Budgetbeheer: De Oplossing?!

Budgetbeheer: De Oplossing?! Studiegebied Sociaal Agogisch Werk Opleiding Sociaal Werk Optie Maatschappelijk Werk Academiejaar 2004-2005 Student Severine Geeraert

Inhoudsopgave Inhoudsopgave...1 Woord vooraf...4 Algemene inleiding...5 Verklarende woordenlijst...12 1 Voorstelling OCMW Waregem, sociale dienst...13 1.1 Algemeen... 13 1.2 Structuur... 14 1.3 Organogram... 17 1.4 Werking... 17 1.4.1 Maatschappelijke dienstverlening: algemeen... 18 1.4.2 Actiemiddelen en methodieken... 20 1.5 Het netwerk van de stageplaats... 21 1.5.1 Tewerkstelling... 21 1.5.2 Ziekte... 22 1.5.3 Bejaardenzorg... 23 1.5.4 Huisvesting... 23 1.5.5 Kinderen en jongeren... 24 1.5.6 Gezin en familie... 24 1.5.7 Crisisopvang en welzijn (algemeen)... 24 1.5.8 Scholen... 25 1.5.9 Andere... 26 2 Schuldbemiddeling...27 2.1 Inleiding... 27 2.2 Schuldbemiddeling... 28 2.3 Wetteksten... 30 2.3.1 Wet op consumentenkrediet (26 juni 1991)... 30 2.3.2 Wet op collectieve schuldenregeling (5 juli 1998)... 30 3 Soorten schuldbemiddeling...31 3.1 Budgetbegeleiding... 31 3.2 Budgetbeheer... 31 3.3 Collectieve schuldbemiddeling... 32 4 Budgetbeheer...34 4.1 Definitie... 34 4.2 Doelgroep... 34 4.2.1 Diverse doelgroepen... 34 4.2.2 Alleenstaande vrouwen met kinderen ten laste... 35 4.2.3 Omschrijving van de doelgroep... 37 5 Bevraging toetsing...39 5.1 Wat wil ik bevragen?... 39 5.2 Hoe wil ik dat bevragen?... 39 5.2.1 Individueel interview... 40 5.2.2 Interview in kleine groep... 40 5.3 Bevraging... 42 5.3.1 Individueel interview... 42 5.3.2 Interview in kleine groep... 51 6 Samenvatting van de bevraging: conclusies en suggesties...54 6.1 Individueel interview... 54

6.1.1 Algemeen... 54 6.1.2 Emotionele beleving... 55 6.1.3 Resultaten... 56 6.1.4 Toekomstperspectieven... 57 6.2 Interview in kleine groep... 58 7 Praktijkvoorbeelden...59 7.1 Algemeen... 59 7.2 Emotionele beleving... 60 7.3 Resultaten... 61 7.4 Toekomstperspectieven... 61 8 Eigen positiebepaling...63 9 Eindbesluiten en suggesties...65 9.1 Cliënten... 65 9.2 Maatschappelijk werkers... 65 9.3 Schuldeisers... 66 9.4 Suggesties... 66 10 Literatuurlijst...69 11 Lijst tabellen...71 12 Bijlagen...72 12.1 Bijlage I: Organogram 1 sociale dienst, OCMW Waregem... 72 12.2 Bijlage II: Organogram 2 sociale dienst, OCMW Waregem... 73 12.3 Bijlage III: artikel: wet op consumentenkrediet... 74 12.4 Bijlage IV: decreet 24 juli 1996: erkenning van instellingen voor schuldbemiddeling in de Vlaamse Gemeenschap... 75 12.5 Bijlage V: artikel: wet op collectieve schuldenregeling... 77 12.6 Bijlage VI: artikel soorten schuldbemiddeling... 84 12.7 Bijlage VII: artikel: doelgroep alleenstaande vrouwen met kinderen... 85 12.8 Bijlage VIII: interviews 1 tot en met 10... 88 12.8.1 Interview 1... 88 12.8.2 Interview 2... 91 12.8.3 Interview 3... 94 12.8.4 Interview 4... 99 12.8.5 Interview 5... 103 12.8.6 Interview 6... 107 12.8.7 Interview 7... 111 12.8.8 Interview 8... 114 12.8.9 Interview 9... 117 12.8.10 Interview 10... 121 12.9 Bijlage IX: artikel: schaamtegevoel en taboe OCMW en koopgedrag cliënten... 126 12.10 Bijlage X: artikel: vertrouwensrelatie hulpverlener cliënt... 129 12.11 Bijlage XI: budgetplanner... 130

