Innovation Accelerator Stedelijk elektrisch busvervoer Uitwerking en achtergrond informatie visual #STEVINNOVATION http://innovation.stevin.com
Er worden 5 voornaamste onzekerheden gezien om tot elektrisch busvervoer te komen in 2025 De vijf voornaamste onzekerheden: Type dienstverlening Concessieduur Laadstrategie Regiehouderschap Eigendom laadinfra Bron: Innovation Accelerator, Stevin analyse
De belangrijkste stakeholders in de transitie hebben verschillende belangen en uitdagingen Beleidsmaker Vervoerregio Laadinfra partij Netbeheerder Gemeente/Provincie Bus OEM Vervoerder
De conclusies uit de Innovation Accelerator zijn: Laadstrategie Zonder intensieve samenwerking tussen de deelnemers ontstaat geen laadstrategie en blijft onduidelijk wie eigenaar van de laadinfra moet zijn. Hierdoor worden de ambities 2025 steeds moeilijker te realiseren. Concessie De huidige concessies sluiten nog onvoldoende aan op ontwikkelingen rondom Zero Emission busvervoer, waardoor invloed en kennis van belanghebbenden niet benut worden. Regiehouder De beleidsmakers moeten regiehouder van de transitie worden om overkoepelende besluiten te nemen. Dit is tempo-bepalend voor de transitie. Netwerk Om tot de maatschappelijk optimale oplossing te komen is de kennis van de netbeheerder cruciaal.
De acties die we moeten ondernemen: Laadstrategie Beleidsmakers, netbeheerder en vervoerder stellen per stad op welke laadstrategie het beste bij de stad van de toekomst past, tegen de laagst maatschappelijke kosten. Concessie De vervoerregio s passen de huidige aanbestedingen aan naar functionele aanbestedingen, om ruimte te laten voor innovatie, samenwerking en technologische ontwikkelingen. Regiehouder Samen vullen we in hoe de rol van beleidsmaker als regiehouder in de transitie er uit ziet.. Netwerk De beleidsmakers moeten de eigenaar van de benodigde laadinfrastructuur beleggen bij de partij die optimaal gebruikt maakt van de mogelijkheden.
Opstellen masterplan voor de laadstrategie van de stad van de toekomst Stevin ondersteunt de gemeente en vervoerregio met het ontwikkelen van een masterplan in samenwerking met de netbeheerder en vervoerders. Vervoerregio Netbeheerder Samen bepalen wat de optimale laadstrategie is tegen minimale maatschappelijke kosten. Wegennet Openbare ruimte Netcapaciteit Vervoersstromen Trends & ontwikkelingen Gemeente/Provincie Vervoerder
Functioneel aanbesteden van de concessie met ruimte voor innovatie Stevin adviseert in het opstellen van een toekomstbestendige aanbesteding Systems Engineering biedt ruimte voor innovatie en flexibele interpretatie van de concessie. Wij begeleiden de stakeholderanalyse, klanteis gesprekken, functionele analyse en systeemspecificatie. Bron: Stevin V-model Systems Engineering
Eigenaarschap van de laadinfra beleggen bij partij die optimaal gebruik maakt van mogelijkheden Stevin helpt de gemeente en vervoerregio hoe het eigenaarschap belegd moet worden Wij onderzoeken de mogelijke scenario s en adviseren op basis van: Multimodaal gebruik van laadinfrastructuur Optimaal gebruik van bestaande energie infrastructuur Mogelijkheden tot smart grids Effectieve smart charging strategie Samen kiezen we de constructie die zorgt voor bruikbare technologische toepassingen tegen minimale maatschappelijke kosten.
