PRO! Programma

PRO! Programma 2018-2022

2 Vernieuwing en Vooruitgang COLOFON Auteur: Progressieve Partij Aalten Tekeningen: Henk van de Luyt www.progressieve-partij.nl Facebook: Progressieve-partij-Aalten-Dinxperlo Twitter: @PP_Aalten secretariaat: Aad Bannink, Bonifaciusstraat 19, 7121 DS Aalten, 0613-188441 secretariaat@progressieve-partij.nl secretariaat fractie: Gerrit Migchelbrink, Oosterkerkstraat 14, 7121 AK Aalten, 0543-475864 of 0612596827 fractie@progressieve-partij.nl

Vernieuwing en Vooruitgang 3 Voorwoord Vernieuwing en Vooruitgang De Progressieve Partij staat voor verandering. Wij staan voor een nieuwe manier van politiek bedrijven. Voor een politiek waarin niet de winst op korte termijn centraal staat, maar ons gemeenschappelijke belang op de lange termijn. Wij staan voor eerlijk delen in plaats van hardvochtig bezuinigen. Wij staan voor verbinding, vertrouwen en hoop, in plaats van verdeeldheid tussen mensen. Voor optimisme in plaats van cynisme. De sociale gemeente De Progressieve Partij wil dat iedereen in onze gemeente een fatsoenlijk bestaan kan opbouwen. Iedereen moet kunnen meedoen, via een betaalde baan, vrijwilligerswerk of op school. Als het mensen zelf niet lukt om een baan te vinden, dan willen wij dat de gemeente helpt. Als je je baan verliest of ziek wordt, moet er een goed sociaal vangnet zijn. We staan positief tegenover een basisinkomen. Aalten laat mensen niet in de steek. We gaan uit van vertrouwen, niet van angst en achterdocht. Mensen gaan voor de regels. De Progressieve Partij vindt ook dat ieder kind een goede start en een eerlijke kans verdient. Om goed te kunnen leren op school, maar ook om te ontdekken wat zijn of haar dromen zijn. En in de zorg staan niet regels en structuren centraal, maar aandacht voor de mens. Er is ruimte om te kijken naar wat mensen kunnen en wat zij zelf willen. Bij een fatsoenlijk bestaan hoort ook dat iedereen kan wonen in een betaalbaar huis. De groene gemeente De Progressieve Partij wil dat onze kinderen kunnen opgroeien in een groene en gezonde gemeente. Wij willen dat kinderen zorgeloos buiten in het groen kunnen spelen en schone lucht kunnen inademen. Daarom kiezen wij voor schoon vervoer zonder uitstoot, voor landbouw zonder pesticiden en insecticiden, voor natuur in het buitengebied met ruimte om te spelen en te sporten, voor energiezuinige huizen en duurzaam opgewekte energie. Als we kiezen voor schone, groene en gezonde oplossingen, geven we straks een gezonde planeet en een evenwichtig klimaat door aan onze kinderen. De open gemeente De Progressieve Partij heeft vertrouwen in mensen. Wij geloven dat ieder mens zelf wat van zijn of haar leven wil maken en zelf wil bijdragen aan de eigen omgeving. Daarom geven wij ruimte aan betrokken burgers die hun omgeving groener, mooier of schoner willen maken. Daarom geven wij vertrouwen aan docenten, verpleegkundigen en andere professionals die mensen helpen. En daarom geven wij ruimte aan de wensen en mogelijkheden van mensen zelf, in plaats van de regels en structuren van organisaties blindelings te volgen. Daarom willen wij een transparante overheid met meer vormen van directe democratie, ook in de gemeente Aalten. Dat vergt een open bestuursstijl zonder achterkamertjes, vriendjespolitiek en dubbele petten. Waar maatwerk geen matswerk is. En waar het woord betrouwbaar door iedereen wordt voorgedaan.

4 Vernieuwing en Vooruitgang De praktijk De Progressieve Partij wil samen met andere gekozen fracties een raadsprogramma maken. Dit ontwikkelt zich in de komende vier jaar tot een maatschappelijk contract. Op basis hiervan worden maximaal drie wethouders door de raad gekozen. De Progressieve Partij wil graag deelnemen aan een college om ons programma te realiseren. Iedereen begrijpt dat je in een coalitie compromissen moet sluiten. Raadsprogramma en openbare onderhandelingen geven voor ons de grens daarvoor aan.

Vernieuwing en Vooruitgang 5 VOORWOORD 3 De sociale gemeente 3 De groene gemeente 3 De open gemeente 3 De praktijk 4 SAMENVATTING 7 Sociaal 7 Groen 8 Transparant 9 DE SOCIALE GEMEENTE 10 1A. Jeugdbeleid 10 1. Een kindvriendelijke openbare ruimte: 10 2. Jeugd betrekken en verantwoordelijkheid geven: 10 3. Problemen voorkomen, tijdig signaleren en aanpakken 10 1B. Onderwijs 11 1. Goed onderwijs in een goed schoolgebouw 11 2. Achterstanden aanpakken 11 3. Passend onderwijs voor iedereen 11 4. Kinderen leren omgaan met verschillen 11 5. Elke school is een vreedzame school; 11 Een levenlang leren 12 1C. Sport en recreatie 12 1. Goede sportvoorzieningen 12 2. Meer mensen in beweging: 12 1D.Duurzame economie en werk 13 1. Dienstverlening MKB 13 2. Innovatieve bedrijven 13 3. Steun voor coöperatief ondernemen 14 4. Duurzame bedrijventerreinen 14 5. Veelzijdige werkgelegenheid 14 6. Meer diensten van boeren 14 7. Gelijke kansen op de arbeidsmarkt 14 8. Gemeente, onderwijs en bedrijfsleven werken samen 14 1E. Inkomen en uitkering 15 1. Inwoners actief opzoeken en ondersteunen waar nodig 15 2. Iedereen doet mee in de samenleving 15 3. Armoede is uitgebannen in de komende vier jaar 15 1F. Participatie en werk 15 1. Dienstverlening afstemmen op de cliënt 15 2. De gemeente creëert een passend aanbod: 16 3. Uitvoering banenafspraak en Quotumwet 16 4. Versterking positie werknemers en werkzoekenden 16 1G. Zorg en welzijn 17 1. Zorg die past 17 2. Zelfstandig functioneren mogelijk maken 17 3. Zorg dichtbij: 18 4. Zorg voor en met elkaar (solidariteit) 19 1H. Duurzaam wonen 19 1. Iedereen een passende woning 19 2. Energiezuinig wonen 19 3. Voldoende kamers voor jongeren 19 4. Huurders worden goed beschermd 19 1.I. VN-Verdrag rechten mensen met beperking 19 1. Inclusieve Samenleving 19 2. Inclusief beleid is beleid voor iedereen 20 3. Toegankelijkheid de norm 20 4. Stap voor stap 20 5. Lokale Inclusie agenda 20 6. Informatie verstrekken inclusie 20 DE GROENE GEMEENTE 21 2A. Schone en gezonde leefomgeving 21 1. Schone lucht, water en bodem 21 2. Minder geluidsoverlast, lichthinder en zwerfafval: 21 3. Afval, grondstof in een lokaal kringloop economie 21

6 Vernieuwing en Vooruitgang 2B. Verkeer en vervoer 22 1. Voorrang voor de fiets: 22 2. Veilig te voet of op de fiets 22 3. Aantrekkelijk openbaar vervoer 22 4. De auto alleen als het moet: 22 5. Parkeren: 23 6. Schoon vrachtvervoer en slimme bevoorrading: 23 2C. Natuur en groen 23 1. Groen in de gemeente: 23 2. Schoon en veilig water 24 3. Buitengebied: Natuurinclusieve landbouw 24 4. Een gezonde en aantrekkelijke woonomgeving 25 2D. Klimaat en energie 25 1. Duurzaam wonen en bouwen 25 2. Energiezuinige bedrijven: 25 3. Duurzame maatregelen vanuit de gemeente 26 4. Routekaart klimaatbeleid: 26 3C. Openbare orde en veiligheid 29 1.Inzetten op preventie 29 2. Zo nodig repressie; 29 3. Het behoud van burgerlijke vrijheden 30 4. Brandweer en ambulance 30 3D. Internationaal 30 1. Denk mondiaal, handel lokaal: 30 2. Vluchtelingen en asielzoekers: 30 3E. De gemeente en haar inwoners 31 1. Samenwerken met bewoners van kernen en buurten: 31 2. Goede dienstverlening 31 3. Een transparant en integer bestuur 31 4. Werk maken van bestuurlijke vernieuwing 32 5. Achterhoek Sterk merk 32 3F. De gemeentelijke organisatie 33 1. Klantvriendelijkheid 33 2. Ambtenaar 2.0: 33 3. Scholing enz. 33 2E. Dierenwelzijn 27 1. Goede opvang, controle en handhaving 27 2. Goede informatie voor aanlijngebod 27 3. Beschermende maatregelen 27 4. Stimuleringsmaatregelen voor biologisch agrariërs 27 DE OPEN GEMEENTE 28 DE SOBERE GEMEENTE 34 4.1 Financiën 34 1.Uitgaven 34 2. Inkomsten 34 3.Lastendruk 34 4.Financieel beleid en dekking 34 3A. Diversiteit: iedereen is anders 28 1. Discriminatie voorkomen en bestrijden 28 2. Werken aan verdraagzaamheid 28 3B. Kunst en cultuur 28 1. Een bruisende,creatieve gemeente: 28 2. Ruimte voor kunstenaars 29 3. Meer aandacht voor kunst- en cultuureducatie 29 4. Behoud en promotie van cultureel erfgoed 29 5. Investeren in lokaal mediabeleid 29