Woord vooraf Ik wil een woordje van dank richten aan allen die mij bijgestaan hebben tijdens de twee stageperiodes en tijdens het maken van dit eindwerk. Ook wil ik iedereen bedanken, die steeds in mij zijn blijven geloven. Het voelt goed om te weten dat er mensen achter mij staan. In het bijzonder zijn dit: Mevr. Deklerck Debby (mijn stagesupervisor), OCMW Waregem: Dhr. Beheydt Lionel (voorzitter), Dhr. Debacker Bruno (secretaris), Dhr. Verhelst Kris (hoofdmaatschappelijk werker), Dhr. Fourneau Marc (diensthoofd), alle collega s en niet te vergeten de cliënten die actief meewerkten aan dit eindwerk, Mevr. Deschutter Lieve (mijn stagementor, eerste stageperiode), Dhr. Coppejans Dirk (mijn stagementor, tweede stageperiode), Hogeschool West-Vlaanderen (departement: Hiepso): de directie, Dhr. Lemahieu Tom (stagecoördinator) en de lectoren, mijn ouders, vriend, zus, schoonbroer, Ik wil hen bedanken omdat zij het voor mij mogelijk maakten om ervaringen op te doen tijdens de twee stageperiodes. Dankzij hen werd het niet alleen een leerrijke ervaring, maar ook een aangename kennismaking met het werkveld. Op deze manier werd het voor mij mogelijk om dit eindwerk tot een goed einde te volbrengen. Dank aan allen voor het nalezen van dit werk. Verder wil ik nog mijn dank betuigen aan mijn ouders, vriend, zus,... die mij tijdens het maken van dit werk en tijdens de stages heel hard hebben gesteund. Allen van harte bedankt, Severine

Algemene inleiding De algemene doelstelling van dit eindwerk is een duidelijk beeld schetsen over mijn belangrijkste taken binnen mijn stage in OCMW Waregem. Meer specifiek ging mijn aandacht, interesse en nieuwsgierigheid uit naar alleenstaande vrouwen met kinderen die in budgetbeheer zijn. Het OCMW van Waregem heeft verschillende hulpverleningsvormen. De afdeling in de sociale dienst waar ik stage liep, doet voornamelijk aan financiële hulpverlening bij cliënten. Maar dat neemt niet weg dat we ook vaak te maken hebben met niet financiële hulpverlening. Hierbij wil ik duidelijk maken dat de sociale dienst is opgedeeld in een projectwerking en een sectorwerking. Ik maakte dus deel uit van dit laatstgenoemde team. Ik heb speciaal geen opdeling gemaakt tussen een theoretisch en een praktisch gedeelte. Dit om een saai boek met veel, maar nietszeggende theorie en weinig praktijkvoorbeelden te voorkomen. Ik heb gewerkt vanuit de trechtermethodiek. Meer bepaald, ben ik gestart met een zeer algemeen thema, namelijk schuldenproblematiek. Gedurende de stage en het realiseren van dit werk, ben ik meer en meer gaan verfijnen en specificeren. Hier en daar zijn er belangrijke linken gemaakt naar de theorieën en artikelen die hierop van toepassing waren. De overkoepelende thematiek waarover mijn eindwerk handelt, namelijk schuldbemiddeling, kan u in alle OCMW s terugvinden. De manier waarop de maatschappelijk assistenten omgaan met deze problematiek, kan verschillen van OCMW tot OCMW. Natuurlijk moet er hierbij rekening gehouden worden met de wetten op het consumentenkrediet, collectieve schuldenregeling,... Naast deze wetten en decreten zijn er enkele beleidsnota s opgesteld die specifieke functies hebben voor het OCMW. Deze nota s werden opgesteld door onze minister van welzijn, volksgezondheid en gelijke kansen, namelijk Mevr. Adelheid Byttebier. Hieronder vindt u de belangrijkste. Welzijnsbeleid 1 Het OCMW vervult een cruciale rol in de individuele hulpverlening. De laatste jaren kregen de sociale diensten meer opdrachten, maar dat werd niet gekoppeld aan meer financiële middelen. 1 Bron: www.binnenland.vlaanderen.be en www.wvc.vlaanderen.be/welzijnengezondheid.

