Statistisch analisten van het Openbaar Ministerie College van Procureurs-generaal BRUSSEL College van Procureurs-generaal stelt jaarstatistiek 2014 van de correctionele parketten voor Persconferentie 2 april 2015 Het College van Procureurs-generaal publiceert vandaag, 2 april 2015, de jaarstatistiek 2014 van de correctionele parketten bij de rechtbanken van eerste aanleg. Deze jaarstatistiek biedt een kwantitatief overzicht van de instroom, uitstroom en stock. U kan de jaarstatistiek 2014 raadplegen op www.om-mp.be/stat. De instroom van strafzaken op de correctionele parketten is tussen 2009 en 2014 met 6% gedaald. Niettegenstaande deze globale afname is er een toegenomen instroom van een aantal specifieke materies zoals financiële dossiers, informaticabedrog, milieu en volksgezondheid. Het aantal zaken dat door de correctionele parketten tussen 2009 en 2014 werd afgesloten is met 7% gedaald, vnl. door de evolutie van het aantal zaken afgesloten via een zondergevolgstelling en door het dalende aantal rechtstreekse dagvaardingen en gerechtelijke onderzoeken beëindigd door een vaststelling voor regeling van de rechtspleging door de raadkamer. Daartegenover staat een opvallende toename van het aantal zaken afgesloten via betaalde minnelijke schikking of voltooide bemiddeling in strafzaken. De instroom van geopende of heropende strafzaken op de correctionele parketten is de voorbije jaren gedaald van 724.612 zaken in 2009 naar 681.996 zaken in 2014. Dit komt overeen met een afname van 6%. De instroom kende weliswaar een lichte toename tussen 2009 en 2011 (+1%), gevolgd door een afname tot 2014 (-7% t.o.v. 2011). Vooral het voorbije jaar was er een grote daling. In vergelijking met 2013 betrof het een afname van 3%. De evolutie van de instroom vertoont echter opmerkelijke verschillen naargelang de voornaamste tenlastelegging van de zaken 1. Zo is er tussen 2009 en 2014 onder andere een opvallende daling voor zaken met betrekking tot: vernielingen, beschadigingen en brandstichting (-36%), met o.a. vandalisme, graffiti; slagen & verwondingen (-11%); drugsdelicten (-8%), met weliswaar een opvallende stijging van 17% tussen 2012 en 2014; diefstal met geweld (-8%). 1 Een overzicht van de verschillende tenlasteleggingsrubrieken en de inbreuken die zij omvatten, vindt u op de website van de jaarstatistieken van de correctionele parketten (www.om-mp.be/stat) in de rubriek documentatie. College van Procureurs-generaal Ernest Allardstraat 42 1000 Brussel T 02/500 86 01 F 02/500 86 13 sa-as.colpg@just.fgov.be
Ondanks de globale afname van de instroom op de correctionele parketten toont onderstaande figuur aan dat er tussen 2009 en 2014 toch een toename was in volgende materies: volksgezondheid (+100%), met o.a. voedselveiligheid en rookverbod; informaticabedrog (+50%); milieu (+36%), met o.a. sluikstorten; financiële dossiers: financiële aangelegenheden (+9%), met weliswaar een opvallende daling van 17% van het aantal dossiers met betrekking tot fiscale fraude; heling en witwas (+19%). Figuur 1: Evolutie van de instroom van correctionele zaken, per type tenlastelegging (index 2 ) 220 200 180 160 volksgezondheid (+100%) informaticabedrog (+50%) milieu (+36%) heling & witwas (+19%) 140 120 financiële aangelegenheden (+9%) drugs & doping (-8%) 100 80 60 2009 2010 2011 2012 2013 2014 diefstal met geweld (-8%) slagen & verwondingen (-11%) vernielingen, beschadigingen en brandstichting (-36%) Het aantal strafzaken dat jaarlijks door de correctionele parketten wordt afgesloten, evolueert min of meer gelijk met de evolutie van de instroom. Tussen 2009 en 2010 was er een lichte toename van 719.695 naar 723.740 afgesloten zaken (+1%) om vervolgens te dalen naar 667.039 afgesloten zaken in 2014 (-8% t.o.v. 2010). Dit resulteert in een daling van de uitstroom met 7% in 2014 t.o.v. 2009. Uit onderstaande figuur blijkt dat tussen 2009 en 2011 de uitstroom van de correctionele parketten lager lag dan de instroom. In 2012 was de uitstroom echter hoger dan de instroom. Er werden dat jaar dus meer zaken afgesloten dan er binnenkwamen. In 2013 lagen instroom en uitstroom ongeveer op hetzelfde niveau terwijl in 2014 de uitstroom opnieuw lager lag dan de instroom. 2 Om een duidelijk zicht te geven op de evolutie over de tijd, wordt de index berekend waarbij het jaar 2009 als referentiepunt wordt gekozen. De index voor het jaar 2009 wordt dus vastgelegd op 100 en verdere stijgingen of dalingen worden als een proportie van deze referentie-index uitgedrukt. Een index van bijvoorbeeld 72 in 2014 betekent dus een daling van 28% op vijf jaar tijd. 2/7