In beheer nemen van elektrische bus en laadinfra Nieuwe assets zorgen voor veranderingen in techniek en organisatie bij vervoerders. Stevin bereidt uw organisatie voor op het beheer van de elektrische bus en laadinfrastructuur. Samen met de technisch specialisten, leveranciers en aannemers zorgt Stevin voor de juiste invulling van de volledige Plan Do Check Act cyclus van de asset. Technische invulling en het gereed maken van de organisatie. Bron: Stevin way of working in beheer name
Stevin Technology Consultants Stevin ontwikkelt technisch talent om prestaties van de publieke infrastructuur toekomstbestendig te verbeteren Oplossingen die het verschil maken Conditiemeter Betekenis geven aan nieuwe ontwikkelingen Smart grids Verbinding en oprechte interesse Klanten connecten aan klanten Vrijheid om je te ontwikkelen tot wie je bent Stevige Stevinner Blijvende impact voor de klant Stakeholder onderzoek Fun to work (with) Successen én teleurstellingen vieren
Appendix
Introductie Op 2 november organiseerde Stevin Technology Consultants de Innovation Accelerator. Samen met alle partijen die een rol gaan spelen in de transitie naar elektrisch openbaar busvervoer, werd tijdens deze dag naar oplossingen gezocht om deze transitie in alle grote steden in Nederland te realiseren. Het tijdsbestek waarin deze transitie plaats moet vinden is echter kort; binnen 10 jaar moeten type technologie, ruimtelijke vraagstukken, beleid, kosten- en batenverdeling maar ook onze infrastructuur hierop zijn aangepast. Alleen acteren werkt niet. Deze uitdaging vraagt om samenwerking en het over de grenzen van de eigen organisaties heen kijken. Een uitdaging die integraal benaderd moet worden, verschillende partijen die moeten samenwerken en een naderende deadline: drie ingrediënten die bij uitstek vragen om een pressure cooker. De Innovation Accelerator is uitgevoerd volgens dit format. Diverse deelnemers kwamen in kort tijdsbestek en onder druk tot een oplossing van de stedelijk elektrische bus uitdaging. Dit document bevat de uitwerking van de Innovation Accelerator en kan gebruikt worden voor meer achtergrond informatie naast de visuele uitwerking.
Inhoudsopgave Discussie & aanbevelingen Appendix: uitwerking Innovation Accelerator Aanleiding Trends en ontwikkelingen Rollen en verantwoordelijkheden Onzekerheden
Sinds 2012 zijn al meerdere bestuursakkoorden ondertekend voor Zero Emissie busvervoer Samenvattend zeggen al deze akkoorden: 1 2 3 2025: zijn alle nieuwe bussen vrij van schadelijke uitlaatgassen 2030: alle bussen vrij van schadelijke uitlaatgassen Alle benodigde energie voor vervoer zo veel mogelijk duurzaam opgewekt
Om deze doelstellingen te behalen dienen er nog grote stappen gemaakt te worden Bij alle vervoerders is nog een laag aandeel elektrische bussen te zien Bij de stedelijke vervoerders zijn er zelfs in 2017 geen elektrische bussen toegevoegd Om de gehele vloot in 2030 vrij van schadelijke uitlaatgassen te krijgen, zijn nog grote stappen nodig Bron: https://www.nrc.nl/nieuws/2016/10/17/de-schone-bus-komt-er-aan-4858046-a1527010
Aflopende concessies in de aankomende jaren geven een kans om de doelstellingen te halen Amsterdam, Utrecht Rotterdam en Den Haag hebben allemaal te maken met aflopende concessies binnen drie jaar. Zij zullen met een plan moeten komen om naar Zero Emissie in 2025 te komen. http://wiki.ovinnederland.nl/wiki/concessietabel
Stevin heeft daarom besloten een Innovation Accelerator te organiseren De deelnemende organisaties van donderdag 2 december waren:
Het doel van de Innovation Accelerator was eenduidig Beantwoorden van de vraag: Hoe komen we tot een ideale samenwerking om de transitie te maken naar stedelijk elektrisch (bus-)vervoer in 2025?
Deze vraag werd beantwoord in 3 rondes 1. Vision Cover Story Hoe ziet het elektrische busmagazine van 2050 eruit? 2. Brainwriting Welke rol pak jij tijdens deze transitie? Welke rol zou je buurman moeten pakken? 3. Scenario analyse Wat zijn de grootste onzekerheden met de hoogste impact? Welke scenario s volgen hieruit? Trends & Ontwikkelingen Rollen & Verantwoordelijkheden Onzekerheden
Inhoudsopgave Discussie & aanbevelingen Appendix: uitwerking Innovation Accelerator Aanleiding Trends en ontwikkelingen Rollen en verantwoordelijkheden Onzekerheden
