RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK BASISSCHOOL ALEXANDER School : basisschool Alexander Plaats : Denekamp BRIN-nummer : 08MS Onderzoeksnummer : 52597 Datum schoolbezoek : 13 januari 2005 Datum vaststelling : 23 maart 2005
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 KWALITEITSPROFIEL...7 3 BESCHOUWING...11 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...15 PKO rapport basisschool Alexander, 13 januari 2005 3
1 INLEIDING Op 13 januari 2005 bezocht de Inspectie van het Onderwijs basisschool Alexander in het kader van een pilot periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde concept van het nieuwe waarderingskader. Bij dit PKO doet de inspectie onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op kwaliteitszorg, leerstofaanbod, onderwijstijd, onderwijsleerproces (pedagogisch handelen, didactisch handelen, afstemming, actieve rol leerlingen), sfeer, leerlingenzorg en opbrengsten. Op grond van het kwaliteitsoordeel dat bij een vorig inspectiebezoek is gegeven of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd, kan de inspectie besluiten om bij bepaalde kwaliteitsaspecten niet alleen de kwaliteit van de kernindicatoren te onderzoeken maar alle indicatoren die betrekking hebben op dat kwaliteitsaspect. Dit is bij uw school niet aan de orde geweest. Indien de school over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende valide en betrouwbare gegevens heeft verzameld in het kader van zelfevaluatie kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan hiervoor relevante documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. Het betreft de ouderenquête, evaluatie leesonderwijs en de resultaten van het schooldiagnose-instrument Werken Met Kwaliteitskaarten. De opzet van het onderzoek Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. 1. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. 2. Analyse van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. 3. Schoolbezoek waarbij in ongeveer de helft van de groepen van de school de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 2, 3, 5, 6, 7. 4. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de interne begeleiders. PKO rapport basisschool Alexander, 13 januari 2005 5
5. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met directie en team. Daarbij was een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag aanwezig. De inhoud van het rapport. Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel van de school op (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, aanwijzingen vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. PKO rapport basisschool Alexander, 13 januari 2005 6
2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op de belangrijke kenmerken van goed onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen. In het kader van dit onderzoek is de inspectie nog niet in staat om een gefundeerd oordeel te geven over de sfeer op school. Adequate inspectieinstrumenten ontbreken daartoe op dit moment. Dat is de reden dat de inspectie de sfeer op deze school slechts ten dele heeft beoordeeld. Kwaliteitsaspect: Kwaliteitszorg 1.3 De school evalueert systematisch de kwaliteit van leren, onderwijzen en begeleiden. 1.5 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het toetssysteem. Kwaliteitsaspect: Leerstofaanbod 3.1 Het feitelijke leerstofaanbod is dekkend voor de kerndoelen. 3.4 Het leerstofaanbod wordt aangeboden tot en met het niveau van groep 8. 3.6 Het leerstofaanbod maakt afstemming mogelijk op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school heeft een leerstofaanbod bij Nederlandse taal dat past bij de onderwijsbehoeften van taalzwakke leerlingen. Kwaliteitsaspect: Tijd 4.1 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. 4.5 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.6 De school varieert de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde, afhankelijk van de onderwijsbehoeften van leerlingen. PKO rapport basisschool Alexander, 13 januari 2005 7
Kwaliteitsaspect: Pedagogisch handelen 5.2 De leraren gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. Kwaliteitsaspect: Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een productieve werksfeer. 6.3 De leraren geven een duidelijke uitleg. Kwaliteitsaspect: Afstemming 7.1 De leraren bepalen systematisch de vorderingen van hun leerlingen. 7.3 De leraren stemmen de instructie af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 7.4 De leraren stemmen de verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect: Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de lessen. 8.4 De leerlingen leren verschillende leerstrategieën te gebruiken. Kwaliteitsaspect: Sfeer op school 9.3 De ouders tonen zich betrokken bij de school. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich veilig op school. Kwaliteitsaspect: Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. PKO rapport basisschool Alexander, 13 januari 2005 8