Preventie We gaan ervan uit dat de welzijnssector zo vroeg mogelijk tracht in te grijpen in het proces van probleemwording. Twee vaststellingen zijn hierbij van belang. 1) Ten eerste zien we dat (zelfs in de meest toegankelijke eerste lijnsdiensten) steeds meer mensen pas om hulp komen vragen, wanneer de situatie reeds erg problematisch is geworden. Dit is o.m. bij jongeren zeer opvallend. Dat heeft te maken met factoren zoals drempelvrees of onbekendheid. Preventie betekent hier dat we de algemene bereikbaarheid en toegankelijkheid van de eerste lijn daadwerkelijk versterken en dat we onze werking ook toespitsen op specifieke doelgroepen. 2) De tweede vaststelling is dat de problematische situatie waarin vele volwassenen verkeren, vaak verwijst naar bepaalde ervaringen, problemen in de kinder- of jeugdtijd, waarop op dat ogenblik te weinig is ingegaan. De levensgeschiedenis van heel wat cliënten spreekt hier boekdelen. Hieruit blijkt dat het belangrijk is een zeer laagdrempelige hulp- en dienstverlening te ontwikkelen voor kinderen en jongeren enerzijds en voor gezinnen met opvoedingsproblemen anderzijds. Ook in OCMW Waregem valt het op dat cliënten steeds langer wachten om hulp te zoeken voor hun problemen. Meestal door het taboe die nu nog steeds bestaat over het OCMW. We zien ook dat er verschillende generaties binnen een zelfde familie elkaar opvolgen. Dit zou kunnen een gevolg zijn van de ervaringen en problemen die zich voordeden in hun kinder- of jeugdtijd. Armoede niet meer van deze tijd!? Ondanks alle welvaart, tewerkstellingsplannen, beleidsnota s en inspanningen telt Vlaanderen, volgens cijfers van het Centrum voor Sociaal Beleid, nog steeds 5,4% armen. 1 De bestaande beleidsmiddelen worden dus best aangevuld of bijgestuurd (vb. via meer personeel voor de kleine en middelgrote OCMW s, dat kan zorgen voor een meer gedecentraliseerde en toegankelijke dienstverlening). Van OCMW s en particuliere welzijnsvoorzieningen wordt verwacht dat ze aandacht hebben voor de toegankelijkheid van kansarmen. 1 Deze beleidsnota dateert van 1999 2004. Het centrum voor sociaal beleid voerde in deze periode een onderzoek uit naar het aantal personen die in armoede leven. Ze kwamen uit op een procent van 5,4.

Schuldoverlast - preventie van overkreditering; - een kritische evaluatie van de wet op de collectieve schuldenregeling en het decreet op de schuldbemiddeling en van de mogelijkheden tot budgetbegeleiding en budgetbeheer,...; - een evaluatie van (de uitvoering van) het decreet op een gewaarborgde levering van water, gas en elektriciteit. Welzijnsbeleid voor 2004 2009 In het welzijnsbeleid wil ik een toereikende dienst- en hulpverlening uitbouwen. Naast het zorgen voor een algemeen, laagdrempelig en gebruiksvriendelijk hulpaanbod, moet dit ook voor specifieke doelgroepen oplossingen bieden: mensen met minder kansen helpen te integreren in de samenleving, armoede en thuisloosheid terugdringen, het aantal gezinnen met schulden en afbetalingsmoeilijkheden ondersteunen en verminderen, reïntegratiekansen van gedetineerden verhogen. Zowel de overheden, het middenveld als de mensen zelf zijn hierin cruciale partners. De lokale gemeente- en OCMW - besturen krijgen meer ruimte om een eigen lokaal sociaal beleid te voeren. De term `sociaal huis' roept nog teveel de noodzaak van een gebouw op. Een `sociaal huis' realiseren is de lokale dienstverlening zo organiseren dat wanneer een burger zich met een bepaalde vraag aandient hij hierop een zo volledig mogelijk antwoord krijgt. De lokale overheid en haar partners organiseren zich dan intern zo dat deze vraag op de juiste plaats terechtkomt en de burger zo snel mogelijk het juiste antwoord krijgt. Zo bundelt het sociaal huis haar éénloket-, doorverwijzings- en informatiefunctie. Mensen die niet uit zichzelf de weg vinden, moeten via dit systeem, toch kunnen genieten van een kwaliteitsvolle dienstverlening. Het OCMW van Waregem heeft grootse plannen om in 2005 of 2006 een sociaal huis op te richten. Nu zijn ze volop bezig aan de voorbereidingen hiervan. Mensen die in armoede leven, verdienen bijzondere aandacht en zorg. Zij moeten kunnen aansluiten bij de (lokale) samenleving. Elk beleidsdomein zal ik stimuleren om inclusief aandacht te hebben voor armoedebestrijding en het vermijden van uitsluiting. Tevens wens ik een betere afstemming en samenwerking te bevorderen tussen alle erkende en gesubsidieerde diensten die, binnen mijn bevoegdheidsterreinen, een rol kunnen spelen in de armoedebestrijding.

