Verspreiding: Beperkt Eindrapport PAS-Gebiedsgerichte analyse versie lente 2015: Deel III: BE2100015 Kalmthoutse Heide Wouter Lefebvre, Felix Deutsch Opmaak + aanmaak kaarten en rapporten: Wouter Lefebvre; Kate Moermans, Nele Hardies, Bert Vantieghem, Serkan Canturk, Céline Dero, Torkild Verschelde (ANB) Met een inleiding door Jan Verheeke Rapportnummer: 2015/RMA/R/9-III
Alle rechten, waaronder het auteursrecht, op de informatie vermeld in dit document berusten bij de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek NV ( VITO ), Boeretang 200, BE-2400 Mol, RPR Turnhout BTW BE 0244.195.916. De informatie zoals verstrekt in dit document is vertrouwelijke informatie van VITO. Zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van VITO mag dit document niet worden gereproduceerd of verspreid worden noch geheel of gedeeltelijk gebruikt worden voor het instellen van claims, voor het voeren van gerechtelijke procedures, voor reclame of antireclame en ten behoeve van werving in meer algemene zin aangewend worden
Inhoud INHOUD Inhoud I Lijst van tabellen II Lijst van figuren III HOOFDSTUK 1. Inleiding 5 HOOFDSTUK 2. Methodologie 7 HOOFDSTUK 3. Synoptische tabel + figuur 8 HOOFDSTUK 4. Kaartmateriaal 12 I
Lijst van tabellen LIJST VAN TABELLEN Tabel 1 : Synoptische tabel voor SBZ-H Kalmthoutse Heide. 8 II
Lijst van figuren LIJST VAN FIGUREN Figuur 1: Synoptische figuur voor SBZ-H Kalmthoutse Heide. In deze figuur wordt de opbouw gegeven van de totale stikstofdepositie binnen het totaal van de actuele habitats en de voorlopige zoekzones van het SBZ-H (in kg N/jaar). Donkergrijs: stikstofdepositie t.g.v. bronnen gelegen buiten Vlaanderen. Wit met zwarte streepjes: Dissolved Organic Nitrogen (DON). Rood: Sector Huishoudens. Blauw: Sector Industrie (vol = bron binnen de 18km van het SBZ-H, gearceerd = Vlaamse bron, maar verder dan 18km van het SBZ-H). Groen: Sector Landbouw (vol = stal/exploitatie binnen de 5km van het SBZ-H, gearceerd = Vlaamse bron, maar verder dan 5km van het SBZ-H of bron die geen stal is). Bruin/oranje: Sector Transport (vol bruin = bron van wegverkeer binnen de 5km van het SBZ-H, vol oranje = bron van scheepvaart binnen de 18km van het SBZ-H, gearceerd = andere Vlaamse transportbron). Geel: Sector Handel & Diensten. Het totaal wordt ook weergegeven met een zwart streepje. Vanuit dit streepje vertrekt een lijn naar beneden. Deze lijn geeft weer wat de minimale stikstofdepositievermindering is die nodig is om overal de KDW te bereiken, als er aangenomen wordt dat de gereduceerde depositie alleen plaatsvindt op locaties in overschrijding (best-case). De cijfers waarop de figuur gebaseerd is zijn te vinden in Tabel 1. Indien er voor meerdere habitats voorlopige zoekzones aanwezig zijn op eenzelfde locatie wordt het habitat met de grootste depositie meegenomen. 11 Figuur 2 : Ligging van het bestudeerde SBZ-H met de geselecteerde lokale emissiebronnen. Rode gebieden: SBZ-H s in overschrijding; Groene gebieden: SBZ-H s niet in overschrijding. Het is mogelijk dat een deel van de gebieden niet zichtbaar is wegens overlapping. Donkergrijs gebied: gebied waarin de industriebronnen en de scheepvaartbronnen meegenomen worden in de lokale analyse. 13 Figuur 3 : Zoom op de ligging van het SBZ-H met de emissiebronnen binnen de 5km buffer. Rode gebieden: SBZ-H s in overschrijding; Groene gebieden: SBZ-H s niet in overschrijding; Grijze gebieden binnen SBZ-H s: geen voorlopige zoekzone. Donkergrijs gebied: gebied waarin de industriebronnen en de scheepvaartbronnen meegenomen worden in de lokale analyse. Lichtgrijs gebied: gebied waarin de stallen, het wegverkeer, de industrie en de scheepvaart meegenomen worden in de lokale analyse. 