Vernieuwing en Vooruitgang 7 Samenvatting De Progressieve Partij heeft een uitgebreid en onderbouwd verkiezingsprogramma. Hieronder een samenvatting van onze kernthema s: sociaal, groen en transparant in 11 speerpunten die weer uitgewerkt zijn in concrete acties. Sociaal In onze gemeente Aalten wonen mensen die moeite hebben de eindjes aan elkaar te knopen. Door allerlei oorzaken. De Progressieve Partij wil dat armoede de komende vier jaar wordt uitgebannen uit de gemeente. Wij werken samen met maatschappelijke organisaties om concrete hulp op de juiste plaats te krijgen. Geven hen ook mandaat. We vereenvoudigen en verminderen bureaucratie en regels voor de bijstand. We gaan daarbij uit van vertrouwen in plaats van angst en achterdocht. Nog altijd worden mensen uitgesloten door afkomst, leeftijd of beperking. De Progressieve Partij wil dat iedereen mee kan doen in de maatschappij. Iedereen krijgt gelijke kansen. We kijken naar mogelijkheden en niet naar beperkingen. Wij leven het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap strikt na. Wij zorgen samen met werkgevers voor voldoende werk voor mensen met een arbeidsbeperking; vereenvoudigen de regels. Wij willen goede zorg tegen fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden; stoppen met alfa. Iedereen krijgt de kans de regie over zijn eigen leven te houden. Ook al past dat niet helemaal binnen de regeltjes. De grootste uitdaging van de toekomst: de juiste woningen op de juiste plekken voor de juiste doelgroepen De Progressieve Partij werkt vanuit een woningbouwvisie voor de langere termijn; niet bouwen voor leegstand; stoplichtmodel mag innovatie en vernieuwing niet in de weg staan. Wij experimenteren met innovaties; tijdelijke om te zetten woningen: tiny houses, stage- en werkappartementen voor jongeren, tussenvormen (mantel)zorgwoningen, sociale huurwoningen, ook en juist voor lage inkomens. Wij zetten een bouwval- en sloopprogramma op met leegstandsbelasting en omzetting van één bouwval per jaar.

8 Vernieuwing en Vooruitgang Bewegen is gezond en verbindt. Steun aan organisaties en accommodaties is dan nodig. De Progressieve Partij vindt de instandhouding van sportaccommodaties (mede) een overheidstaak. Wij bouwen de privatisering af. Wij helpen sportorganisaties samen te werken en zich te ontwikkelen tot brede maatschappelijke clubs gericht op bewegen en meedoen (participatie). Het bedrijfsleven kan helpen. Gemeente stelt zelf ook mensen daarvoor aan. We behandelen sportorganisaties gelijkwaardig. Groen De opwarming van de aarde gaat in een razend tempo. De Progressieve Partij wil haast maken met plannen om Aalten energieneutraal te maken. Uiterlijk 2019 ligt er een plan van aanpak Aalten energieneutraal met concrete voorstellen hoe dat bereikt moet worden. We maken ruimte in de begroting voor de uitvoering van dat plan. Inclusief fondsen en subsidies. We maken ruimte op het gemeentelijk grondgebied voor zonne- en windenergie. Biodiversiteit zorgt voor meer insecten, vogels, planten. Natuur en milieu staan onder druk. De intensieve landbouw is hier mede de oorzaak van. De Progressieve Partij stimuleert overstappen naar natuurinclusieve landbouw. Wij ondersteunen maatregelen voor inkrimping van de veestapel. Wij willen minder mest op het land, strengere controle op mestfraude. Daarmee zorgen we voor versterking van biodiversiteit en een duurzame toekomst voor de landbouwsector. Het autogebruik moet minder en duurzamer. De Progressieve Partij zet in op meer fietsgebruik. Wij zorgen voor de aanleg van (kind)veilige fietsroutes. Wij ondersteunen innovaties in het openbaar vervoer. Wij helpen autodelen en elektrisch rijden meer mogelijk te maken. Er komt een nieuw afvalbeleidsplan. Meer aandacht voor het voorkómen van afval. De Progressieve Partij wil dat Aalten in 2030 een afvalloze gemeente is. Wij steunen een kringloop-economie om grondstoffen te sparen en afval te voorkómen. In 2024 is het asbest in het buitengebied opgeruimd. We steunen boeren en burgers die buiten de regelingen vallen.

Vernieuwing en Vooruitgang 9 Bomen zijn mooi, nemen CO2 op en temperen de zomerse hitte. Ze trekken vlinders, insecten en vogels aan. Zo wordt Aalten echt mooier. De Progressieve Partij wil een terughoudend kapbeleid; voor elke gekapte boom 3 terug. Wij zorgen voor meer groen in de kernen, zonder overlast voor rolstoelers e.d. Wij beschermen en leggen nieuwe houtwallen aan. Kunst en cultuur zijn het fundament én het resultaat van een beschaafde samenleving. Literatuur, poëzie, beeldende kunst, muziek scherpen de geest en voorkomen ouderdomsziekten. Leefbaarheid en het vestigingsklimaat in de gemeente zijn gebaat bij een modern kunst- en cultuuraanbod. De Progressieve Partij schept een inspirerend klimaat voor kunstbeoefening en kunstbeleving in de gemeente; we vragen bedrijven en burgers steun. Wij zorgen voor een actief aankoopbeleid en toereikende financiële steun voor kunst- en cultuurorganisaties en projecten. Transparant Er is al jaren sprake van een groeiende kloof tussen burger en politiek. Deels is dat de schuld van het handelen van bestuurders zelf. Zij handelen niet altijd transparant en maken zich soms schuldig aan vriendjespolitiek. De Progressieve Partij wil de komende periode experimenteren hòe deze kloof te verkleinen. Burgers meer dan nu betrekken bij de besluitvorming. Onder andere door burgertop, forums, referenda, enquêtes. Wij nemen initiatieven voor het opstellen van een raadsprogramma dat zich ontwikkelt tot een maatschappelijk contract : afspraken met de bevolking. De Progressieve Partij wil in de regio vergaand samenwerken aan Achterhoek sterk merk. Het gemeenschappelijk belang gaat hierbij boven het gemeentelijk belang. Wij eisen van bestuurders dat ze transparant en bestuurlijk betrouwbaar zijn: geen vriendjespolitiek of matswerk in plaats van maatwerk. Wij voeren een financieel beleid gebaseerd op de sterkste schouders, dragen de zwaarste lasten. Dat betekent dat hogere inkomens meer OZB betalen. Zeker het niveau van de omliggende gemeenten. Wij doen onderzoek naar zin en onzin van honden-, toeristen- en forensenbelasting. De Progressieve Partij is duidelijk over het financieel beleid. Onze wensen kosten geld. De huidige begroting is plm. 60 miljoen. Die stijgt in komende periode door nieuw progressief beleid naar 68 miljoen. We schuiven in de taken (personeel), doen dingen anders of niet meer: 2 miljoen; we halen 2 miljoen extra bij het Rijk op naast de autonome stijging van 3 miljoen. 1 miljoen komt uit hogere bijdragen van bedrijven en inwoners.

10 Vernieuwing en Vooruitgang De sociale gemeente 1A. Jeugdbeleid 1. EEN KINDVRIENDELIJKE OPENBARE RUIMTE: veilige buitenspeelplekken voor kinderen binnen 100 meter vanaf huis; minimaal 3% van de woonwijken buitenspeelplekken; in elke woonwijk een trapveldje; alle speelpleinen onderdeel van de openbare buitenspeelruimte; meer natuurspeelplaatsen; bouwspeelplaatsen en 'klooiplekken' bijv. omgeving sporthal Dinxperlo, voetbalvelden/grachthuys Bredevoort, De Maote (Groene Kamer) Aalten; veilige schoolroutes maar ook veilige (fiets)routes naar speelplaatsen, sportvelden en andere plekken voor jongeren; scholen, sportclubs en speeltuinverenigingen laten kinderen vooral buiten spelen; 2. JEUGD BETREKKEN EN VERANTWOORDELIJKHEID GEVEN: overleg met kinderen uit de buurt hoe de bestaande speelplekken worden onderhouden/ingericht; een jaarlijkse buurtschouw samen met bewoners en kinderen uit elke wijk; beter overleg met jongeren via bijv. een digitale interactieve jongerensite (jong-in) over vragen, behoeften en wensen; jongeren zelf inschakelen bij realisering daarvan; jaarlijkse lesprogramma s over democratie; opzetten jeugdraad, jeugdplatforms, kinder burgemeester; vanuit VN-verdrag speciale aandacht voor de bescherming van de rechten van kinderen en jongeren met een beperking. 3. PROBLEMEN VOORKOMEN, TIJDIG SIGNALEREN EN AANPAKKEN goed functionerend jongerenwerk; waarbij jongeren zelf betrokken worden; eigen ontmoetingsplekken ; inschakeling van bedrijfsleven en andere instellingen bij de programmering; uitvoerder Figulus; positie Centrum Jeugd en Gezin in de nieuwe Jeugdhulpstructuur bezien: in eerste instantie aansluiting bij de JongerenAdviesTeams; geen nieuwe, ingewikkelde structuren met zware overhead; een duidelijke en makkelijk toegankelijke (en anonieme) digitale component; in Aalten en Dinxperlo voorzieningen voor hangjongeren, te realiseren samen met jongeren en buurt; experimenteren met jongerenbuurtbemiddeling; pakket aansprekende, niet betuttelende maatregelen ter matiging alcohol- en middelengebruik (ook in hokken en keten); periodieke blaastesten bij ontmoetingsplaatsen voor jongeren; inschakeling jongeren bij idee-vorming hierover; handhaving Drank- en Horecawet; stappen zetten en maatregelen nemen die leiden naar een rookvrije gemeente.

