Verwerkende activiteiten bij de tentoonstelling Biodiversiteit, alles hangt samen Alles hangt samen op onze planeet. Deze ecologische samenhang is ook wel bekend onder de noemer biodiversiteit. De provincie West-Vlaanderen werkte in samenwerking met de andere Vlaamse provincies de tentoonstelling Biodiversiteit, alles hangt samen uit volgens een concept van Noé Conservation. Om het thema biodiversiteit ook voor kinderen toegankelijk te maken werd op elk luik van de tentoonstelling een kinderrubriek voorzien. MOS -Milieuzorg op School- voorzag bij elk luik een aantal verwerkende activiteiten. Dat kan gaan van een eenvoudig raadsel of woordspel tot sensibiliserende tips of concrete actie. Met MOS stapt je school in een educatief milieuzorgproject. Dat vertaalt zich in milieu en educatieve winst: ons leefmilieu vaart er wel bij en de kinderen begrijpen waarom bepaalde maatregelen op school gelden. Daarom streeft MOS naar een sterke leerlingenbetrokkenheid, het creëren van een breed draagvlak en integratie in de schoolcultuur. MOS werkt rond vijf thema s: afvalpreventie, water, energie, natuur en mobiliteit. Scholen die in het project stappen kunnen rekenen op gratis begeleiding door één van de drie provinciale MOS-begeleiders. Zij staan de school met raad en daad bij voor het uitwerken van een milieuzorgtraject op maat van de school. Elke MOS-school kan gratis ook beschikken over een aantal educatieve materialen. Met de MOS-poppelepeepasjes kunnen klassen bovendien gratis op leeruitstappen die kaderen in het MOS-verhaal van de school. Meer info over MOS: www.milieuzorgopschool.be en www.west-vlaanderen.be/mos Naast de provinciale ondersteuning door de MOS-begeleiding heeft de provincie West-Vlaanderen ook een subsidiereglement om scholen aan te moedigen om de schoolomgeving te vergroenen. Elke school kan tot 5000 euro subsidie aanvragen om de schoolsite ecologisch te vergroenen en op die manier de biodiversiteit een handje toe te steken. In tal van West-Vlaamse scholen zijn daardoor kruidentuintjes, boomgaarden, poelen, snoephagen, vogelbosjes, insectenhotels, zintuigenpaden, composthoekjes en dergelijke verschenen. Meer over de provinciale subsidies voor vergroening van de schoolomgeving: www.west-vlaanderen.be/nos De tentoonstelling biodiversiteit kan ook door jouw school ontleend worden. Uitleenkalender, uitleenreglement en contactgegevens vind je op: www.west-vlaanderen.be/natuur. 1
Onze behoeften / Diensten Vul de naam van het insect of kriebelbeest aan in deze uitdrukkingen. Weet je ook wat ze betekenen? Hij is zo ijverig als een Hij maakt van een.. een olifant. Ze heeft in de buik. Steek de natuur een handje toe en bouw een beestentoren met insectenhotel. Een beestentoren is een ware trekpleister voor al wat leeft. Allerlei insecten, vogels, zoogdieren en amfibieën kunnen er terecht om te eten, te nestelen, te schuilen, te slapen en te overwinteren...door deze nuttige beestjes naar je tuin te lokken en het hen zo comfortabel mogelijk te maken, kan je op natuurlijke wijze plagen voorkomen. Egels eten graag slakken. Lieveheersbeestjes zijn verzot op bladluizen. Hommels, bijtjes en vlinders zorgen voor de bestuiving van de bloemen en verhogen de kans op een grote fruitoogst. Vleermuizen en vogels verorberen heel wat insecten. Daarnaast is het interessant om al dat leven te observeren en te bestuderen. De belangrijkste voorwaarde voor een veel bezochte beestentoren is de aanwezigheid van veel bloemen in de tuin. Want waar de bloemen zijn, is de nectar. Waar de nectar is, zijn de bijtjes en de vlinders. Waar de insecten zijn, zijn de vleermuizen en de vogels...een natuurtuin is dus onlosmakelijk verbonden aan een beestentoren en omgekeerd. Op internet kun je vinden hoe je de bouw van een beestentoren aanpakt. Of vraag aan de MOS-begeleiding een stappenplan (mos@west-vlaanderen.be) 2
