Effect van drinkwater op de gezondheid van dieren

Transcriptie

1 Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Effect van drinkwater op de gezondheid van dieren Tamara Vandersmissen, 16 december 2013 Tamara Vandersmissen Dierenarts/teamleider Gezondheidszorg Varkens 03/ Avondprogramma 1. Introductie DGZ 2. Kwaliteit van drinkwater 3. Vaccinatieschema s DGZ: historiek Ontstaan in 1936: verenigingen voor TBC bestrijding 1949: Provinciaal Verbond vr TBC bestrijding I&R : laboratorium en autopsie 1973: gezondheidszorg per diersoort 1975: Provinciaal Verbond voor Dierenziektebestrijding 1999: Dierengezondheidszorg Vlaanderen (per provincie) 2002: fusie DGZ-Vlaanderen 3 4 1

2 DGZ: een unieke positie Van en voor de veehouder Database I&R Database diergezondheidszorg (Labo) Diergeneeskundige kennis Brugfunctie tussen veehouder/dierenarts en de overheid Diagnostici Cora Miry Teamleider Diagnosticus varkens Annelies Vandekerckhove Rundvee Marieke Strubbe Rundvee Annick Gryspeerdt Pluimvee & paarden Katrijn Rosiers Histologie Emily Rolly Varkens 5 6 Gezondheidszorg varkens Drie sites Charlotte Brossé Salmonella varkens Ellen De Jong Veepeiler Varken Tamara Vandersmissen Teamleider Torhout Labo, Drongen Lier es Willem Van Praet Varkensgezondheidszorg 7 8 2

3 Avondprogramma 1. Introductie DGZ 2. Kwaliteit van drinkwater 3. Vaccinatieschema s Inhoud Inleiding Normen drinkwater voor varkens Project drinkwater bij rundvee en varken Bespreking Staalname 9 10 Inleiding Inleiding Het vergeten voedingsbestanddeel voor de dieren voldoende opname voldoende mate beschikbaar te weinig debiet» Dichtslibben leidingen» Bv. ten gevolge van neerslag Fe/Mn» Aanwezigheid van biofilm weinig drinkwaterpunten geen afwijkende geur/smaak kwaliteit geen overschrijding chemische en bacteriologische parameters 11 voor de veehouder lage kost vergunning (<-> diep boorputwater) installaties 12 3

4 Inhoud Inleiding Normen drinkwater voor varkens Macroscopisch onderzoek Bacteriologisch onderzoek Chemisch onderzoek Project drinkwater bij rundvee en varken Bespreking Staalname Normen drinkwater Eenmagigen (varken/paard/kalveren) Enkel diagnostiek, geen lastenboek Varkens: recent opgenomen in Certus lastenboek: verplicht jaarlijks wateronderzoek Herkauwers: Diagnostiek Lastenboek: IKM Pluimvee Diagnostiek Lastenboeken (Gezondheidscertificatie, IKB, Belplume) Normen drinkwater Wat wordt gecontroleerd? Uitzicht van het water (macroscopisch OZ) Aantal bacteriën (bacteriologisch OZ) Samenstelling van het water (chemisch OZ) Interpretatie: moeilijk, weinig concrete studies, normen uit wetenschappelijke studies Inhoud Inleiding Normen drinkwater voor varkens Macroscopisch onderzoek Bacteriologisch onderzoek Chemisch onderzoek Project drinkwater bij rundvee en varken Bespreking Staalname

5 Normen macroscopisch onderzoek Geurloos Helder Kleurloos Macroscopische afwijkingen Eventueel slechte smaak: IJzer Calcium/magnesium Zout Ammonium ph afwijkingen Producten (aanzuren, onjuiste concentratie reinigingsproducten,..) /medicatie Micro-organismen Sulfide (geur) Macroscopische afwijkingen Macroscopische afwijkingen Slechte smaak onvoldoende wateropname: Verminderde voederopname Verminderde dagelijkse groei / melkproductie Gedaald lichaamsgewicht Urineweginfecties (zeugen) Zoutvergiftiging (zeer ernstige gevallen) indien daarna vlugge opname -> aantasting hersenen en bloedingen Overmatige opname water: waterintoxicatie Zenuwverschijnselen 19 Afwijkingen in kleur Bruine kleur ijzer zand/klei overmaat algen Aardekleur -> actinomyces-kiemen Geel -> nitraat Afwijkingen in geur abnormale geur tgv afbraak algen Schimmelgeur -> actinomyces-kiemen Rotte eieren -> sulfide Troebelheidgraad - bezinksel? 20 5