Vernieuwing en Vooruitgang 11 1B. Onderwijs 1. GOED ONDERWIJS IN EEN GOED SCHOOLGEBOUW zoveel mogelijk scholen een brede school: gemeente stimuleert en ondersteunt; klimaat neutrale scholen; helderheid over de taak van gemeente en besturen; voldoende middelen voor de wettelijke huisvestingstaak; zeer tijdig inspelen op krimp, aantal leerlingen en fusies kleine scholen; kwaliteit van onderwijs staat daarbij voorop; niet alleen volgens de wettelijke normen, maar ook mogelijkheden voor onderwijskundige vernieuwingen; steun voor betere positie docenten; gelijke schooltijden voor alle basisscholen; gelijke vakantieperiodes alle scholen binnen de gemeente; meer overleg tussen gemeente, ouders en scholen over lesprogramma: hoe kunnen naast regulier onderwijsaanbod muziek-, zwem-, natuur- en milieu-, kunst en cultuureducatie en gezondheidsvoorlichting ondersteund worden? 2. ACHTERSTANDEN AANPAKKEN alle kinderen met een risico op achterstand in de Nederlandse taal in de voorschoolse educatie; borging van de doorlopende leerlijn; ontwikkeling integrale kind centra steunen; 3. PASSEND ONDERWIJS VOOR IEDEREEN alert op onterecht terugsturen naar speciaal onderwijs; zoveel mogelijk passend aanbod in Aalten; indien niet aanwezig: leerlingen en ouders faciliteren (lesmateriaal, extra kosten, reiskosten ook in voortgezet onderwijs vergoeden); Het VN-verdrag bepaalt dat ieder kind recht heeft op onderwijs en dat scholen toegankelijk moeten zijn voor alle leerlingen, dus ook voor kinderen met een beperking. 4. KINDEREN LEREN OMGAAN MET VERSCHILLEN Een actief anti-pest en anti-fast food beleid; voorbereiden op de echte wereld, aandacht voor mediawijsheid; in het lesseizoen 2018/19 start de gemeente met het basis- en voortgezet onderwijs de samenwerking op gebied van duurzaamheid waardoor leerlingen een bijdrage leveren aan de belangrijkste duurzaamheidsprogramma s (zoals Wijk van de Toekomst) van de gemeente; college- en raadsleden gaan zélf voor de klas; er komt een jongeren-greendeal met concrete doelen en monitoring; in gesprek met het onderwijs proberen maatschappelijke vorming en vrijwillige inzet voor de samenleving een belangrijker plek te geven in het basisonderwijs, maar ook bij het voortgezet onderwijs en het MBO, HBO en WO; samen met het onderwijs werken aan concrete stimuleringsprogramma s (bijv. maatschappelijke stages) waar wijken en buurten, inwoners en organisaties effect van zien; (burger)initiatieven helpen om optimaal gebruik te maken van de vernieuwing die jongeren met zich mee brengen. 5. ELKE SCHOOL IS EEN VREEDZAME SCHOOL; verschijnselen van discriminatie meteen bespreekbaar maken; projecten vredeseducatie stimuleren; basisscholen ook naar jaarlijks democratieprogramma.

12 Vernieuwing en Vooruitgang EEN LEVENLANG LEREN Iedere jongere op school of op een leerwerktraject; actieve aanpak schoolverzuim en uitval in voortgezet onderwijs. afspraken met bedrijfsleven over voldoende stage/leerplekken en mentorcoachtrajecten; bevordering volwasseneducatie en tweedekansonderwijs; intensieve cursussen Nederlandse taal voor inburgeraars, georganiseerd door de overheid. Naadloze overgang naar beroepsonderwijs of arbeidsmarkt (duale trajecten); inburgeringcursussen ook open voor EUmigranten; nieuwe programma s op het gebied van alfabetisering; taalmaatjes, taalcafé; ook werkgevers betrekken; via bedrijven meewerken aan doorgaande scholing i.v.m. sterk veranderende arbeidsmarkt, robotisering en verdwijnende beroepen (energie). 1C. Sport en recreatie 1. GOEDE SPORTVOORZIENINGEN de sportvoorzieningen in de gemeente zijn op orde; nieuwe investeringen afzetten tegen toekomstige behoefte (SVD-DZSV); we ontkomen niet aan vermindering en vooral samenwerking; uitgebreide ondersteuning van besturen in de noodzakelijke transities; projecten à la "scholder an scholder", maar ook ondersteunings- en servicebureau; verenigingsloket: inhoudelijke ondersteuning van (sport)verenigingen bij kwesties als vrijwilligersbeleid, kadervorming, subsidies, alcoholmatiging, samenwerking en cross-over activiteiten; clustering rond accommodaties; steun aan programma's van initiatieven als Sportpark Zuid als buurtcentrum-zonderdak; stoppen met de gekunstelde privatiseringsconstructies : instandhouding sportaccommodaties is medeoverheidstaak. 2. MEER MENSEN IN BEWEGING: Meer jongeren aan het sporten en toename van het aantal jeugdleden van sportverenigingen; herinvoering van de breedtesportimpuls: een kennismakingsprogramma met alle sporten samen met verenigingen; binnen de naschoolse opvang krijgt sport een grotere plaats in samenwerking met sportverenigingen; ondersteuning van de sportverenigingen bij het ontwikkelen van programma s voor diverse doelgroepen: jonge kinderen, ouderen/senioren, mensen met een beperking; sport, bewegen en beweegzorg nauwer verbinden met de uitvoering van WMO, Jeugdwet, Gezondheidswet en Armoedebeleid (sport en bewegen als preventief middel voor een gezonde leefstijl); Binnen terreinen als cultuur, recreatie, sport, uitvoering geven aan het VNverdrag;; bevorderen van professionaliteit van sportaanbieders om kwetsbare doelgroepen te kunnen begeleiden;

Vernieuwing en Vooruitgang 13 betere samenwerking tussen onderwijs, zorgpartijen, fysiotherapeuten, GGD s, buurt-sportcoaches, professionals in integrale kind centra en sportprofessionals; ruimte bieden voor innoverende en aansprekende(sport)initiatieven vanuit de samenleving, burgers, sportverenigingen en bedrijfsleven; mogelijkheid tot meebeslissen over sport om daarmee burgerinitiatieven en burgerkracht te stimuleren via binnensport en bewegen; stimuleren en ondersteunen van de ontwikkeling van sportverenigingen naar vitale, open en maatschappelijk georiënteerde sportorganisaties (open clubs), zodat zij hun maatschappelijke rol kunnen oppakken of uitbreiden; voldoende gratis toegankelijke recreatiemogelijkheden. innovatie en smart industries aantrekken als spin off van Beele; toerisme als economische pijler; kleinschaligheid en ecotoerisme hebben de voorrang; landschap en Achterhoekse cultuur als vestigingsfactor; ook op de lokale klanten gericht: doe sociaal: koop lokaal; goede invulling supermarkt Dinxperlo in kernwinkelgebied (parkeren ondergronds?); maatregelen tegen parkeeroverlast bij huidige supermarkt; leegstandbestrijdingsplan in uitvoering nemen; opstellen actuele detailhandelsvisie i.r.t. snel veranderend consumentengedrag; aansluiten bij en leren van Retail deals; 1D.Duurzame economie en werk 1. DIENSTVERLENING MKB uitbreiding bedrijvenloket met informatie over huisvesting, financiële ondersteuning en netwerkvorming; halfjaarlijks ondernemerspanel; opbrengsten bedrijfsbezoeken in beleid; rapportage aan de raad; aandacht voor schuldhulpverlening kleine ondernemers/agrariërs; samen met ondernemers en pandeigenaren het bestaande kernwinkelgebied concentreren en vitaal houden; een onafhankelijk winkelstraatmanager die verbindt, stimuleert en informeert en makelt; promotie van klimhuren in centra; omgevingsverbeteringsprogramma, bedrijveninvesteringszone; uitbreiding van mogelijkheden werken aan huis; marketingplan voor de gemeente opstellen, uitvoeren en bewaken: waar is gemeente Aalten goed in: horeca kern Aalten; grens kern Dinxperlo, cultuur kern Bredevoort; 2. INNOVATIEVE BEDRIJVEN aansluiting bij regio-initiatieven om innovatie gericht op duurzaamheid te stimuleren (o.a. bekendmaken innovatievouchers,); samenwerking zoeken met innovatieve bedrijven over de grens; samenwerkingsmogelijkheden in kaart laten brengen van clusters voor onderlinge leveringen dienstverlening;

14 Vernieuwing en Vooruitgang bevorderen van innovatie en ondernemerschap door o.a. aansluiten bij innovatiehub Beele; steunen van startende ondernemers; zowel vanuit een gemeentelijke uitkeringssituatie als daarbuiten en bestaande sociale en economische fondsen te combineren. 3. STEUN VOOR COÖPERATIEF ONDERNEMEN samen met andere Achterhoekse gemeenten een regionaal investeringsfonds opzetten met als doel innovatie en werkgelegenheid bevorderende bedrijven een steuntje in de rug te geven; nieuwe vormen van ondernemen: social firms, coöperatieven; programma social return on investment opzetten en uitvoeren. 4. DUURZAME BEDRIJVENTERREINEN meer aandacht voor duurzaamheid op de bedrijfsterreinen; over bedrijvenparken maken we regionale afspraken; Achterhoek beschouwen als één acquisitiegebied en één regio, niet meedoen met benepen lokalisme; uitbreiding van bestaande bedrijven bij voorkeur op lokale terreinen, extra eisen aan duurzaamheid; grote nieuwvestigers op regionale terreinen; revenuen ook bij regiogemeenten. 5. VEELZIJDIGE WERKGELEGENHEID aansluiten bij de veelzijdige vraag naar arbeid; ook voor elementaire beroepen; innovatie in techniek en zorg zorgt voor banen voor hoogopgeleiden; zorg (care), toerisme, bouw en techniek op mbo-niveau; steentje bijdragen aan oplossing van de mismatch. 6. MEER DIENSTEN VAN BOEREN inzetten en promoten (afnemen) van groene en blauwe diensten; krimp van de veestapel stimuleren en op zoek gaan naar onderscheidende winst opleverende activiteiten, bijv. duurzame energieproductie, toerisme; 7. GELIJKE KANSEN OP DE ARBEIDSMARKT arbeidsmarkt benaderen als de regionale Achterhoekse arbeidsmarkt; Werkbedrijf, Werkplein, Laborijn en commerciële partners werken voor die regionale arbeidsmarkt; arbeidsmarkt is inclusief: mensen met beperkingen krijgen evenzoveel kansen en voor hen wordt de wettelijk beschikbare ondersteuning ingezet; wettelijk instrumentarium aanvullen waar nodig niet meewerken aan de race tot the bottom: werken moet lonen. 8. GEMEENTE, ONDERWIJS EN BEDRIJFSLEVEN WERKEN SAMEN bestaande goed werkende initiatieven blijven steunen en uitbreiden (technasia, techniekdagen); meer regionale invloed op beroepsonderwijs; de (EU)regionale samenwerking op gebied van scholing, toerisme, bedrijven blijven ondersteunen; meer tastbare resultaten, outcome: aansluiten bij nieuwe landelijke mogelijkheden (deelcertificaten, perspectiefjaar, vergroting BBL-plekken)

