Voldoende kwalitatief drinkwater : een uitdaging op het melkveebedrijf. 1 februari 2019 Inagro Over Koetjes en Kalfjes : trefdag melkveehouders

Voldoende kwalitatief drinkwater : een uitdaging op het melkveebedrijf 1 februari 2019 Inagro Over Koetjes en Kalfjes : trefdag melkveehouders

Agenda 1. Welke waterkwaliteit nastreven? 2. Welke waterbron gebruiken? 3. Correct nemen van een waterstaal 4. Een wateranalyse, hoe lees ik die? 5. Afwijkende waterkwaliteit, en nu? 6. Courante waterbehandelingen

Richtwaarden (ref. DGZ)

Organoleptisch onderzoek KLEUR - Kleurloos Afwijkingen -> oorzaak te zoeken Overmaat aan ijzer of mangaan Aanwezigheid van algen Aanwezigheid van klei of zanddeeltjes Aanwezigheid van turfdeeltjes GEUR - Geurloos Afwijkingen -> oorzaak te zoeken Afbraak van algen Overdosering van chloor Geur rottende eieren TROEBELHEID - Mooi helder

Bacteriologische parameters Totaal kiemgetal 22 C (hygiëneparameter) Aanwezigheid van omgevingskiemen in het drinkwater Totaal kiemgetal 37 C (hygiëneparameter) Selectieve kweek van eerder schadelijke organismen E. Coli s (hygiëneparameter) Recente verontreiniging met mest Veroorzaker diarree Enterococcen Oudere verontreiniging met mest Veroorzaker diarree

Chemische parameters ph Streven naar neutrale ph bij runderen Geleidbaarheid Maat voor het aantal zouten Overmaat -> diarree Ammonium Afbraak organisch materiaal / eiwitten Nitraat Initieel niet gevaarlijk, wel aandacht omwille van omzettingsproducten Nitriet Omzettingsproduct vanuit nitraat of ammonium Toxisch ~ ontregelen zuurstoftransport

Chemische parameters Sulfaat Hoog sulfaatgehalte -> slappe mest Chloride Corrosiviteit Verhoogde hardheid Dichtslibben van leidingen Smaakbeïnvloedend Ca/Mg Verhoogde waarde -> diarree Ijzer / Mangaan Dichtslibben van leidingen Smaakbeïnvloedend Voedingsbron voor bacteriën

Welke waterbron gebruiken? Is er een alternatief voor leidingwater of grondwater uit een kwetsbare laag? Te verwachten waterkwaliteit Vergunningen Heffingen

Leidingwater Vergunningen : / Kostprijs (excl. BTW): De Watergroep (2019 - postcode 8800) : -> kleinverbruikers basistarief 1,7886 /m³ (tarief voor eerste 30 m³ per gedomicilieerde persoon) comforttarief 3,5772 /m³ -> tarieven voor niet-huishoudelijk gebruik < 500 m3/j 2,6691 /m³ 501 6.000 m3/j 1,7439 /m³ > 6.000 m³/j 1,4654 /m³ Afvalwaterheffingen Zowel bovengemeentelijke als gemeentelijke (1,4 keer bovengemeentelijke heffingen) heffingen te betalen

Grondwater Grondwater (bodemwaterdecreet) = al het water dat zich onder het bodemoppervlak in de verzadigde zone bevindt en dat in direct contact met de bodem of de ondergrond staat Grondwater = Filterput (ongeacht de diepte) Water in een open put (zonder folie) (ongeacht de aanwezigheid van kleilagen etc en ongeacht de oorsprong van het water) Drainagewater (gewone drainage en diepdrainage) opgevangen voor gebruik op het bedrijf

Grondwater

Grondwater Het (makkelijk) vergunnen van een grondwaterwinning hangt af van - Diepte van de winning - Winning uit actie- of waakgebied Te betalen heffing - Laag waaruit gepompt wordt - Kwetsbaar of niet kwetsbaar - Freatisch : ja of neen?