14 Figuur 4 : Lokalisatie van het SBZ-H. 15 Figuur 5 : Het onderzochte SBZ-H met de aanduiding van de actuele + voorlopige zoekzonehabitats waarvoor de KDW overschreden wordt. Rode gebieden: SBZ-H s in overschrijding; Groene gebieden: SBZ-H s niet in overschrijding; Grijze gebieden binnen SBZ-H s: geen voorlopige zoekzone. 16 Figuur 6 : Het onderzochte SBZ-H met de aanduiding van de actuele habitats waarvoor de KDW overschreden wordt. Rode gebieden: SBZ-H s in overschrijding; Groene gebieden: SBZ-H s niet in overschrijding; Grijze gebieden binnen SBZ-H s: geen voorlopige zoekzone. 17 Figuur 7 : Totale depositie (VLOPS, in kgn/ha/jaar) op de actuele habitats + voorlopige zoekzones. 18 Figuur 8 : N-depositie door de lokale bronnen op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. 19 Figuur 9 : KDW-waarde voor de actuele habitats + voorlopige zoekzones (in kgn/ha/jaar). Bij meerdere habitats op dezelde locatie wordt de laagste KDW getoond. Rode lijnen: grenzen van de SBZ-H s. 20 Figuur 10 : Significantieklasse van de lokale emissies van landbouw, industrie, wegverkeer en scheepvaart op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. In het geval van meerdere habitats op dezelfde locatie wordt de hoogste significantieklasse weergegeven. 21 III
Lijst van figuren Figuur 11 : Significantieklasse van de lokale NH 3 -emissies van landbouw, industrie, wegverkeer en scheepvaart op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. In het geval van meerdere habitats op dezelfde locatie wordt de hoogste significantieklasse weergegeven. 22 Figuur 12 : Significantieklasse van de lokale NO x -emissies van landbouw, industrie, wegverkeer en scheepvaart op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. In het geval van meerdere habitats op dezelfde locatie wordt de hoogste significantieklasse weergegeven. 23 Figuur 13 : Significantieklasse van de lokale emissies van landbouw (stallen) op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. In het geval van meerdere habitats op dezelfde locatie wordt de hoogste significantieklasse weergegeven. 24 Figuur 14 : Significantieklasse van de lokale emissies van industrie op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. In het geval van meerdere habitats op dezelfde locatie wordt de hoogste significantieklasse weergegeven. 25 Figuur 15 : Significantieklasse van de lokale emissies van wegverkeer op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. In het geval van meerdere habitats op dezelfde locatie wordt de hoogste significantieklasse weergegeven. 26 Figuur 16 : Significantieklasse van de lokale emissies van scheepvaart op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. In het geval van meerdere habitats op dezelfde locatie wordt de hoogste significantieklasse weergegeven. 27 IV
HOOFDSTUK 1 Inleiding HOOFDSTUK 1. INLEIDING Met dit rapport bieden we u een gebiedsgerichte analyse van de speciale beschermingszone Kalmthoutse Heide. Dit rapport maakt aldus deel uit van een reeks van 38 rapporten waarbij telkens één in uitvoering van de Habitatrichtlijn aangeduide Vlaamse speciale beschermingszone geanalyseerd wordt in het kader van de problematiek van de stikstofdepositie. De reeks rapporten wordt vergezeld van twee meer algemene rapporten. In een eerste wordt de methodologie uiteengezet, ten behoeve van degene die de technische achtergrond en keuzen wil doorgronden. Het andere rapport sluit de lijst rapporten af met enkele samenvattende figuren voor volledig Vlaanderen. Zij hebben enkel een indicatieve