Aan: M.C. (Maryse) Kok, MSc. Senior Beleidsmedewerker Infectieziekten en seksuele gezondheid Directie Publieke Gezondheid Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Onderwerp Antwoord op uw vraag d.d. 26-09-2008 inzake het voorschrijven van UR geneesmiddelen door verpleegkundigen Datum 4-11-2008 Geachte mevrouw Kok, De leden van de Soa-commissie van de V&VN/VOGZ en van het LAV, die tezamen de beroepsgroep sociaal verpleegkundigen Soa- en hivbestrijding en aanvullende seksuologische hulpverlening (ASH) vertegenwoordigen, hebben na beraad tijdens het landelijk overleg van 21-10-2008 jl., het volgende antwoord op uw vraag d.d. 26-09-2008 geformuleerd: 1. Vindt u het een goed idee dat geprobeerd gaat worden om Sense verpleegkundigen officieel in staat te stellen UR geneesmiddelen voor te schrijven? Achtergrond Vanuit de subsidieregeling Aanvullende Seksualiteitshulpverlening 1 worden vanaf 2008 spreekuren aan jongeren geboden waar zij terecht kunnen met vragen over Soa, zwangerschap, anticonceptie en seksualiteit. De richtlijnen vanuit de subsidievoorwaarden schrijven voor dat 80% van deze consulten worden uitgevoerd door verpleegkundigen. Daarnaast dienen de spreekuren laagdrempelig te zijn en vooral gericht op hoogrisico- jongeren. In het bijzonder ten behoeve van het voorkomen van ongewenste zwangerschappen. 1 Besluit van de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 28 september 2007, PG/ZP 2.793.366, houdende wijziging van de Subsidieregeling publieke gezondheid in verband met de aanvullende eerstelijns seksualiteitshulpverlening
Om deze aanvullende, laagdrempelige zorg te kunnen bieden worden Sense spreekuren op locaties aangeboden waar hoogrisico- jongeren zich bevinden (bijvoorbeeld ROC s en jongerencentra). Landelijk worden deze Sense spreekuren op locatie goed bezocht 2. Een belangrijke en veelvoorkomende hulpvraag van jongeren tijdens deze spreekuren is het voorschrijven van anticonceptie. Daarnaast krijgen zij een Chlamydia-test aangeboden en worden zij behandeld wanneer er sprake is van een Chlamydia Trachomatis (CT)-infectie. Chlamydia is de meest voorkomende Soa onder jongeren 3. De Sense spreekuren bieden een vangnetfunctie voor de jongeren die om diverse redenen niet naar een huisarts gaan. De verpleegkundigen zien deze jongeren meestal anoniem en kortdurend. Om laagdrempelige zorg te kunnen bieden en onbedoelde zwangerschappen en Soa te voorkomen, is het belangrijk dat het anticonceptiemiddel en de behandeling van CT direct aan de jongere verstrekt kan worden tijdens het consult. Een arts is bij deze verpleegkundige spreekuren niet aanwezig. Ter bevordering van de individuele gezondheidszorg vinden wij het dan ook noodzakelijk dat de verpleegkundige de bevoegdheid heeft op dat moment een standaard anticonceptiemiddel en de behandeling voor CT voor te schrijven. In Nederland zijn er positieve ervaringen met taakdelegatie in de gezondheidszorg waaronder het voorschrijven van UR geneesmiddelen door verpleegkundigen, bijvoorbeeld binnen het werkveld Reizigerszorg. Zo concludeert de Inspectie voor de Gezondheidszorg dat taakherschikking een positieve bijdrage levert aan veilige, effectieve, patiëntgerichte en toegankelijke zorg 4. Ook wordt in de literatuur de kwaliteit van door verpleegkundigen voorgeschreven medicijnen onderstreept 5. Antwoord Gezien bovenstaande zijn de vertegenwoordigers van de verpleegkundige beroepsgroep positief ten aanzien van het voorschrijven van UR geneesmiddelen (standaard anticonceptiemiddelen: de anticonceptiepil, -pleister en -ring en antibiotica ter behandeling van Chlamydia Trachomatis) door de verpleegkundige onder de volgende, in de NWG genoemde eisen: - verpleegkundigen schrijven uitsluitend voor binnen het deskundigheidsgebied waarbinnen zij werkzaam zijn. - verpleegkundigen schrijven uitsluitend voor bij patiënten die reeds gediagnosticeerd zijn. Indicatiestelling blijft voorbehouden aan de arts - verpleegkundigen schrijven uitsluitend voor op basis van medische protocollen en richtlijnen. 2 Crone MR, Dorst AG van, Kocken PL, TNO-rapport: Sense: eerstelijnscentra voor seksuele en reproductieve gezondheidszorg, Rapportage over zuidelijk Zuid-Holland, Midden-Holland en Flevoland, Augustus 2008 3 Broek IVF van den, Koedijk FDH, Veen MG van, Op de Coul ELM, Sighem AI van, Sande MAB van der, Sexually transmitted infections, including HIV, in the Netherlands in 2007, RIVM Rapport 210261004 4 Staat van de gezondheidszorg 2007. Taakherschikking blijkt positief voor de kwaliteit van zorg. Rapport van de Inspectie voor de Gezondheidszorg, december 2007 5 Ruth LM van, Mistiaen P, Francke AL, Effects of Nurse Prescribing of Medication: a systematic Review. The Internet Journal of Healthcare Administration. ISNN: 1531-2933
