NIEUWSBRIEF OUDERS EN DIVERSITEIT Nieuwsbrief voor deelnemers aan het project Ouders en diversiteit en overige geïnteresseerden. Projectcoördinatie: Bureau MUTANT. Financiering: Bernard van Leer Foundation. Deelnemende instellingen: Alcides in Amsterdam Zuidoost, Kinderopvang DAK in Den Haag, Korein in Eindhoven, Kinderstad in Tilburg en de steunfunctie K2 in Den Bosch. BUREAU MUTANT INITIATIEFNEMER PROJECT OUDERS EN DIVERSITEIT Dit is de eerste nieuwsbrief van bureau MUTANT over het project Ouders en diversiteit. Een project om de pedagogische kwaliteit van kinderopvanginstellingen, VVEvoorzieningen en basisscholen te verbeteren door de relatie tussen instellingen en ouders in positieve zin te versterken. Met deze nieuwsbrief willen we alle betrokkenen op de hoogte houden van de voortgang van het project Ouders en diversiteit. Allereerst willen we onszelf even voorstellen. Bureau MUTANT bestaat uit drie partners: Anke van Keulen, Fuusje de Graaff en Wendy Doeleman. MUTANT is een projectbureau voor de zorg- en welzijnssector (waaronder de kinderopvang) en het onderwijs. Het bureau bestaat sinds 1989. Wij ontwikkelen methodieken, verzorgen workshops en trainingen voor beroepskrachten en management en adviseren op management- en gemeentelijk niveau. Omgaan met diversiteit (qua etniciteit, cultuur, sekse, klasse, handicap, etc.) staat in ons werk centraal. In verband met zwangerschapsverlof van Wendy Doeleman is deze nieuwsbrief geschreven door Monique van Bommel. LEIDSTERS DOEN INSPIRATIE OP Op donderdag 2 oktober heeft de eerste workshop in het kader van het project Ouders en diversiteit plaatsgevonden. Aan de workshop namen van iedere pilot een pedagogisch begeleider, een leidinggevende en één of twee leidsters deel. De workshop is enthousiast ontvangen door de deelnemers. Er is aandacht besteed aan diverse onderwerpen rondom het thema Ouders en diversiteit. De deelnemers voerden zelf opdrachten uit, maar kregen ook tips mee voor de overdracht naar het team. In deze nieuwsbrief worden de diverse onderwerpen nogmaals belicht. We doen dit aan de hand van het model voor ouderbetrokkenheid samen leven, samen doen, samen denken en samen beslissen. LEEFWERELDEN IN BEELD Ouders betrekken bij kindercentra, het kan! Het kan onder andere door samen te leven. Met andere woorden: door de leefwereld thuis en de leefwereld op het kindercentrum dichter bij elkaar te brengen. Interesse en respect voor waarden en normen van ouders is hierbij het uitgangspunt. Hieronder volgen twee voorbeelden van ouderbetrokkenheid in de vorm van samen leven. Familiepakket Er bestaat een grote diversiteit aan gezinnen waarmee leidsters in de praktijk te maken hebben. Hierdoor kan het een hele uitdaging zijn om elkaars leefwereld dichter bij elkaar te brengen. Het familiepakket geeft leidsters handvatten om op een positieve manier met deze diversiteit om te gaan.