Grondwater De hogere wiskunde van de grondwaterheffing Heffing per m³ = 6 eurocent * index(2019 ~ 1,3899) * laagfactor * gebiedsfactor Of vertaald per 1000 m³ (maar in totaal minder dan 30.000 m³) in Staden Quartaire winning (0100) 109,35 Ledo Paniseliaan (0600_1-niet afgesloten) 109,35 Ieperiaan (0800_1-niet afgesloten) 109,35 Ieperiaan (0800_2 afgesloten; gn actie) 156,16 Landeninaan (1000 actiegebied 1) 479,93 Sokkel (1300 actiegebied 1) 479,93

Grondwater ~ filterput Kwaliteit in te schatten op basis van data op dov.vlaanderen.be

Open put water ~ grondwater Beschikbaarheid : gevoed door Regenwater afkomstig van daken Regenwater afkomstig van verharding Drainagewater Run-off

Grondwater ~ open put water Referentienormen B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B9 Drinkwaternorm melkvee 8 10 12 12 9 9 8 9 8 Chemische parameters ph 4-9 Geleidbaarheid (µs/cm) 2100 Totale hardheid ( F) 35,6 Calcium (mg/l) 270 Magnesium (mg/l) 50 Ijzer (mg/l) 2,5 Nitraat (mg/l) 200 Nitriet (mg/l) 1 Ammonium (mg/l) 10 Bacteriologische parameters Enterococcen (kve/100 ml) 0 Totale coliformen (kve/100 ml) 100 E. Coli (kve/ml) 100 Bron : Inagro (85 stalen op 9 bedrijven)

Grondwater ~ diepdrainagewater Beschikbaarheid Inschatting op basis van beschikbare gegevens op dov.vlaanderen.be Doorsnede ter hoogte van het bedrijf Grondwatermeetnet rondom het bedrijf Bodemtype

Grondwater ~ (diep)drainagewater Gewone drainage Diepdrainage Referentienormen B1 B2 B3 B4 B5 B6 Parameters Drinkwater melkvee 4 3 7 7 7 11 Chemische parameters ph 4-9 Geleidbaarheid (µs/cm) 2100 Totale hardheid ( F) 35,6 Calcium (mg/l) 270 Magnesium (mg/l) 50 Ijzer (mg/l) 2,5 Nitraat (mg/l) 200 Nitriet (mg/l) 1 Ammonium (mg/l) 10 Bacteriologische parameters Enterococcen (kve/100 ml) 0 Totale coliformen (kve/100 ml) 100 E. Coli (kve/ml) 100 Bron : Inagro (28 stalen drainagewater en 11 stalen diepdrainagewater) Voldoet altijd aan de drinkwaternorm 50% van de resultaten voldoet aan de drinkwaternorm < 50% van de resultaten voldoet aan de drinkwaternorm Voldoet nooit aan de drinkwaternorm

Hemelwater Geen milieuvergunning nodig niet opgenomen in de Vlaremreglementering Wel stedenbouwkundige vergunning nodig voor de aanleg van bovengrondse opslag of opslag op niet-bebouwd kadastraal perceel Gewestelijke stedenbouwkundige verordening (bij nieuwbouw of grote verbouwingen) 1. Gebruik 2. Infiltratie 3. Vertraagd afvoeren -> het volledige bedrijf -> open profiel Regenwater is niet gratis

Hemelwater ~ dimensionering Dimensionering op basis van Waterbehoefte Regenwaterkwaliteit Externe factoren Ideale grootte regenwateropslag

Hemelwater ~ dimensionering Beschikbaarheid per 1000 m² dakoppervlak

Hemelwater ~ kwaliteit HEMELWATER Drinkwater herkauwers Chemische parameters ph Geleidbaarheid (µs/cm) Totale hardheid ( F) Calcium (mg/l) Magnesium (mg/l) Ijzer (mg/l) Nitraat (mg/l) Nitriet (mg/l) Ammonium (mg/l) Bacteriologische parameters Enterococcen (kve/100 ml) Totale coliformen (kve/100 ml) E. Coli (kve/ml) Voldoet altijd aan de drinkwaternorm 50% van de resultaten voldoet aan de drinkwaternorm < 50% van de resultaten voldoet aan de drinkwaternorm Voldoet nooit aan de drinkwaternorm

Oppervlaktewater Buiten een polder of watering Bevaarbare waterloop : De Vlaamse Waterweg Niet-bevaarbare waterloop : niet-vergunningsplichtig, gelijke rechten voor iedere oevereigenaar Binnen een polder of watering -> politiereglement polderbestuur Captatieheffing (tot 1.000.000 m³/jaar) bevaarbare waterloop : 0,063149 (prijs 2010 te verhogen met index, excl. btw)

