Ketenanalyse Beton in project "Gemeente Eindhoven, Tempel fase 3, west" Opgesteld volgens de eisen van ISO 14064-1 en het Greenhouse Gas Protocol
Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1. Wat is een ketenanalyse 3 1.2. Activiteiten Europa Leasing BV 3 1.3. Opbouw 4 Stap 1: Globale berekening van scope 3 emissies Stap 2: Keuze van ketenanalyses Stap 3: Identificeren van schakels in de keten Stap 4: CO 2 uitstoot per schakel in de keten Stap 5: Reductiemaatregelen Reductiemaatregelen 2 Bijlagen 18 5 6 7 9 14 15 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 2/18
1 Inleiding In het kader van het behalen van niveau 5 op de CO 2-Prestatieladder voert Europa Leasing BV twee analyses uit van GHG (Green House Gas) genererende ketens. Dit document beschrijft de ketenanalyse van beton. Deze ketenanalyse is opgesteld door Europa Leasing BV onder begeleiding van CO 2 seminar.nl. 1.1. Wat is een ketenanalyse Een ketenanalyse houdt in dat van een bepaald product of dienst de CO 2 uitstoot wordt berekend van de gehele keten. Met de gehele keten wordt de gehele levenscyclus van het product bedoeld: van inwinning van de grondstof tot en met verwerking van afval (of recycling). 1.2. Activiteiten Europa Leasing BV Europa Leasing BV, gevestigd in Varik: Deze organisatie heeft diverse soorten materieel op voorraad en is volledig dienstbaar voor de onderstaande werkmaatschappijen. Van der Horst Holding NV, gevestigd in Varik: Is een organisatie, die actief is in beton-, grond- weg en waterbouw, burgerlijke en utiliteitswerken en civiele projecten. Gezien haar jarenlange expertise durven wij te stellen dat we de diverse specialiteiten in alle dimensies van water en land, zowel boven- als ondergronds beheersen. Voor van der Horst Holding NV zijn 21 medewerkers werkzaam. Grond-, Weg- en Waterbouw van der Made BV, gevestigd in Zevenbergen: Is een dynamisch bedrijf welke actief is op het gebied grond-, weg- en waterbouw, waarbij zij zichzelf voornamelijk hebben gespecialiseerd in het bouwen van bruggen, tunnels, kademuren, gemalen en waterzuiveringinstallaties. 12 medewerkers. TEDAB BV, gevestigd in Nederweert: De naam TEDAB staat voor Telecommunicatie, Electrotechniek, Datacommunicatie, Automatisering en Beveiligingstechniek. Deze producten zijn in het afgelopen decennium aan permanente veranderingen en ontwikkelingen onderhevig geweest, waarbij TEDAB steeds aan de top heeft meegedaan. Met de huidige ontwikkelingen op het gebied van internet en e-commerce zal de techniek in de toekomst blijven veranderen. TEDAB is er zeker klaar voor. Sterker nog, haar positie zal alleen maar dominanter worden. 23 medewerkers. 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 3/18
1.3. Opbouw In dit rapport presenteert Europa Leasing BV de ketenanalyse van beton. De opbouw van het rapport is als volgt: Stap 1: Globale berekening van scope 3 emissies Stap 2: Keuze van ketenanalyse Stap 3: Identificeren van schakels in de keten Stap 4: CO 2 uitstoot per schakel in de keten Stap 5: Reductiemaatregelen 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 4/18