6 Inhoud Inleiding Normen drinkwater voor varkens Macroscopisch onderzoek Bacteriologisch onderzoek Chemisch onderzoek Project drinkwater bij rundvee en varken Bespreking Staalname Varkens: normen bacteriologie Diagnostiek Tot. kiemgetal 22 < kve/ml Tot. Kiemgetal 37 < kve/ml Coliformen < kve/100ml E. Coli < 100 kve/ml Intestinale enterococcen < 1 kve/100ml Sulfiet reducerende Clostridia <1 kve/20ml Clostridium perfringens <1 kve/100ml Gisten en schimmels <10.000kve/ml Salmonella sp. afwezig Interpretatie normen bacteriologie Interpretatie normen bacteriologie Totaal aëroob kiemgetal (< /ml) 22 C: omgevingskiemen 37 C: selectieve kweek -> schadelijke kiemen Coliformen (<10.000/100 ml) indicator besmetting met mest indicator verminderde waterkwaliteit algemene bacteriële contaminatie E.coli (<100/ ml) indicator recente fecale contaminatie overleving enkel in gunstige omstandigheden gevoelig aan desinfectie 23 Enterococcen indicator besmetting met mest resistenter dan coliformen, blijven langer aanwezig Sulfietreducerende clostridia Milieu zonder zuurstof (vnl. indien sedimentlaag) niet noodzakelijk fecale oorsprong hitteresistente spores hoge resistentie <-> natuurlijke inactivering en desinfectie Beoordeling zuiveringsprocessen 24 6

7 Interpretatie normen bacteriologie Speciale aanvraag bv. gisten en schimmels slijmvorming ruime ph tolerantie (tov bacteriën) minder gevoelig aan chloor toename mogelijk door dragerstoffen gemedicineerde mengsels organische zuren Bacteriologische afwijkingen Water kan vector zijn van besmettelijke dierziekten. Gevaar met oppervlakte water Verontreinigingen bron en/of leidingen Vb cysticercose, botulisme rundvee Bacteriologische afwijkingen Bacteriologische afwijkingen Salmonella bij Varkens: Darmontsteking Varkensvlees: bron van besmetting mensen Bestrijding: Salmonella Actie Plan Drinkwater zelden positief voor Salmonella (resultaten van onderzoeken in SAP) 27 Algemeen voorkomende darmbacteriën komen terecht in maag darm stelsel -> zure maag ph -> afdoding van kiemen Maar. Overaanbod aan deze bacteriën (afwijking norm) Overaanbod aan slechte bacteriën Verstoring van de darmflora Negatieve effecten mogelijk Verminderde groei Verhoogde VC Diarree 28 7

8 Inhoud Inleiding Normen drinkwater voor varkens Macroscopisch onderzoek Bacteriologisch onderzoek Chemisch onderzoek Project drinkwater bij rundvee en varken Bespreking Staalname Varkens: normen chemie Diagnostiek ph 4-9 Tot. Hardheid Max. 20 D Chloride 250 mg/l Nitriet 0.5 mg/l Nitraat 200 mg/l Ammonium 2.0 mg/l Magnesium 50 mg/l Calcium 270 mg/l Zoutgehalte 3000 mg/l Varkens: normen chemie Chemische afwijkingen Geleidbaarheid Fluoride Fosfaat Sulfaat < 250 mg/l Sulfide Totaal ijzer Mangaan Natrium Diagnostiek 2100 µs/cm 1.5 mg/l 5,0 mg/l 250 mg/l Sulfide afwezig 2,5 mg/l 1,0 mg/l 400 mg/l Afwijkingen kunnen weinig tot zeer ernstige gevolgen hebben sterfte