Problemen van overmatige schulden en afbetalingsproblemen worden aangepakt De nood aan schuldbemiddeling neemt gestaag toe. Gezinnen die in armoede leven maken (noodgedwongen) schulden voor huurwaarborgen of achterstallen, voor kleding en voeding, gezondheidsuitgaven,... Naast preventieve en structurele maatregelen waarvoor er samengewerkt wordt met de federale overheid, wil ik de mogelijkheden van de erkende schuldbemiddelingsdiensten bij het OCMW en het algemeen welzijnswerk optimaliseren. Deze problemen van overmatige schulden en afbetalingsschulden aanpakken, behoort tot het grootste takenpakket van OCMW Waregem. Ook in Waregem is een stijging van het aantal cliënten die in schuldbemiddeling zijn duidelijk merkbaar. Het OCMW is een eerste lijnsdienst. Iedereen, en op de eerste plaats de inwoners van Waregem, kunnen hier terecht met al hun problemen en vragen. Het OCMW zal een intakegesprek voeren met de hulpvrager en dan deze persoon doorverwijzen naar een geschikte persoon en/of dienst voor zijn probleem. Dit gebeurt in de meeste OCMW s op deze manier. Binnen het OCMW van Waregem wordt er bijna nooit gebruik gemaakt van de methodieken: systeem- en contextueel denken. Er wordt meestal met één cliënt gewerkt rond een bepaalde problematiek, waarbij er zelden andere leden van hun systeem of context betrokken worden. Er wordt binnen de schuldbemiddeling wel vaak onderhandeld met schuldeisers, werkgevers, huurbazen,... Maar deze mensen behoren niet echt tot hun cliëntsysteem. Wanneer we kijken naar de principes die binnen het OCMW voorkomen, dan kunnen we duidelijk zien dat er persoonsgebonden te werk gegaan wordt. Tijdens elk gesprek staat de cliënt centraal en wordt hij gezien als een unieke persoon. Wij, als maatschappelijk werkers, moeten de cliënten dan ook de kans bieden om zich maximaal te kunnen ontplooien binnen de maatschappij. We moeten openstaan voor hun behoeften en vragen en hier een passend antwoord proberen op te geven.

Hierbij een overzicht van het schema van Friedlander: Tabel 1: Schema van Friedlander 1 Vooronderstellingen 1. Elke mens is uniek en heeft een eigen waarde. 2. Elke mens heeft het recht zelf zijn behoeften te bepalen en naar eigen keuze daar in te voorzien. 3. Elke mens heeft het recht op zo groot mogelijke ontplooiingskansen voor zijn capaciteiten. 4. Elke mens heeft recht op het vertrouwen dat hij morele en sociale verantwoordelijkheid kan dragen. Werkprincipes 1. Aanvaarden van de cliënt (niet veroordelen), feedback verwachten en deze ondersteunen en stimuleren. 2. Individualiseren. 3. Participatie bevorderen van de cliënt. 4. Het gebruik van het zelfbeschikkingsrecht eerbiedigen en bevorderen. 5. Je aansluiten bij de opmerkingen, gevoelens en de beschikbare mogelijkheden van de cliënt. 6. De vertrouwelijkheid eerbiedigen. 7. De maatschappelijk werker betracht de zelfreflectie van de cliënt om te bevorderen dat zijn belevingen centraal blijven staan. Ik vind dat dit schema een goede basis is voor elke maatschappelijk assistent. Tijdens de verschillende gesprekken en het hulpverleningsproces is het volgens mij belangrijk om dit steeds in het achterhoofd te houden. Elke mens, dus ook wij, heeft behoeften waaraan hij/zij wil voldoen. Als dit niet alleen lukt, vind ik het goed dat wij er zijn als maatschappelijk werkers om deze mensen bij te staan waar nodig en dit volgens hun capaciteiten. Elke mens is uniek! Ik ben het volledig met deze stelling eens. De maatschappelijk werker van het OCMW te Waregem maakt gebruik van enkele methodieken met het oog op een zo goed mogelijke hulpverlening. Deze kunnen teruggevonden worden in de organieke wet (art. 59). De methodieken die gebruikt worden 1 Cursus Dhr. Vandenberghe: maatschappelijk werk: werkmethoden.