Het familiepakket is ontwikkeld door het VBJK, een ondersteuningsorganisatie voor de kinderopvang in Vlaanderen. Slogan is: Stilstaan bij jezelf om stil te kunnen staan bij anderen. Door je bewust te worden van je eigen geschiedenis, je eigen ideaalbeeld als het gaat om gezinnen en je eigen waarden en normen, kun je beter omgaan met gezinnen met andere waarden en normen. Tijdens de workshop leverde de opdracht familie verschillende reacties op. Aan de hand van foto s van verschillende gezinnen moesten de deelnemers één foto uitzoeken die hun ideaalbeeld weerspiegelt en één foto die vragen oproept. Documenteren In het boek Ouders betrekken bij kindercentra. Het kan! laat men zien hoe foto s van familie en bekenden van de kinderen aanleiding vormen voor gesprekken met ouders 1. Het vormt een basis om pedagogisch af te stemmen en de leefwerelden van thuis en het kindercentrum te koppelen. Op het beschreven kindercentrum blijft het niet alleen bij het ophangen van foto s van ouders, broertjes, zusjes en andere familieleden. Er wordt ook gebruik gemaakt van allerlei andere documentatievormen. In de hal hangt een activiteitenkalender, zodat ouders wekelijks op de hoogte gehouden worden van bijzondere activiteiten die zullen plaatsvinden. Ook is er een documentatiewand in de hal waar kinderen hun creaties mogen hangen. Vlak bij deze wand hangt een strook behang, waar leidsters dagelijks uitspraken van kinderen opschrijven. Verder wordt gebruik gemaakt van video-opnamen en worden gesprekjes van kinderen opgenomen met een voice-recorder. De verschillende documentatievormen roepen reacties op bij kinderen, ouders en leidsters. Ze stimuleren een wederzijdse interactie. (Audio)visueel materiaal is in het bijzonder ook een trekker voor meer teruggetrokken ouders, die niet zo van praten houden. Het is makkelijker om aan de hand van dit materiaal eens een leidster aan te spreken, dan vanuit het niets. Enkele reacties: - Soms heel tegenstrijdige indruk. Wat voor de één ideaal is, is voor de ander verre van ideaal. Daarnaast heeft iedereen verschillende normen/ invalshoeken om naar de foto s te kijken. Eigen ervaringen spelen hierbij een rol. - Het is heel moeilijk om geen vooroordelen te hebben. Iedereen heeft die eigenlijk. De kunst is alleen om te waken voor roddelen en de ouders om wie het gaat eerlijk en open vragen durven te stellen. HOE KUN JE OUDERS STIMULEREN ACTIEF MEE TE DOEN OF MEE TE DENKEN? Het is allereerst van belang dat ouders het gevoel hebben dat ze welkom zijn en dat ze serieus genomen worden. Wat kun je als instelling zoal doen om dit te realiseren? - Een positief en veilig klimaat voor beroepskrachten, kinderen en ouders. Om dit te realiseren is het van belang dat in het team ook iedere beroepskracht een eigen verhaal, een eigen positie en een eigen identiteit heeft die er mag zijn en wordt gehoord. Daarnaast is het van belang dat het team 1 Uit Ouders betrekken bij kindercentra. Het kan!, I. Ligtermoet en L. Zwetsloot, NIZW april 2000.
een gemeenschappelijke visie uitdraagt. Als er een positief klimaat heerst, zullen ouders zich eerder welkom voelen. - Open houding naar ouders toe. Interesse tonen in de mening en wensen van ouders. Dit betekent tevens het afstand nemen van je eigen referentiekader en open staan voor andere waarden en normen en communicatiepatronen. Op deze manier kun je inzicht krijgen in de wensen en verwachtingen van ouders. - Het hoe en waarom van regels op school of het kinderopvangcentrum uitleggen. Het is van belang dat ouders weten wat van hen verwacht wordt. Beide partijen kunnen elkaar hierop aanspreken. Hierbij blijft voorop staan dat er verschillen in aanpak mogen zijn. In zo n sfeer kan een dialoog ontstaan waarin beroepskrachten en ouders elkaars benadering gaan begrijpen. In hoofdstuk 7 van het boek Intercultureel leren in de klas 2 worden diverse tips gegeven om een positief schoolklimaat te creëren en ouders bij de school te betrekken. Veel van deze tips kunnen ook gebruikt worden in kinderopvangcentra. De tips hebben betrekking op de 4 categorieën van ouderbetrokkenheid: samen leven, samen doen, samen denken en samen beslissen. Samen doen Bij samen doen kun je denken aan het laten meedraaien van ouders op de groep of in de klas. Je kunt ouders ook betrekken bij het organiseren van gezamenlijke activiteiten. Daarnaast kun je ook gebruik maken van de deskundigheid van ouders. Wellicht kan een ouder vanuit zijn/haar vak of hobby een activiteit met de kinderen doen of beroepskrachten ondersteunen. Ouders zijn ook de deskundige op het gebied van hun cultuur en taal en kunnen anderen hiermee kennis laten maken. Door van dergelijke activiteiten verslag te doen in de nieuwsbrief van de instelling, kun je meer ouders motiveren om actief mee te doen. Nieuwsbrief 1, november 2003 Wat is er voor hen te halen? Maak het voor ouders gezellig en bedenk actieve, creatieve werkvormen. Een voorbeeld uit het boek Intercultureel leren in de klas : Een Turkse moeder zei tegen me: Er werken hier leerkrachten die niet van kinderen houden. Nou, dan schrik je wel even. Toen ik om voorbeelden vroeg zei ze: De kinderen moeten hier zelf hun jasjes dichtmaken en zelf hun veters strikken. Ook als ze het nog niet kunnen. Wij