Onze behoeften / Gezondheid Ken je de natuurapotheek? Ontcijfer de code, dan weet je waartegen deze plantjes een goed middeltje zijn: Bloemen van St-Janskruid op olie: 2 18 1 13 4 23 15 14 4 5 13 Geel sap van stinkende gouwe: 23 18 1 20 20 5 14 Brandnetel: 18 5 21 13 1 Citroenmelisse: 1 14 20 9 13 21 7 7 5 14 Hondsdraf: 14 5 20 5 12 16 18 9 11 3
Onze behoeften / Voeding Vind je voor elk seizoen nog een vrucht? lente: zomer: herfst: winter: Zoek per letter van het alfabet een vrucht Voorbeeld: de a van appel, aardappel, appelsien, 4
Onze behoeften / Materialen De ladder van Lansink: Wat doe je best met afval: recycleren, hergebruiken, vermijden, verbranden of storten? Teken een ladder met 5 sporten en rangschik daarop deze woorden van minst goed voor het milieu onderaan tot best voor het milieu bovenaan. Ontcijfer dit geheimschrift (b=a, c=b enz.) Xjf bgwbm wfsnjkeu, npfu ifu mbufs ojfu lxjku! 5
Onze uitdagingen / Consumeren Vult voedsel alleen je buik, of ook de afvalemmers? Wat at je deze morgen en welk afval had je daardoor? Ben jij een supersorteerder? Schrijf alles wat je deze morgen at of dronk onder elkaar. Schrijf er telkens naast in welke verpakking dat zat of welk afval je daardoor kreeg. In een derde kolom noteer je in welke vuilnisbak je dat afval moet gooien. Ra ra wat is het? Eet je geregeld boterhammen op school? Stop ze dan in een (Rijmt op rommel, maar dat vermijd je nu net door dit te gebruiken.) 6
Onze uitdagingen / Kennis Ontcijfer de bovenstaande rebus en schrijf de oplossing in je mooiste handschrift: Verdeel de klas in groepjes en maak tekeningen over biodiversiteit (Biodiversiteit in de stad, op het platteland, in het bos, in de zee, in de vijver, ) 7
Onze uitdagingen / Klimaat Word energiekapitein: Stel een beurtrol op zodat per week telkens twee kinderen energiekapitein zijn. Zij controleren bij het verlaten van de klas of de lichten en de computers uit zijn. Bespreek met je klas: Wat kun je doen om te vermijden dat lichten blijven branden in de gangen of de toiletten? Maak tochthonden. Die kun je thuis gebruiken om voor de deur te leggen, zodat de warmte binnen blijft. Hang een thermometer in de klas en zorg dat het niet te warm wordt. 20 C is meer dan voldoende (trek desnoods een trui aan). Stel een verkeersweekboek op en hou daarin bij hoeveel keer je de trein, bus, fiets of auto neemt en hoeveel keer je te voet op stap ging. 8
Onze uitdagingen / Leefgebieden Geef de natuur op school een duwtje in de rug: Waar op school zou je een klein bosje of een haag kunnen aanplanten? Vul een bloempotje met bloemaarde. Zoek een hulst, vlier, haagbeuk, en neem er een stekje van (knip er met de snoeischaar een takje van ongeveer 20 cm af). Lukt het je om het jonge plantje op te kweken, geef het dan een plaatsje op school of thuis. Wist je dat vlinderstruiken zeer veel bezoek krijgen van vlinders, maar ook veel andere insecten hartelijk ontvangen? Vraag aan de directeur om er op school eentje te planten. De twee donkergroene blaadjes hierboven zijn van de hulst. Wat past bij deze struik? (omkring): wintergroen bladverliezend gezaagde getande bladrand zacht vettig prikt - kriebelt 9
Onze uitdagingen / Samenleving Omkring op de tekening hierboven alles wat met natuur te maken heeft. Denk hier eens over na: De dagpauwoog is een vlinder die haar eitjes legt op brandnetels. Wat gebeurt er als iedereen de brandnetels als onkruid beschouwt en ze dood sproeit? De blauwe reiger zoekt vissen en andere prooien aan de waterkant. En als de beek te veel vervuild is, wat dan? Een egel is een echte slakkenvreter. Wat gebeurt er als de mensen slakken in de tuin met vergif bestrijden? 10