Vernieuwing en Vooruitgang 15 1E. Inkomen en uitkering 1. INWONERS ACTIEF OPZOEKEN EN ONDERSTEUNEN WAAR NODIG afstemming tussen initiatieven die mensen (willen) ondersteunen; verbetering in doorverwijzing en kennis van sociale kaart; één gezin, één plan, één ondersteuner; meer aandacht voor groepen die niet meer meedoen ; tegengaan van de tweedeling in de samenleving. 2. IEDEREEN DOET MEE IN DE SAMENLEVING meer mensen duurzaam aan het werk en minder mensen langdurig in de uitkering; een goed en verantwoord programma voor maatschappelijk participatie voor mensen die (nog)niet toe zijn aan re-integratie op de arbeidsmarkt; voorkeur voor die programma's die doelstellingen van WMO en Participatiewet aan elkaar verbinden; financiering van maatschappelijke participatie bij voorkeur via WMO en Welzijnsmiddelen; geen algemeen verplichte tegenprestatie voor iedereen. 3. ARMOEDE IS UITGEBANNEN IN DE KOMENDE VIER JAAR een activerend armoedebeleid; nadruk op (dreigende) armoede onder kinderen; voorkeur voor verstrekking in voorzieningen boven ongerichte financiële steun; volledige benutting kindpakket en andere extra middelen vanuit het Rijk; inschakeling intermediaire organisaties als Stichting Leergeld; ophoging van de norm naar 130% van het geldend minimum, armoedeval voorkomen; meer samenwerking met de samenleving; aparte aandacht voor ouderen en armoede (life-events); signalerend huisbezoek; aandacht voor werkende armen en hoge zorgkosten; signaleer tweedeling in de samenleving; schuldhulpverlening en schuldsanering gericht op preventie; onderbrengen in de één gezin-één plan-aanpak; toegang en integrale dienstverlening op lokaal niveau; Stadsbank alleen voor budgetbeheerrekeningen en schuldsanering; buiten de deur houden van commerciële en louche bewindvoerders; toegang verruimen ook voor kleine ondernemers; project overnemen problematische schulden onderzoeken; duurzaamheidsleningen ook voor mensen met BKR-aantekening. 1F. Participatie en werk 1. DIENSTVERLENING AFSTEMMEN OP DE CLIËNT strijd tegen de bureaucratie van de participatiewet; experimenten met regelluwe sociale bijstand en basisinkomen; omslag van wetgeving gebaseerd op wantrouwen en controle naar vertrouwen in wat mensen wèl kunnen;

16 Vernieuwing en Vooruitgang erkenning van en vertrouwen in de professionaliteit van de uitvoering in plaats van algemene verplichtende regels in het sanctiebeleid; harde aanpak van echte fraude. eenduidige werkgeversbenadering: één contactpersoon voor werkgevers bij Werkplein en Laborijn; integrale dienstverlening (scholing, werkervaring, schuldhulpverlening, trajectbegeleiding) voor cliënten; dienstverlening dichtbij. 2. DE GEMEENTE CREËERT EEN PASSEND AANBOD: geen wachttijden voor scholing, werk of stageplaatsen; voldoende werkervaringsplaatsen, leerwerkplekken e.d. in voorraad bij gemeente en instellingen; werkgevers via gemeentelijke contacten ook oproepen plaatse beschikbaar te stellen; flexibele instroommomenten bij scholingsprogramma's; meer leerling-plaatsen en BBL-trajecten in de technische beroepen; een werkgeversservicepunt waar deze mogelijkheden gebundeld worden; de sterk teruglopende P-middelen bij voorkeur inzetten op re-integratie naar betaald werk; mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt zijn aangewezen op maatschappelijke participatie via reguliere welzijns- en middelen uit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning; daarop ook de instrumenten loonkostensubsidie, no-risk-polis en job coaching inzetten; tegelijkertijd voor de VSO-Pro-schoolverlaters. een eerlijke verdeling van de garantiebanen in de arbeidsmarktregio; zo mogelijk in een pool-constructie; in overleg met werkgevers een goede mix van de in te zetten instrumenten (jobcoaching, loonkostensubsidie, no-riskpolis) waarbij er tevens sprake is van een gezamenlijke (ook financiële) verantwoordelijkheid; gemeente voldoet aan eisen Quotumwet; In het VN verdrag staat dat personen met een handicap net als iedereen, het recht hebben om met werk dat zij zelf hebben gekozen, in hun levensonderhoud te voorzien; Arbeidsmarkt en werkomgeving horen niemand uit te sluiten en moeten toegankelijk zijn voor personen met een handicap. 3. UITVOERING BANENAFSPRAAK EN QUOTUMWET de door de werkgevers beschikbare gestelde banen in het kader van de banenafspraak in de eerste plaats geschikt maken voor de doelgroep (ex) Wajong (jeugdigen met een arbeidsbeperking); 4. VERSTERKING POSITIE WERKNEMERS EN WERKZOEKENDEN gemeente en Werkplein bieden arrangementen en persoonlijke dienstverlening voor 50-plussers; positie van werknemers en werkzoekenden wordt versterkt door: investeren in méér echte banen; geen onnodig flexwerk bij de gemeente;

Vernieuwing en Vooruitgang 17 inzetten op het behoud en gebruik van de kennis en infrastructuur van de sociale werkvoorziening ; sociaal aanbesteden; duurzame garantiebanen; stop werken zonder loon en verdringing van betaald werk; uitkeringsgerechtigden niet als tweederangsburgers behandelen; investeren in de basisvaardigheden. 1G. Zorg en welzijn 1. ZORG DIE PAST ook mensen met een beperking of zorgbehoefte moeten de baas kunnen zijn over hun eigen leven; ze moeten actief kunnen deelnemen aan de samenleving: dat moet centraal staan; niet de voorzieningen of de regelingen; steun en deelname aan prokkeldagen, cliënten organisaties, initiatieven voor het VNverdrag voor gehandicapten; seniorvriendelijke samenleving; eigen regie van de cliënt: optimale keuzevrijheid binnen zekere financiële grenzen; persoonsvolgend budget kan daarbij helpen; persoonsgebonden budget als volwaardige voorziening aanbieden en controleren; bij de Jeugdzorg investeren in duurzame contacten tussen bestuurders en medewerkers van zowel overheid als instellingen; werken in een gebiedsgerichte aanpak (per kern, buurtschap, wijk) vanuit sociale wijkteams Jeugd & Gezin; zorgzekerheid voor (ouders van) cliënten en werkzekerheid van medewerkers; investeren in vroeg-signalering en preventie; elk kind recht op een veilige omgeving waar het zonder angst op kan groeien; een beweging maken waarin medewerkers van gespecialiseerde jeugdzorg eerder ingezet kunnen worden, waardoor het beroep op duurdere zorg voorkomen kan worden. Garantie aan ouders dat de vraag naar (gespecialiseerde) hulp niet vanwege louter financiële argumenten geweigerd wordt. helderheid over trajecten, kosten en noodzaak daarvan (sturingsinformatie); betere contacten met huisartsen; aandacht voor problematiek 18-/18+; in specifieke gevallen koppelen aan Jeugdwet en WMO (begeleiding) voor doorgaande ondersteuning na 18 jaar; aanhaken bij pilots voor kwalificatieplicht tot 23 jaar. 2. ZELFSTANDIG FUNCTIONEREN MOGELIJK MAKEN passend woningaanbod (aanleunwoning, aangepaste woningen, beschermd en begeleid zelfstandig wonen); mogelijkheid voor mantelzorgers in de buurt; zinvolle dagbesteding activiteiten, die ook maatschappelijk rendement op kunnen leveren (verkoop producten, ophalen spullen, boodschappenservice); voldoende stageplaatsen, werkervaringsplaatsen in bedrijven en bij de gemeente voor deze groep; dagbesteding activiteiten combineren en integreren in andere beleidsvelden: onderwijs, bedrijfsleven, overheid en instellingen; waar mogelijk combineren met maatschappelijke participatie van werkzoekenden; verdringing tegengaan.

18 Vernieuwing en Vooruitgang 3. ZORG DICHTBIJ: van 'zorgen voor' naar 'zorgen dat en met': naar mensen luisteren en ze ook de kans geven het zelf weer te proberen, met steun van hun omgeving. Dat betekent wel dat we als overheid en gemeenschap accepteren dat iemand het soms niet gelijk zelf redt of helemaal niet mee wil doen; vooral inzetten op preventie van ziekte en zorg door zelfredzaamheid, een gezonde leefstijl en sociale samenhang te bevorderen; werken aan rust en veiligheid voor kwetsbare burgers. De ingrijpende veranderingen die de rijksoverheid veroorzaakt, hebben op kwetsbare groepen een enorme impact; een echt inclusieve samenleving; kennis en contact zijn daarbij belangrijk voor het begrip van mensen en kan stigmatisering tegengaan; een moderne campagne starten om alle inwoners bewust te maken over wat een inwoner van de gemeente Aalten met een psychiatrische aandoening, verstandelijke beperking of een niet aangeboren hersenletsel wel kan en wat niet. Vaak is dat van de buitenkant niet te zien; bewustwording dat er grenzen zijn aan eigen kracht en zelfredzaamheid in deze ingewikkelde samenleving; wegwijzer naar onafhankelijke cliëntondersteuning, steun aan ervaringsdeskundigen; het aantal mensen met dementie stijgt, dat is een zwaar gelag voor mantelzorgers: intensivering programma dementievriendelijke gemeente waarin iedereen kan helpen: van winkeliers, sportvereniging tot gemeenteloket; verminderen van de bureaucratie; heldere informatie over de veranderingen in het zorgstelsel; uitgaan van het principe één huishouden, één plan, één hulpverlener, één budget; vertrouwen in de professional die vanuit een huishouden als beste weet wat er aan de hand is en wat nodig is om mensen zo goed mogelijk te laten meedoen in de samenleving; pilots met ICT-middelen om het leven voor mensen met een beperking zo normaal mogelijk te maken; samenhang aanbrengen in de drie decentralisaties en passend onderwijs, leidend tot een systeem van regionale maatschappelijke aanbesteding in deze raadsperiode. stoppen van de race to the bottom v.w.b. tarieven en lonen; right to challenge invoeren bij oplossen problemen; niet elke pensionado is zorgbehoeftig: aanboren en inschakelen van het zilvergrijze kapitaal; active-aging-beleid; steun voor vrijwilligersorganisaties die soms moeite hebben veranderingen bij te benen. netwerken opzetten waarin moderne besturen andere besturen als voorbeeld dienen en besturen elkaar helpen. Netwerken waar ook het bedrijfsleven in participeert; verenigingsloket en directe contactpersonen voor verenigingswerk bij de gemeente.