waarde en kunnen niet ingezet worden bij de besluitvorming voor individuele bedrijven (passende beoordeling). Het voorliggende rapport kan opgevat worden als een vervolg op, en een verbijzondering van, het rapport Atmosferische stikstofdepositie en Natura 2000 instandhoudingsdoelstellingen in Vlaanderen Verkennende gewestelijke ruimtelijke analyse van de ecologische impact, van sectorbijdragen en van de bijdrage van individuele emissiebronnen (Cools et al. 2015: INBO, 2015.6897993, VITO, 2015/RMA/R/6, zie ook https://www.inbo.be/nl/publicatie/atmosferischestikstofdepositie-en-natura-2000-instandhoudingsdoelstellingen). In die zin kunnen de gebiedsgerichte analyses een rol spelen bij de verdere uitwerking en onderbouwing van de programmatische aanpak stikstof (PAS). De verbijzondering bestaat er nu in dat met dit rapport de aandacht toegespitst wordt op de problematiek van atmosferische depositie in deze ene speciale beschermingszone, en dit in relatie tot de detecteerbare landbouwvestigingen, industriële installaties (emissiegegevens uit de IMJV rapporten), en/of mobiliteitsinfrastructuur die er in de omgeving actief zijn of gebruikt worden. Ook wordt voor deze speciale beschermingszone goed in beeld gebracht in welke mate de sector buitenland een impact heeft. Op die wijze krijgt men, per SBZ(-deelgebied) meer inzicht in de milieudruk, de lokale en niet-lokale bronnen in de diverse sectoren en het aandeel buitenland. Dit rapport kan ook ingezet worden als achtergrond bij de gesprekken die momenteel op het niveau van de speciale beschermingszone gevoerd worden. De inhoud van dit rapport kan dienen om de door de verschillende betrokken actoren in het overlegproces geformuleerde keuzen te onderbouwen bij het proces van de opmaak van de managementplannen, meer bepaald het lokaliseren van de Europese natuurdoelen. Met dit rapport wordt met name een basis geboden om de ecologische impact te bekijken van de stikstofemissies uit de vernoemde sectoren op de goede staat van instandhouding van de habitats in deze speciale beschermingszone. Meteen ontstaat ook, wat de stikstofproblematiek betreft, een basis voor de inschatting van de economische impact van de instandhoudingsdoelstellingen van deze speciale beschermingszone (en de daarmee verband houdende, mogelijk inzetbare zoekzones) op de met dit gebied in verband te brengen sectoractiviteiten. Deze rapporten houden geen rekening met de vogelrichtlijngebieden, die momenteel niet opgenomen zijn in de voorlopige zoekzones. Met andere woorden, de zoekzones zijn de voorlopige zoekzones voor habitats en de zoekzones voor leefgebieden van soorten zijn ook niet opgenomen. Net zoals het vermelde algemene INBO/VITO-rapport (Cools et al. 2015), niet bruikbaar is om met zekerheid uitspraken te doen op het niveau van individuele bedrijven, kan ook dit rapport niet direct ingezet worden om de effecten in te schatten uit stikstofemissies vanwege een concrete activiteit, installatie of infrastructuur op de instandhoudingsdoelstellingen van dit gebied. De in dit rapport verwerkte gegevens zijn immers bekomen op een meer algemeen niveau: met behulp van databanken, algoritmen en standaardinschattingen die de best beschikbare kennis bijeenbrengen 5