doen dat altijd voor kleine kinderen. Hierover heb ik toen een ouderavond georganiseerd, waarop we uitlegden waarom wij het zo belangrijk vinden dat die kleintjes zelfstandig worden. Toen zeiden de ouders: O, nou begrijp ik het. Dit voorbeeld laat tevens zien dat samen denken tot meer begrip voor elkaar kan leiden. EUROPESE UITWISSELING De pilots van het project Ouders en diversiteit doen ook allemaal mee aan het Europese ( Grundtvig ) uitwisselingsproject Ouderparticipatie in de kinderopvang en respect voor diversiteit. In maart 2003 hebben de deelnemers (waaronder enkele ouders!) een aantal kindercentra in Frankrijk bezocht. Het gaat hierbij om crèches parentales, centra waarbij elke ouder een onderdeel van de uitvoering of van het beleid op zich neemt. Er is o.a. een bezoek gebracht aan kindercentrum Doux Calins 3. Dit kindercentrum ligt in een wijk ten zuiden van Lille, waarvan de helft van de inwoners van allochtone afkomst is en van wie 80% in sociale armoede verkeert. Het bestuur van het kindercentrum bestaat uit ouders. De directrice heeft een adviserende rol. De directrice heeft de helft van haar tijd beschikbaar om in de wijk zelf activiteiten te ontplooien in samenwerking met derden. Samen denken Bij samen denken is het van belang om in te spelen op vragen van ouders. Denk bij alles wat je organiseert: wat hebben zij eraan? 2 Uit Intercultureel leren in de klas; aan de slag met verschillen. E. Schellekens, Bekadidact, 2000. 3 Zie artikel over dit bezoek in de KIDDO van september 2003.
Het is moeilijk om ouders te bereiken. Veel mensen leven in een isolement. De directrice is aanwezig bij koffieochtenden, komt naar spreekuren pre- en postnatale zorg om ouders te informeren over het kindercentrum en om goed te horen wat er onder de ouders leeft. Op basis daarvan worden activiteiten georganiseerd. Het team kent een grote diversiteit, zodat ze kunnen communiceren met een diversiteit aan ouders. Soms is de taal een probleem. Het opbouwen van een vertrouwensrelatie vindt men erg belangrijk. De ouders worden zeer serieus genomen. Ouders zijn altijd welkom op de groep. De beroepskrachten zijn op zoek naar vragen of wensen van ouders en van daaruit organiseren zij activiteiten. Zij stellen zich op als partner en proberen door vragen te stellen samen met ouders tot oplossingen te komen. In Nederland benaderen we ouders vaak individueel. Op dit kindercentrum worden ouders juist collectief benaderd in een vergadering, bij de koffie of een activiteit. Dit levert gemeenschappelijke vragen op. Voorbeelden van activiteiten met, voor en door ouders: - Eens per twee maanden organiseert het kindercentrum een ouderavond voor de nieuwe ouders. Zij vertellen dan over de gang van zaken en over de plek die ouders hebben. De bijeenkomst wordt pas georganiseerd als ouders al enige tijd op het kindercentrum zijn. Ouders ontwikkelen hun vragen na verloop van tijd. - In gesprekken met ouders kwam naar voren dat ze veel kleren hadden, die hun kinderen te klein waren. Weggooien vonden ze zonde en het idee werd geboren om een kledingmarkt te organiseren. Het kindercentrum heeft de ruimte beschikbaar gesteld voor een kledingbeurs. Ouders hadden de organisatie in handen. - Ouders worden uitgenodigd deel te nemen aan ateliers, bijvoorbeeld een gymactiviteit voor ouder en kind onder deskundige begeleiding of knutselactiviteiten. DE DEELNEMENDE INSTELLINGEN Op dit moment nemen aan het project Ouders en diversiteit vier kinderopvangorganisaties en een provinciale ondersteuningsinstelling deel. In een later stadium volgt een tweede kring instellingen die vooral zal bestaan uit basisscholen. Hieronder volgt kort een beschrijving van de instellingen die nu deelnemen. Kinderstad Kinderstad is een kinderopvangorganisatie in Tilburg. Kinderstad neemt met drie centra deel aan het project: kinderdagverblijf Pinotta, peuterspeelzaal Kwekkertjes en peuterspeelzaal t Kleine Woud. Op de peuterspeelzalen wordt gewerkt met het VVE-programma Piramide. Momenteel is Kinderstad bezig met het ontwikkelen van het pedagogisch beleid. Daarnaast volgen leidsters de training Laten spelen is een vak, gericht op het onderdeel interactie leidsterkind. Kinderstad wil gedurende het project Ouders en diversiteit werken aan bewustwording en inzicht van leidsters en het ontwikkelen van methodieken om de ouderparticipatie te vergroten. Momenteel zijn leidsters van Pinotta actief bezig met het realiseren van een familiemuur en een welkomstbord in diverse talen. Met het welkomstbord wil men ervoor zorgen dat iedereen zich welkom voelt. De familiemuur is een manier om in gesprek te raken met ouders over de thuissituatie en de opvoeding van het kind. Alcides Alcides is een brede welzijnsinstelling in Amsterdam, die o.a. deskundige kinderopvang verzorgt. De deelnemende centra zijn kinderdagverblijf Huigenbos en kinderdagverblijf de Kleihut. Beide zijn multi-etnische dagverblijven. Op kinderdagverblijf de Kleihut wordt gewerkt met het VVE-programma Kaleidoscoop. Beide centra willen zich met name richten op de communicatie met ouders, die bemoeilijkt wordt door de taal. Daarnaast willen leidsters graag ideeën opdoen om op een positieve manier gebruik te maken van de diversiteit onder ouders.
