De laatste levensfase Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek
In gesprek In de laatste levensfase krijgen mensen te maken met allerlei vragen. Misschien ziet u op tegen de pijn en benauwdheid die het sterven met zich mee kan brengen. Of u denkt na over euthanasie, maar weet niet precies wat binnen IJsselheem mogelijk is. In deze folder leggen wij u graag uit hoe wij binnen IJsselheem omgaan met de laatste fase van het leven en met euthanasie in het bijzonder. Euthanasie is een onderwerp waar ieder zijn eigen gedachten over heeft. Dit hangt samen met achtergrond, opvoeding, persoonlijke ervaringen en levensovertuiging.
In de visie van IJsselheem staat de vraag van de bewoners en van de mensen die er revalideren centraal. We hebben daarbij respect voor ieder individu. Zowel voor de bewoners en revalidanten, als voor de artsen en verpleegkundigen. Het is bij IJsselheem vanzelfsprekend om eerbiedig en respectvol om te gaan met de laatste levensfase en het sterven. Ook wanneer dat een weloverwogen verzoek tot de dood betreft. Bij IJsselheem hechten we grote waarde aan palliatieve zorg zorg die is gericht op het verlichten of voorkomen van pijn en ondraaglijk lijden in de laatste levensfase. Euthanasie en hulp bij zelfdoding zien we als uitzonderlijke maatregelen, naast andere mogelijkheden die palliatieve zorg biedt. De keuze voor euthanasie is misschien wel de meest ingrijpende keuze die een mens kan maken. Binnen IJsselheem vinden we het daarom van belang dat u met uw arts in gesprek gaat over het brede palet aan mogelijkheden binnen de palliatieve zorg. Daarbij is ook aandacht voor uw eventuele angst en gevoel van onzekerheid. Er is alle ruimte om uw vragen bespreekbaar te maken, zodat u de best passende zorg ontvangt. Ook andere hulpverleners, zoals de geestelijk verzorger, psycholoog, verpleegkundige of zorgconsulent kunnen u bij uw afwegingen ondersteunen. Om het gesprek goed te kunnen voeren, is het belangrijk dat u weet wat u bij IJsselheem mag en kan verwachten. In deze folder leest u daar meer over. Waar in deze folder wordt gesproken over hij, wordt ook zij bedoeld. Waar verpleegkundige staat, kan dit ook een andere zorgverlener zijn. En waar uw (eigen) arts staat, wordt uw hoofdbehandelaar bedoeld.
Wat is euthanasie? Onderstaande uitleg is van belang om de rest van deze folder goed te kunnen lezen. Euthanasie Er is sprake van euthanasie als een arts uw leven beëindigt op uw uitdrukkelijk verzoek. Hij dient u medicijnen toe, waardoor u zult overlijden en maakt daarmee een einde aan uw ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Hulp bij zelfdoding Mogelijk bent u nog in staat om zelf een drankje met dodelijke medicijnen in te nemen. Er is sprake van hulp bij zelfdoding wanneer een arts op uw uitdrukkelijke verzoek voor dit drankje zorgt en het u aangeeft. Bij zowel euthanasie als hulp bij zelfdoding staat op uw uitdrukkelijk verzoek. Dit veronderstelt dat u wilsbekwaam bent (of al eerder zelf een schriftelijke wilsverklaring hebt opgesteld) en dat u op basis van de juiste informatie en kennis zelf een verzoek om euthanasie kunt doen. Wat is geen euthanasie Niet langer behandelen - Als een behandeling niet wordt gegeven of wordt gestaakt. Palliatieve sedatie - Uw arts kan, binnen de richtlijnen die daarover zijn afgesproken, u met medicijnen in slaap brengen, waardoor de klachten in de laatste dagen van uw leven worden verlicht. U overlijdt dan niet aan de medicatie, maar aan uw ziekte. Afzien van medisch zinloos behandelen - Wanneer er niet meer wordt begonnen met een behandeling die medisch zinloos is, zult u een natuurlijke dood sterven.
Dit zegt de euthanasiewet Euthanasie en hulp bij zelfdoding vallen allebei onder de euthanasiewet. In deze wet staat onder meer dat euthanasie niet iets is waar u recht op heeft. De wet zegt ook dat een arts niet verplicht is om euthanasie uit te voeren. Als een arts geen euthanasie wil uitvoeren, moet hij dit met zijn patiënt bespreken en hem op andere mogelijkheden wijzen. Euthanasie en hulp bij zelfdoding is bijzonder medisch handelen en valt onder het Wetboek van Strafrecht. De arts die euthanasie toepast of hulp verleent bij zelfdoding is niet strafbaar als aan bepaalde zorgvuldigheidseisen wordt voldaan (zie verderop in deze folder). IJsselheem houdt zich aan deze zorgvuldigheidscriteria.