HOOFDSTUK 1 Inleiding om een analyse te kunnen maken op het niveau van de gehele speciale beschermingszone of het deelgebied. De gebiedsgerichte analyse geeft inzicht in de gecumuleerde milieudruk afkomstig van stikstofemissies. Maar deze kennis is daarom nog niet zonder meer bruikbaar bij het beoordelen van individuele kwesties. Voor de inschatting van de effecten van bv. een vergunbare activiteit, installatie of ruimtelijke ingreep dient artikel 36ter van het decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu, zoals toegelicht in de omzendbrief/lne/2015/1 van 20 februari 2015 betreffende de toepassing van de op grond van artikel 36ter, 3 en 4, van het Natuurdecreet opgelegde beoordeling van vergunningsaanvragen betreffende projecten of activiteiten met mogelijk betekenisvolle effecten voor speciale beschermingszones (zie http://www.natura2000.vlaanderen.be/passendebeoordeling). 6
HOOFDSTUK 2 Methodologie HOOFDSTUK 2. METHODOLOGIE Voor de methodologie verwijzen we naar het methodologisch rapport (Deel I). 7
HOOFDSTUK 3 Synoptische tabel + figuur HOOFDSTUK 3. SYNOPTISCHE TABEL + FIGUUR Voor de verklaring van de tabellen en figuren verwijzen we naar het methodologisch rapport (Deel I). Er zijn geen aparte deelgebieden binnen deze SBZ- H, er wordt dus ook geen synoptische figuur getoond van de deelgebieden. Tabel 1 : Synoptische tabel voor SBZ-H Kalmthoutse Heide. Parameter Eenheid Waarde Percentage Bron Kerngegevens SBZ-H Code gebied BE2100015 Impact-rapport Oppervlakte habitatgebied ha 2062 Impact-rapport Oppervlakte actuele habitats ha 850 Impact-rapport Oppervlakte doelen ha 1394 Impact-rapport Oppervlakte voorlopige zoekzones ha 1989 Impact-rapport Analyse actuele habitats NH y + NO x depositie actuele habitats kgn/ha/j 24.4 Impact-rapport Ruwe depositie actuele habitats kgn/ha/j 20.1 Impact-rapport Totale depositie actuele habitats kgn/j 20740 Berekend Aandeel huishoudens actuele habitats kgn/j 331.8 1.6% Impact-rapport Aandeel industrie actuele habitats kgn/j 1742.2 8.4% Impact-rapport Aandeel energie actuele habitats kgn/j 165.9 0.8% Impact-rapport Aandeel landbouw actuele habitats kgn/j 4790.9 23.1% Impact-rapport 8
HOOFDSTUK 3 Synoptische tabel + figuur Aandeel transport actuele habitats kgn/j 1928.8 9.3% Impact-rapport Aandeel H&D actuele habitats kgn/j 83.0 0.4% Impact-rapport Aandeel buitenland actuele habitats kgn/j 11655.9 56.2% Impact-rapport Oppervlakte actuele habitats in overschrijding ha 850 100% Impact-rapport Gemiddelde overschrijding KDW bij overschrijding actuele habitats kgn/ha/j 7.9 Impact-rapport Gecumuleerde overschrijding KDW actuele habitats kgn/j 6715 32% Impact-rapport Analyse voorlopige zoekzones (globaal) NH y + NO x depositie voorlopige zoekzones kgn/ha/j 27.9 Impact-rapport Ruwe depositie voorlopige zoekzones kgn/ha/j 22.8 Impact-rapport Totale depositie voorlopige zoekzones kgn/j 55493.1 Berekend Aandeel huishoudens voorlopige zoekzones kgn/j 1109.9 2.0% Impact-rapport Aandeel industrie voorlopige zoekzones kgn/j 4384.0 7.9% Impact-rapport Aandeel energie voorlopige zoekzones kgn/j 443.9 0.8% Impact-rapport Aandeel landbouw voorlopige zoekzones kgn/j 14095.2 25.4% Impact-rapport Aandeel transport voorlopige zoekzones kgn/j 4661.4 8.4% Impact-rapport Aandeel H&D voorlopige zoekzones kgn/j 222.0 0.4% Impact-rapport Aandeel buitenland voorlopige zoekzones kgn/j 30632.2 55.2% Impact-rapport Oppervlakte voorlopige zoekzones in overschrijding ha 1989 100% Impact-rapport Gemiddelde overschrijding KDW bij overschrijding voorlopige zoekzones kgn/ha/j 11.9 Impact-rapport Gecumuleerde overschrijding KDW voorlopige zoekzones kgn/j 23669.1 43% Impact-rapport Gecumuleerde overschrijding KDW in voorlopige zoekzones (incl. DON) kgn/j 30586.7 Databestand INBO Totale depositie in voorlopige zoekzones (incl. DON) kgn/j 62312.5 Databestand INBO Analyse voorlopige zoekzones (lokaal) Totale depositie door lokale bronnen in voorlopige zoekzones kgn/j 11347.11 18% IFDM Gemiddelde overschrijding in voorlopige zoekzones kgn/ha/j 15.4 Berekend Totale depositie door lokale landbouw (stallen) in voorlopige zoekzones kgn/j 2466.2 22% IFDM Totale depositie door lokale industrie in voorlopige zoekzones kgn/j 5937.7 52% IFDM Totale depositie door lokaal wegverkeer in voorlopige zoekzones kgn/j 426.3 4% IFDM 9
