Op handen gedragen Inspiratie voor uw processie-erfgoed Het zevende jaar in Hasselt Inspiratiedag Op handen gedragen Hasselt, 20 augustus 2017
Erfgoedproject Op handen gedragen : een kennismaking Joris Colla KADOC-KU Leuven joris.colla@kuleuven.be
Het ICE-beleid in de Vlaamse Gemeenschap 2006: ratificatie UNESCO-Conventie (2003) door België (3 gemeenschappen) 2008: Inventaris Vlaanderen voor ICE: 2017: bevat 50 ICE-elementen, waaronder een tiental processies
Het ICE-beleid in de Vlaamse Gemeenschap 2010: visienota Vlaams minister van Cultuur: Centraal concept = borging Overheid schept randvoorwaarden 2012: onlineplatform Immaterieel Cultureel Erfgoed Vlaanderen 2017: nieuw Cultureelerfgoeddecreet, geïntegreerde aanpak
Het ICE-beleid in de Vlaamse Gemeenschap Gedecentraliseerde aanpak, met trekkersnetwerk Domein 3 = sociale praktijken, rituelen en feesten www.immaterieelerfgoed.be
Op handen gedragen : inleiding Samenwerkingsverband tussen 3 erkende erfgoedorganisaties: LECA, Landelijk Expertisecentrum voor Cultuur van Alledag CRKC, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur KADOC, Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving van de KU Leuven
Op handen gedragen : inleiding Voorgeschiedenis: 2006-: project Maria door Vlaanderen gedragen (privé-initiatief) inventarisatie processies met Mariabeeld 2012: LECA-rapport Processies met Mariabeeld. Noden en behoeften 2007-2010: KADOC-onderzoeksprojecten: Voetsporen van devotie. Processies in Vlaams-Brabant Het zevende jaar. Processies in de regio Maas-Rijn Publicaties en tentoonstellingen
Op handen gedragen : inleiding Op handen gedragen : Sinds 2013 Bundeling van expertise rond processies en hun erfgoed Doelstellingen: In kaart brengen van de processiecultuur en stimuleren van onderzoek Ondersteunen van processieorganisatoren bij de borging van hun erfgoed Netwerkvorming en expertise-uitwisseling
Op handen gedragen : inleiding Integrale benadering: Immaterieel erfgoed Roerend erfgoed (objecten) Op handen gedragen Documentair erfgoed (archief, bibliotheek) Wisselwerking tussen verschillende soorten erfgoed, soms spanningen
Op handen gedragen : acties In kaart brengen van de processiecultuur en stimuleren van onderzoek: 2014-2015: onlinebevraging over bestaande en verdwenen processies in Vlaanderen en Brussel 2015-2017: Validatie van de verzamelde informatie Aanvulling van de informatie op basis van bestaande repertoria Invoer van de gegevens in de onlinedatabank ODIS (gebeurtenissenmodule) Eind 2017: analyse en publicatie gegevens
Geografische spreiding van de in ODIS geregistreerde processies Totaal (juli 2017): 988 processies rijk en divers erfgoed
Lijst met zoekresultaten in ODIS
Een ODIS-steekkaart over een processie
Databank Bedevaart en Bedevaartplaatsen in Nederland (Meertens Instituut)
Inventaire des sanctuaires et lieux de pèlerinage chrétiens en France
Op handen gedragen : acties Ondersteunen van processieorganisatoren bij de borging van hun erfgoed: Aanspreekpunt Goede bewaring van hun erfgoed verzekeren Valorisatie van hun erfgoed bevorderen Continuïteit van levende tradities verzekeren Enkele voorbeelden
Ondersteuning van de lokale verantwoordelijken bij de inventarisatie van hun processiearchief Veurne, Sodaliteit van de Gekruiste Zaligmaker
Advies over de organisatie van een tentoonstelling Serskamp en Wichelen, kerkfabriekenparochiesheemkundige kring Kerkfabriek Serskamp
Begeleiding van trajecten met het oog op de opname van de processie in de Inventaris Vlaanderen voor ICE Geraardsbergen, Processie van Plaisance Jan Coppens Ellen Kok Hakendover, Paardenprocessie
Mee nadenken over de toekomst van processies Laarne, Sint-Machariusprocessie Erfgoedcel Land van Dendermonde
Mario Debaene Publicatie van een inspiratiebrochure (geactualiseerd in 2017)
Op handen gedragen : acties Netwerkvorming en expertise-uitwisseling: Organisatie van studie- en contactdagen: 2013: Leuven 2015: Gent en Hasselt 2017: Hasselt Noden en behoeften in kaart brengen en samen oplossingen zoeken
Zorg voor processie-erfgoed: praktijkvoorbeelden Julie Aerts Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) vzw julie.aerts@crkc.be