Figuur 2: Evolutie van de instroom en uitstroom op de correctionele parketten 750.000 Instroom uitstroom 725.000 700.000 675.000 650.000 2009 2010 2011 2012 2013 2014 De evolutie van de uitstroom wordt hoofdzakelijk bepaald door het aantal zaken afgesloten via een zondergevolgstelling. Dit aantal is immers, na een toename tussen 2009 en 2010, met 8% afgenomen tussen 2010 en 2014. Binnen de zonder gevolg gestelde zaken valt vooral op dat de proportie zondergevolgstellingen omwille van opportuniteitsmotieven, waarbij strafvervolging niet opportuun wordt geacht, gedaald is van 34% in 2009 naar 30% in 2014. Zo lag onder meer het aantal zaken dat werd geseponeerd omwille van andere prioriteiten 24% lager in 2014 dan in 2009. Daartegenover staat wel dat er in 2014 ongeveer 53% meer zaken werden geseponeerd omwille van te weinig recherchecapaciteit dan in 2009. Dit houdt verband met de hierboven vermelde toename van het aantal zaken met betrekking tot specifieke (complexe) materies, die vaak gespecialiseerde kennis vereisen van zowel politiediensten als magistraten. De kleinere proportie zondergevolgstellingen op grond van een opportuniteitsmotief gaat gepaard met een stijging van de proportie zondergevolgstellingen omwille van andere motieven van 4% in 2009 naar bijna 8% in 2014. Deze toename van de zondergevolgstellingen omwille van andere motieven is bijna volledig toe te schrijven aan het groter aantal zaken dat is overgemaakt aan de ambtenaar belast met het opleggen van een administratieve geldboete. Het aantal zaken dat omwille van dit motief werd afgesloten is tussen 2009 en 2014 meer dan verdrievoudigd. Hoewel deze zaken als zonder gevolg geklasseerd worden, beoogt het Openbaar Ministerie dat aan deze zaken weliswaar niet op parketniveau wel degelijk een verder gevolg wordt gegeven door de administratieve ambtenaar. De proportie seponeringen op grond van een technisch motief tenslotte, waarbij strafrechtelijke vervolging niet mogelijk is (bv. wegens onbekende dader, onvoldoende bewijzen, geen misdrijf), is nagenoeg stabiel gebleven tussen 2009 en 2014. Tenslotte stellen we een verschuiving vast van de klassieke vormen van strafvervolging (rechtstreekse dagvaarding en gerechtelijk onderzoek) naar een meer intensieve uitstroom via alternatieve afhandelingsmogelijkheden. Er is immers een opmerkelijke toename van het aantal zaken afgesloten via een betaalde minnelijke schikking (+10% t.o.v. 2009) of via een voltooide bemiddeling in strafzaken (+19% t.o.v. 2009). Daartegenover staat een afname van het aantal 3/7
opsporingsonderzoeken afgesloten door een rechtstreekse dagvaarding (-11% t.o.v. 2009) en van het aantal gerechtelijke onderzoeken afgesloten via een vaststelling voor regeling van de rechtspleging door de raadkamer (-15% t.o.v. 2009), zo n vaststelling leidt bijvoorbeeld tot een verwijzing naar de correctionele rechtbank of tot een buitenvervolgingstelling van de verdachte. Wat betreft de doorlooptijden voor het afsluiten van de strafzaken door de correctionele parketten, valt op dat de gemiddelde duur voorafgaand aan het afsluiten van een gerechtelijk onderzoek via een vaststelling voor de raadkamer voor regeling van de rechtspleging gedaald is tussen 2009 en 2014, van 484 naar 443 dagen. Dit is een afname van 8%. Ook de gemiddelde duur voorafgaand aan een rechtstreekse dagvaarding is tussen 2009 en 2014 licht afgenomen met 2%. Niet alleen stromen er dus minder zaken uit via deze twee afsluitende beslissingen, de duur ervan is ook korter. Tenslotte hebben