binnen de hulpverlening zijn: het social case-werk, de sociale (gezins-)begeleiding, het groepswerk, het sociaal opbouwwerk en het projectmatig werken. De belangrijkste methodieken zijn: 1. Social casework: hierbij bestaat er een combinatie van een aantal basishoudingen (luisterbereidheid, opbouw van vertrouwensrelatie, erkennen en stimuleren van eigenwaarde,...) met praktisch, persoonsgerichte ondersteuning. Samen (meeweten, meedenken, meebeslissen) met de hulpvrager worden problemen geanalyseerd en prioriteiten (hulpverleningsplan) gesteld. 2. Psychosociale begeleiding: wordt omschreven als persoonlijk en praktisch gerichte hulp die de hulpvrager vaardiger maakt in zijn rollen (ouder, werknemer,...), en dit ondanks zijn mogelijke beperkingen, zoals ziekte, handicap of psychische problemen. 3. Cliënt-centered theorie: grondhoudingen van Rogers (echtheid, respect en empathie voor de cliënten). In elk gesprek komen deze drie belangrijke grondhoudingen aan bod. 4. Systeem- en contextueel denken: hierbij wordt het systeem of de context waarin de cliënten leven betrokken bij de hulpverlening. Bij problemen worden ze samengebracht voor een gesprek. Er wordt vaak gevraagd naar de relationele en sociale contacten van de cliënten. Het spreekt voor zich dat ik deze belangrijke methodieken tijdens mijn stage en het praktisch gedeelte van mijn eindwerk gebruikte. Niet alleen omdat deze toegepast worden op mijn stageplaats, maar voornamelijk omdat ik op deze manier leerde werken als maatschappelijk assistent en dat ik mezelf kan vinden in deze methodieken. In het eerste hoofdstuk vindt u een korte omschrijving terug van het OCMW te Waregem. Meer bepaald de sociale dienst, waar ik vorig jaar tien weken en dit jaar veertien weken stage liep. Daarna kunt u een stukje lezen over schuldenproblematiek. In dit gedeelte staan er enkele belangrijke wetten die hier van toepassing zijn. Van hieruit verfijn ik naar de drie belangrijkste soorten financiële hulpverlening en bemiddeling, namelijk budgetbegeleiding, budgetbeheer en collectieve schuldbemiddeling. In het vierde hoofdstuk bespreek ik enkele doelgroepen die binnen budgetbeheer het meest voorkomen. Daar pikte ik één kwetsbare doelgroep uit, meer bepaald alleenstaande vrouwen met kinderen ten laste. In het volgende hoofdstuk bespreek ik de manier waarop ik een niet-

wetenschappelijk, representatief onderzoek gedaan heb naar de resultaten voor de cliënten van deze hulpverleningsvorm. Ik heb hierbij gewerkt via individuele interviews en een interview in kleine groep. Daarna volgt er een samenvatting van de bevraging in enkele vaak terugkomende conclusies. In het zevende hoofdstuk wordt er een link gemaakt tussen de conclusies en de vier beschreven thema s. Deze worden telkens met een praktijkvoorbeeld getoetst. In het voorlaatste hoofdstuk vertel ik iets meer over mijn positiebepaling t.o.v. budgetbeheer en de manier van hulpverlening in OCMW Waregem. Tot slot kan u enkele besluiten en suggesties voor de toekomst terugvinden. Hierin worden niet alleen de conclusies besproken voor de cliënten, maar ook voor de hulpverleners van OCMW Waregem en de betrokken schuldeisers.

Verklarende woordenlijst OCMW: Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn; RMI: recht op maatschappelijke integratie; thesauriebeheer: het beheer van geldmiddelen; liquiditeitsprognose: een voorspelling maken van het vermoedelijke verloop van het vermogen of van de vatbaarheid van de geldmiddelen; representatief onderzoek: een vertegenwoordigend onderzoek; preventief: voorkomend; curatief: gericht op genezing, verandering, verbetering; artikel 60 7-contract: dit is een tewerkstellingscontract bedoeld voor cliënten die recht hebben op maatschappelijke integratie onder de vorm van leefloon (hetzij categorie 1, 2 of 3, naargelang deze cliënt alleenstaand, samenwonend of een gezin met personen ten laste is). Via dit contract wordt de cliënt tewerkgesteld in een sociale werkplaats (bijvoorbeeld vzw Tandem) via een contract artikel 60 7. Het gaat hierbij over cliënten die niet in staat zijn om een tewerkstelling te vinden op de reguliere arbeidsmarkt. Uiteraard ontvangen zij hiervoor loon. empathie: het zich in anderen kunnen invoelen of inleven. Zich verplaatsen in het referentiekader van de cliënt.

13 1 Voorstelling OCMW Waregem, sociale dienst 1.1 Algemeen Het OCMW waar ik stage liep, is gelegen in de Schakelstraat 41 te Waregem. Het is een dienst die streeft naar vrijheid en menswaardige deelname aan het maatschappelijk gebeuren, voor iedereen. De personeelsleden van het OCMW bieden zorg, hulp, opvang en begeleiding waar nodig en dit in de eerste plaats aan inwoners van Groot-Waregem. Er wordt tijdens de dienstverlening rekening gehouden met het totale mens zijn, met een bijzondere aandacht en respect voor zijn zelfredzaamheid. Samenwerking van beleid, personeel, cliënten en hun omgeving ervaren ze als een positieve kracht. Daartoe winnen zij de nodige middelen in, waarbij ze rekening houden met een rechtvaardige verdeling tussen het individu en de gemeenschap. De personeelsleden zoeken steeds naar een zo kwaliteitsvol, vooruitstrevend en creatief mogelijk welzijnsbeleid en richten hun aandacht vooral op bejaarden en kansarmen. Het OCMW is een eerste lijnsdienst, wat betekent dat alle personen die hulpbehoevend zijn, kunnen aankloppen bij het OCMW. Voor OCMW Waregem zijn dit voornamelijk de inwoners van de stad met leefproblemen, zoals: financiële, sociale, maatschappelijke, echtelijke, juridische,... problemen en wil het een partner zijn in het oplossen van de problemen van de hulpvragers. Hierbij worden de waarden: respect voor de hulpvrager en klaarheid over de samenwerkingsvoorwaarden, benadrukt. Een eerste lijnsdienst is zeer laagdrempelig voor de personen die er komen aankloppen, d.w.z. dat iedereen bij een OCMW terechtkan die problemen heeft en dan na onderzoek antwoord krijgt op zijn hulpvraag of naar de meest geschikte dienst doorverwezen wordt.