Vernieuwing en Vooruitgang 19 4. ZORG VOOR EN MET ELKAAR (SOLIDARITEIT) beter integreren van het VN verdrag inzake de rechten van personen met een handicap bij de beleidsvorming en planning van nieuwe gebouwen, wegen en parken etc.; oog voor het feit dat aan de draagkracht van mantelzorgers en vrijwilligers een grens zit. Zij moeten zich gesteund voelen en zelf ook daadwerkelijk een goede ondersteuning krijgen, bijv. via het VIT. Maar ook materieel (bijv. huishoudelijke hulp); normale Cao-lonen voor medewerkers in de zorgsector; geen zaken doen met alfa-bureaus. betere spreiding gezondheidsvoorzieningen w.o. apotheek; innovatieve zorgconcepten en organisatievormen stimuleren; vooral van onderop en gericht op verbindingen tussen de drie D s: jeugd, WMO en participatie. 1H. Duurzaam wonen 1. IEDEREEN EEN PASSENDE WONING experimenten met woonvormen tussen zelfstandig wonen en een verzorgings- of verpleegtehuis: groepswonen voor ouderen of Centraal Wonen projecten, tijdelijke huisvestingsvormen, hofjes; ruimte voor innovatie: stoplichtmodel legt teveel de nadruk op het bestaande behouden; transformatie en experiment toestaan; inspelen op maatschappelijke ontwikkelingen (saamhorigheid; identiteit); voldoende goedkope huurvoorraad; ook aandacht voor jongeren met lage inkomens; bouwval-sloopprogramma opzetten met minimaal één bouwval opruimen of transformeren per jaar. mensen met een beperking hebben het recht om zelfstandig te wonen en deel uit te maken van de maatschappij. Hulp bij het vinden van een geschikte (aangepaste) woning; 2. ENERGIEZUINIG WONEN Energieafspraken met woningcorporaties: in 2030 jaar hele voorraad duurzaam; woonlastenwaarborg. 3. VOLDOENDE KAMERS VOOR JONGEREN Omzetten winkelpanden naar (tijdelijke) woonvormen voor jongeren; bijv. omgeving station Aalten 4. HUURDERS WORDEN GOED BESCHERMD toegang ook voor laagste inkomens; geen gettovorming; woonlastenonderzoek met speciale aandacht voor mensen met lage inkomens. 1.I. VN-Verdrag rechten mensen met beperking 1. INCLUSIEVE SAMENLEVING werken naar een samenleving waar iedereen kan meedoen en niemand gediscrimineerd of uitgesloten wordt; voorzieningen en diensten moeten toegankelijk zijn voor iedereen; het denken in mogelijkheden en oplossingen en i.p.v. onmogelijkheden;

20 Vernieuwing en Vooruitgang op een andere manier kijken naar mensen met een beperking en hun positie in die samenleving. 2. INCLUSIEF BELEID IS BELEID VOOR IEDEREEN bij het schrijven en van nieuw beleid, nadenken over welke gevolgen die maatregelen hebben voor mensen met een beperking; zoveel mogelijk werken met algemeen beleid, voor iedereen. Alleen wanneer dit niet kan, moet er een apart beleid komen; drempels in onze gemeente wegnemen, letterlijk en figuurlijk. beleid en verordeningen worden voortdurend getoetst aan het VN-verdrag; inspraak van diegenen die het beleid aangaan, zij kunnen vertellen waar zij drempels in de samenleving tegenkomen en evt. oplossingen aandragen. 3. TOEGANKELIJKHEID DE NORM Toegankelijkheid de norm, ontoegankelijkheid de uitzondering; fysieke toegankelijkheid verbeteren van b.v. vervoer, scholen, winkels, sportgelegenheden, uitgaansgebieden, recreatie en het station. informatie toegankelijk maken voor iedereen. Gemeentelijke brieven, folders en website moeten toegankelijk zijn. Hierbij o.a. rekening houden met mensen die doof, slechtziend of blind zijn. Maar ook voor mensen met dyslexie, autisme, laaggeletterdheid, verstandelijke beperking, psychische aandoening of een vorm van dementie hebben; sociale toegankelijkheid, hiermee voorkomen van uitsluiting, onprettige bejegening, of discriminatie. 4. STAP VOOR STAP stap voor stap werken aan het wegnemen van drempels in de samenleving; alle verandering kan niet in een keer maar er moet wel vooruitgang komen. 5. LOKALE INCLUSIE AGENDA het opstellen van de lokale inclusie- agenda met prioriteiten in samenspraak met brede vertegenwoordiging van inwoners, bedrijven, scholen, clubs & verenigingen, zorg & welzijn; deze agenda beslaat naast fysieke, sociale en digitale toegankelijkheid eveneens arbeid, onderwijs, wonen, goederen en diensten, verkeer en vervoer, zorg, ondersteuning, sport en cultuur; een nulmeting doen en in beeld brengen wat al geregeld is en in overeenstemming met het VN-Verdrag; aan de hand hiervan, een plan opstellen welke zaken vragen om nieuw beleid of maatregelen; hierbij mensen met een beperking of organisaties van mensen met een beperking betrekken; periodiek één integraal plan maken voor de lokale implementatie van het VN-verdrag. Dit moet een plan zijn dat betrekking heeft op het gehele sociale domein; de uitvoering van alle wetten en regels binnen de gemeente moeten in overeenstemming komen met het VN- Verdrag. 6. INFORMATIE VERSTREKKEN INCLUSIE verstrekken van informatie aan inwoners, plaatselijke organisaties en de eigen gemeentelijke organisatie; bekendheid geven aan de inclusieve samenleving en bewustwording; publiciteitsacties gericht op bewustwording; bedrijven en maatschappelijke organisaties hiermee motiveren tot het benoemen van activiteiten om de beginselen uit het Verdrag geleidelijk te verwezenlijken; het VN verdrag is niet vrijblijvend.

Vernieuwing en Vooruitgang 21 De groene gemeente 2A. Schone en gezonde leefomgeving 1. SCHONE LUCHT, WATER EN BODEM beleid gericht op vermindering CO2 uitstoot, meetgegevens beschikbaar stellen; samenwerking Waterschap in duurzaamheidsprojecten; geen Kiesbau of schaliegas-of CO2-opslagboringen; aanpak houtstoken en overige fijnstofproductie; stoppen gifgebruik. 3. AFVAL, GRONDSTOF IN EEN LOKAAL KRINGLOOP ECONOMIE afspraken met ROVA over verbeterde gescheiden inzameling van hernieuwbare grondstoffen; kritische evaluatie van opstelplaatsen, ondergrondse containers en grootte van de containers; nieuwe afspraken aannamebeleid kringloop; vergoeding voor ophalen grof tuinafval/grofvuil betalen; samen met bedrijfsleven meer inzetten op afvalpreventie (bijv. voorlichting op de stortplaats); i.s.m. supermarkten en fastfood; meer regionale producenten; deelname en inzet op innovaties richting hernieuwbare grondstoffen uit reststromen en Cradle-to-Cradle; gemeente als voorbeeldfunctie; inzetten op een afvalvrije gemeente in 2030. In 2020 heeft elke inwoner maximaal 100 kilo huishoudelijk restafval en ligt het scheidingspercentage op 75%; nieuw afvalbeleidsplan opstellen met het concrete pad, inclusief de te nemen maatregelen, om in 2025 naar 25 kg restafval te gaan en in 2030 naar een afvalvrijegemeente te komen. Dit plan wordt uiterlijk 2019 aan de raad voorgelegd. 2. MINDER GELUIDSOVERLAST, LICHTHINDER EN ZWERFAFVAL: intensiever veegprogramma bebouwde kommen; sanering verkeersborden; meldpunt graffiti en zwerfvuil; meer opschoondagen, nieuwe vormen van sancties bij zwerfafval; meer handhaving en hogere boetes; vergunningaanvragen voor activiteiten die stilte of duisternis verstoren uiterst terughoudend verstrekken; houtrookkachels ontmoedigen; uitbreiding rookvrije plaatsen.