Kwaliteitsaspect: Zorg 11.2 De school analyseert de aard van de zorg die de zorgleerlingen nodig hebben, op basis van de verzamelde gegevens. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. Kwaliteitsaspect: Opbrengsten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.2 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.4 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 PKO rapport basisschool Alexander, 13 januari 2005 9
3 BESCHOUWING In dit hoofdstuk wordt een beschouwing gegeven over de kwaliteit van het onderwijs op de Rooms-Katholieke basisschool Alexander. Na een beschrijving van enkele contextfactoren wordt een samenhangende toelichting gegeven op de onderscheiden aspecten en indicatoren. Deze zijn samengevat onder de kopjes voor de domeinen kwaliteitszorg, onderwijsleerproces en opbrengsten. Samenvatting Op basis van dit periodiek kwaliteitsonderzoek komt de inspectie tot de conclusie dat de kwaliteit van het onderwijs op basisschool Alexander van voldoende niveau is. Op dertien indicatoren is de kwaliteit voldoende, op elf indicatoren goed en op één indicator onvoldoende. De kwaliteit van de opbrengsten, het onderwijsleerproces en de leerlingenzorg is goed. De kwaliteitszorg is nog onvoldoende planmatig. Aandachtspunten betreffen het nog concreter uitwerken van de doelen voor schoolverbetering, de klassenconsultaties en de preventieve taak van de intern begeleider. In vergelijking met het integraal schooltoezicht (IST) in 2000 zijn vorderingen geboekt bij (bijna) alle indicatoren die destijds onvoldoende waren. Dit betrof indicatoren van de kwaliteitszorg en het didactisch handelen (afstemming van de instructie, uitdagende leeromgeving). Context De Rooms-Katholieke basisschool Alexander ressorteert met twintig andere basisscholen en één speciale basisschool onder het bevoegd gezag van de Stichting voor Katholiek Onderwijs Noord Oost Twente (KONOT). Tijdens het maandelijks directeurenberaad wordt er onder leiding van een coördinerend directeur vanuit vakgroepen beleid voorbereid en ontwikkeld dat vervolgens door het bevoegd gezag wordt vastgesteld. Het bestuur kent een aantal staffunctionarissen die zich onder andere bezighouden met onderwijs en management en organisatie (waaronder kwaliteitszorg). De school telde in 2004 op 1 oktober 177 leerlingen, waarvan vijf procent met een gewicht. Het leerlingenaantal is in vergelijking met 2003 stabiel, maar vergeleken met 1998 met zo'n twintig procent gedaald. De voornaamste oorzaak hiervan is het vergrijzen van de wijk rondom de school. Aan basisschool Alexander zijn veertien leraren verbonden waarvan acht met een deeltijdbetrekking. Het lerarenteam is redelijk jong. Er zijn geen combinatiegroepen. De groepsgrootte ligt overwegend tussen 17 en 26 leerlingen. In één groep zijn 35 leerlingen, maar daar wordt les gegeven door twee leraren, waaronder een Lio-er. De school beschikt over negen lokalen, een speelzaal, een gemeenschapsruimte en enkele nevenruimtes (directiekamer, kamer interne begeleider en remedial teacher). Er is een ruime speelplaats. PKO rapport basisschool Alexander, 13 januari 2005 11
Kwaliteitszorg De kwaliteitszorg is van voldoende niveau. Basisschool Alexander evalueert systematisch de kwaliteit van leren, onderwijzen en begeleiden. Tijdens het inspectiebezoek in 2000 was deze indicator nog als onvoldoende beoordeeld. De opzet is door het bevoegd gezag geïnitieerd en gestimuleerd en leidt ertoe dat de school haar eindverslag van het gebruikte schooldiagnose-instrument (Werken Met Kwaliteitskaarten, WMK) naar de vakgroep 'onderwijs' opstuurt. Op basis van de WMK is een sterkte-zwakte analyse uitgevoerd en beschreven in het schoolplan. Deze analyse en reeds in gang gezette schoolverbeteringsacties zijn gebruikt voor het meerjarenbeleidsplan 2003-2007. Begin schooljaar 2003-2004 is een ouderenquête afgenomen en de resultaten zijn overzichtelijk gerapporteerd. De spaarzame kritiek (sanitair, weinig aandacht creatieve vakken) heeft de school serieus genomen. Er is een begin gemaakt met collegiale klassenconsultaties. Er wordt meegewerkt aan een driejarig project in het kader van opleiden in school. De verbeteractiviteiten zijn onvoldoende planmatig uitgewerkt. De beoogde activiteiten voor schoolverbetering zijn voor langere tijd bepaald, maar de uitwerking is niet voldoende concreet ('smart') uitgewerkt. Hierdoor is het niet mogelijk de resultaten van verbeteractiviteiten gericht te beoordelen. Het toetssysteem is van voldoende kwaliteit. Er is een toetskalender en een notitie over stappen in het afnemen van toetsen. De eindopbrengsten en tussentijdse opbrengsten (leerresultaten op tussenliggende momenten) worden bepaald met behulp van genormeerde toetsen. Op sociaal-emotioneel gebied wordt gebruik gemaakt van Pravoo en sociogrammen. Onderwijs en leren Het leerstofaanbod voldoet voor Nederlandse taal en rekenen/wiskunde aan de kerndoelen. Na het vorige inspectiebezoek zijn nieuwe eigentijdse methoden voor deze vakken aangeschaft. Nieuwe methoden zijn in gebruik genomen op het gebied van lezen (aanvankelijk en voortgezet) en eigentijdse voorlopers (Schatkist