Credo 1 CREDO uitgesproken door Brigitte van Bakel tijdens het Symposium Kerkgebouwen, Nevengebruik en Herbestemming op 19 mei 2011 in de Maranathakerk te Nijmegen. Organisatie: Stichting Cultuur Criterium. Goedemiddag. Ik ben Brigitte van Bakel, architect, en vandaag uitgenodigd door Bert Bloo, waarvoor heel hartelijk dank. Ik hoop u met twaalf beelden en vraagstelllingen mee te nemen in de wereld van uw ruimtelijke voorstellingsvermogen.
Credo 2 In 1991 was in Maastricht dit beeld te zien van een onbekende kunstenares. Met een laagje water heeft ze de schoonheid van deze ontmantelde, ruïneuze en bouwvallige ruimte verdubbeld en verdiept. Het kerkgebouw als inspiratiebron in één oogopslag: een ontzagwekkende ruimte, die alle mogelijkheden in zich draagt, weerspiegeld in de bron van het leven. 14 jaar later in dezelfde kerk een nieuwe gemeenschap: het lezende publiek. Pas, als betrokken partijen een levendig gebruik van het hele gebouw toestaan voor de hele gemeenschap, ontstaan er programma s.
Credo 3 In een dichtbevolkt stedelijk gebied hangt de keuze voor slopen of hergebruiken van een kerkgebouw nauwelijks af van haar functie en identiteit als baken voor de gemeenschap. Andere overwegingen voeren de boventoon: Kan dit gebouw zich staande houden op de peperdure grond, terwijl de speculatieve anonimiteit snel om zich heen graait? Kan het gebouw zich onttrekken aan de dementie van het stedelijke weefsel?
Credo 4 In het trage landelijke gebied ligt dat anders. Hier ís het kerkgebouw meteen ook het baken van de gemeenschap. Hier gaat het om het silhouet en de herkenbaarheid van de verschillende dorpen in het landschap.
Credo 5 Liever slopen dan ontwijden is een motto, maar niet elke kerk kan vervangen worden door woningbouw.
Credo 6 Actueel in Noord-Brabant: Drie van deze vier dorpen zien de komende jaren hun katholieke kerk verdwijnen. De rekensom is simpel: Drie keer verkopen en slopen is één keer in stand houden. Een keuze voor de ondergang. Op de gevels hangt een plaatje met de openingstijden voor het publiek: 1 of 2 uren per week. Per toeval tref ik in Haps een schoonmaakster, en een vrijwilligster in Langenboom die me binnen laten; In het slaperige St. Hubert een koster die na veel overreding van mijn kant bereid is me een kijkje te gunnen in het rijksmonument. Alle mensen die ik onderweg spreek verdedigen het behoud van hun gebouw met hand en tand als betrof het een burcht met heer, in plaats van een religieus gebouw zonder priester.
Credo 7 Anno 2007 in Mill. Niet moeders mooiste, maar toch, een kerktoren zonder klok waar een mobiele zendmast aan bungelt? Geen gezicht. Is dit de enige manier om de begroting sluitend te krijgen?
Credo 8 Tegelijkertijd. Een ontwikkelingsplan voor de dorpskern. Rondom het kerkgebouw is een dikke lijn getekend. Dit gebied is uitgesloten van ontwikkeling. Dat dient ongetwijfeld allerlei belangen, maar zeker niet die van de ruimtelijke kwaliteit van een dorpskern.
Credo 9 Anno 2011 in Mill: Het sociaal-cultureel centrum in aanbouw. In de bouwput wordt een naam gevraagd voor een gebouw dat zich gedraagt alsof de tegenoverliggende kerk het centrum van de wereld is, en tegelijkertijd moet het zelf deze centrumfunctie gaan vervullen. Kunt u een naam bedenken?
Credo 10 Een kerkgebouw waar een hek omheen staat maakt weinig kans op financiële positieverbetering. Een kerkgebouw kan niet bestaan van één concert per maand. Het moet dus anders. Grootser, ruimhartiger en gastvrijer, en van binnenuit zoals het gebouw zelf uitspreekt.
Credo 11 Achter deze lantaarnpaal spelen zich verschillende scenario s af. U ziet wat er gebeurt als we het kerkgebouw slopen, snoeien of uitbreiden. Deze beelden kunnen choqueren, charmeren of verrassen. Hoe het ook zij, ze laten u niet onberoerd. U kunt zich de gevolgen van deze ingrepen voorstellen. En u kunt zich daarmee voorstellen dat dit kerkgebouw een toekomst heeft, waarvan u het bestaan niet eerder had vermoed.
Credo 12 De transitie van het kerkgebouw begint met de verbeelding, het openen van de emoties van mensen. Iedereen is nodig bij die transitie. En alleen de onmiddelijke toegankelijkheid van beelden is in staat mensen te verbinden. Dank voor uw aandacht.