Stap 1: Globale berekening van scope 3 emissies Voordat wordt bepaald welke ketenanalyse uitgevoerd wordt, maakt een berekening overzichtelijk wat de meest significante scope 3 emissiebronnen zijn. Onderstaand overzicht geeft dat overzicht weer. Voordat wordt bepaald welke ketenanalyse uitgevoerd wordt, maakt een berekening overzichtelijk wat de meest significante scope 3 emissiebronnen zijn. Onderstaande tabel geeft dat overzicht weer. Relevant Scope 1/2 Omvang geschat in CO2/jr Beïnvloed -baarheid Ranking Upstream Scope 3 Emissions 1. Purchased Goods & Services Ja Nee 10.459,6 tco2 Ja 1 2. Capital Goods Nee Nee 0 Nee 3. Fuel- and Energy Ja Nee 54,48 tco2 Ja 3 4. Transportation & Nee Nee 0 Nee Distribution 5. Waste Generated in Ja Nee 1658,42 tco2 Matig 2 Operations 6. Business Travel Nee Nee Nee Nee 7. Employee Commuting Ja Nee 2,74 tco2 Ja 4 8. Leased Assets Ja Ja scope 1/2 ja Downstream Scope 3 Emissions 9. Transportation & Nee Nee 0 Nee Distribution Sold Goods 10. Processing of Sold Products Nee Nee 0 Nee 11. Use of Sold Products Ja Nee 0 Nee 12. End-of-Life Treatment of Nee Nee 0 Nee Sold Products 13. Leased Assets (Downstream) Nee Nee 0 Nee 14. Franchises Nee Nee 0 Nee 15. Investments Nee Nee 0 Nee De achterliggende berekeningen zijn terug te vinden in de 'Memo introductie inventarisatie scope 3 Europa Leasing B.V.' met de daarbij behorende bijlagen 1 t/m 4. 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 5/18
Stap 2: Keuze van ketenanalyses Europa leasing BV zal conform de voorschriften van de CO 2-Prestatieladder 2.1 uit de top 2 een emissiebron moeten kiezen om een ketenanalyse van te doen. De top 4 betreft: 1. Purchased Goods & Services; 2. Waste Generated in Operations ; 3. Fuel- and Energy- Related Activities; 4. Employee Commuting. Binnen de emissiebron 'Purchased Goods & Services' bevinden zich een aantal grondstoffen die separaat van elkaar groter zijn dan de overige emissiebronnen binnen bovenstaande lijst. Er kan gesteld worden dat deze materialen tot de kernproducten behoren waar Europa Leasing BV mee werkt. Het is dan ook voor de hand liggend dat Europa Leasing BV er voor heeft gekozen om voor deze producten een ketenanalyse op te stellen zodat voor deze producten ook daadwerkelijk een reductie in de keten gerealiseerd kan worden. In bijlage 1.1 en bijlage 1.2 zijn de inkooplijsten van Van der Horst en GWW van der Made terug te vinden. De lijsten laten de volgende CO2-uitstoot zien bij de twee grootste emissiebronnen: Staal: 8.815 tco 2; Beton: 2.170 tco 2. Aan de hand van een project en de grootste leverancier van Europa Leasing BV wordt er een ketenanalyse opgesteld voor bovengenoemde emissiebronnen. 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 6/18
iguur 1 Keten beton EUROPA LEASING B.V. Stap 3: Identificeren van schakels in de keten In dit hoofdstuk worden de schakels in de keten in kaart gebracht. Onderstaand schema presenteert de schakels in de keten van beton. Per schakel zal in onderstaande tabel de partner worden gepresenteerd. Over de winning van de grondstoffen wil de leverancier uit strategische overwegingen alleen het land van herkomst benoemen. Dit is onderstaand weergegeven. Categorie Type Land van herkomst Toelichting Winning grondstoffen incl. Betonnen Bestratingsklinkers Nederland, Duitsland en België CEMII / CEMIII bewerking Nederland en Duitsland Zand Nederland en Duitsland Grind Duitsland Plastificeerder Categorie Type Land van herkomst Toelichting Winning Beton banden Nederland en België CEMIII grondstoffen incl. Duitsland Spligri* bewerking Duitsland Plastificeerder * Combinatie van grind en split Categorie Type Land van herkomst Toelichting Winning Betonnen tegels België CEMI / CEMIII grondstoffen incl. Nederland Zand bewerking Nederland en Duitsland Grind Duitsland Plastificeerder 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 7/18
