Utrecht-West Rienstra Beleidsonderzoek en Beleidsadvies BV NEO Observatory
Inhoudsopgave Verantwoording 3 Deelregio s 4 Belangrijkste constateringen Utrecht+ 5 Economie algemeen 9 Arbeidsmarkt 17 Werklocaties 22 Toekomst 28 2
Verantwoording Deze rapportage over de deelregio Utrecht-West is onderdeel van een bredere publicatie over het Economisch Beeld van Utrecht+ *. Het betreft de economische beelden die specifiek over Utrecht-West gaan en die een vergelijking mogelijk maken met de andere deelgebieden in Utrecht+. Die deelgebieden zijn op de volgende pagina afgebeeld. Voordat we ingaan op de huidige situatie en de ontwikkelingen in Utrecht-West, geven we hier als referentie de belangrijkste constateringen voor het gehele gebied Utrecht+. * Utrecht+ beslaat het gebied: provincie Utrecht, regio Gooi en Vechtstreek en regio FoodValley. 3
Deelregio s Utrecht+ 4
BELANGRIJKSTE CONSTATERINGEN 5
Belangrijkste constateringen Huidige situatie Utrecht+ volgt steeds meer landelijke groeitrend door wegvallen groei in dominante sectoren ICT, specialistische zakelijke diensten en financiële dienstverlening Groeiverschil met andere metropoolregio s kleiner doordat economische structuur geen synergie biedt Toenemende krapte op de arbeidsmarkt als gevolg van beperkt extra aanbod van hoogopgeleide beroepsbevolking Inkomende en uitgaande pendel nemen toe door aantrekkelijk woon-, werk- en leefklimaat Positief saldo zakelijke transacties in commerciële diensten vooral met Noord- en Zuid-Holland en met buitenland 6
Belangrijkste constateringen Huidige situatie Gunstig ecosysteem voor ondernemerschap en innovatie: goede infrastructuur, sterk in publieke R&D, veel talent Private investeringen in innovatie laag: R&D en valorisatie blijven achter ondanks goed functionerend MKB Grote leegstand kantoren, minder groot bij bedrijfsruimte en winkelruimte, maar wel meer dan frictie Bedrijvendynamiek groot, veel oprichtingen en opheffingen, weinig banengroei Toename werkgelegenheid vooral op informele werklocaties Economische concentraties groeien naar elkaar toe door toename hot spots 7
Belangrijkste constateringen Toekomst Economische groei volgt ontwikkeling Nederland: grote uitschieters in pieken en dalen zijn voorbij Werkgelegenheid ontwikkelt zich volgens nationale sectorale trends Toegevoegde waarde: logistiek en ICT grootste groeisectoren Werkgelegenheid: zorg en ICT grootste groeisectoren Versterking economische verschillen tussen stad Utrecht, suburbane zone en landelijk gebied door ruimtelijke uitsortering van wonen en werken 8
ECONOMIE ALGEMEEN Utrecht-West Sectorstructuur Ontwikkelingen 9
Belangrijkste sectoren in Utrecht-West, in toegevoegde waarde: groothandel dominant Omvang toegevoegde waarde (2015), in miljoen euro en aandeel in totale economie in % Groothandel 17% Industrie 11% Bouwnijverheid 10% Specialistische zakelijke diensten 9% Onroerend goed 8% Overige zakelijke diensten 6% Zorg 6% Financiële dienstverlening 6% 10 O 0 100 200 300 400 500 600 700 Bron: CBS
Grootste werkgever in Utrecht-West: detailhandel Omvang werkgelegenheid (2015), in aantallen x 1000 en aandeel van de totale werkgelegenheid in % Detailhandel 13% Overige zakelijke diensten Zorg 11% 11% Groothandel Bouw 9% 10% Industrie Specialistische zakelijke diensten 8% 8% Onderwijs 4% 11 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Bron: CBS