Stichting Korein Kinderopvang Korein is een kinderopvangorganisatie in Eindhoven en omgeving. Van Korein nemen kinderdagverblijf Pinokkio en Doerak aan het project deel. Kinderdagverblijf Pinokkio is een dagverblijf met voornamelijk autochtone kinderen van werkende/studerende ouders. Op Pinokkio willen leidsters ervoor zorgen dat ouders zich welkom voelen door samen te doen met ouders en ouders te betrekken bij inhoudelijke pedagogische discussies. Leidsters hebben het aanbieden van koffie/thee aan ouders bij het brengen van hun kind weer opgepakt. Ouders worden hiervoor ook nadrukkelijk uitgenodigd. Daarnaast proberen leidsters ouders bij allerlei activiteiten te betrekken. Zo hebben ouders o.a. meegegeten op een groep. Kinderdagverblijf Doerak biedt opvang aan kinderen van ouders die deelnemen aan de Volwassen Educatie van het ROC. Doerak is een multicultureel dagverblijf. Er wordt gewerkt met het VVE-programma Startblokken. Leidsters van Doerak willen de betrokkenheid van ouders vergroten door o.a. activiteiten te ontwikkelen voor ouders en leefwerelden dichter bij elkaar te brengen. Eén van de ouders van Doerak is aangesteld als contactpersoon voor andere ouders. Verder kunnen ouders de cursus Jij bent belangrijk voor je kind volgen. In de teamvergaderingen worden diverse activiteiten gedaan rondom het thema ouders en diversiteit. In groepsbesprekingen wordt onder andere gekeken naar de inrichting van het dagverblijf en manieren om ouders zich thuis te laten voelen. Bij het laatste kun je denken aan welkom op de deur, foto s van de familie van kinderen op de muur en gebruik van een fotofolder bij de kennismaking. Brabants Kenniscentrum Jeugd K2 K2 is een provinciale ondersteuningsinstelling die vanuit het centrale adres in s-hertogenbosch diensten verleend op het zeer brede terrein van jeugd, o.a. aan kinderopvangorganisaties. K2 neemt aan het project deel om kennisoverdracht aan instellingen in met name Brabant mogelijk te maken. Stichting kinderopvang DAK Stichting Kinderopvang DAK is een kinderopvangorganisatie in Den Haag. De instelling is al sinds 99/00 actief betrokken bij het thema Opvoeden zonder vooroordelen, waardoor dit thema aardig gemeengoed begint te worden binnen de instelling. Het ouderbeleid/ de praktijk van de oudercontacten blijft hierbij achter, terwijl men juist de ouders nodig heeft om een stapje verder te komen met diversiteitsbeleid. Dit is een belangrijke reden om aan het project Ouders en diversiteit deel te nemen. Ten tweede wil men invloed van allochtone ouders op groepsen instellingsniveau bevorderen. Het deelnemende centrum is kinderdagverblijf Alexander: een multicultureel centrum in de Schilderswijk. Een voorbeeld van de familiemuur ADVIESGROEP DENKT MEE Bureau MUTANT wordt bij de uitvoering van het project bijgestaan door een adviesgroep. Deze adviesgroep bestaat uit diverse deskundigen van onderzoeksinstituten, ouderverenigingen en ondersteuningsinstellingen op het gebied van onderwijs, kinderopvang en de multiculturele samenleving. Daarnaast reageren enkele buitenlandse deskundigen via e-mail, waaronder Petra Wagner van het project Kinderwelten uit Berlijn en Glenda MacNaughton, professor in Early Childhood and Diversity aan de Universiteit van Melbourne.