14 1.2 Structuur Schematisch kunnen we dit als volgt voorstellen: Tabel 2: Structuur Gemeenteraad Verkiezingen Raad voor Maatschappelijk Welzijn Voorzitter Vast Bureau Bijzondere Comités Overlegcomité gemeente OCMW Aan het hoofd van het OCMW te Waregem staat de OCMW Raad (Raad voor Maatschappelijk Welzijn) met het Vast Bureau en de Bijzondere Comités. OCMW Raad: deze leden worden verkozen door de gemeenteraadsleden. Hun bevoegdheden bestaan uit: - de volheid van bevoegdheid over het gehele OCMW; - ze vergaderen éénmaal per maand; - de agenda wordt samengesteld door de voorzitter; - deze vergaderingen gebeuren niet openbaar, wel kan de burgemeester aanwezig zijn met adviserende stem. Daarentegen zijn bepaalde agendapunten wel openbaar. Vast Bureau: wordt samengesteld en verkozen door de leden van de Raad. Dit bureau staat in voor het dagelijks bestuur en regels inzake het bijeenroepen van vergaderingen, de agenda hiervan opstellen,...

15 Bijzondere Comités: deze comités worden opgericht door de Raad en krijgen van deze raad ook enkele taken en bevoegdheden opgelegd. Zij gaan ook de dossiers omtrent individuele hulpverlening onderzoeken en een voorstel tot beslissing formuleren. Zij kunnen eveneens een vergadering bijeenroepen. Voorzitter: hij wordt verkozen uit de Raad van Maatschappelijk Welzijn en wordt voorzitter van deze Raad, het Vast Bureau en de Bijzondere Comités, met beslissingsrecht. Enkele opdrachten van de voorzitter: - hij kan de Raad, de Bijzondere Comités en het Vast Bureau samenroepen voor een vergadering, bepaalt de agenda hiervan en zit deze ook voor; - hij leidt de activiteiten van het OCMW; - bij dringende gevallen kan de voorzitter zelf een uitspraak doen; - hij vertegenwoordigt het OCMW in gerechtelijke en buitengerechtelijke handelingen; - hij kan de vergaderingen van het College van Burgemeester en schepenen bijwonen. Naast de voorzitter hebben we nog de secretaris, ontvanger en maatschappelijk werker. Deze functies zijn bij wet verplicht in een OCMW (en komen in OCMW Waregem voor). Nog andere functies die er aanwezig zijn, zijn o.a.: personeelswerker, boekhouder, juriste, De secretaris: - woont de vergaderingen bij van de Raad, het Vast Bureau en de Bijzondere Comités; - tijdens deze vergaderingen maakt hij notulen op en maakt een officieel verslag van de beslissingen. Samen met de voorzitter ondertekent hij deze; - onder het gezag van de voorzitter leidt hij de administratie en is hoofd van het personeel; - hij heeft een beperkt aandeel in financiële zaken, hij bereidt deze voor. Vb.: meerjarenplan, budgetten,...; - hij is ook verantwoordelijk voor de opmaak en de registratie van uitgaande facturen en bestellingen.