9 Chemische afwijkingen ph: zuurtegraad van het water. 7 is neutraal Lager -> zuur / Hoger -> basis Acidose of alkalose (rundvee) Invloed op oplosbaarheid van medicatie Slechte groei Salmonella bij lage ph (pos effect) Bij hoge ph: slijmvorming/minder desinfectiemogelijkheden Chemische afwijkingen Geleidbaarheid: maat vr hoeveelheid zouten in het water Zout: hoger gehalte dicht bij zee Smaak zoutintoxicatie Natrium: toxische component van zout Chloride: Maat voor zoutgehalte Cl-gehalte x 1.65=NaCl-gehalte Corrosief poldergebieden gehalte stijgt bij rotting Chemische afwijkingen Chemische afwijkingen IJzer Verstopping leidingen Geur-, kleur- en smaakafwijkingen weinig toxisch Voedingbron voor bacteriën Mangaan Bruinverkleuring Neerslag in leidingen Vnl van belang bij pluimvee Stikstofverbindingen: ammonium/nitraat/nitriet Bron stikstof dierlijk/organisch materiaal mest plantaardig materiaal (kuilvocht) stikstofhoudende meststoffen grond met hoog gehalte N-bindende bacteriën Omzettingen afbraak eiwitten->ammoniak (NH 3 ) Ammoniak wordt omgezet naar nitraat nitraat naar nitriet via bacteriën Turflagen: meer ammonium aanwezig

10 Chemische afwijkingen Stikstofverbindingen Ammonium abnormale geur/smaak hoge gehaltes vnl. door bacteriële contaminatie gehalte is ph-afhankelijk (hoog indien ph >8-9) voedingsstof voor algengroei Nitraat belangrijk voor herkauwers (omzetting in pens) nitriet vorming methemoglobine=>verstoring zuurstoftransport Chemische afwijkingen Nitraat bacteriën Nitriet Nitriet bindt aan rode bloedcellen Minder zuurstof vervoeren Zenuwsymptomen, ademhalingsproblemen en sterfte Chocoladebruin bloed Chemische afwijkingen Praktijkvoorbeeld: sterfte vleesvarkens na leegstand en niet spoelen leidingen!! Chemische afwijkingen Sulfaat Geen probleem indien dieren gezond Faeces krijgen hoger watergehalte (laxerende werking), indien ook hogere hardheid mogelijks wekere mest Hoog sulfaatgehalte in combinatie met laag O2 en veel bacteriën Omzetting naar sulfide sulfide! (geur rottende eieren) = dodelijk gas

11 Chemische afwijkingen Fluor Pootproblemen Tumorgroeibevorderend hoger indien waterwinning op grote diepte Chemische afwijkingen Totale hardheid: Ca en Mg zouten. Ca: complexen vormen met bepaalde medicatie Mg: diarree verhouding Ca/Mg meer dan 50% Mg-zouten: laxatief Afwijking hardheid: op zich niet schadelijk neerslaan in leidingen (dichtslibben leidingen) minder goede reiniging, werking ontsmettingsmiddelen afremmen Smakelijkheid (hard is smakelijker) Verontreiniging met oppervlaktewater Overschrijding mogelijk verzilt gebied Inhoud Inleiding Normen drinkwater voor varkens Macroscopisch onderzoek Bacteriologisch onderzoek Chemisch onderzoek Project drinkwater bij rundvee en varken Bespreking Staalname Project drinkwater bij rundvee en varken: Inhoud Screening varkens- en rundveebedrijven in Vlaanderen Resultaten Resultaten bron Resultaten einde leiding Conclusie

12 Screening in Vlaanderen Demoproject ADLO Doel: 25 varkensbedrijven (DGZ) en 25 rundveebedrijven (PIVAL) bemonsteren (26 bedrijven van ieder bemonsterd) Heel Vlaanderen Liefst alternatieve bronnen Controle van de kwaliteit van het drinkwater Screening in Vlaanderen Staalname: 1 ste staalname aan de bron Kwaliteit uitgangswater 2 de staalname aan de nippel/einde leiding Kwaliteit leidingen Screening in Vlaanderen Open put 26 varkensbedrijven 23 bedrijven boorput 4m tot 232m diepte 2 open put 1 regenwater 26 rundveebedrijven: 9 boorputwater Ondiep grondwater 5 open put 2 hemelwater foliebassin 1 silo 9 hemelwater citerne