Inmiddels is de adviesgroep tweemaal bijeen geweest. Hieronder enkele opmerkingen van de adviesgroepleden: - Van belang dat instellingen duidelijke keuzes maken bij de uitwerking van speerpunten en ook duidelijk maken waarom ze voor bepaalde speerpunten kiezen. Bureau MUTANT kan hierbij ondersteuning bieden. - Willen instellingen ouders betrekken bij het pedagogisch beleid, met name scholen? Ouders worden nu meer gezien als een instrument voor de ontwikkeling van het kind. Daarnaast spelen machtsverschillen een rol. - Het informeren van ouders kan als een bedreiging worden gezien door beroepskrachten, omdat men het idee heeft dat ouders zich dan meer zullen bemoeien met het beleid. Men kan dan immers te maken krijgen met mensen met andere ideeën. Dit zal eerder het geval zijn als er sprake is van ouders met meerdere culturele achtergronden. Als beroepskracht moet je dan bereid zijn om je ideeën bij te stellen. Daarnaast ervaren leerkrachten het contact met ouders als extra werk. Om deze twee redenen is het van belang om goed te kijken hoe je binnen scholen ouderbetrokkenheid vorm kunt geven. - Voordat je aan de slag kunt gaan met ouderparticipatie, moet je ervoor zorgen dat ouders zich thuis voelen. Het onthaal van ouders en kinderen is erg belangrijk, met name bij jonge kinderen. Het klimaat in de crèche moet goed zijn. Als ouders zich thuis voelen, zullen ze vanzelf met vragen komen. Deze aanpak is met name van belang bij laagopgeleide allochtone/ kansarme ouders. Bureau MUTANT stelt de inzet van de adviesgroepleden zeer op prijs. De levendige discussies zorgen voor een kritische kijk op de uitvoering van het project. Dit zal een positieve uitwerking hebben op de projectresultaten. INVITATIONAL CONFERENCE Op maandag 27 oktober vond de eerste werkconferentie van het project Ouders en diversiteit plaats. Deze Invitational conference werd gehouden in het Aboriginal Museum te Utrecht. Het was een conferentie om meer bekendheid te geven aan het project en deskundigen de gelegenheid te geven om mee te denken over de invulling van het project Ouders en diversiteit. Diverse deskundigen die op het gebied van overheidsbeleid, landelijke ondersteuning en onderzoek betrokken zijn bij het onderwerp Ouders, onderwijs, VVE en kinderopvang waren uitgenodigd. Het was een inspirerende ochtend waarop informatie werd uitgewisseld en discussie plaatsvond over thema s als de plek van ouderbeleid in het kwaliteitsbeleid, de positie van ouders in VVE-programma s en handvatten voor leidsters en leerkrachten om met diversiteit onder ouders om te gaan. Als afsluiting werd een gedicht van Hans Andreus voorgedragen. Je bent zo mooi anders dan ik natuurlijk niet meer of minder maar zo mooi anders ik zou je nooit anders dan anders willen Hans Andreus
Na afloop van de conferentie maakte een aantal deelnemers nog gebruik van het aanbod om een rondleiding door het Aboriginal Museum te volgen. Overigens konden de deelnemers tips en ideeën ten aanzien van het project op papier zetten. Er werd o.a. sterk gepleit voor het betrekken van scholen bij het project, ondermeer omdat het onderwijs achter de kinderopvang aan loopt als het gaat om ouderbetrokkenheid, aldus een deelnemer. Tijdens de conferentie zijn de eerste contacten voor het zoeken naar basisscholen gelegd. Begin 2004 zal een tweede kring van pilots, waaronder basisscholen, starten. AGENDA Volgende workshop voor leid(st)ers, leidinggevenden en projectleiders: vrijdag 30 januari 2004. Train-de-trainers Ik ben ik en jij bent jij. Omgaan met diversiteit voor projectleiders en leidinggevenden van (nieuwe) pilots + andere geïnteresseerden (3 dagen): 31 maart, 13 april en 11 mei 2004. Train-de-trainers Poppen-zoals-wij (1 dag): 16 februari, 28 april 2004. PUBLICATIES Reeds verschenen publicaties van het project Ouders en diversiteit : Projectvoorstel Ouders en diversiteit, 2002. Verslag workshop 2 oktober 2003 Verslag werkconferentie 27 oktober 2003. INFORMATIE Voor het opvragen van bovengenoemde publicaties of voor verdere informatie over het project kunt u terecht bij: Bureau MUTANT Wendy Doeleman D.B. Goerionstraat 30 3573 XN Utrecht 030-2762750 wendy.doeleman@planet.nl Anke van Keulen Bolstraat 23 3581 WX Utrecht 030-2511783 mutantbm@wxs.nl Kijk ook op: www.mutant.nl.