Gemeentelijke handhaving en strafrecht Prof. mr.dr. A.R. Hartmann Erasmus Universiteit Rotterdam d.d. 14 april 2011 Museum Boijmans Van Beuningen Rotterdam
Overzicht: 1 Inleiding 2 Strafrechtelijke afdoening in perspectief 3 Strafbeschikking vs transactie 4 Voordelen bestuurlijke strafbeschikking 2
1 Inleiding Bestuursrechtelijke en strafrechtelijke handhaving geen gescheiden werelden, want: - beleidsmatige complementariteit/integrale handhaving; - juridische convergentie. 3
2 Strafrechtelijke afdoening in perspectief Brief van de minister van Justitie van 29 januari 2010 (TK 09/10, 32 123 VI, nr. 84): vergroting van de slagvaardigheid van het strafrecht. Effectiever optreden tegen strafbare feiten (i.h.b. vernieling, geweld, verstoring openbare orde), dwz sneller en passender reageren op strafbare feiten. `Sneller door eerder reageren, dan wel snel executeren na uitspraak strafrechter. `Passender door gedragsbeïnvloeding (het stellen van voorwaarden aan het gedrag van de verdachte). Beide met als doelstelling recidive te voorkomen. 4
A - Voorafgaande aan de zitting/berechting - Strafbeschikking (straffen en maatregelen); - Gedragsaanwijzing ter beëindiging van ernstige overlast (art. 509hh WvSv), zijnde een gebieds- en/of contactverbod en/of meldingsplicht en/of begeleiding door hulpverlening (Wet maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast, per 1 september 2010). -> voorafgaande aan de strafzitting, na voorgeleiding bij RC of heenzending met dagvaarding, of spoedig daarna. Schending strafbaar via art. 184a WvSr (Ri. 2 weken gevangenisstraf). 5
Project ZSM - vanaf februari 2011 via pilots kijken of de doorlooptijd van `standaardzaken (veel voorkomend, geen spec. dadercategorie, zijnde meeste Wet OM-afdoeningszaken en veel kanton- en politierechterzaken) kan worden verkort door samenwerking, concentratie en vereenvoudiging; - Aangehouden verdachten in een regio worden op centrale locatie (en enkele decentrale bureaus via multimedia) 7d/16 uur pd strafrechtelijk afgehandeld; - Ambitie pilot Utrecht: 80% van de 6-uurzaken binnen 6 uur en 80% van de IVS-zaken binnen 3 dagen. 6
B - Ten tijde van de zitting/berechting - snelrecht (ter zitting binnen 14 dagen - bewaring); - supersnelrecht (ter zitting binnen 3 dagen inverzekeringstelling); - meer straffen `op maat /persoonsgerichte aanpak: rechterlijke gebieds- en contactverboden en andere ver- en geboden, elektronisch toezicht, storten van waarborgsom (Wetsvoorstel wijziging regeling voorwaardelijke veroordeling -32 319- en Wetsvoorstel rechterlijke gebieds- en contactverboden -32 551). Verder uit te breiden met reisverbod, verhuisplicht e.d. -> uitvoerbaar bij voorraad! 7
C - Na de zitting/berechting (executiefase) - beter toezien op naleving voorwaarden in vonnissen; - nadrukkelijk tenuitvoerlegging/`tullen van voorwaardelijke sancties in vonnissen. 8
Conclusie: - Meer nadruk in de strafrechtspleging op vroegtijdig ingrijpen (`preventie ) en snelle repressie; - Openbaar Ministerie meer zelfstandig plaats binnen de strafrechtspleging; - Strafrechter meer bevoegdheden tot vroegtijdig ingrijpen en ingezet als `kort geding-rechter en verder gereserveerd voor de strafzaken met indicatie tot vrijheidsbeneming. 9
3 Strafbeschikking vs de transactie - De strafbeschikking: karakter en plaats; - Varianten ( art. 257a, 257b en 257ba WvSv); - art. 257a: de OM-variant (deels al sinds 2008); - art. 257b: de politievariant (politiestrafbeschikking)(per 1 april 2010); - art. 257ba: de bestuurlijke variant (bestuurlijke strafbeschikking)(per 1 januari 2010 gehele land). - Per 1 maart 2011 relevante feiten uitgebreid (Aw OM-afdoening, Stcrt. 14-2-2011, nr. 2491). - Planning: per 2012 de bestuurlijke strafbeschikking milieu. 10
Opmerkelijk bij de strafbeschikking: - doorbreking van het strafrechterlijke bestraffingsmonopolie; - schuldvaststelling door het Openbaar Ministerie; - verlangt meer procesinitiatief van de verdachte. 11
De huidige strafrechtelijke buitengerechtelijke afdoeningsmogelijkheden: 1. Transactie (art. 74 e.v. WvSr/37 WED/76 AWR e.a.); 2. Voorwaardelijk sepot (art. 167 en 242 e.v. WvSv - echter, geen expliciete wettelijke regeling); (3) Schikking (art. 511c WvSv). - enkel ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel. 12
Voor- en nadelen strafbeschikking Voor: heeft de voordelen van de huidige transactieprocedure en de nadelen daarvan worden grotendeels weggenomen (verdachte); Voor: effectieve en efficiënte afdoeningswijze (overheid). I.h.b. ontlasting rechterlijke macht, minder betekeningsperikelen en verkorting doorlooptijd strafzaken. Tegen: rechtsstatelijke bezwaren van machtenscheiding (`Allesin-een-hand-principe ); Tegen: wegvallen van consensuele moment/instemming van de verdachte; Tegen: te hoog gespannen verwachtingen van het gedragsnormerende effect en capaciteitswinst. 13
4 Voordelen bestuurlijke strafbeschikking - Integrale beleidsvoering (incl. handhaving) door het bestuur (bestuur bepaalt, feitelijk toezicht Openbaar Ministerie)(in beginsel geen sepot)(aw OM-afdoening, p. 9-10); - Geeft financiële prikkel tot verdere handhaving (meer capaciteit)(zie artikel 576a WvSv); - Biedt een adequaat handhavingsinstrument; - Weinig kosten en belasting bestuurlijk apparaat, want afdoening via het strafrecht (CVOM); - Eenheid en overzichtelijkheid in wetgeving (instrumentele, rechtsbeschermende en juridisch-systematische optiek). 14
Ten slotte Vraag: biedt de bestuurlijke strafbeschikking mogelijkheden tot uitbreiding naar andere bestuurlijke beleidsterreinen dan enkel openbare orde en milieu? 15