22 Vernieuwing en Vooruitgang 2B. Verkeer en vervoer 1. VOORRANG VOOR DE FIETS: prioriteit voor fietsers en voetgangers bij de (her)inrichting van de wijken; vrij liggende fietspaden en fietssuggestiestroken op de aanrij-routes in Dinxperlo en Aalten; samen met provincie verbetering fietsroute Varsseveld-Winterswijk v.v; samen met alle scholen een plan maken, voor veilige schoolroutes en schoolomgevingen; (stopverbod binnen 50-100 m.); stimuleringsprogramma voor ouders die hun kinderen per fiets of wandelend naar school brengen; beloningssysteem fietsgebruik voor werknemers ondersteunen; uitbreiding fietsstraten bijv. van Kobus naar centrum van Aalten; Veiliger maken en voorlichting over fietsstraat en uitbreiding in Dinxperlo; stallingmogelijkheden uitbreiden bij het begin van de kernwinkelgebieden; meer (recreatie)fiets- en wandelpaden in het buitengebied bijv. over oude kerkepaden. 2. VEILIG TE VOET OF OP DE FIETS naleving VN-verdrag gehandicapten; doorgaan met Brede Stoep; verkeerseducatie voor diverse doelgroepen (kinderen, senioren); obstakelvrije centra en strikte handhaving daarop; permanente acties gericht op fietsverlichting, veilig materiaal en gedrag; meer inschakeling van vrijwilligers daarbij; parkeren op de stoep tegengaan. handhaving en waar nodig uitbreiding buurtbusschema; routes zo dicht mogelijk langs centra; goede directe verbindingen met ziekenhuizen en verpleegtehuizen. betere benutting en afstemming doelgroep vervoer ZOOV, regiotaxi en buurtbus; combineren waar mogelijk; alternatieven voor dorpsdeelauto opzetten; meldpunt OV instellen voor suggesties; acties om gebruik te stimuleren (zgn. launching customer); toilet op station onderhouden en open; meer openbare toiletten in de kernen. 4. DE AUTO ALLEEN ALS HET MOET: blijvend werken aan weren van ongewenste auto s in de winkelcentra; in de kernen max. snelheid 30 km per uur, ook op de binnenring en aanvoerstraten; in het buitengebied overal 60 km per uur; meer stimuleren autodelen vooral in de kleine kernen (buurtauto) en stimuleren oplaadpunten elektrische auto s; carpoolplaats aan de N318; handhaving op snelheid en foutief parkeren versterken, matrixborden uitbreiden; geen gevaarlijke stoffen in of door de kernen; geen dure rondweg of bypass Beggelderdijk Dinxperlo; verwijzing (suggestieborden) verbeteren; Behoud van de weinige zandwegen; 3. AANTREKKELIJK OPENBAAR VERVOER blijven investeren in fijnmazig openbaar vervoer: buurtbussen, aansluiting trein; busvervoer naar Bocholt stimuleren;

Vernieuwing en Vooruitgang 23 5. PARKEREN: voldoende parkeerplaatsen rond de centra met looplinten daar naar toe; inrichten met grastegels en groen; voldoende invalidenparkeerplaatsen op korte loopafstand in centra en wijken; extra handhaving waar parkeren een probleem is voor hulpdiensten en minder validen. 6. SCHOON VRACHTVERVOER EN SLIMME BEVOORRADING: logische laad- en losplaatsen, venstertijden; experiment met hubs of verzamelpunten pakjes (fietskoeriers of afhaalpunten); in de begroting van 2019 en verder zijn middelen opgenomen voor planvorming en uitvoering van duurzaam vervoer; gericht op de eigen organisatie, op bevoorrading, speciaal groepsvervoer én op de laadinfrastructuur en het stimuleren van elektrische mobiliteit van huishoudens. 2C. Natuur en groen 1. GROEN IN DE GEMEENTE: versterking van groen in de kernen. (de parels in het dorp Aalten, parkzone in Bredevoort, Welinkbos in Dinxperlo); gras meer vervangen door vaste planten en struiken; mulchen in plaats van schoffelen; betere bescherming waardevolle en monumentale bomen; niet meer knabbelen aan de groenstructuurplannen binnen gebied; behouden van de gemeentelijke Groene Hoofdstructuur; spoedige realisatie van laatste deel Groene Slingeplan; aan de gang met A-strang-plan. meer groen voor iedereen in de buurt; kleine parken aanleggen bv. terrein oude technische school Aalten; en nog ongebruikte woonlocaties, gesloopte panden; planten van bomen in straten tegen zomerse hitte; daarbij vrije doorgang waarborgen, rekening houden met wortelgroei; algemeen toegankelijke plekken van steen en beton vergroenen; meer klooi stukjes groen voor kinderen; tegengaan van zogenaamde betontuinen door mensen (voorlichting) te stimuleren hun tuin groen te houden. Vergroting biodiversiteit in de kernen en vooral daarbuiten; ecologisch beheer van bermen, parkjes en oevers; kapvergunningenbeleid evalueren; voor elke gekapte boom er twee terug planten zeer terughoudend kapbeleid; economische motieven gaan niet voor; geen grootschalige kap bij essentakziekte; inheems plantmateriaal gebruiken; beleid opstellen voor processierups, kastanje- en essentakziekte; verantwoord maaibeheer, meer biodiversiteit door goed (gezamenlijk) bermbeheer, rekening houdend met broedseizoen en bloeitijd planten., controle op onterechte bemesting door aanliggende boeren; Bescherming natuur en landschap; inschakeling (overdracht) Gelders Landschap waar mogelijk; meer middelen voor uitvoering Landschapsontwikkelingsplan;

24 Vernieuwing en Vooruitgang toevoeging kleine cultuurhistorische elementen; verhekking tegengaan; inpakplannen voor rommelzones (volkstuintjes) in o.a. Bredevoort, Dinxperlo en Aalten; versterking ecologische verbindingszones; vaker inschakeling PAN bij onderhoud en beheer; afspraken met landeigenaren over uitbreiding fiets-, wandel- en struinpaden; (tijdelijke) inrichting van bedrijfsterreinen tot natuurterreinen bijv. in Dinxperlo. Een serieuze benadering van Nationaal Landschap: geen bedreiging maar een kans; burgers bewust maken van de unieke kwaliteiten van het Nationaal Landschap; een ruimtelijk beleid gericht op grondgebonden en natuur inclusieve landbouw; bij voorkeur geen windmolens in het Nationaal Landschap; afspraken behoud natuur Slingeplas. 2. SCHOON EN VEILIG WATER waar nog nodig riolering vernieuwen en toekomstbestendig maken; voorbereiden op grote hoosbuien; tijdelijke watervangbekkens aanleggen bij grote wateroverlast; zoveel mogelijk, ook in bestaande stelsels maatregelen nemen om hemelwater en rioolwater te scheiden; nieuwe stelsels per definitie gescheiden aanleggen. water zoveel mogelijk vasthouden in het gebied; hergebruik water stimuleren, nieuwe regentonactie en helofytenfilters stimuleren. terughoudendheid met bestrating en verharding waar mogelijk; steen-reductieplan maken; nu echt direct stoppen met chemische onkruidbestrijding; zichtbaar maken en goed onderhoud van beken en waterlopen. 3. BUITENGEBIED: NATUURINCLUSIEVE LANDBOUW hergebruik waardevolle en cultuurhistorische gebouwen boven sloop; vrijkomende agrarische gebouwen geschikt maken voor kleinschalige bedrijvigheid of recreatie; anders slopen; afdoende bescherming voor waardevolle gebouwen en monumenten; asbestverwijderingsprogramma lokaal aanvullen; lokale initiatieven die onderlinge verbanden tussen landbouw, bewoners en natuur waarderen ondersteunen; initiatieven voor lokale voedselvoorziening (slow food) ondersteunen en uitbreiden; streekproducten promoten; boerderij winkels stimuleren; waard creatie landbouw stimuleren; beleidsvisie opstellen waarin wordt gestreefd naar een duurzame, natuur inclusieve grondgebonden landbouw die goed is ingepast in het landschap; verbreding stimuleren van de landbouw met functies op het gebied van zorg, recreatie, natuur.; beleid voortzetten Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB): waarbij op sommige locaties ruimte wordt gegeven voor nieuwe initiatieven (denk hierbij ook aan zonnedaken, of -velden), maar voorkomen wordt dat iedere VAB bebouwd wordt. noodzakelijke maatregelen rond risicovolle bedrijven, vergunningen controleren en actualiseren; onbenutte vergunningen intrekken; alle agrarische nieuwbouw en uitbreidingen van opstallen niet meer mee laten tellen in een sloop- of compensatie regeling, alles voor verantwoording eigenaar; sloopverplichting instellen; verbod decentrale mestverwerking heroverwegen; boeren als leverancier van groene en blauwe diensten stimuleren; inkrimping intensieve veehouderij

Vernieuwing en Vooruitgang 25 geen overschrijding normen van Gelders Plussenbeleid; strengere controle op mest; maatregelen tegen mestfraude; controle op juist grondgebruik; beleid richten op grondgebonden landbouw, migratie en inkrimping in plaats van uitbreiding veestapel m.n. varkens; gezinsbedrijf de norm; adviezen GGD-richtlijnen t.a.v. geur (5Odeur) en fijnstof overnemen en in vergunningen verwerken. 4. EEN GEZONDE EN AANTREKKELIJKE WOONOMGEVING start Omgevingswet is uitgesteld, maar einddatum niet dus nu starten met de (interactieve) voorbereiding en invoering; oppassen dat de rechtsbescherming en natuur en milieu niet opgeofferd worden aan economische doelen; burgers vanaf dag 1 betrekken; minder regels akkoord, maar niet minder rechten; heldere communicatie vanaf de start richting burgers en bedrijven; maatwerk mag niet in matswerk ontaarden; bezoekers en omgeving, niet op onhaalbare eisen als beveiliging en bewaking; in de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan moeten de opgaven rondom de energievoorziening van de toekomst integraal mee worden genomen; archeologie meenemen in Omgevingsvisie en plan. 2D. Klimaat en energie 1. DUURZAAM WONEN EN BOUWEN energie neutrale wijken in 2030 in 2019 plan hoe dat te bereiken; met één of meer wijken (bewoners, corporaties eigenaren enz.) beginnen; aansluiting Gelders programma Wijk voor de toekomst; alle nieuwe huizen vanaf nu energieneutraal of energie opwekkend bouwen; bij nieuwbouw geen gasaansluitingen meer; de eigen gemeentelijke organisatie in 2025 energieneutraal; afspraken met woningcorporaties: binnen 15 jaar hele voorraad duurzaam; in de begroting voor 2019 en verder wordt vastgelegd hoe de gemeente structureel vorm geeft aan haar energieloket, samen met het bedrijfsleven, de energiecoöperatie en buurtorganisaties. Dit loket sluit aan bij Wijk van de Toekomst; voldoende ruimte creëren voor (publieke) laadpunten voor elektrisch vervoer; inzetten op vergroening van het eigen wagenpark. 2. ENERGIEZUINIGE BEDRIJVEN: energietransitie centraal thema in omgevingsvisie; aanpassen organisatie aan het nieuwe werken met de omgevingswet (transparant, open, gezamenlijk, flexibel; integrale vergunningverlening voor evenementen richten op veiligheid alle nieuwbouwprojecten vanaf nu energieneutraal of energie opwekkend bouwen; zonnedaken constructie technisch mogelijk maken; voorlichting, handhaving en financiële prikkels voor energiebesparing bij bedrijven; inzetten op stimuleren van duurzame bedrijven en bedrijvigheid;