Categorie Partner Toelichting Transport Diverse vervoerders Downstream Diverse vervoerders Upstream Categorie Type Partner Toelichting Productie beton Betonnen MBI B.V. locatie Veghel Bestratingsklinkers Beton banden MBI B.V. Locatie Aalst Betonnen tegels MBI B.V. Locatie Nieuw- Lekkerland Categorie Type Partner Verwerking beton Betonnen Bestratingsklinkers Van der Heijden Neerloon Beheer BV Van de Bunt Bestratingen B.V. Beton banden Van der Heijden Neerloon Beheer BV Van de Bunt Bestratingen B.V. Betonnen tegels Van der Heijden Neerloon Beheer BV Van de Bunt Bestratingen B.V. Categorie Partner Toelichting Onderhoud / vervangen nvt nvt Categorie Partner Toelichting Recycling nvt nvt 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 8/18
Stap 4: CO2 uitstoot per schakel in de keten In dit hoofdstuk wordt per schakel uit de keten (zie figuur 1) de CO 2 uitstoot berekend. Alle schuin gedrukte getallen in deze berekening zijn schattingen. Grondstof De eerste schakel van de keten is het inkopen van materialen. Om de CO 2 uitstoot hier van te berekenen worden, voor de verschillende mixen van beton, de grondstoffen op een rij gezet. Onderstaande tabel geeft dit overzichtelijk weer. Betonnen Bestratingsklinkers Betonnen Bestratingsklinkers 2.700.000 kg*** Conversie* 2.449 kg/m3 1.103 m3 Grondstoffen per m3 beton Totaal Cement 325 kg* 358 ton Zand 660 kg* 728 ton Grind 1.300 kg* 1.434 ton Plastificeerder 4,393 kg** 5 ton Water 160 kg* 176 ton 2.449 kg 2.702 ton totaal Tabel 1 Betonnen Bestratingsklinkers Beton banden Beton banden 286.430 kg*** Conversie* 2.449 kg/m3 117 m3 Grondstoffen per m3 beton Totaal Cement 325 kg* 38 ton Spligri 1.960 kg* 229 ton Plastificeerder 4,393 kg** 1 ton Water 160 kg* 19 ton 2.449 kg 287 ton totaal Tabel 2 Beton banden 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 9/18
Betonnen tegels Betonnen tegels 1.105.070 kg*** Conversie* 2.449 kg/m3 451 m3 Grondstoffen per m3 beton Totaal Totaal Cement 325 kg* 147 ton Zand 660 kg* 298 ton Grind 1.300 kg* 586 ton Plastificeerder 4,393 kg** 2 ton Water 160 kg* 72 ton Tabel 3 Betonnen tegels 2.449 kg 1.105 ton totaal * Bron: Ketenanalyse prefabbetonproducten GMB Beheer B.V. (Bijlage 2) ** Bron: ketenanalyse beton Max Bögl (bijlage 3) *** Bron: MBI B.V. Onderstaande tabel bevat de berekening van de CO 2 uitstoot van de verschillende grondstoffen; cement, zand, grind, plastificeerder en water. CO 2 uitstoot productie materialen Cement** 543 ton 550 kg CO2/ton* 298,69 ton CO2 Zand* 1.026 ton 2,42 kg CO2/ton* 2,67 ton CO2 Spligri*** 229 ton 5,54 kg CO2/ton*** 1,27 ton CO2 Grind* 2.020 ton 3,12 kg CO2/ton* 6,78 ton CO2 Plastificeerder* 7 ton 1000 kg CO2/ton* 7,34 ton CO2 Water* 267 ton 0,00026 kg CO2/ton* 0 ton CO2 4.093 ton 316 ton CO2 * Bron: ketenanalyse beton en afvalverwerking, Schagen Groep Beheer bv ** Bron: Dubocalc *** Aanname i.v.m. onbekende emissiefactor (zie bijlage 1) 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 10/18
Transport (upstream) De verschillende grondstoffen worden getransporteerd naar MBI B.V., de producent van de prefab betonnen elementen. Onderstaande tabel geeft de verschillende elementen weer met daarbij de transportafstanden. De transportafstanden zijn ingeschat op basis van herkomst van de producten per land. CO 2 uitstoot transport Betonnen bestratingsklinkers Cement 358 ton 200 km** 0,11 kg CO2/tonkm* 7,89 ton CO2 Zand 728 ton 250 km** 0,11 kg CO2/tonkm* 20,02 ton CO2 Grind 1.434 ton 250 km** 0,11 kg CO2/tonkm* 39,43 ton CO2 Plastificeerder 5 ton 300 km** 0,11 kg CO2/tonkm* 0,16 ton CO2 Water 176 ton 0 0,00 ton CO2 2.702 ton 67,50 ton CO2 CO 2 uitstoot transport Beton Banden Cement 38 ton 100 km** 0,11 kg CO2/tonkm* 0,42 ton CO2 Spligri 229 ton 300 km** 0,11 kg CO2/tonkm* 7,57 ton CO2 Plastificeerder 1 ton 300 km** 0,11 kg CO2/tonkm* 