HOOFDSTUK 3 Synoptische tabel + figuur Totale depositie door lokale scheepvaart in voorlopige zoekzones kgn/j 2516.9 22% IFDM Lokale emissiegegevens Aantal emissiebronnen lokale landbouw (stallen) 233 IFDM Aantal emissiebronnen lokale industrie 578 IFDM Aantal emissiebronnen lokale wegverkeer 270 IFDM Aantal emissiebronnen lokale scheepvaart 885 IFDM Totale lokale emissie NH 3 kg/j 878444 IFDM Totale lokale emissie NO x kg/j 20274574 IFDM Totale lokale landbouw-stalemissies NH 3 kg/j 249154 IFDM Totale lokale industriële emissies NH 3 kg/j 628028 IFDM Totale lokale industriële emissies NO x kg/j 12365788 IFDM Totale lokale wegverkeer emissies NO x kg/j 248388 IFDM Totale lokale scheepvaart emissies NO x kg/j 7660370 IFDM Significantieklasses landbouw actuele habitats Aantal exploitaties in omgeving met significantieklasse <3% ( groen ) 227 IFDM Aantal exploitaties in omgeving met significantieklasse 3<x<50% ( oranje ) 4 IFDM Aantal exploitaties in omgeving met significantieklasse >50% ( rood ) 0 IFDM Aantal exploitaties in omgeving met onzekere XY coördinaten ( blauw ) 2 IFDM Significantieklasses landbouw voorlopige zoekzones Aantal exploitaties in omgeving met significantieklasse <3% ( groen ) 222 IFDM Aantal exploitaties in omgeving met significantieklasse 3<x<50% ( oranje ) 9 IFDM Aantal exploitaties in omgeving met significantieklasse >50% ( rood ) 0 IFDM Aantal exploitaties in omgeving met onzekere XY coördinaten ( blauw ) 2 IFDM Lokale depositierelevantie Lokale depositierelevantie lokale landbouw (stallen) 0.99% Berekend Lokale depositierelevantie lokale industrie (NH 3 en NOx) 0.05% Berekend Lokale depositierelevantie lokaal wegverkeer 0.17% Berekend Lokale depositierelevantie lokale scheepvaart 0.03% Berekend 10
HOOFDSTUK 3 Synoptische tabel + figuur Figuur 1: Synoptische figuur voor SBZ-H Kalmthoutse Heide. In deze figuur wordt de opbouw gegeven van de totale stikstofdepositie binnen het totaal van de actuele habitats en de voorlopige zoekzones van het SBZ-H (in kg N/jaar). Donkergrijs: stikstofdepositie t.g.v. bronnen gelegen buiten Vlaanderen. Wit met zwarte streepjes: Dissolved Organic Nitrogen (DON). Rood: Sector Huishoudens. Blauw: Sector Industrie (vol = bron binnen de 18km van het SBZ-H, gearceerd = Vlaamse bron, maar verder dan 18km van het SBZ-H). Groen: Sector Landbouw (vol = stal/exploitatie binnen de 5km van het SBZ-H, gearceerd = Vlaamse bron, maar verder dan 5km van het SBZ-H of bron die geen stal is). Bruin/oranje: Sector Transport (vol bruin = bron van wegverkeer binnen de 5km van het SBZ-H, vol oranje = bron van scheepvaart binnen de 18km van het SBZ-H, gearceerd = andere Vlaamse transportbron). Geel: Sector Handel & Diensten. Het totaal wordt ook weergegeven met een zwart streepje. Vanuit dit streepje vertrekt een lijn naar beneden. Deze lijn geeft weer wat de minimale stikstofdepositievermindering is die nodig is om overal de KDW te bereiken, als er aangenomen wordt dat de gereduceerde depositie alleen plaatsvindt op locaties in overschrijding (best-case). De cijfers waarop de figuur gebaseerd is zijn te vinden in Tabel 1. Indien er voor meerdere habitats voorlopige zoekzones aanwezig zijn op eenzelfde locatie wordt het habitat met de grootste depositie meegenomen. 11
HOOFDSTUK 4. KAARTMATERIAAL 12
