de uitvoering van het programma de volgende zaken worden bereikt. De invulling van het provinciale programma draagt aantoonbaar bij aan het structureel voorzien van de deskundigheid en formatie ten behoeve van de structurele uitvoering van de EV-taken. De invulling van het programma draagt aantoonbaar bij aan een structurele samenwerking tussen enerzijds provincie en gemeenten en anderzijds gemeenten onderling op een effectief en efficiënt schaalniveau. De uitvoering van het programma levert een aantoonbare en blijvende kwaliteitsimpuls aan externe veiligheid. Taakuitvoering die wettelijk verplicht is, is of wordt door middel van het PUEV-2 versterkt. Het PUEV-2 streeft een evenwichtige keuze van projecten en activiteiten na. En wat krijgen de samenwerkende overheden van VROM? Het ministerie van VROM verstrekt een jaarlijkse subsidie van 313.000. Omdat Drenthe van het rijk een geringe subsidiebijdrage ontvangt, is in Drenthe met de gemeenten afgesproken dat zij de menskracht die voor externe veiligheid wordt ingezet, niet ten laste zullen brengen van deze rijkssubsidie. De provincie Drenthe voert de regie in dit programma. Draagt de provincie nog extra bij aan het programma? Ja, vanaf 2006 tot en met 2010 is de bijdrage van de provincie Drenthe aan het programma jaarlijks 100.000. De totale kosten van de voorgenomen projecten en activiteiten zoals in het jaarprogramma 2009 beschreven bedragen 413.000. Binnen het uitvoeringsprogramma 2009 valt de besteding van de structurele geldelijke middelen uiteen in twee onderdelen, namelijk 5
het uitvoeren van EV-taken met personele inzet vanuit het Steunpunt Externe Veiligheid en het uitvoeren van projecten en activiteiten. Sinds wanneer wordt het programma uitgevoerd? Op 14 februari 2006 heeft het college van gedeputeerde staten het Provinciaal Uitvoeringsprogramma Externe Veiligheid Drenthe 2006-2010 (PUEV) goedgekeurd. Het programma heeft betrekking op de gehele periode 2006-2010. Hoe is Drenthe tot haar geformuleerde ambities gekomen? De door VROM aangehaalde ambitie is overgenomen door provincie, gemeenten en de toen malige Regionale Brandweer Drenthe (nu Hulpverleningsdienst Drenthe). Dit is vertaald in een aantal ambities en doelstellingen. Bij het vormgeven van het programma in 2006 is uitgegaan van een structurele uitvoering van (minimaal de wettelijke) EV-taken op een adequaat niveau en een professionele vormgeving en organisatie van deze uitvoering door samenwerking op effectief en efficiënt schaalniveau. Daarnaast is aangegeven dat wordt toegewerkt naar het oplossen van niet-aanvaardbare risicovolle situaties en het voorkomen van het ontstaan van nieuwe risicovolle situaties, onder andere via het vroegtijdig, gebiedsgericht en geïntegreerd betrekken van milieu- en veiligheidsaspecten in de ruimtelijke planvorming en het actualiseren van de vergunningen op basis van de Wet Milieubeheer. Als laatste is de ambitie het op peil brengen van de kennis en informatie bij de betrokken overheden en het bevorderen samen werking tussen de betrokken overheden bij de uitvoering en naleving van de relevante regelgeving. Op welke wijze zijn de ambities in doelstellingen vertaald? De mogelijke projecten en activiteiten in de provinciale programma s zijn door het ministerie van VROM in artikel 3 van de subsidieregeling beschreven aan de hand van een aantal onderwerpen op het gebied van externe veiligheid: de menukaart. Hiermee wordt bereikt dat in alle provincies aan dezelfde onderwerpen wordt gewerkt, met natuurlijk een eigen specifieke regionale aanpak. Met de menukaartsystematiek van VROM wordt een schets gegeven van de reikwijdte van het provinciaal programma op basis waarvan provincie, gemeenten en regionale brandweer in staat zijn een evenwichtig programma samen te stellen. Hoe is de samenwerking regionaal georganiseerd? De samenwerking is in 2006/2007 geformaliseerd in een samenwerkingsovereenkomst tussen de betrokken partijen. Deze overeenkomst heeft een looptijd tot en met 31 