In 2050 zijn er 6 trends die impact hebben op de stedelijke ontwikkeling en elektrische mobiliteit Overschot lokale duurzame energie In 2050 wordt decentraal energie opgewekt uit duurzame bronnen. De energiebehoefte wordt hiermee ruimschoots ingevuld. Voertuigen rijden autonoom Besturen van voertuigen is verleden tijd. Dit draagt bij aan veiligheid, effectiviteit en efficiëntie van vervoer. Mobility as a Service door inzichten Digitalisering zorgt voor inzichten in behoefte aan mobiliteit. De dienstregeling is verleden tijd en MaaS is de standaard. Verstedelijking en toename mobiliteit In 2050 zal 60% van alle Nederlanders in de stad wonen. Steden worden groter, waardoor de mobiliteits-wens gegroeid is. Reizen wordt meer dan verplaatsen Tijd van transport wordt geminimaliseerd of effectiever benut. Comfort, mogelijkheid tot werken en sneller reizen zijn speerpunten. Ondergronds en door de lucht In de lucht komt er meer transport van mensen en goederen. Ondergronds een toename van transport van mensen en voertuigen. Bron: Innovation Accelerator
Inhoudsopgave Discussie & aanbevelingen Appendix: uitwerking Innovation Accelerator Aanleiding Trends en ontwikkelingen Rollen en verantwoordelijkheden Onzekerheden
De belangrijkste stakeholders in de transitie hebben verschillende belangen en uitdagingen Beleidsmaker Vervoerregio Laadinfra partij Netbeheerder Gemeente/Provincie Bus OEM Vervoerder
Beleidsmakers zien zichzelf als aanjager, terwijl andere partijen ze als eigenaar en regiehouder zien Beleidsmakers De beleidsmakers zijn gemeenten, provincies en vervoerregio s Deze partijen vertegenwoordigen en waarborgen het politieke belang binnen het systeem Daarnaast zijn ze verantwoordelijk voor het ruimtelijk gebruik en ordening van de regio Rol volgens beleidsmakers Aanjagen van zero-emissie mobiliteit Verbinden van de verschillende partijen Delen van kennis, zowel intern als extern Scheppen van kaders voor beschikbare ruimte Observaties Beide visies zien een sturende rol weggelegd voor beleidsmakers Andere partijen verwachten een rol als regiehouder, terwijl beleidsmakers zichzelf als aanjager zien Rol volgens andere partijen Hebben van eigendom over laadinfrastructuren Houden van regie over realisatie Aanwijzen laadlocaties n.a.v. analyse Maken keuzes voor laadprotocollen Stimuleren van samenwerking en innovatie Bron: Innovation Accelerator
De vervoerders moeten eigenaarschap nemen van het systeem met een toekomstgerichte visie Vervoerders De vervoerders zijn de houders van de regionale consessies voor vervoer Dit vervoer wordt uitgevoerd d.m.v. trams, metro en bussen Onder de vervoerders vallen zowel regionale als meer commerciële partijen Rol volgens vervoerders Bedenken en uitvoeren innovaties Realiseren van de exploitatie en uitvoeren van de concessie Schetsen van reëel pad van invoering Organiseren smart grids Delen van infrastructuur Observaties Beide kanten voorzien een rol met veel eigenaarschap Vanuit de andere partijen wordt een toekomstgerichte visie verlangd Rol volgens andere partijen Ontwikkelen van toekomst visie Uitvoeren van testen op het systeem Komen tot standaarden Delen van kennis Multimodaal exploiteren op maat Bron: Innovation Accelerator
Netbeheerders realiseren transport en geven advies, terwijl anderen een bepalende rol wensen Netbeheerders Verantwoordelijke partijen voor het transport van elektriciteit en gas binnen Nederland Deze partijen hebben plicht tot aansluiting voor gas en elektriciteit Worden streng gereguleerd vanuit de ACM, vanwege hun natuurlijke monopolyen Rol volgens netbeheerders Tijdig aansluiten van partijen Transporteren van elektriciteit naar laadinfrastructuur Geven van advies over maatschappelijk gunstige oplossing Adviseren van gemeenten over ligging infra Observaties Volgens beide visies moeten netbeheerders voldoen aan hun kerntaken Netbeheerders beogen een adviserende rol, terwijl andere partijen een meer bepalende rol voor hen zien weggelegd Rol volgens andere partijen Ondersteunen van transitie naar zelfvoorzienende energie Mede bepalen van laadlocaties Creëren duidelijke visie voor de toekomst Bron: Innovation Accelerator
De laadinfra-partijen moeten bewegen van eigen oplossingen naar standaardisatie Laadinfra partijen De laadinfra partijen realiseren en onderhouden de infrastructuur voor het laden van voertuigen De markt van laadinfra is nog sterk gefragmenteerd en bevat vele verschillende partijen Op dit moment is de laadinfra een onderdeel van de concessies van vervoerders Rol volgens laadinfra partijen Testen, ontwikkelen en plaatsen van laadinfra Gebruiken van bestaande assets op een slimme manier Inzetten ervaringen uit andere mobiliteitsoplossingen Observaties Er wordt voor de laadinfra partijen een sterke technische rol gezien Waar laadinfra partijen zich lijken te richten op individuele oplossingen, verwachten andere partijen een standaardisatieslag Rol volgens andere partijen Standaardiseren van oplossingen Geven van proactief inzicht in opties en business case Delen van kennis met andere partijen Ontwikkelen van smart charge technieken Bron: Innovation Accelerator