Figuur 2 : Ligging van het bestudeerde SBZ-H met de geselecteerde lokale emissiebronnen. Rode gebieden: SBZ-H s in overschrijding; Groene gebieden: SBZ-H s niet in overschrijding. Het is mogelijk dat een deel van de gebieden niet zichtbaar is wegens overlapping. Donkergrijs gebied: gebied waarin de industriebronnen en de scheepvaartbronnen meegenomen worden in de lokale analyse. 13
Figuur 3 : Zoom op de ligging van het SBZ-H met de emissiebronnen binnen de 5km buffer. Rode gebieden: SBZ-H s in overschrijding; Groene gebieden: SBZ-H s niet in overschrijding; Grijze gebieden binnen SBZ-H s: geen voorlopige zoekzone. Donkergrijs gebied: gebied waarin de industriebronnen en de scheepvaartbronnen meegenomen worden in de lokale analyse. Lichtgrijs gebied: gebied waarin de stallen, het wegverkeer, de industrie en de scheepvaart meegenomen worden in de lokale analyse. 14
Figuur 4 : Lokalisatie van het SBZ-H. 15
Figuur 5 : Het onderzochte SBZ-H met de aanduiding van de actuele + voorlopige zoekzone-habitats waarvoor de KDW overschreden wordt. Rode gebieden: SBZ-H s in overschrijding; Groene gebieden: SBZ-H s niet in overschrijding; Grijze gebieden binnen SBZ-H s: geen voorlopige zoekzone. 16
Figuur 6 : Het onderzochte SBZ-H met de aanduiding van de actuele habitats waarvoor de KDW overschreden wordt. Rode gebieden: SBZ-H s in overschrijding; Groene gebieden: SBZ-H s niet in overschrijding; Grijze gebieden binnen SBZ-H s: geen voorlopige zoekzone. 17
Figuur 7 : Totale depositie (VLOPS, in kgn/ha/jaar) op de actuele habitats + voorlopige zoekzones. 18
Figuur 8 : N-depositie door de lokale bronnen op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. 19
Figuur 9 : KDW-waarde voor de actuele habitats + voorlopige zoekzones (in kgn/ha/jaar). Bij meerdere habitats op dezelde locatie wordt de laagste KDW getoond. Rode lijnen: grenzen van de SBZ-H s. 20
Figuur 10 : Significantieklasse van de lokale emissies van landbouw, industrie, wegverkeer en scheepvaart op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. In het geval van meerdere habitats op dezelfde locatie wordt de hoogste significantieklasse weergegeven. 21
Figuur 11 : Significantieklasse van de lokale NH 3 -emissies van landbouw, industrie, wegverkeer en scheepvaart op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. In het geval van meerdere habitats op dezelfde locatie wordt de hoogste significantieklasse weergegeven. 22
Figuur 12 : Significantieklasse van de lokale NO x -emissies van landbouw, industrie, wegverkeer en scheepvaart op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. In het geval van meerdere habitats op dezelfde locatie wordt de hoogste significantieklasse weergegeven. 23
Figuur 13 : Significantieklasse van de lokale emissies van landbouw (stallen) op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. In het geval van meerdere habitats op dezelfde locatie wordt de hoogste significantieklasse weergegeven. 24
Figuur 14 : Significantieklasse van de lokale emissies van industrie op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. In het geval van meerdere habitats op dezelfde locatie wordt de hoogste significantieklasse weergegeven. 25
Figuur 15 : Significantieklasse van de lokale emissies van wegverkeer op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. In het geval van meerdere habitats op dezelfde locatie wordt de hoogste significantieklasse weergegeven. 26
Figuur 16 : Significantieklasse van de lokale emissies van scheepvaart op de actuele habitats en de voorlopige zoekzones. In het geval van meerdere habitats op dezelfde locatie wordt de hoogste significantieklasse weergegeven. 27