Mariaprocessie Halle: draaiboek Tweejaarlijkse mariale processie met Pinksteren: evocatie geschiedenis van bedevaartsoord Halle en scènes uit het leven van Maria Draaiboek: twee onderdelen: 1. Inhoud processie: groepen, taferelen, attributen, 2. Praktische en logistieke info: verkeer, omloop, tribune,
Mariaprocessie Halle: draaiboek Draaiboek: neerslag voorbereidingsproces Coördinatievergadering Draaiboek =houvast voor de toekomst Bv. verdwijnen sleutelfiguren of wegvallen processie Ook bij andere processies: bv. 25-jaarlijkse Ommegang van de Hegge Poederlee
Ommegang Butsel: traditie aangepast aan tijdgeest Processie op Beloken Pasen en Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart rond kapel Sterreborne Traditie: vier jonge, ongehuwde vrouwen moeilijk te vinden Oudere dames gehuwd Vaste draagsters en vervangsters Keuze van de erfgoedgemeenschap
Sint-Machariusprocessie Laarne: verjonging Jaarlijkse processie met reliek Heilige Macharius op tweede pinksterdag Zoektocht naar verjonging, verbreding en verdieping Denkdag 2013: 30-tal aanwezigen
Sint-Machariusprocessie Laarne: verjonging 1 coördinator coördinatieteam: werk verdelen = minder zwaar Scholenwerking: educatief pakket voor lagere scholen in Laarne (i.s.m. Erfgoedcel Land van Dendermonde) Arteveldehogeschool: pakket voor kleuters + speciale rol kleuters aan het einde van de processie Kinderen én ouders betrekken Kleinere geloofsgemeenschap: samenwerking met buurtparochies Thematische benadering: Zeven Werken van Barmhartigheid (jubeljaar)
Associatie van de Processies van de Noorderkempen: krachten bundelen Heilige Quirinusprocessie Loenhout, Sint- Leonardusprocessie Sint-Lenaarts en Heilig Bloedprocessie Hoogstraten Educatieve pakketten Erfgoedbank Hoogstraten Gezamenlijke communicatie: folder, tentoonstellingen, Gezamenlijke website
Boetprocessie Veurne: inventarisatie archief 1637: stichting Sodaliteit van de Gekruiste Zaligmaker Boetprocessie Veurne: jaarlijks laatste zondag van juli (sinds 1646) Waardevol historisch archief (4,5 meter)
Boetprocessie Veurne: inventarisatie archief Inhoud archief: kronieken, documenten, ledenlijsten, verslagen vergaderingen, programmaboekjes processie, Interessante bron voor ontstaan en geschiedenis van de Sodaliteit en de Boetprocessie vanaf de 17 de eeuw 2009: Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed Inventarisatie archief onder begeleiding van KADOC Registratie ODIS en Archiefbank Vlaanderen
Processies in Serskamp en Wichelen: tentoonstelling Sacramentsprocessies en Mariaprocessies in Serskamp en Wichelen Processies op kruisdagen Tijdelijke tentoonstelling Samenwerking kerkfabriek, parochieploeg en heemkundige kring
Processies in Serskamp en Wichelen: tentoonstelling Tentoonstelling en lezing over processiecultuur Advies bij opbouw tijdelijke tentoonstelling Mooi verhaal met enkele objecten: beperkte inspanning Draagvlak vergroten Praktische tips: Hoera, een jubileum?!
Ommegang van de Hegge Poederlee: inventarisatie van processiemateriaal 1412: Heggewonder Heilig Sacrament Processies sinds 15 de eeuw Vzw Hegge Poederlee Jaarlijkse processie en 25-jaarlijkse Ommegang
Ommegang van de Hegge Poederlee: inventarisatie van processiemateriaal Inventarisatie met groep vrijwilligers Uniek nummer voor elk stuk Foto s en beschrijving Objecten opmeten Label met touwtje
Godelieveprocessie Gistel: erkenning processie als immaterieel cultureel erfgoed Jaarlijkse processie op eerste zondag na 5 juli Leven, dood en verheerlijking van Godelieve van Gistel Processiecomité, kerkfabriek en gemeente Gistel
Godelieveprocessie Gistel: erkenning processie als immaterieel cultureel erfgoed Begeleidingstraject LECA en CRKC Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed Werkgroep: Betrekken inwoners Gistel Erfgoedzorgplan
Vragen? info@ophandengedragen.be LECA: Sint-Amandstraat 72, 9000 Gent 09 223 97 00, info@lecavzw.be CRKC: Abdij van Park 7, 3001 Heverlee 016 40 60 73, julie.aerts@crkc.be KADOC-KU Leuven: Vlamingenstraat 39, 3000 Leuven 016 32 35 00, joris.colla@kuleuven.be