ook de zaken afgesloten door een betaalde minnelijke schikking een kortere gemiddelde doorlooptijd in 2014 dan in 2009. De duur tot het betalen van een minnelijke schikking bedroeg in 2009 nog gemiddeld 228 dagen terwijl dit in 2014 nog maar 161 dagen was (-29%). Deze gemiddelde doorlooptijd wordt echter ook bepaald door de snelheid van betaling door de verdachten. Eind december 2014 waren er 236.998 hangende zaken op de correctionele parketten. Dit is 8% minder dan eind 2009, toen er nog 256.947 zaken in behandeling waren. Deze afname is onder meer het gevolg van een technisch nazicht van de hangende zaken. Bijlagen: 1. Hoe de cijfers van het Openbaar Ministerie correct interpreteren? 2. Jaarstatistieken van de correctionele parketten: welk cijfermateriaal kan je online raadplegen? Vanaf vandaag (2 april 2015) is de jaarstatistiek 2014 van de correctionele parketten bij de rechtbanken van eerste aanleg en deze samenvattende nota beschikbaar op de website van het Openbaar Ministerie: www.openbaarministerie.be. Voor bijkomende inlichtingen en specifieke vragen over het cijfermateriaal of over de interpretatie ervan kan u terecht bij het College van Procureurs-generaal, via het e-mailadres sa-as.colpg@just.fgov.be. 4/7
Bijlage 1: Hoe de cijfers van het Openbaar Ministerie correct interpreteren? Het belang van een correcte interpretatie en contextualisering van de statistische gegevens van het Openbaar Ministerie kan niet genoeg benadrukt worden. Volgende principes zijn daarbij essentieel: De jaarstatistiek van de correctionele parketten is volledig en uitsluitend opgebouwd aan de hand van de gegevens geregistreerd door de correctionele afdelingen van de parketten bij de rechtbanken van eerste aanleg in het REA/TPI-informaticasysteem, hetgeen staat voor rechtbank eerste aanleg/tribunal de première instance. Bijgevolg ligt de kwaliteit en uniformiteit van deze registratiegegevens aan de basis van een betrouwbare en kwaliteitsvolle statistiek. Het cijfermateriaal van de statistisch analisten vormt dus slechts een beeld van wat door de correctionele parketten wordt geregistreerd en kan niet beschouwd worden als een weergave van de werkelijk gepleegde criminaliteit. De parketstatistieken vormen evenmin een middel om de werklast van de correctionele parketten te evalueren. Zij weerspiegelen weliswaar een deel van de activiteiten van de parketten, maar omvat niet het geheel van hun taken en activiteiten. Bovendien mag een evaluatie van de werklast geen abstractie maken van de complexiteit van de te behandelen zaken, noch van de middelen die aan de parketten ter beschikking worden gesteld voor de realisatie van de verschillende opdrachten die hen zijn toegekend. De evaluatie van de werklast van de verschillende geledingen van het Openbaar Ministerie wordt uitgevoerd door het Vast Bureau voor Werklastmeting en Organisatieontwikkeling binnen het College van Procureurs-generaal. De statistieken van het Openbaar Ministerie moeten gesitueerd worden binnen het conceptueel kader van de geïntegreerde criminologische statistiek. De doelstelling van zulke geïntegreerde statistiek is een zo volledig en coherent mogelijk inzicht te verschaffen in de gegevensstroom van feiten, zaken en personen die in de strafrechtsbedeling zijn opgenomen, vanaf het moment dat een proces-verbaal wordt opgesteld tot en met de strafuitvoering. Dit vereist de creatie van een statistisch instrument waarvan de verschillende onderdelen op elkaar zijn afgestemd en waarvan elk deel geënt is op een specifieke fase van de strafrechtsketen. 5/7