Oppervlaktewater Kwaliteit publiek raadpleegbaar via www.vmm.be/geoview

Welke info wil je? Wat is de kwaliteit van het water aan de bron? Wat is de kwaliteit van het drinkwater? Effect van leidingen Effect van waterbehandeling en/of gebruik van ontsmettingsmiddelen

Kwaliteit van het bronwater Water uit een opslag of boorput - Kraantje zoeken zo dicht mogelijk bij put/bassin - Rubbers, straalbrekers, verwijderen - Kraantje proper maken - Handen wassen - 5-tal minuten water laten lopen - Fles met water vullen (bv propere waterfles) - Transport naar labo (zo snel mogelijk na staalname)

Kwaliteit van het aangeboden drinkwater Nagaan effect leidingen of waterbehandeling - Frequent gebruik aftakpunt zo ver mogelijk van de bron - Kraantje proper maken - Handen wassen - Kort laten lopen (seconden) - Fles met water vullen (bv propere waterfles) - Transport naar labo (zo snel mogelijk na staalname)

Kwaliteit van het aangeboden drinkwater Effect van gebruik van ontsmettingsmiddelen - Frequent gebruikt aftakpunt zo ver mogelijk - Rubbers, straalbrekers, verwijderen - Aftakpunt proper maken - Handen wassen - 1 minuut water laten lopen - Fles met water vullen (bv propere waterfles) - Transport naar labo (zo snel mogelijk na staalname)

Kwaliteit van het water Tips : - Inagro stelt staalnameflessen ter beschikking - Inagro heeft speciale staalnameflessen die werking ontsmettingsmiddelen stil legt - De analyses starten best snel na staalname (binnen 24 uur) : voor Inagro betekent dit dat stalen best binnen gebracht worden tussen maandagochtend en vrijdag 10.30 uur - Inagro beschikt over een nachtkluis waar je ook buiten de kantooruren met je staal terecht kunt - Informeer je bij je labo over de nodige hoeveelheid water (voor Inagro : 2 l)

Analyserapport

Beoordelingsrapport

www.watertool.be helpt u op weg bij het vinden van de juiste waterbehandeling

www.watertool.be Aan de slag

www.watertool.be

Verwijderen zwevende deeltjes een eerste stap In line filter Snelle zandfilter Beadfilter

Ontijzeren Beluchting Doel : omzetten van opgelost ijzer tot onoplosbare ijzervlokken Filtratie Doel : verwijderen van de ijzervlokken uit het water ph > 7 (bij voorkeur 8) Hoge ijzerwaarden (>10 mg Fe/l) -> voorbehandeling noodzakelijk

Ontijzeren Mogelijke technieken Beluchtingsunit voor zandfilter Inline beluchting voor zandfilter Hars/zoutuitwisseling Ondergronds ontijzeren

Ontharden Hars/zoutuitwisseling Ontharden Ammoniumverwijdering Sulfaatverwijdering Ijzer/mangaanverwijdering LET WEL : altijd ander zoutelement in de plaats Oplossing spoelwater!

Ontsmetten Interpretatie van analyseresultaten 0 = 1 = 2 = 3 logverschil < 0,5-> 150 = 450 bacteriologisch geen 32000 = 100000 verschil

log10-verschil Waterkwaliteit bron vs. drinkbak 3,5 Toename bacteriologische druk (enterococcen) in de leidingen 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0-0,5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25-1 -1,5 Bedrijfsnummer Op 10 bedrijven een duidelijke toename van de bacteriologische druk

Biocidenwetgeving enkel gebruik van erkende middelen (type 5 ~ drinkwater) https://www.health.belgium.be/sites/default/files/uploads/fields/fpshealth_the me_file/liste_biocides_pdf_site_web_86.pdf

Welk een ontsmettingsmiddel gebruiken? UV desinfectie Chemisch ontsmetten - Chloorhoudend : javel of chloordioxide - Peroxides - ECA - Ozon Dosering Verantwoordelijkheid leverancier

Vragen? Bedankt voor de aandacht Dominique Huits Dominique.huits@inagro.be 051/27.33.88 www.inagro.be www.watertool.be