Grote verschillen in ontwikkeling Bruto Regionaal Product (BRP) tussen deelregio's (NB gemeentelijke herindeling 2011 in Utrecht-West) Groei BRP (2001-2016), in % Nederland Utrecht+ Utrecht-West Stadsgewest Amersfoort Stadsgewest Utrecht Zuidoost-Utrecht Gooi en Vechtstreek Regio FoodValley 12 Bron: CBS
Ontwikkeling werkgelegenheid naar deelregio s (NB gemeentelijke herindeling 2011 in Utrecht-West) Groei werkgelegenheid in % 2 1 0-1 -2-3 Nederland Utrecht+ Utrecht-West Stadsgewest Amersfoort Stadsgewest Utrecht Zuidoost-Utrecht Gooi en Vechtstreek Regio FoodValley -4-5 2001-2008 2009-2013 2014-2016 13 N Bron: CBS
Ontwikkeling bevolking deelregio s (gecorrigeerd voor gemeentelijke herindeling 2011) Groei bevolking in % 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 Nederland Utrecht+ Utrecht-West Stadsgewest Amersfoort Stadsgewest Utrecht Zuidoost-Utrecht Gooi en Vechtstreek Regio FoodValley 0,0 2001-2008 2009-2013 2014-2016 N 14 Bron: CBS
Regionale component sterk bepalend voor groei BRP, bijvoorbeeld bij gemeentelijke herindeling 2011 Economische groei Utrecht-West in % 5,0 0,0 groei regio nationale component structuur component regionale component -5,0-10,0-15,0 15 Bron: Rienstra/REPROG
Regionale component sterk bepalend voor ontwikkeling werkgelegenheid Ontwikkeling werkgelegenheid Utrecht-West in % 5,0 groei regio nationale component 0,0 structuur component regionale component -5,0-10,0-15,0 16 Bron: Rienstra/REPROG
ARBEIDSMARKT Utrecht-West Aanbod (beroepsbevolking) Werkloosheid Opleidingsniveau Kenniswerkers 17
Hoge bruto arbeidsparticipatie in Utrecht-West Bruto participatie naar deelregio (2016), in % 73,5 73,0 72,5 72,7 72,4 73,0 72,0 71,5 71,0 70,9 70,7 70,5 70,2 70,0 69,5 69,0 68,5 Utrecht-West 18 Stadsgewest Amersfoort Stadsgewest Utrecht Zuidoost-Utrecht Gooi en Vechtstreek Veluwe Bron: CBS
Werkloosheid in Utrecht-West het laagst Werkloosheid naar deelregio (2016), in % 7,0 6,0 5,0 4,5 5,8 4,8 5,5 5,1 4,0 3,0 2,8 2,0 1,0 0,0 Utrecht-West 19 Stadsgewest Amersfoort Stadsgewest Utrecht Zuidoost-Utrecht Gooi en Vechtstreek Veluwe Bron: CBS
Opleidingsniveau beroepsbevolking in Utrecht-West in vergelijking met andere regio s gemiddeld Opleidingsniveau (2016), als aandeel beroepsbevolking in % 50 40 30 20 10 0 Utrecht-West Stadsgewest Amersfoort Stadsgewest Utrecht Zuidoost-Utrecht Gooi en Vechtstreek Veluwe 20 Laag Midden Hoog Bron: CBS
Pendelstromen van kenniswerkers Ontwikkeling van pendelstromen van hoger opgeleiden van en naar gemeenten in het gebied Utrecht+: %-verschil tussen gemiddelde dagelijkse stromen in de periode 2007-2010 en de periode 2011-2014, in vijf groeiklassen Groei Lelystad IJmuiden 0-28 Zaanstad Bloemendaal Heemstede Nunspeet Harderwijk Weesp Amstelveen Ouderkerk aan de Amstel Schiphol Naarden Huizen Hillegom Uithoorn Kudelstaart Nieuw-Loosdrecht Breukelen Nieuwkoop Alphen aan den Rijn Soest Voorthuizen Hoevelaken Harselaar Amersfoort Barneveld Leusden Maarssen Bilthoven De Bilt Vleuten Harmelen Utrecht Lunteren Zeist De Meern BoskoopBodegraven Woerden Woudenberg s-gravenhage Bunnik Maarn Zoetermeer Driebergen-Rijsenburg Reeuwijk-Brug Montfoort Doorn Nieuwegein Oudewater Veenendaal Ede Gouda IJsselstein Houten Leersum Bennekom Elst Vianen Wijk bij Duurstede Wageningen Rhenen Culemborg Schoonhoven Rotterdam Capelle aan den IJssel Krimpen aan den IJssel 21 Dordrecht Oosterbeek Elst Leerdam Ridderkerk Zwijndrecht 96 + Putten Bunschoten-Spakenburg Hilversum Baarn Nijkerk Vinkeveen Mijdrecht Leiden 55-77 77-96 Ermelo Bussum Blaricum Eemnes Nederhorst den Berg Aalsmeer Noordwijkerhout 28-55 Almere-Stad Amsterdam Badhoevedorp Diemen Gorinchem Hardinxveld-Giessendam Tiel Geldermalsen Oosterhout Dreumel Nijmegen Zaltbommel Kerkdriel Oss Bron: CBS (1985-2014) Bewerking: Tordoir & Poorthuis Haarlem Zandvoort