13 Hemelwater foliebassin Silo Inhoud Screening varkens- en rundveebedrijven in Vlaanderen Resultaten Resultaten bron Resultaten einde leiding Conclusie Resultaten bron varkensbedrijven Boorputwater goede kwaliteit Overschrijdingen normen drinkwater vnl bacteriologisch 1 boorput (ondiep) 1 regenwater 1 open put

14 Resultaten bron rundveebedrijven Meer alternatieve waterbronnen Overschrijdingen vnl bacteriologisch Slechts 4 bedrijven volledig binnen de normen (= boorputten) Inhoud Screening varkens- en rundveebedrijven in Vlaanderen Resultaten Resultaten bron Resultaten einde leiding Conclusie Resultaten einde leiding varkensbedrijven Resultaten einde leiding 3 slechte bedrijven bleven slecht 14 bedrijven duidelijke stijging aantal bacteriën 2 goede bedrijven aan einde leiding sterke overschrijding bacteriologische norm drinkwater Totaal aëroob kiemgetal bron stal

15 Resultaten einde leiding Resultaten einde leiding rundveebedrijven Totaal aëroob kiemgetal 22 Sterke overschrijding normen totaal kiemgetal bij 4 boorputten en 1 hemelwater citerne Voor andere bacteriologische parameters overschrijding normen bij bijna alle bedrijven bron stal Resultaten einde leiding Resultaten einde leiding Totaal kiemgetal Totaal kiemgetal bron bron stal stal

16 Inhoud Screening varkens- en rundveebedrijven in Vlaanderen Resultaten Resultaten bron Resultaten einde leiding Conclusie Conclusie Starten met slecht = eindigen met slecht Beginnen met goed eindigen met goed Belang van ontsmetting! Inhoud Inleiding Normen drinkwater voor varkens Project drinkwater bij rundvee en varken Bespreking Staalname Bespreking Redenen niet voldoen aan normen aan de nippel: Uitgangswater van slechte kwaliteit Biofilm in leidingen

17 Bespreking biofilm Bespreking biofilm Aggregaat van micro-organismen Plakken aan oppervlakten en aan elkaar Produceren slijmlaag -> blijven plakken van nog meer micro-organismen (bact., schimmels, gisten, ) Bespreking biofilm Risico op biofilmvorming stilstaand water dode leidingen, bochten, hangende leidingen langdurige leegstand vitaminen/suikers/elektrolyten/antibiotica (extra voeding) omgeving temperatuur stallen Bespreking biofilm Bacteriën in biofilms produceren chemische wapens tegen desinfectantia en antibiotica Zijn omgeven door een matrix -> binnenste bacteriën zijn beschermd zeer moeilijk te verwijderen!

18 Bespreking Gezond drinkwater aan de nippel: Vertrekken van goed water aan de bron Diep grondwater vaak ok Indien alternatieve bron: onmiddellijke actie Leidingen proper houden! Geen biofilm! Drinkbakken ook proper! Bespreking Kwaliteit en kwantiteit drinkwater zeer belangrijk! Controle kwaliteit: Jaarlijks staalname aan de drinkplaats Bacteriologische controle Chemische controle Inhoud Inleiding Normen drinkwater voor varkens Project drinkwater bij rundvee en varken Bespreking Staalname Staalname Staalname bron vs. drinkpunt waar gebeurt de contaminatie? eigenlijke staalname reinigen en ontsmetten van kraan water gedurende 3 min. laten lopen constante, matige snelheid handen wassen vooraleer staalname

19 Staalname staalname eigenlijke staalname bacteriologie: vullen tot aan maatstreep chemie: volledig vullen (geen luchtbel) zo snel mogelijk filtratie (membraanfilter) koel bewaren» <-> bacteriële omzetting (nitriet vorming)» <->adsorptie anionen aan vaste deeltjes zo snel mogelijk in labo (binnen 12 u) staalname best op ma/di/woe (geen ontvangst van stalen op vrijdag) Staalname onderzoekspakketten Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw Pauze 75 19