Algemene voorwaarden Daarnaast dient voldaan te worden aan de volgende algemene voorwaarden voor taakdelegatie: - Het stellen van een diagnose wordt nooit gedelegeerd; - De indicatiestelling, het voorschrijven en het verstrekken van UR geneesmiddelen vindt plaats op basis van landelijke protocollen en richtlijnen (kwaliteitsprofiel ASH, handboek Eerstelijns Seksuele Gezondheid 2008, kwaliteitsprofiel GGD-Soa poliklinieken (maart 2008), en LCIrichtlijnen Soa); - Taakdelegatie tussen de disciplines zijn eenduidig en schriftelijk vastgelegd in werkafspraken; - Wanneer wordt afgeweken van het protocol wordt dit overlegd met de arts en schriftelijk vastgelegd; - De mogelijkheid van toezicht en tussenkomst door de arts is gewaarborgd - De uitvoering wordt door een verantwoordelijk arts geëvalueerd; - De arts die delegeert onderhoudt zijn expertise op het gebied van anticonceptie en Soa; - De arts die delegeert blijft (WGBO) verantwoordelijk voor de geleverde zorg; - Iedere beroepsbeoefenaar blijft verantwoordelijk voor zijn eigen handelen; - Er vindt structureel overleg plaats tussen de arts en de verpleegkundige; - Per instelling wordt deze procedure in het kwaliteitssysteem geborgd; - Het indiceren, voorschrijven en verstrekken van UR geneesmiddelen (standaard anticonceptiemiddelen zoals de anticonceptiepil, -ring en - pleister en antibiotica bij CT) wordt opgenomen in de functietypering van de verpleegkundige; - De verpleegkundige acht zichzelf bekwaam om betreffende handeling volgens de geldende protocollen en richtlijnen uit te voeren. Aanvullende voorwaarden en opleidingeisen voor verpleegkundigen in relatie tot het voorschrijven van UR geneesmiddelen per deskundigheidsgebied: a. Deskundigheidsgebied aanvullende seksuologische hulpverlening (het indiceren en het voorschrijven van standaard anticonceptiemiddelen: anticonceptiepil, -ring en -pleister): Opleidingseisen: HBO-verpleegkunde (of vergelijkbaar geschoold) én de 10 daagse scholing aanvullende seksuologische hulpverlening. De verpleegkundige heeft aantekening seksuologie NVVS; Is ingeschreven in NVVS-register (kwaliteitsprofiel ASH); Uitvoering volgens kwaliteitsprofiel ASH en handboek Eerstelijns Seksuele Gezondheid
b. Deskundigheidsgebied Soa- en hivbestrijding (het voorschrijven en het verstrekken van antibiotica ter behandeling van Chlamydia Trachomatis, nadat de diagnose door een arts gesteld is) Opleidingseisen: HBO-verpleegkunde (of vergelijkbaar geschoold én de post HBO opleiding Sociaal Verpleegkundige én verdiepingsmodules Soa NSPOH (kwaliteitsprofiel GGD-Soa poliklinieken, maart 2008). Is ingeschreven in het kwaliteitsregister Verpleegkundigen & Verzorgenden (V&V); Uitvoering volgens kwaliteitsprofiel GGD-Soa poliklinieken, maart 2008, en LCI-richtlijnen Soa. c. Deskundigheidsgebied Soa- en hivbestrijding én aanvullende seksuologische hulpverlening (het indiceren en het voorschrijven van standaard anticonceptiemiddelen én het voorschrijven en verstrekken van antibiotica ter behandeling van Chlamydia Trachomatis, nadat de diagnose door een arts gesteld is): Opleidingseisen: HBO-verpleegkunde (of vergelijkbaar geschoold) én de post HBO opleiding Sociaal Verpleegkundige én verdiepingsmodules Soa NSPOH (kwaliteitsprofiel GGD-Soa poliklinieken, maart 2008) aangevuld met de 10 daagse scholing aanvullende seksuologische hulpverlening. De verpleegkundige heeft aantekening seksuologie NVVS; Is ingeschreven in NVVS-register (kwaliteitsprofiel ASH) en in het kwaliteitsregister V&V; Uitvoering volgens kwaliteitsprofiel GGD-Soa poliklinieken (maart 2008), LCI-richtlijnen Soa, kwaliteitsprofiel ASH en handboek Eerstelijns Seksuele Gezondheid. 2. Zijn er ook zaken bij Soa-verpleegkundigen aan te wijzen die wettelijk moeten worden geregeld? Antwoord: Wij zouden het wenselijk achten dat het wettelijk wordt toegestaan dat alle sociaal verpleegkundigen Soa- en hivbestrijding onder dezelfde als onder punt 1. genoemde condities UR geneesmiddelen (antibiotica ter behandeling van Soa) verstrekken.
Aanbeveling Verzoek de Minister van VWS om een wettelijke regeling die het mogelijk maakt voor de verpleegkundigen binnen de deskundigheidsgebieden aanvullende seksuologische hulpverlening en Soa- en hivbestrijding om medicatieverstrekking van standaard anticonceptiemiddelen (anticonceptiepil, -pleister en ring) en behandeling van Chlamydia Trachomatis onder bovengenoemde voorwaarden uit te voeren. Wij zijn uiteraard bereid om deze aanbeveling toe te lichten in gesprek met u, dan wel met de betrokken partijen. Erop vertrouwend u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, Monique Leijen Voorzitter bestuur V&VN Verpleegkundigen mwleijen@ggdkennemerland.nl mede namens: Angelita Casanovas, voorzitter V&VN/VOGZ, Soa-commissie Simone van Bergen, voorzitter LAV