0,02 ton CO2 Water 19 ton 0 0,00 ton CO2 287 ton 8,00 ton CO2 CO 2 uitstoot transport Betonnen tegels Cement 147 ton 100 km** 0,11 kg CO2/tonkm* 1,61 ton CO2 Zand 298 ton 100 km** 0,11 kg CO2/tonkm* 3,27 ton CO2 Grind 586 ton 250 km** 0,11 kg CO2/tonkm* 16,12 ton CO2 Plastificeerder 2 ton 300 km** 0,11 kg CO2/tonkm* 0,07 ton CO2 Water 72 ton 0 0,00 ton CO2 1.105 ton 21,08 ton CO2 CO 2 uitstoot transport Totaal Betonnen bestratingsklinkers Beton Banden Betonnen tegels Totaal transport upstream: 67,50 ton CO2 8,00 ton CO2 21,08 ton CO2 97 ton CO2 * Bron: SKAO C0 2-conversiefactoren ** Schatting op basis van land van herkomst product (zie bijlage 1) 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 11/18
Productieproces van grondstoffen tot prefab beton Dit deel van de keten bevat de werkzaamheden die MBI B.V. uitvoert om van de grondstoffen prefab betonnen elementen te maken. Om de CO 2 uitstoot van deze schakel uit de keten te berekenen wordt gekeken naar de uitstoot van het productieproces. Hiervoor is als referentie de Ketenanalyse prefabbetonproducten GMB Beheer B.V. toegepast. CO 2 uitstoot productieproces Totale hoeveelheid 1671 m3 30 kg CO 2/m3 50,13 ton CO 2 Transport (downstream) Het beton wordt getransporteerd van diverse de diverse locatie van MBI B.V. naar de projectlocatie. Onderstaande tabel geeft de CO 2 uitstoot weer van dit transport. CO 2 uitstoot transport downstream Veghel - Eindhoven 2.702 ton 60 km 0,11 kg CO 2/tonkm* 17,83 ton CO 2 Aalst - Eindhoven 287 ton 320 km 0,11 kg CO 2/tonkm* 10,09 ton CO 2 Nieuw Lekkerland - Eindhoven 1.105 ton 212 km 0,11 kg CO 2/tonkm* 25,76 ton CO 2 Totaal: 4.093 53,68 ton CO 2 * Bron: SKAO CO 2-conversiefactoren Verwerken van het prefab beton op de bouwplaats Op de projectlocatie wordt het prefab beton verwerkt. Het prefab betonnen elementen worden door Van der Heijden Neerloon Beheer BV en Van de Bunt Bestratingen B.V. verwerkt. De CO 2-uitstoot die vrij komt bij het verwerken is minimaal. De grootste emissiebron is het brandstofverbruik van het personeel. Op basis van het aantal werkdagen (17) is ingeschat dat de mobiele kraan en de midigraver 50% van de tijd werkzaam is geweest en de minishovel 70% van de tijd. CO 2 uitstoot verwerken prefab beton transport mankracht 4 busjes 100 m3/dag, 200 km 0,215 kg CO 2/voertuigkm* 2,87 ton CO 2 bus 2 man Mobiele kraan 15-25t 136 uur 50% werkzaam 46,73 kg CO 2/uur** 3,18 ton CO 2 Graafmachine medium 50% werkzaam 33,38 kg CO 2/uur** 2,27 ton CO 2 15-25 t 136 uur Mini shovel 136 uur 70% werkzaam 33,38 kg CO 2/uur** 3,18 ton CO 2 Totaal: 11,50 ton CO 2 * Bron: SKAO CO 2-conversiefactoren ** Bron: CO2 kengetallen van werktuigen van BAM Infra B.V Gebruik / onderhoud Tijdens het gebruik van de wegen en trottoirs zal het beton geen CO 2 uitstoot veroorzaken. Hiervoor is dus geen berekening gemaakt. 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 12/18
Sloop & Recycling Indien alle prefab onderdelen hergebruikt worden, worden deze eerst getransporteerd naar een nog nader te bepalen locatie. Hiervoor is een aanname van 100km gedaan. Transport prefab elementen CO 2 uitstoot transport t.b.v. Recycling 4.093 ton 100 km** 0,11 kg CO2/tonkm* 1,61 ton CO2 * Bron: SKAO C0 2-conversiefactoren De verwerking van de stenen in een puinbreker levert een CO2 emissie op. Daar staat tegenover dat het gebroken puin weer hoogwaardig wordt toegepast, waardoor de winning en productie van primaire grondstoffen wordt vermeden. Uit een studie blijkt dat de CO2 emissie voor het breken van puin en daarmee de productie van puingranulaat min of meer gelijk is aan de CO2 emissie voor het winnen en produceren van primaire mineralen (Prognos, 2008). Daarom wordt de CO2 emissie die behoort bij de verwerkingsfase niet meegenomen en wordt enkel gekeken naar het vervoer van en naar de verwerker. 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 13/18