TRANSVERSALE ANALYSE Jaarstatistiek 2014 van de correctionele parketten Bijlage 2: Jaarstatistieken van de correctionele parketten: welk cijfermateriaal kan je online raadplegen? De jaarstatistieken van de correctionele parketten bij de rechtbanken van eerste aanleg kan men vanaf het jaar 2003 raadplegen via de website van het Openbaar Ministerie: www.om-mp.be/stat. Deze jaarstatistieken geven een globaal beeld weer van de opsporing en vervolging van strafzaken door de correctionele parketten. De basisgegevens zijn de registraties door de correctionele afdelingen van de parketten bij de rechtbanken van eerste aanleg in het REA/TPI-informaticasysteem. Enkel het parket van Eupen registreert geen dossiergegevens in het REA/TPI-systeem, bij gebrek aan een Duitstalige versie. De cijfergegevens zijn beschikbaar op drie verschillende aggregatieniveaus: nationaal, per rechtsgebied en per gerechtelijk arrondissement. De gegevens per gerechtelijk arrondissement worden gepresenteerd op basis van de indeling die van toepassing was voorafgaand aan de gerechtelijke hervorming die in werking trad op 1 april 2014. De jaarstatistiek van de correctionele parketten is opgedeeld in twee delen. In het eerste deel de transversale analyse worden de in- en uitstroom van de correctionele zaken per burgerlijk jaar geanalyseerd, in samenhang met de invloed die deze uitoefenen op de stock (d.i. het aantal hangende zaken) bij het begin en het einde van elk kalenderjaar. In het tweede deel van de jaarstatistiek de longitudinale analyse wordt telkens een cohorte geanalyseerd van zaken die tussen vijf en zes jaar oud zijn. Deze analyse bevat onder meer gegevens over doorlooptijden, uitgedrukt in aantal dagen dat aan een bepaalde beslissing voorafging. Deze longitudinale analyse wordt o.a. gepresenteerd aan de hand van twee stroomdiagrammen die de opeenvolging van de beslissingen weergeven op het niveau van de verdachte en op het niveau van de zaak. Hieronder geven we een schematisch overzicht van de tabellen en stroomdiagrammen die u kan raadplegen in de jaarstatistiek van de correctionele parketten: RUBRIEK TABEL BESCHRIJVING Algemeen 1 Hangende zaken Instroom van zaken Uitstroom van zaken overzicht van de correctionele zaken: hangende zaken op 01/01 en 31/12, nieuwe, heropende en afgesloten zaken 2 volgens jaar van instroom 3 volgens type tenlastelegging 4 naargelang minstens één vs. geen enkele gekende verdachte 5 volgens wijze van instroom 6 per type tenlastelegging 7 naargelang minstens één vs. geen enkele gekende verdachte 8 volgens wijze van instroom 9 afsluitende beslissing: aantal, percentage en gemiddelde duur die aan het afsluiten van de zaak voorafging 10 afsluitende beslissing per type tenlastelegging 11 zonder gevolg geklasseerde zaken: motief van seponeren 12 ter beschikking gestelde zaken: bestemmeling 13 rechtstreeks gedagvaarde zaken: type dagvaarding 14 zaken vastgesteld voor de raadkamer: beschikking van de raadkamer bij de eerste vaststelling voor regeling van rechtspleging 6/7
LONGITUDINALE ANALYSE Jaarstatistiek 2014 van de correctionele parketten Overzicht cohortes 15 vooruitgangsstaat op 31 december van elk jaar Stroomdiagrammen Kenmerken cohorte Stand op 31/12 Beslissingen Procedurefases 1 opeenvolging van beslissingen t.a.v. de verdachten 2 opeenvolging van beslissingen in de correctionele zaken 16 per type tenlastelegging 17 naargelang minstens één vs. geen enkele gekende verdachte 18 volgens wijze van instroom 19 in vooronderzoek: per type tenlastelegging 20 zonder gevolg: volgens motief van seponeren 21 zonder gevolg: per type tenlastelegging en volgens motief van seponeren 22 zonder gevolg: volgens voorafgaandelijke beslissing 23 voeging: per type tenlastelegging 24 voeging: naargelang vooruitgangsstaat van de moederzaak 25 betaalde minnelijke schikking: per type tenlastelegging 26 voltooide bemiddeling in strafzaken: per type tenlastelegging 27 gerechtelijk onderzoek: per type tenlastelegging 28 duur voorafgaand aan voorstel tot minnelijke schikking 29 duur voorafgaand aan voorstel tot bemiddeling in strafzaken 30 duur voorafgaand aan rechtstreekse dagvaarding 31 duur voorafgaand aan adiëren onderzoeksrechter 32 duur voorafgaand aan verwijzing door raadkamer 33 34 35 duur tussen adiëren onderzoeksrechter en eerste vaststelling voor de raadkamer voor regeling van rechtspleging duur tussen rechtstreekse dagvaarding en eerste vaststelling voor de correctionele rechtbank duur tussen eerste vaststelling voor de correctionele rechtbank en eerste vonnis uitgesproken door de rechtbank 7/7