december 2010 en is ondertekend door de 12 colleges van B&W, GS en het bestuur van de toenmalige Regionale Brandweer Drenthe. Met het uitvoeringsprogramma voor Drenthe werken we in de periode tot en met 2010 toe naar het structureel uitvoeren van externe veiligheidstaken door provincie, gemeenten en regionale brandweer. Op welke wijze is de betrokkenheid van samenwerkingspartners geborgd? In de jaren 2005 en 2006 is de basis gelegd voor de huidige organisatie. De begeleiding van de uitvoering van het PUEV 2006-2010 ligt in handen van het programmamanagement. Dit is onderdeel van het Steunpunt Externe Veiligheid Drenthe. Het programmamanagement wordt bijgestaan door de Regiegroep Externe Veiligheid Drenthe, waarin ambtelijke afgevaardigden zitten van gemeenten, regionale brandweer en de provincie. Dit is het platform waarin het draagvlak voor de implementatie van het PUEV wordt verkend en de bestuurlijke adviezen worden voorbereid. De Stuurgroep Externe Veiligheid Drenthe, neemt het primaire bestuurlijke besluitvormingstraject voor haar rekening. In deze stuurgroep zijn de samenwerkende partners in Drenthe vertegenwoordigd. Zij stelt het jaarverslag en de actualisatie van het jaarprogramma vast. De 6
genomen besluiten worden in verband met de provinciale regierol formeel door gedeputeerde staten bekrachtigd. Waarom krijgen gemeenten niet zelf een deel van het geld in handen? Gezien het beperkte budget voor Drenthe is het onmogelijk om iedere gemeente financieel bij te staan bij de uitvoering van projecten en activiteiten. Om versnippering van werkzaamheden te voorkomen, maar bovenal voor een efficiënte en effectieve besteding van de beschikbare financiële middelen is gekozen voor het aanstellen van drie experts externe veiligheid die vanuit het Steunpunt Externe Veiligheid Drenthe werken. Zij zijn werkzaam ten behoeve van advisering en ondersteuning bij de twaalf gemeenten en de provincie. Zij werken nauw samen met de medewerkers risicobeheersing van de Hulpverleningsdienst Drenthe (Veiligheidsregio). Daarnaast vindt VROM het belangrijk dat het accent in de loop van de jaren verschuift van projecten naar het uitvoeren van structurele activiteiten. Dit laatste impliceert dat taken moeten worden uitgevoerd door (eigen) deskundig personeel, anders gezegd: structurele formatie. Daarbij gaat het ministerie van VROM indicatief uit van een minimale inzet van middelen aan deskundig personeel van 75% in 2010 en de jaren daarna. Dit impliceert dus continuïteit in de bemensing voor het onderwerp externe veiligheid, ook na 2010. Wat doen de experts van het Steunpunt? De experts EV helpen de gemeenten in diverse zaken om projecten en activiteiten uit te voeren. De experts zetten vanuit hun expertise in veel gevallen samen met de gemeentelijke collega s projecten of activiteiten op en voeren die gezamenlijk uit. Dit past uitstekend in de filosofie van PUEV om in de aanloop naar 2010 kennis en kunde steeds meer te laten uitvoeren door de mensen van de werkvloer en niet door externe bureau s. Toch zal bij een aantal werkzaamheden de noodzaak tot uitbesteding blijven bestaan. Uitbesteding betekent niet per definitie het inhuren van een adviesbureau. Dit kan ook door regionale samenwerking of via het continueren van de inzet van het Steunpunt Externe Veiligheid Drenthe. Wat gebeurt er als we de werkzaamheden zoals in het uitvoerings programma opgenomen niet uitvoeren? Kortom: waarom moeten gemeenten (en ook de provincie) dit uitvoeren? Dan wordt niet voldaan aan hetgeen in 2006 omschreven is in het uitvoeringsprogramma 2006-2010 en de daarop volgende actualisaties via de jaarprogramma s. Daarnaast zou dit betekenen dat gemeenten en of provincie niet kunnen voldoen aan de in de wet gestelde normen, waardoor de omgeving er per saldo niet veiliger op wordt. Hoe is het jaarprogramma 2009 tot stand gekomen? Door samenwerking tussen de provincie Drenthe, als coördinator en regisseur van het uitvoeringsprogramma, de gemeenten en de Hulpverleningsdienst