16 De ontvanger: - hij is het hoofd van de financiële dienst, met uitzondering van de taken van de secretaris; - hij voorziet in het administratief organiseren en het oprichten en inrichten van interne controleprocedures; - het innen van geregistreerde en uitgaande facturen en het registreren van andere ontvangsten vallen ook onder zijn verantwoordelijkheid; - hij krijgt krediet ter beschikking om de uitgaven te betalen, zoals uitgaven die goedgekeurd zijn door de budgethouders moet hij betalen; - ook heeft hij de taak om de boekhouding te voeren en af te sluiten en bereidt de jaarrekening voor (= een gedetailleerd verslag van de ontvangsten en uitgaven van één jaar); - hij zorgt voor de beslaglegging en vordert de terugbetaling van kosten van dienstverlening, vb.: onderhoudsgelden; - ook is hij bevoegd voor het thesauriebeheer, dit is het beheer van geldmiddelen; - hij moet éénmaal per kwartaal een financieel rapport voorleggen aan de Raad voor Maatschappelijk Welzijn. In dit rapport vind je een overzicht van de thesaurietoestand, liquiditeitsprognose en de evolutie van de budgetten en het budgetouderschap. De Maatschappelijk Werker Per gemeente vind je minstens één maatschappelijk assistent terug. Hij/zij verricht taken van individuele dienstverlening. Hij/zij heeft de taak om personen en gezinnen in nood te helpen, zodat zij een menswaardig bestaan kunnen leiden. Er wordt dan een uitgebreid verslag opgemaakt met een duidelijke omschrijving van de nood van die persoon. Hij/zij heeft de plicht om de mensen te informeren over hun rechten inzake leefloon, pensioen,..., zodat de betrokkene deze rechten kan laten gelden. Zelf kan de maatschappelijk assistent bepaalde stappen ondernemen, zoals: de cliënt inschrijven in een ziekenfonds,... Hij/zij heeft een belangrijke verantwoordelijkheid voor de sociale dienst en hij kan binnen dit kader voorstellen doen.

1.3 Organogram 17 In bijlage I en II kan u de meest recentste organogrammen terugvinden. Mijn stage vond voornamelijk plaats binnen de sociale dienst: financiële hulpverlening. Hier kan men terecht bij de maatschappelijk assistenten voor leefloon en financiële steun. Dit wordt verder uitgebreid uitgelegd. Een onderverdeling van de 3 diensten binnen het OCMW: Intramurale dienst: Rusthuis/RVT t Ware Heem, Woon- en zorgcentrum De Meers, Dagverzorgingscentrum De Meers, Kortverblijf De Kouter, Nachtopvang, Residentie Serviceflat De Varent, Serviceflats Coorenblomme; Extramurale dienst: maaltijdenbedeling, poetsdienst, alarmapparatuur, vervoerdienst, dienstencentrum; Sociale dienst: - financiële hulpverlening, sectorwerking (waar ik stage liep); - niet-financiële hulpverlening: opvangcentrum de Keukeldam, arbeidsbegeleiding en opleiding, de sociale werkplaats en het sociaalverhuurkantoor (RSVK); - sociaal - administratieve hulp: budgetbegeleiding en schuldbemiddeling, crisishulp in materiële en psychosociale noodsituaties, bemiddeling en doorverwijzing naar meer gespecialiseerde diensten en specifieke wettelijke opdrachten. (Maar ook de sectorwerking behartigt deze taken, waar ik stage liep). 1.4 Werking Elke hulpvraag aan het OCMW komt in de eerste plaats terecht bij een maatschappelijk assistent die zich voornamelijk bezighoudt met intakegesprekken. Deze persoon wijst dan de juiste weg aan, voor het probleem of de vraag en verwijst de cliënt door naar de toegewezen maatschappelijk werker. De sociale dienst werd onderverdeeld in twee teams: - kansenbeleid: staat in voor materiële en financiële hulp aan personen, d.m.v. bijvoorbeeld het toekennen van een leefloon, budgetbegeleiding, budgetbeheer, het verstrekken van inlichtingen, opvang in crisissituaties,... en ook voor een aanpak van de kansarmoede. Hieronder bevinden zich zowel het sector- als het projectteam;

18 - bejaardenzorg: hier wordt er hulp geboden aan zelfstandig wonende bejaarden (thuiszorg), maar ook worden er opnames en begeleiding in verzorgingsinstellingen georganiseerd voor bejaarden die niet meer zelfredzaam zijn. Hiertoe behoren ook de dienstencentra, thuiszorgdiensten en serviceflats. Ook worden er mogelijkheden geboden tot kortverblijf, wanneer de familieleden van de bejaarde er even tussenuit willen. Het OCMW heeft ook nog een aantal nieuwe taken/projecten: woonbegeleiding: hier biedt het Regionaal Sociaal Verhuurkantoor (RSVK) hulp aan bij het vinden van een betaalbare woning en biedt ook zelf woningen aan; arbeidsbegeleiding en opleiding: de maatschappelijk werker helpt langdurig werklozen en leefloongerechtigden bij het zoeken naar de geschikte opleiding en de gepaste job, o.a. in samenwerking met de Werkwinkel. Via sociale tewerkstelling (art. 60 1) wordt doorstroming gezocht naar de reguliere arbeidsmarkt; schuldbemiddeling: dit is een nieuwe dienst die sinds april 1999 opgericht is en heeft tot doel personen met financiële moeilijkheden te helpen, dit naar aanleiding van de wet op de collectieve schuldenregeling. 1.4.1 Maatschappelijke dienstverlening: algemeen Het OCMW heeft als taak aan personen dienstverlening te verzekeren. Die dienstverlening kan zowel preventief, curatief, materieel als immaterieel zijn. De individuele hulpverlening moet gebeuren volgens de meest passende vorm. Voor de ene persoon is dat bijvoorbeeld budgetbegeleiding en voor de andere kan een uitkering een oplossing zijn. Het OCMW organiseert vooraf een sociaal onderzoek. Dit wordt uitgevoerd door een maatschappelijk werker van het OCMW. Aan de hand van dit onderzoek sporen ze de nood ervan op en hoegrootheid van het probleem. Men stelt de meest passende oplossing voor aan de Raad voor maatschappelijk welzijn. Hierbij is de betrokkene tot medewerking verplicht. Hij moet informatie verstrekken over de gezinstoestand, inkomen, enz In dat individueel dossier moet men komen tot een beslissing van individuele dienstverlening, deze gaat uit van het Bijzonder Comité Sociale Dienst (BCSD) en wordt bekrachtigd in de