26 Vernieuwing en Vooruitgang controle door omgevingsdienst op verplichting energiebesparende maatregelen met terugverdientijd van 5 jaar; daarbij bedrijven ontzorgen; energie-neutrale of opleverende bedrijventerreinen, zonnepanelen op industriegebouwen (postcoderoos); scholen en instellingen; 3. DUURZAME MAATREGELEN VANUIT DE GEMEENTE duurzaamheidsbeleid richten op: bewustwording, concrete acties en besef van urgentie (ook in capaciteit); gemeentelijke organisatie in 2025 energieneutraal; doorgaan met aanpassen Ledverlichting in straatlantaarns; waar mogelijk dimmen of verlichting uitschakelen; bedrijven oproepen dit ook te doen; links op de gemeentelijke website naar energiebesparing-sites; energiebesparing box voor de minima; actieve inzet voor regionale initiatieven op gebied van zonne-energie, windenergie en biomassa; duidelijke afspraken in Regio Achterhoek verband hoe dit te organiseren; herijking van het Akkoord van Groenlo; actievere houding aannemen binnen de AGEM, de Achterhoekse Groene Energie Maatschappij; actief lidmaatschap Klimaatverbond; echt partner in Gelders Energieakkoord; opstelling jaarlijks energiemix in regionaal verband; in 2019 rondt de gemeente het plan af voor de opwekking van duurzame energie, samen met bedrijfsleven, de energiecoöperaties en haar burgers. In dat plan wordt naast de noodzakelijke energiemix (o.a. om alle wijken voor 2035 van voldoende duurzame elektriciteit te voorzien) concreet gemaakt welke locaties voor o.a. zonne- en windenergie geschikt zijn; continuering van de duurzaamheidslening; ook voor organisaties en groepen (postcoderoos); (regionaal) plan voor inzetten op verduurzamen bestaande particuliere woningbouw; in de begroting voor 2019 en verder geeft het college aan welke maatregelen genomen worden om alle gebouwen onder haar regie energieneutraal te maken. Ze maakt daarbij gebruik van de beschikbare kennis rond maatschappelijk vastgoed en de Green Deal Klimaatneutrale scholen; in alle raadsvoorstellen verplicht een duurzaamheidparagraaf opnemen; actievere inzet op bewustwordingsacties; elk jaar meedoen met "nacht voor de nacht"; actief uitdragen; vergunningen voor (feestelijke) energie slurpende activiteiten terughoudend verlenen (voorlichting hoe te vergroenen) 4. ROUTEKAART KLIMAATBELEID: met partners uit de regio (inwoners, bedrijven, gemeenten en maatschappelijk middenveld) uiterlijk in 2019 een routekaart klimaatbeleid opstellen; dit is een actie- en uitvoeringsplan waarin de ambities en acties staan verwoord rond opwekking van duurzame energie en energiebesparing. Een jaarlijkse rapportage aan raad en burgers maakt de voortgang inzichtelijk;

Vernieuwing en Vooruitgang 27 2E. Dierenwelzijn 1. GOEDE OPVANG, CONTROLE EN HANDHAVING de precieze invulling gebeurt met alle betrokkenen. Met permanente monitoring, en bijsturing wanneer nodig. Landbouw hoort hier ook zeker bij; zeker in een plattelandsgemeente als Aalten 4+1 domeinen opnemen waarop de routekaart zich richt: wijken (gebouwde omgeving); bedrijven (productie), landbouw en vervoer moeten alle 4 zoveel mogelijk energieneutraal worden. actief meewerken aan realisatie van regionale duurzame energie opwekking (wind, zonneparken, bio-energie, geothermie); vooralsnog de volgende definitie van energie- neutraal hanteren: de zgn. directe energie: alle energie (gas, olie, benzine, elektriciteit, warmte) waarvoor de energieleverancier een rekening stuurt. Bij huishoudens is 2/3 van het energiegebruik indirect: het zit 'verwerkt' in de spullen die men koopt (voeding, kleding, witgoed). Stimuleren van consuminderen en bewust kopen is dus even hard nodig. Eigenlijk moeten we beseffen dat dit een 'end of pipe' benadering is die ten onrechte de bal of zo je wilt de zwarte piet geheel bij de burger legt; stimuleren/verplichten van duurzame productie, liefst circulair natuurlijk, bijv. circulair, demontabel bouwen. opvang voor zwervende en in beslag genomen verwaarloosde dieren; controle en handhaving dierenwelzijn in stallen en weilanden; samen met dierenbescherming; steun aan regionale asiels, afspraken in regionaal verband over deelname zoeksystemen gevonden/vermiste huisdieren; afschaffen hondenbelasting; poepzakjes blijven verplichten; heldere instructies en communicatie door de Boa s; eenduidig optreden 2. GOEDE INFORMATIE VOOR AANLIJNGEBOD uitrenplekken of hondenspeeltuinen realiseren; via de gemeentelijke kanalen voorlichting over goed omgaan met huisdieren; aparte webpagina over dierenwelzijn en de daarbij horende organisaties. 3. BESCHERMENDE MAATREGELEN stimuleren mogelijkheden nestplekken en broedgelegenheden (hagen, nestkasten, zwaluwtorens, vlinderlokkende struiken); verkeersmaatregelen ten tijde van paddentrek 4. STIMULERINGSMAATREGELEN VOOR BIOLOGISCH AGRARIËRS overgang naar natuur inclusief boeren, met aandacht voor weidevogels en insecten, vlinders en bijen.

28 Vernieuwing en Vooruitgang De open gemeente 3A. Diversiteit: iedereen is anders 1. DISCRIMINATIE VOORKOMEN EN BESTRIJDEN rekening houden met verschillen tussen mensen, daar waar dat een voorwaarde is voor de oplossing van problemen of bieden van gelijke kansen; vermijden van stereotype taalgebruik in gemeentelijke uitingen; gemeentelijke informatie toegankelijk maken voor mensen met een achterstand of beperking; optreden tegen discriminerende uitingen en taalgebruik. 2. WERKEN AAN VERDRAAGZAAMHEID ruimte voor minderheden: actieve gemeentelijke deelname aan de dialoog over de inrichting van de samenleving; betrokkenheid van maatschappelijke en religieuze groeperingen aan dit debat bevorderen en steunen; een afspiegeling van de samenleving voor wat betreft culturen, overtuigingen en levensbeschouwingen in het gemeentelijk personeelsbestand; politici moeten wars zijn van handelingen of gedragingen die het aanzien en de integriteit van het politieke ambt kunnen schaden; geen gesjoemel en vriendjespolitiek; het ideaal van modern noaberschap als leidend voor het welzijns- en participatiebeleid. gesprek aan gaan over ongenoegens en de boel een beetje bij elkaar houden. 3B. Kunst en cultuur 1. EEN BRUISENDE,CREATIEVE GEMEENTE: samenwerking en dwarsverbindingen stimuleren tussen alle aanbieders van culturele instellingen (culturele staalkaart); ondersteuning jaarlijkse atelierroutes, Septemberkunst, beeld- en poëzieroute, Achterhoekse Popdagen en stimulering samenhangend aanbod; ondersteuning en stimulering expositiemogelijkheden, cultuurprijs, ateliers, public relations; ondersteuning amateurkunst in ruil voor enkele publieksuitvoeringen of exposities; ruimte voor culturele experimenten: bewonersinitiatieven, kunstenaarscollectieven, nieuwe theateren dansvormen enz; steun voor initiatieven als Klein Theater Dinxperlo en café CultuurAalten en LSA en St. Joris- en brunchconcerten en Koppelkerk Bredevoort; versterking cultureel toerisme: Aaltens Musea gericht op vrede en vrijheid, grens in Dinxperlo en Bredevoort brede Boekenstad; tegengaan van versnippering; samenwerking belonen; extra aandacht voor samenwerking in de Euregio; halfjaarlijks contact middels een kunst- en cultuurcafé tussen de creatieve sector, politiek en bewoners;