Bus OEM s kunnen zich meer richten op vervoer as a service in plaats van productie van bussen Bus OEM s De bus OEM s zijn de partijen die de bussen produceren Bussen worden bij de bus OEM s besteld door de vervoerders Naast elektrische bussen worden meestal ook bussen voor fossiele brandstof gemaakt Rol volgens bus OEM s Leveren van emissievrij systeem Managen risico van de transitie Opstellen generieke laadprotocollen Ontwikkelen van diensten Observaties De bus OEM s richten zich nog voornamelijk op het individueel produceren van bussen Andere partijen verwachten samenwerking tot vervoer as a service oplossingen Rol volgens andere partijen Inzetten van laadinfra in openbare ruimte Inzetten op the last mile Samen werken met andere partijen voor integrale oplossingen Delen van kennis Bron: Innovation Accelerator
Inhoudsopgave Discussie & aanbevelingen Appendix: uitwerking Innovation Accelerator Aanleiding Trends en ontwikkelingen Rollen en verantwoordelijkheden Onzekerheden
Er worden 5 voornaamste onzekerheden gezien om tot elektrisch busvervoer te komen in 2025 De vijf voornaamste onzekerheden: Type dienstverlening Concessieduur Laadstrategie Regiehouderschap Eigendom laadinfra Bron: Innovation Accelerator, Stevin analyse
De regiehouderschap zal naar verwachting bij de vervoerregio s komen te liggen Regiehouderschap Beschrijving Alle partijen vinden momenteel dat het onduidelijk is wie de regie heeft in de transitie naar elektrisch busvervoer. Oplossingsrichtingen Alle betrokken partijen zien de vervoerregio s als regievoerder. De rol van de vervoerregio verschuift hiermee van aanjager naar bepaler Onzekerheid Hoe ziet de rol van een overheidspartij als regiehouder er uit? Wanneer is de rol van een overheidspartij als regiehouder gerechtvaardigd? Bron: Innovation Accelerator, Stevin analyse
De dienstverlening zal verschuiven naar maatwerk Type dienstverlening Beschrijving Alle partijen zien dat de inrichting van de dienstregeling een hoge mate van invloed heeft op de te kiezen oplossing voor de introductie van elektrisch busvervoer. Oplossingsrichtingen Alle betrokken partijen erkennen dat maatwerk de nieuwe standaard in het OV landschap wordt. Alle partijen geven aan dat hier in de concessie rekening mee gehouden moet worden. Onzekerheid Hoe verwerken we maatwerk in de concessies van de toekomst? Bron: Innovation Accelerator, Stevin analyse
De voorkeur gaat uit naar een concessieduur die aansluit bij de specifieke afschrijvingstermijnen Beschrijving Alle partijen zien dat de concessieduur niet langer gebaseerd moet zijn op de afschrijftermijn van dieselbussen. Concessieduur Oplossingsrichtingen De concessieduur moet rekening houden met de investering van laadinfrastructuur De concessie voor laadinfra en busvervoer kunnen los van elkaar in de markt worden gezet door de regiehouder Onzekerheid Wie bepaalt (regiehouder) of de concessie voor laadinfra en busvervoer afzonderlijk in de markt komen? Hoelang duurt de concessie voor busvervoer idealiter, en hoe lang voor laadinfra? Bron: Innovation Accelerator, Stevin analyse
Het is nog onduidelijk wie de eigenaar van de laadinfra zou moeten zijn Beschrijving De laadinfrastructuur moet nog gerealiseerd worden. Het is nog niet duidelijk wie de investerings- en onderhoudskosten die hiermee gepaard gaan voor zijn rekening neemt, en aan welke partij de baten toebehoren. Oplossingsrichtingen De laadinfrastructuur kan eigendom van de overheid zijn De laadinfrastructuur kan eigendom van de concessienemer zijn (vervoerder of andere partij) Eigendom laadinfra Onzekerheid Welke partij zou idealiter eigenaar van de laadinfrastructuur zijn? Welke voor- en nadelen gaan hiermee gepaard? Bron: Innovation Accelerator, Stevin analyse
De optimale laadstrategie voor elektrisch busvervoer is nu nog niet inzichtelijk Beschrijving De actieradius van de accu s is momenteel nog niet toereikend om depotladen buiten de stadscentra als laadstrategie te gebruiken. Hierdoor moeten in de stadscentra laadpunten komen om dezelfde reizigersstromen te kunnen blijven vervoeren. Laadstrategie Oplossingsrichtingen De gemeente (waar mag je laden), netbeheerder (waar kun je laden) en vervoerder (waar wil je laden) moeten aan tafel om een laadinfra-masterplan per stad te ontwikkelen. Onzekerheid Wat gaat de actieradius over 10 jaar zijn? Hoe zorgen we ervoor dat de investeringen niet vervroegd afgeschreven moeten worden? Bron: Innovation Accelerator, Stevin analyse