19 Raad voor Maatschappelijk Welzijn. Bij OCMW Waregem wordt de maatschappelijk werker altijd gehoord door het BCSD. De maatschappelijk werker maakt gebruik van enkele methodieken met het oog op een zo goed mogelijke hulpverlening. Deze kunnen teruggevonden worden in de organieke wet (art. 59). De methodieken die gebruikt worden binnen de hulpverlening zijn: het social casework, de sociale (gezins-)begeleiding, het groepswerk, het sociaal opbouwwerk en het projectmatig werken. Social casework: hierbij bestaat er een combinatie van een aantal basishoudingen (luisterbereidheid, opbouw van vertrouwensrelatie, erkennen en stimuleren van eigenwaarde,...) met praktisch, persoonsgerichte ondersteuning. Samen (meeweten, meedenken, meebeslissen) met de hulpvrager worden problemen geanalyseerd en prioriteiten (hulpverleningsplan) gesteld. Psychosociale begeleiding: wordt omschreven als persoonlijk en praktisch gerichte hulp die de hulpvrager vaardiger maakt in zijn rollen (ouder, werknemer,...), en dit ondanks zijn mogelijke beperkingen, zoals ziekte, handicap of psychische problemen. Cliënt-centered theorie: grondhoudingen van Rogers (echtheid, respect en empathie voor de cliënten). In elk gesprek komen deze drie belangrijke grondhoudingen aan bod. Systeem- en contextueel denken: meer en meer wordt deze methodiek gebruikt in OCMW Waregem. De cliënten worden benaderd met aandacht voor hun context waarin ze leven. Hierbij is er specifieke aandacht voor sociale contacten en relaties uit hun omgeving. Met toestemming van de cliënt worden deze personen betrokken binnen de hulpverlening. De kerndoelstelling van het OCMW luidt als volgt (art. 1 van de organieke wet): Het extra ondersteunen van alle mensen, die niet of onvoldoende uit eigen kracht kunnen deelnemen aan of aansluiten bij de bestaande maatschappelijke voorzieningen. Hun kernopdracht bestaat uit een combinatie van doelstellingen: aanbieden van bestaanszekerheid en levenswaardige omstandigheden, waarbij het OCMW optreedt als laatste opvangnet (tegengaan van sociale uitsluiting);

20 toegankelijkheid van bestaande voorzieningen bevorderen en structurele risico s hieromtrent bespreekbaar maken; aanbieden van de minst ingrijpende immateriële of materiële oplossingen aan individuele hulpvragers. De sociale dienst treedt dus op als een brug naar maatschappelijke voorzieningen zoals wonen, werken, onderwijs, gezondheidszorg,... Maar ook niet-materiële en psychosociale begeleiding vallen onder de taken van de sociale dienst. Andere belangrijke activiteiten binnen de sociale dienst: - wegwijsinformatie geven, - intakegesprekken, - sociaal onderzoek uitvoeren, - verder bouwen op intake en sociaal onderzoek: sociale diagnose opmaken, - hulpverleningsplan opstellen en concrete uitvoering en opvolging hiervan, - nazorg of ondersteuning na hulpverlening, - vergaderingen over interne werkorganisatie en vaak terugkomende problemen. 1.4.2 Actiemiddelen en methodieken Informatie verschaffen, bemiddeling, begeleiding, materiële hulpverlening, diensten en instellingen oprichten, beheren en uitbreiden, de voogdij over en materiële bewaring van minderjarigen, tewerkstelling, medische hulp, bewaring van waarden, hulp aan daklozen en huisvesting. Enkele specifieke hulpverleningstechnieken binnen de financiële hulpverlening: - RMI onder de vorm van leefloon, steun ter grootte van het leefloon, opleg leefloon, - schuldbemiddeling, - budgetbegeleiding,