Onze hulpbronnen / Bossen Maak de papierberg kleiner: Wat kun jij doen om zuiniger met papier om te gaan? Zoek drie tips. Bedenk een slogan om je klasgenoten op te roepen om ook zuinig te zijn met papier en maak er een affiche van. Wist je dat. er jaarlijks tonnen papier in de brievenbussen belanden als reclamefolders? Vraag aan je ouders om een sticker geen reclamedrukwerk (te krijg op de gemeentelijke milieudienst) aan de brievenbus te hangen. Zelf papier maken? In de provinciale bezoekerscentra kun je de papierkoffer ontlenen. (contactgegevens zie laatste blz.) 11
Onze hulpbronnen / De zee Los de rebus hierboven op: Heb je ooit op het strand gezocht naar schelpen en een andere ontdekking gedaan? Vertel jouw verhaal. Stop zwerfvuil! Organiseer met je klas een zwerfvuilactie. 12
Onze hulpbronnen / Landbouw Composteren kun je leren! Nodig de compostmeester uit op school. Die legt uit hoe je correct composteert. Maak tekeningen die de andere kinderen duidelijk maken wat in het compostvat mag en plak ze op het compostvat. Begraaf een klokhuis, een prop krantenpapier en een plastic zakje. Zet bij elk een vlaggetje. Graaf alles drie weken later weer op en beschrijf wat er gebeurd is. 13
Onze hulpbronnen / Toerisme Het enige goede souvenir uit de rij hierboven is. Vraag aan jouw ouders om de vakantiefoto s van de voorbije vakantie eens samen te bekijken. Ga op zoek naar foto s waarop alleen maar dieren gefotografeerd zijn. Ken je dan ook de naam van die dieren? 14
Onze hulpbronnen / Water Bega geen flater, wees zuinig met water. Hou het vooral rein, het zal zoveel fijner zijn Drinkwater is schaars. Gebruik het daarom alleen om te drinken of te koken. Hemelwater valt gratis uit de lucht; wanneer je het opvangt (in een regenton bijvoorbeeld) kun je het ook op school of in de klas gebruiken. Weet jij waarvoor? Levend water of dood water? Vang regenwater op in een witte emmer en laat deze vier weken onaangeroerd staan. Wat merk je op? 15
Ons dagelijks leven / Geld Het Wereld Natuur Fonds (WWF) is een organisatie die opkomt voor bedreigde diersoorten. Via deze webkwestie kom je er alles over te weten: http://www.webkwestie.nl/bedreigde_diersoorten/index.htm 16
Ons dagelijks leven / Kunst Ken je liedjes over dieren? Zing ze met de hele klas. Voorbeeldjes: Roodborstje tikt tegen het raam, Ik zag 2 beren, alle eendjes zwemmen in het water, het molletje, Hansje Pansje kevertje, Papegaaitje leef je nog?, ) Het wordt nog leuker als je zelf muziekinstrumenten in elkaar kan knutselen met materiaal dat je in de natuur vindt. Ook in gedichten spelen dieren soms een hoofdrol. Ken je deze? De spin Sebastiaan, een veldmuis vond in het beukenbos, de moeder van een duizendpoot 17
Ons dagelijks leven / Plezier Natuur kun je zien, horen, ruiken, proeven en voelen Bouw een schoendoos om tot voeldoos. Dat doe je door in het deksel een gat de grootte van je vuist te maken. Stop er iets in wat je vond in de natuur (een wilde kastanjebolster, een braakbal, - geen levende dieren!) en laat je klasgenoten voelen en raden wat het is. Ontdek de schoolomgeving op blote voeten. Zoek een klasgenoot die je blinddoekt en blootsvoets meeneemt in de buurt van de school. Leid hem/haar over tegels, kiezels, gras, aarde, Luister naar de natuur Zoek een rustig plekje buiten en luister één minuut heel aandachtig. Schrijf daarna op wat je hoorde in twee kolommen: natuurlijke en nietnatuurlijke geluiden. 18
Ons dagelijks leven / Spiritualiteit Oplossing: De spar (feest): Het klavertjevier (begrip): De duif (begrip): De pompoen (feest): het ei (feest): de roos (begrip): het meiklokje (dag):.: 19
Ons dagelijks leven / Vrije tijd Wandel en geniet, met zorg voor de natuur. Kun je zelf nog een regel voor de wandelaar bedenken? Maak een affiche met deze regels voor de natuurvriendelijke wandelaar. 20