Drenthe. In april en mei 2008 is een ronde gemaakt langs de twaalf Drentse gemeenten. Daarbij is gesproken met de medewerkers van de disciplines milieu, ruimtelijke ordening, brandweer en openbare orde, en veiligheid. De daaruit naar voren gekomen onderwerpen zijn in de juni- en in de oktobervergadering van de Regiegroep Externe Veiligheid besproken. De regiegroep heeft daar zelf nog een aantal zaken aan toegevoegd. Wat staat er in het jaarprogramma? In de actualisatie is een volledige uitwerking opgenomen van de projecten en activiteiten voor het uitvoeringsjaar 2009 met een doorkijk naar 2010 en de periode 2011-2015 (2013). Het programmamanagement levert faciliteiten en coördineert zaken centraal voor de gemeenten, voor de Hulpverleningsdienst Drenthe én voor de provincie zelf. In het programma is een 7
project opgenomen om oplossingsrichtingen te verkennen om structureel te gaan voorzien in voldoende deskundigheid en continuïteit na 2010. Binnen dit project zullen de diverse samenwerkingsmogelijkheden worden omschreven en beoordeeld. Doel is het vasthouden van de opgebouwde structurele capaciteit (deskundigheid en kritische massa). Op basis van het resultaat van dit project kan in 2010 een samenwerkingsovereenkomst worden opgesteld voor de periode 2011-2015 (2013). In 2009 zal de ingezette ontwikkeling van een project matige werkwijze naar een structurele uitvoering van taken op het gebied van externe veiligheid (EV) versterkt worden doorgezet via het vergroten van de kennis door middel van themabijeenkomsten en workshops en via het faciliteren van personele capaciteit via de experts van het Steunpunt. Waarom ieder jaar een programma? Voor een actueel programma dat aansluit bij de verwachte ontwikkelingen, dient er elk jaar een actualisatie van het programma te worden opgesteld. In het jaarprogramma 2009 worden nieuwe ontwikkelingen en wensen gekoppeld aan speerpunten en accenten bij de uitvoering van taken op het gebied van de externe veiligheid. Op welke wijze wordt het jaarprogramma vastgesteld? Het jaarprogramma 2009 is door de Regiegroep Externe Veiligheid op 24 februari besproken, waarna de Stuurgroep Externe Veiligheid het in haar vergadering op 11 maart 2009 heeft vastgesteld. In de vergadering van gedeputeerde staten van 24 maart 2009 is het definitieve jaar programma 2009 goedgekeurd. Wanneer loopt de huidige programmaperiode af? De huidige programmaperiode loopt af op 31 december 2010. Onze inzet wordt om dit voor de periode 2011-2015 (2013) te continueren. Komt er een vervolg na 2010? In 2007 is de Gemengde Commissie Decentralisatievoorstellen Provincies, de commissie Lodders, ingesteld om voorstellen te doen voor een decentralisatieagenda. In het in juni 2008 gesloten bestuursakkoord hebben Rijk en provincies mede op basis van het advies van de commissie Lodders afspraken gemaakt over onder andere decentralisatie van taken en over heveling van financiële middelen. Concreet is er in relatie tot externe veiligheid het volgende afgesproken. In het kabinetsstandpunt over het rapport van de commissie Brinkman is afgesproken dat deze regeling met ingang van 2011 naar het provinciefonds gaat. In dit bestuursakkoord bevestigt het rijk deze afspraak. Met behulp van de 20 mln. per jaar die overgeheveld wordt naar het provinciefonds maken de provincies na overleg met de VNG prestatieafspraken met gemeenten over de professionalisering en de versterking van de externe veiligheidstaken en het oppakken van nieuwe taken zoals is vastgelegd in relevante externe veiligheidsbesluiten (Besluit externe veiligheid inrichtingen, Registratiebesluit externe veiligheid en het in voorbereiding zijnde Besluit transportroutes externe veiligheid en Besluit externe veiligheid buisleidingen). Hiervoor stellen de provincies capaciteit en of middelen beschikbaar aan gemeenten (uit genoemde 20 mln.). In bestuurlijke overleggen bespreken het rijk, VNG en IPO de gemaakte afspraken en de voortgang. Wat krijgt Drenthe na 2010? Een werkgroep met daarin vertegenwoordigers namens IPO, VNG, (NVBR) en VROM heeft eind 2008 de uitkomsten van een door KPMG uitgevoerd onderzoek betrokken bij de verdere 8