Stap 5: Reductiemaatregelen Om een overzicht te geven van de totale CO 2 uitstoot van de keten wordt onderstaand een tabel en een taartdiagram gepresenteerd. Nu de CO 2 uitstoot over de gehele keten bekend is worden reductiedoelstellingen opgesteld om deze CO 2 uitstoot te reduceren. Totalen Fase: ton CO2 % Grondstoffen 316,09 55,2% Aanvoer grondstoffen 96,58 16,9% Verwerking tot prefab beton 50,13 8,7% Transport naar bouwplaats 53,68 9,4% Verwerken beton op bouwplaats 11,50 2,0% Onderhoud 0,00 0,0% Recycling 45,02 7,9% Totaal 573 ton CO2 100% Tabel: Overzicht CO 2 uitstoot per schakel uit de keten (in ton CO 2). 9% 9% 17% 2% 0% 8% Grondstoffen Aanvoer grondstoffen Verwerking tot prefab beton 55% Transport naar bouwplaats Verwerken beton op bouwplaats Onderhoud Recycling Grafiek: Resultaat ketenanalyse beton 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 14/18
Reductiemaatregelen Europa Leasing B.V. ziet zichzelf als een middenmotor wat betreft de emissie in scope 3. De mate van invloed binnen de keten is redelijk. Omdat Europa Leasing B.V. veelal een coördinerende rol heeft is het wel mogelijk om eisen te stellen aan het leveranciers. Met het inzicht dat is verkregen met de ketenanalyse kan Europa Leasing B.V. in het vervolg gerichter eisen stellen aan haar ketenpartners. De volgende reductiedoelstellingen zijn daarbij bepaald: - Door de grondstoffen voor het beton over kortere afstand te transporteren wordt minder CO 2 uitgestoten. Het halveren van de transportafstand realiseert in een reductie van 75,13 ton CO 2. - Een tweede reductiemaatregel kan het gebruiken van zuinigere vervoersmiddelen gebruiken. Deze reductiemaatregel is niet doorgerekend omdat niet bekend is hoeveel zuiniger de transportmiddelen kunnen worden. Hiervoor zal verder onderzoek gedaan moeten worden in samenwerking met de ketenpartners. - Door gebruik te maken van fijner cement reageert het sneller waardoor de eindsterkte sneller bereikt wordt. Hierdoor zou minder cement nodig zijn, wat resulteert in een lagere CO2 emissie. Hier heeft Europa Leasing B.V. echter geen invloed op. Het doorrekenen van deze maatregelen heeft als gevolg dat de footprint beton er als volgt uit komt te zien: Reductie Doelstelling Totaal: ton CO2 % ton CO2 Verschil % Grondstoffen 316,09 55,2% 316,09 0,00 63,5% Aanvoer grondstoffen 96,58 16,9% 50% 48,29 48,29 9,7% Verwerking beton 50,13 8,7% 50,13 0,00 10,1% Transport > bouwplaats 53,68 9,4% 50% 26,84 26,84 5,4% Verwerken beton 11,50 2,0% 11,50 0,00 2,3% Onderhoud 0,00 0,0% 0,00 0,00 0,0% Recycling 45,02 7,9% 45,02 0,00 9,0% Totaal 572,99 497,87 75,13 Tabel: Reductie CO 2 uitstoot per schakel uit de keten (in ton CO 2). 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 15/18
5% 2% 0% 9% 316,09 10% 10% 64% 48,29 50,13 26,84 11,50 0,00 45,02 Grafiek: nieuwe resultaat na reductie transport met 50% 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 16/18
Colofon auteur(s) Thijs Lindhout, René Poulussen kenmerk Ketenanalyse beton datum 13 maart 2014 versie 1.0 status Concept 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 17/18
2 Bijlagen Bijlage 1: Rekenmodel ketenanalyse beton.xlsx; Bijlage 2:Ketenanalyse prefabbetonproducten GMB Beheer BV.pdf Bijlage 3: Ketenanalyse beton Max Bögl.pdf 4.A.1_1 Ketenanalyse Beton in project 18/18