taal). In 2004-2005 wordt, in samenwerking met de onderwijsbegeleidingsdienst, verder gewerkt aan de ontwikkeling van de taalleerlijnen in de groepen 1-3. Informatie- en communicatietechnologie vormt een speerpunt binnen de school. Computerondersteuning vindt plaats bij taalrekenen, aardrijkskunde en leesonderwijs. In de groepen 6-8 wordt gewerkt met computermodules zoals opgesteld in het Androsproject (Rijksuniversiteit Groningen). Basisschool Alexander beschikt over voldoende materiaal voor onderwijs aan zorg- en meerbegaafde leerlingen. De geplande tijd voldoet aan de wettelijke vereisten en uit de lesobservaties blijkt dat de geplande tijd zeer efficiënt wordt gebruikt. De hoeveelheid tijd voor Nederlandse taal, lezen, rekenen en wiskunde is met meer dan de helft van de beschikbare onderwijstijd ruim bemeten. De tijd wordt in voldoende mate afgestemd op de onderwijsbehoeften van leerlingen. PKO rapport basisschool Alexander, 13 januari 2005 12
Het didactisch handelen is van goed niveau. De bezochte leraren realiseren een productieve werksfeer waar de leerlingen zeer betrokken zijn bij de lessen en geconcentreerd en soms samenwerkend de opgaven maken. De uitleg van alle leraren is duidelijk en de betekenis wordt toegelicht door gebruik te maken van voorbeelden uit de omgeving. In de meeste lessen wordt aandacht besteed aan de wijze waarop taken kunnen worden aangepakt (leerstrategieën). Uit de groepsmappen blijkt dat de leraren op een systematische wijze de vorderingen van de leerlingen bepalen en analyseren. Het zelfstandig werken met vormen van uitgestelde aandacht is voldoende zichtbaar in de groepen en de instructietafel wordt gebruikt voor de zorgleerlingen. Leraren controleren ook of de leerlingen de opdracht voldoende hebben begrepen en herhalen soms de instructie voor een deel van de leerlingen. De verwerking van de leerstof is in voldoende mate afgestemd op de verschillen binnen de groep. De sfeer op school is gedeeltelijk te beoordelen. Uit de ouderenquête blijkt dat de ouders de school positief beoordelen. Basisschool Alexander neemt kritiekpunten serieus ter hand. De directie geeft aan dat ouderavonden goed bezocht worden. Er is een pestprotocol en in de groepen is sprake van een rustig en samenwerkend klimaat. Vanuit het bevoegd gezag worden lijnen uitgezet voor veiligheid op school. De school heeft aandacht besteed aan alarm/inbraakbeveiliging, voldoende geschoolde BHV'ers en de brandveiligheid. De goedkeuring van de ARBO was ten tijde van het onderzoek nog niet binnen. Het veiligheidheidsgevoel van leerlingen is niet te beoordelen, omdat nog geen leerlingenenquête is afgenomen. Het personeel voelt zich veilig op school. De analyse en planmatigheid van de zorg is van goed niveau. Er is een toetskalender en in de groepsmappen is duidelijk dat de leraren de resultaten van methodegebonden toetsen analyseren. De toetsresultaten worden elke acht weken besproken in de vorm van groepsbesprekingen en leerlingenbesprekingen. Van elke bespreking zijn verslagen beschikbaar. Handelingsplannen zijn van goede kwaliteit en de resultaten worden regelmatig geëvalueerd. Alle resultaten en besprekingen zijn digitaal verwerkt. De preventieve kant van de zorg (klassenconsultaties) en trendanalyses zijn nog in ontwikkeling. Opbrengsten De opbrengsten zijn van goede kwaliteit. De eindopbrengsten liggen op basisschool Alexander in 2002 en 2003 ruim boven het gemiddelde van vergelijkbare scholen. In 2004 geldt dat eveneens na correctie voor één LWOO-leerling. De woordenschat van leerlingen verdient wel aandacht aangezien de resultaten op dit onderdeel achterblijven. De resultaten gedurende de schoolperiode zijn beoordeeld aan de hand van uitslagen van de toetsen van het leerlingvolgsysteem voor technisch lezen in groep 3 en 4, rekenen/wiskunde in groep 4 en 6 en begrijpend lezen in groep 6. Uit deze gegevens blijkt dat de resultaten op alle toetsen op het verwachte niveau liggen. Zittenblijven en uitstroom naar het speciaal basisonderwijs liggen onder het landelijk gemiddelde. Het niveau van de sociale vaardigheden is voor de inspectie niet vast te stellen, omdat de school niet beschikt over gegevens die zijn verzameld met een genormeerd instrument waarop een inspectie-oordeel kan worden gebaseerd. Basisschool Alexander maakt gebruik van de Pravoo gedragslijst en sociogrammen. PKO rapport basisschool Alexander, 13 januari 2005 13
4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Bij dit PKO heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit betrof in ieder geval het voldoen van de geplande onderwijstijd aan de wettelijke voorschriften en het kunnen beschikken over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit PKO is er geen sprake van een aanwijzing met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. De bevindingen in dit PKO leiden tot de volgende conclusie over het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): De school wordt opgenomen in de reguliere planning van de inspectie. PKO rapport basisschool Alexander, 13 januari 2005 15