uitwerking van de landelijke bestuursovereenkomst voor het onderdeel EV. Daarbij was het uitgangspunt het vinden van een balans tussen continuïteit waarbij bestaande uitvoeringsstructuren in stand blijven en het financieren van de restopgave inclusief nieuwe taken zoals het Besluit transportroutes externe veiligheid en het Besluit externe veiligheid buisleidingen. Daaruit is naar voren gekomen dat de samenwerkingspartners in de provincie Drenthe als geheel voor de periode vanaf 2011 een bedrag van 498.000 per jaar gaan ontvangen. Waarom nog geen zekerheid over 2013 of 2015? Op dit moment is er nog een discussie gaande over de duur van de uitkering in het provinciefonds. VNG heeft bestuurlijk aangegeven alleen met deze afspraak in te kunnen stemmen mits die situatie tijdelijk is. Gezien de bestuurlijke overeenkomst tussen IPO en VNG (naar aan leiding van het advies Mans) over omgevingsdiensten en de daarin voorgestelde overdracht van taken en bevoegdheden op termijn, ligt tijdelijkheid van uitkering in het provinciefonds in de rede. IPO gaat uit van vijf jaar en de VNG gaat uit van drie jaar. Hebben de nieuw opgenomen onderwerpen invloed op de ambities en doelstellingen van het PUEV? Nee, er is geen sprake van een significante wijziging van de strategische doelstelling ten opzichte van het oorspronkelijke PUEV 2006-2010. Het is wel zo dat er voor de uitvoering van PUEV 2006-2010 in de afgelopen periode werkend naar 2010 een verschuiving plaats heeft gevonden in de verhouding van projecten en activiteiten naar structurele werkzaamheden. In het begin van het programma was er vooral sprake van uitvoering van projecten. In deze fase is vooral geïnvesteerd in kennis nemen, leren, ervaring opdoen, inventariseren, training, opleiding. Daarnaast was de inzet in de jaren 2006, 2007 en 2008 vooral gericht op het op orde brengen van de uitvoering naar een adequaat niveau. In 2009 en 2010 ligt de nadruk vooral op het gebied van beheer. Het betreft hier de inbedding van het beheer gericht op een routinematige insteek (activiteiten) in de beheersing van werkprocessen. Een goede inbedding van taken betekent niet per definitie dat de overheden hiervoor zelf personeel aanstellen. Ook voor de periode na 2010 kan het Steunpunt Externe Veiligheid Drenthe hierin een rol vervullen. Welke ontwikkelingen komen er op de samenwerkingspartners af? We kunnen constateren dat er via de samenwerkingsovereenkomst tussen de partijen in Drenthe hard gewerkt is en wordt aan het verbeteren van de veiligheid. In 2009 worden activiteiten opgestart om te onderzoeken op welke wijze een samenwerkingsconstructie vanaf 2011 kan worden opgezet, dan wel gecontinueerd in de huidige vorm van het Steunpunt. Daartoe zullen oplossingsrichtingen worden verkend ten einde structureel te gaan voorzien in voldoende deskundigheid en continuïteit na 2010. Er wordt een visie opgesteld over de diverse samenwerkingsmogelijkheden, waarbij voorop zal staan het vasthouden van de opgebouwde structurele capaciteit (deskundigheid en kritische massa). Maatwerkoplossingen per gemeente en per uit te voeren EV-taak zullen hierbij de aandacht krijgen. Dit moet uitmonden in de ondertekening door de verschillende organisaties van een nieuwe samenwerkingsovereenkomst voor de uitvoering van EV-taken. Daarnaast vormt de verdere ontwikkeling op het gebied van kwaliteitseisen een belangrijk aandachtspunt daar waar het de samenwerking betreft. Ook hierin kan een rol zijn weggelegd voor het Steunpunt. Waar kan ik de beschrijving van de projecten en activiteiten 2009 vinden? In hoofdstuk 6 van het jaarprogramma 2009 is een nadere uitwerking opgenomen van de verschillende projecten en activiteiten. Meer informatie staat in de bijgeleverde versie van het jaarprogramma. Rapport is ook te downloaden via www.externeveiligheid.drenthe.nl. 9
10
12