Vernieuwing en Vooruitgang 29 doorgaande ondersteuning bibliotheek, met daarbij aandacht voor afspraken over leesbevordering, laaggeletterdheid, mediawijsheid, digitale bibliotheek, bereikbaarheid, natuur- en kunsteducatie. 2. RUIMTE VOOR KUNSTENAARS leegstaande panden als atelierruimte in overleg met eigenaren en makelaars (kunst in de etalage) beschikbaar stellen; een jaarlijks bedrag voor kunstaankopen; (voorlichting over) startsubsidies aan culturele ondernemers; inschakelen kunstenaars bij inrichting ruimte (speelplekken, lelijke lege plekken, verlichtingsplannen), contacten met bedrijven (innovatie en kunst) en het maatschappelijk debat; een vierjarenplan hoe muziekverenigingen, koren en andere amateurmusici duurzamer ondersteund kunnen worden. Onderlinge samenwerking op dit gebied stimuleren. Landelijk richtlijnen zijn uitgangspunt; overleg met popbandjes om krachten en belangen te bundelen. 3. MEER AANDACHT VOOR KUNST- EN CULTUUREDUCATIE scholen blijven stimuleren mee te doen aan het aanbod van kunsteducatie via SCEDA, ondersteund door de gemeente; koppeling aan initiatieven in de samenleving (museum, exposities); dwarsverbanden in de kunst verhelderen (literatuur, beeldende kunst en muziek) 5. INVESTEREN IN LOKAAL MEDIABELEID lokaal media-plan en mediafonds om samenwerking tussen diverse media te ondersteunen; faciliteiten bieden voor onafhankelijke media, waken voor dubbeling, vertrutting en verwatering 3C. Openbare orde en veiligheid 1.INZETTEN OP PREVENTIE werk maken van integraal veiligheidsbeleid om te beginnen met wijk-en kernveiligheidsplannen, opgesteld in samenspraak met bewoners, politie en gemeente; plan maken hoe politie ook daadwerkelijk optreedt bij aangiftes kleine en veelvoorkomende criminaliteit ; aangiftebereidheid van twee kanten verhogen; jaarlijks openbaar Rondetafelgesprek over veiligheidszaken en vaststelling prioriteiten door de gemeenteraad. Politie duidelijke kaders meegeven; doorgaande stimulering deelname keurmerk veilig wonen, veilig ondernemen en veilig uitgaan; subsidieregelingen hiervoor ontsluiten; stimuleren dat er meer en vaste wijkagenten komen, die weten wat er op straat speelt (ogen en oren) 4. BEHOUD EN PROMOTIE VAN CULTUREEL ERFGOED werkelijke verdergaande bescherming cultureel erfgoed zoals monumenten; daarbij zoveel mogelijk informatie over dit erfgoed toegankelijk maken; kennis van cultureel erfgoed binnen de gemeente bundelen en toegankelijk maken. een fatsoenlijke, stimulerende financiële regeling voor onderhoud monumenten. 2. ZO NODIG REPRESSIE; uitvoering van het jaarlijks handhavingsplan; handhaving werkelijk als prioriteit aanwijzen; actiever bekendmaken gebruik meldingslijnen. aansluiten bij mogelijkheden van buurtbemiddeling

30 Vernieuwing en Vooruitgang 3. HET BEHOUD VAN BURGERLIJKE VRIJHEDEN bewaking privacy-domein, vrijheid van meningsuiting en openbaar maken gedachten; bevordering van debat en meningsvorming. 4. BRANDWEER EN AMBULANCE vrijwilligers bij de brandweer als uitgangspunt. Overbodige kennis en regels afschaffen; bij clustervorming schaalvoordelen benoemen en positie van vrijwilligers borgen; contacten met raad en college warmhouden; cluster medeverantwoordelijk maken voor voldoende bluswater in m.n. het buitengebied; via gemeentelijke kanalen voorlichting over preventie. Handhaving moet in orde zijn. aanrijtijden waarborgen; samenwerking ambulances Duitsland constant op effecten monitoren; desnoods pleidooi voor 1 uitrukpunt meer in de Achterhoek c.q. in de grensstreek 3D. Internationaal lokale fondswerving door particulieren stimuleren, projecten MondiAalten steunen, opbrengst van van te voren afgesproken hulpacties verdubbelen. duurzaam inkopen: rekening houden met vermindering van CO2, schending van mensenrechten en social return; voor eind 2019 een actieplan met concrete mijlpalen, ook met percentage duurzame inkoop (bv 100% wind/zonne-energie uit Nederland). 2. VLUCHTELINGEN EN ASIELZOEKERS: gemeente voldoet ruimhartig aan de huisvestingstaakstelling statushouders; inzet tijdelijke creatieve oplossingen; werken aan draagvlak binnen de samenleving; indien nodig na sluiting van AZC Groot Deunk zoeken naar alternatieven; directe invulling van de nieuwe plannen voor inburgering (weer terug naar de gemeente), evt. in regionaal verband; statushouders volgen en begeleiden; ingrijpen van de burgemeester bij dreigende vlucht in illegaliteit, geen mensen op straat; blijven knokken voor verruiming kinderpardon 1. DENK MONDIAAL, HANDEL LOKAAL: duurzaam inkopen naar 100% als voorbeeldfunctie; werk maken van eerlijke handel. De gemeente neemt Fairtrade producten af en roept inwoners en bedrijven op ditzelfde te doen; duurzaam beleggingen van gelden en kasoverschotten, bijv. deelname aan systeem Oikos-kredieten; herwaardering internationale contacten gebaseerd op kennisuitwisseling met ontwikkelingslanden en transitielanden op het gebied van o.m. openbaar bestuur, afval, water, woningbouw; particuliere initiatieven op dit gebied voorzien van een officieel tintje om hen in positie te brengen;

Vernieuwing en Vooruitgang 31 3E. De gemeente en haar inwoners 1. SAMENWERKEN MET BEWONERS VAN KERNEN EN BUURTEN: ondersteuning ontwikkeling brede scholen/cultuurhuizen en erkenning als bruisend gemeenschapscentrum in kernen en buurtschappen; vormgeving en organisatie afgestemd op de schaal en aard van de kernen en buurtschappen; geen vierkante meters maatschappelijk vastgoed bijvoegen; aanbevelingen onderzoek Rekenkamer over buurthuizen doorvoeren; subsidie regeling ontwikkelen op basis van participatieactiviteiten; nieuwe opzet overleg buurtschapsbelangen, invoering buurt- c.q. wijkbudgetten; verdere stimulering burgerinitiatieven. 2. GOEDE DIENSTVERLENING welkomstpakketten en -bijeenkomsten voor nieuwe inwoners, regelmatig open huis en communicatie in begrijpelijk Nederlands; project Gast van de raad nieuw leven in blazen; een klantgericht dienstverleningsconcept; kwaliteit staat voorop, wordt benoemd en gemeten; verbeterde telefonische bereikbaarheid, zorgvuldige afhandeling van brieven (ook ontvangstbewijzen); vernieuwen van de gemeentelijke site; verbetering vindbaarheid reactiemogelijkheden; eenduidige klachtenafhandeling; meer dienstverlening via internet; nagaan of openingstijden (voor afhalen paspoorten e.d.) adequaat zijn. 3. EEN TRANSPARANT EN INTEGER BESTUUR meer directe invloed van de bevolking op het bestuur; bewoners in een zo vroeg mogelijk stadium betrekken bij planvorming vanuit de gemeente; na uitvoering van de plannen wordt er samen geëvalueerd; door burgers gedragen initiatieven niet overnemen, maar faciliteren daar waar nodig. Goed kijken wat het initiatief nodig heeft; dit kan zijn op het gebied van communicatie, netwerken, eventuele kleine stimuleringssubsidies uit Naoberfonds, maar bovenal vooral bij de credits bij de burgers neerleggen; problemen eerst voorleggen aan het maatschappelijk kapitaal (burgers) en met de eventuele aangedragen oplossingen aan het werk gaan en deze zoveel mogelijk terug laten komen in gemeentelijke planvorming; hierin De Aaltense Uitdaging een taak geven; evaluatie van Naoberfonds; criteria aanscherpen richting participatie; terughoudendheid in representatie zonder de gebruikelijke gastvrijheid uit het oog te verliezen. transparant declaratiegedrag van de bestuurders, fracties en medewerkers, volgens afgesproken richtlijnen; sterke controle op belangenverstrengeling van politici en ambtenaren; geen misbruik van posities om voordelen te verkrijgen; geen schending van opgelegde vertrouwelijkheid; een lobbyparagraaf bij alle belangrijke besluiten van het college. Hieruit moet duidelijk worden hoe belangen zijn gewogen: met welke belangengroepen is er contact geweest bij wijze van consultatie?

32 Vernieuwing en Vooruitgang 4. WERK MAKEN VAN BESTUURLIJKE VERNIEUWING raadsprogramma in deze periode door ontwikkelen naar maatschappelijk contract met de samenleving; versterking positie van de raad t.o.v. college; doorbreken coalitie-oppositie systeem naar echte samenwerking; versterken debatcultuur; zichtbaar rekening houden met de opvatting van de minderheden; werken aan het wegnemen van wantrouwen door open, eerlijk en transparant te zijn; ook door op vele gebieden het goede voorbeeld te geven (energiebesparing) 5. ACHTERHOEK STERK MERK invoering correctief referendum (of vergelijkbare systemen); deelname aan omnibusonderzoeken, benchmarks e.d.: meten is weten; U spreekt verder uitbreiden; in tegenstelling tot nu, zo mogelijk op locatie georganiseerde Rondetafelgesprekken van de gemeenteraad (werkbezoeken); wijk- en buurtschap bezoeken worden onderdeel van het functioneren van de gemeenteraad en college; als fractie altijd aanspreekbaar zijn en samenwerken met organisaties en andere fracties om urgente thema s op de politieke agenda te krijgen; invoeren van burger- of wijkraden waarbij de gekozen volksvertegenwoordiger optreedt als voorzitter en doorgeefluik waarbij hij/zij ideeën kanaliseert naar de gemeente toe; in deze periode experimenten als burgerbegroting; burgertop, G1000, Democratic Challenge opzetten; invoering van een raadsprogramma op basis waarvan wethouders kunnen solliciteren; Voor de komende periode zijn 3 wethouders genoeg. regionale samenwerking zoveel mogelijk vanuit burgers realiseren; een democratischer gelegitimeerde Regio; regionale samenwerking zien vanuit een gemeenschappelijk kader en daarnaast invloed houden op specifieke kenmerken voor onze gemeente; doorbreken van de what s in it for me - cultuur; Achterhoek verkopen als sterk merk; ook gemeentelijke p.r. en de toeristische en culturele informatie hierop stroomlijnen; hier hoort een "Agenda van de Achterhoek bij ook gefinancierd door de partners in de Achterhoek Board; verdergaande samenwerking niet alleen binnen de regio Achterhoek, maar ook over de grens. Specifiek met Bocholt/Suderwick op gebied van economische en werkgelegenheidsvraagstukken, cultuur, sport, zorg en veiligheid; meer samenwerking tussen gemeenteraden: regionale samenwerking heeft het risico dat gemeenteraden buiten spel worden gezet; een regio-parlement met vertegenwoordigers uit alle regionale gemeenteraden kan de democratie waarborgen; experimenten met gezamenlijke commissies om de gemeenschappelijke regelingen te volgen;