WERKLOCATIES Utrecht-West Bedrijven/locatiedynamiek Formele en informele werklocaties Hot spots 22
Dynamiek formele en informele werklocaties 2011-2016 Definities Formele werklocaties: bedrijventerreinen en kantorenparken Informele werklocaties: binnensteden, woonwijken, onderwijs- en zorgcomplexen, minus bestemmingen industrie en kantoor in Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) Hot spot: cluster van economische activiteiten rond een (aangrenzende) werkgelegenheidskern, synoniem voor economische concentratie 23
Bedrijven/locatiedynamiek in Utrecht-West groot: veel oprichtingen, relatief weinig opheffingen vestigingen, nauwelijks banengroei, positief migratiesaldo Bedrijvendynamiek Utrecht-West (2011-2016), in % 40% 35% 30% Vestigingen Banen 25% 20% 15% 10% 5% 0% 24 Oprichtingsgraad Opheffingsgraad Overlevingsgraad Mutatiegraad migratiesaldo Bron: Rienstra/QGIS m.b.v. Provinciaal Arbeidsplaatsenregister Utrecht 2011-2016
Groei informele werklocaties, krimp bedrijven- en kantorenterreinen Dynamiek formele en informele werklocaties Utrecht-West (2011-2016), in % 90% 80% 70% Vestigingen Banen 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 25 Aandeel bedrijventerreinen 2011 Aandeel bedrijventerreinen 2016 Aandeel kantorenterreinen 2011 Aandeel kantorenterreinen 2016 Aandeel informele werklocaties 2011 Aandeel informele werklocaties 2016 Bron: Rienstra/QGIS m.b.v. Provinciaal Arbeidsplaatsenregister Utrecht 2011-2016
Economische concentraties (hot spots) vooral op formele werklocaties Hot spots 2016 contour bedrijven- of kantorenterrein 26 Bron: Rienstra/GeoDa/QGIS
Economische concentraties (hot spots) groeien vooral op informele werklocaties, 2011-2016 Hot spots 2011 Hot spots 2016 contour bedrijven- of kantorenterrein 27 Bron: Rienstra/GeoDa/QGIS
TOEKOMST Utrecht-West Scenario's Welvaart en Leefomgeving (WLO) (laag-hoog 2040) 28
Vergelijking zes deelregio s: kleinste BRP (bij WLO Hoog) in Utrecht-West Bruto Regionaal Product (2040), in miljard euro 70 65,4 60 50 40 30 20 19,4 11,6 15,8 10 5,3 6,2 0 Utrecht-West 29 Stadsgewest Utrecht Stadsgewest Amersfoort Zuidoost-Utrecht Gooi en Vechtstreek FoodValley Bron: Rienstra/REPROG
Vergelijking zes deelregio s: kleinste werkgelegenheid (bij WLO Hoog) in Utrecht-West Werkgelegenheid (2040), in arbeidsjaren x 1000 5 450 400 350 300 250 454,1 200 150 148,2 128,7 100 61,3 65,1 82,0 50 0 Utrecht-West 30 Stadsgewest Utrecht Stadsgewest Amersfoort Zuidoost-Utrecht Gooi en Vechtstreek FoodValley Bron: Rienstrra/REPROG
WLO-scenario s (2015-2040): grootste groei toegevoegde waarde bij logistiek en zakelijke diensten Prognose groei bruto regionaal product Utrecht-West (2015-2040), (toegevoegde waarde basisprijzen) in miljard euro 6,0 5,0 4,3 5,3 Totaal Logistiek Zakelijke diensten 4,0 3,8 3,0 i 2,0 1,0 1,0 1,3 0,5 0,5 1,6 0,7 0,0 2015 WLO Laag 2040 WLO Hoog 2040 Groeiscenario's 31 Bron: Rienstra/REPROG
WLO-scenario s (2015-2040): grootste stijging werkgelegenheid bij logistiek en zakelijke diensten Prognose groei werkgelegenheid Utrecht-West (2015-2040), arbeidsvolume werkzame personen x 1000 arbeidsjaren 70 60 50 51,3 54,7 61,3 Totaal Logistiek Zakelijke diensten 40 30 20 10 17,1 13,6 14,2 7,9 8,5 9,2 0 2015 WLO Laag 2040 WLO Hoog 2040 Groeiscenario's 32 Bron: Rienstra/REPROG