Ons dagelijks leven / Werk De natuur is onmisbaar voor veel beroepen: boswachter, landbouwer, dierenarts, weerman en visser zijn beroepen die je vast wel kent. Maar weet je ook wat deze mensen deden? Verbind wat samen hoort: Kooiker Arenlezer Fransman Griendwerker ook wel "bietenman" genoemd, was een Vlaamse seizoensarbeider die jaarlijks naar Frankrijk trok om er te werken op de bietenvelden of in de cichorei-asten. Ze werden in Frankrijk vaak "Les Godverdommes" genoemd omdat ze aardig konden vloeken. beheerder van een eendenkooi. Een eendenkooi is een vangkraal voor eenden en lijkt op een volière die op het water staat. Zij sneden in drassige gebieden de wilgentenen van verschillende soorten wilgen. De takken en twijgen werden gebruikt voor allerhande vlechtwerk. iemand die achter de korenmaaiers, in de tijd dat er nog met de zeis werd geoogst, aanliep en de aren (halmen) die waren gevallen meenam. 21
Contactgegevens : DIENST NATUUR- EN MILIEUEDUCATIE Provinciehuis Boeverbos - Koning Leopold III-laan 41-8200 Sint- Andries www.west-vlaanderen.be/nme - E nme@west-vlaanderen.be Wim Mestdagh - sectiehoofd T 050 40 32 81 F 050 40 34 03 E wim.mestdagh@westvlaanderen.be MOS - MILIEUZORG OP SCHOOL Donald Dupon - basisonderwijs T 050 40 32 66 - F 050 40 34 03 - E donald.dupon@westvlaanderen.be Emanuel Demey - basisonderwijs T 050 40 33 80 - F 050 40 34 03 E emanuel.demey@westvlaanderen.be Lieve Maes - secundair onderwijs T 050 40 32 83 - F 050 40 34 03 E lieve.maes@westvlaanderen.be Christine Van Rie - bezoekerscentra/educatie in de provinciedomeinen T 050 40 32 51 F 050 40 34 03 - E christine.van_rie@westvlaanderen.be Geert Verbeure - natuurouders T 050 40 32 82 F 050 40 34 03 E geert.verbeure@westvlaanderen.be BEZOEKERSCENTRUM DE PALINGBEEK Vaartstraat 7-8902 Ieper-Zillebeke Kristin Kino centrumverantwoordelijke T 057 23 08 41 E kristin.kino@west-vlaanderen.be Onthaal T 057 23 08 40 E bc.palingbeek@west-vlaanderen.be BEZOEKERSCENTRUM BULSKAMPVELD Bulskampveld 9-8730 Beernem Bart Decrop centrumverantwoordelijke T 050 55 91 01 E bart.decrop@west-vlaanderen.be Onthaal T 050 55 91 00 F 050 55 91 18 - E bulskampveld@westvlaanderen.be NME PROVINCIEDOMEIN DE GAVERS Eikenstraat 131-8530 Harelbeke Nele Masschaele - centrumverantwoordelijke T 056 22 21 19 F 056 22 75 68 E gavers@west-vlaanderen.be PROVINCIAAL NATUURPARK ZWIN Graaf Léon Lippensdreef 8-8300 Knokke-Heist Kris Struyf centrumverantwoordelijke M 0475 43 31 85 Onthaal T 050 60 70 86 F 050 62 20 00 E infozwin@zwin.be 22
NME STEUNPUNT KUST Claude Willaert Provinciaal Ankerpunt Kust - Wandelaarkaai 7-8400 Oostende T 059 34 01 64 - F 059 34 21 31 E claude.willaert@westvlaanderen.be Leo Declercq Provinciehuis Boeverbos - Koning Leopold III-laan 41 8200 Sint Andries T 050 40 33 11 F 050 40 34 03 E leo.declercq@westvlaanderen.be NME STEUNPUNT IJZER EN POLDER De Blankaart - Iepersteenweg 56, 8600 Diksmuide Klaas Bogaert T 051 54 59 62 E klaas.bogaert@lne.vlaanderen.be Oplossingen : p.2 : bij mug vlinders p.3 : brandwonden wratten reuma anti-muggen netelprik p.5 : storten, verbranden, recycleren, hergebruiken, vermijden. Wie afval vermijdt, moet het later niet kwijt! p.6 : broodtrommel p.12 : Dank u. De zee is geen vuilnisbak. Bescherm de zee en haar dieren. p.20 : kooiker= beheerder eendekooi /arenlezer= verzamelaar afgevallen aren / fransman =bietenman / griendwerker = wilgensnoeier NME STEUNPUNT WEST-VLAAMSE HEUVELS Vaartstraat 7-8902 Ieper-Zillebeke Ann Vansteenhuyse T 057 23 08 57 - F 057 23 08 51 - E ann.vansteenhuyse@rlwh.be NME STEUNPUNT ZUID en MIDDEN-WEST-VLAANDEREN Doorniksesteenweg 218-8500 Kortrijk Johan Vandenberghe T 056 24 99 92 - F 056 24 99 90 E johan.vandenberghe@westvlaanderen.be M 0472 59 24 05 NME STEUNPUNT HOUTLAND Streekhuis Kasteel Tillegem Tillegemstraat 81-8200 Sint-Michiels Dieter Willems T 050 40 70 21 F 050 40 31 41 E dieter.willems@westvlaanderen.be M 0476 53 70 02 23