U heeft uw wens geuit en dan? Het gesprek met uw arts U verblijft bij IJsselheem, denkt na over de mogelijkheden van euthanasie en heeft dit aangegeven bij een arts of verpleegkundige. Als u daar mee instemt, geeft hij uw verzoek door aan uw eigen arts. Deze streeft ernaar om binnen een week bij u langs te komen voor een eerste gesprek over uw wens. Uiteraard mag uw familie daar met uw toestemming bij aanwezig zijn. Vaak bestaat er een nauwe relatie tussen u en uw arts, u kent elkaar. Daarom zal dit gesprek verder gaan dan alleen een gesprek over euthanasie. Uw arts probeert duidelijk te krijgen hoe en waarom u tot dit verzoek gekomen bent en kijkt samen met u of er wellicht een andere vraag ligt achter uw wens. Verder informeert hij u over zijn standpunt ten aanzien van euthanasie de mogelijkheden die er zijn de zorgvuldigheidscriteria (wettelijke eisen) waaraan hij moet voldoen de vervolgstappen. Als uw arts gewetensbezwaren heeft De beslissing tot en de uitvoering van euthanasie mag alleen genomen worden door een arts. Geen enkele arts kan worden verplicht tot het toepassen van euthanasie. Het is mogelijk dat uw arts gewetensbezwaren heeft tegen euthanasie. Om principiële redenen of vanwege omstandigheden die maken dat uw arts er in uw specifieke situatie moeite mee heeft. Hij zal dat dan bij u aangeven. Binnen IJsselheem respecteren we de keuze van de artsen, maar houden we nadrukkelijk oog voor uw belangen. Wanneer uw verzoek tot levensbeëindiging dringend en indringend is en uw arts heeft gewetensbezwaren, dan mag u van hem verwachten dat hij u voorstelt een
collega in te schakelen. Deze zal dan de behandeling van uw euthanasieverzoek overnemen. Soms is dit echter niet mogelijk. Uw arts zoekt dan samen met u naar andere mogelijkheden en verwijst u naar uw huisarts (als u bij IJsselheem revalideert) of schakelt de Levenseindekliniek in om uw verzoek aan hen over te dragen. Als uw arts uw verzoek om andere redenen afwijst Het kan ook zo zijn dat uw arts uw euthanasieverzoek niet op grond van gewetensbezwaren afwijst, maar bezwaar heeft tegen de omstandigheden waaronder u erom vraagt. Bijvoorbeeld omdat uw arts van mening is dat uw lijden nog op een andere manier kan worden verlicht, zoals door pijnbestrijding of psychische ondersteuning. Samen met u zal hij kijken naar wat er mogelijk is. Wanneer uw eigen arts bezwaar heeft tegen uw euthanasieverzoek, betekent dit niet dat uw relatie daarmee voorbij is. Hij blijft zich vanzelfsprekend inspannen om u de gebruikelijke en nodige zorg te geven. Wat is de rol van andere hulpverleners? Naast uw eigen arts, kunnen ook andere hulpverleners een rol spelen bij uw euthanasieverzoek. Wellicht heeft u er ook al met een verpleegkundige over gesproken. In goed overleg tussen u en uw arts kunnen andere hulpverleners vanuit hun specifieke deskundigheid worden betrokken. Zo kan een geestelijk verzorger, een psycholoog of een zorgconsulent u en uw familie bijstaan en begeleiden. De verpleegkundige die dagelijks bij uw zorg betrokken is, kan een ondersteunende en coördinerende rol spelen. Uw arts blijft eindverantwoordelijk, maar in overleg met hem kan de verpleegkundige de contacten onderhouden met u, uw familie en andere betrokkenen zoals de andere hulpverleners. Uiteraard gebeurt dit alles in goed overleg met u.
Leg uw wensen vast Euthanasieverklaring Het is goed om uw gedachten en wensen op papier te zetten voor u met uw arts in gesprek gaat. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van een persoonlijke brief of een meer formele wilsverklaring. Wilsverklaring In een wilsverklaring legt u vast welke medische behandelingen u wel of niet wilt. Als u daarin opschrijft dat u euthanasie wilt in geval van ondraaglijk lijden, heet het een euthanasieverklaring. Dit kan een door u geschreven brief zijn (met de hand of op de computer), een geluids- of video-opname of een volledig ingevuld formulier van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE). In de euthanasieverklaring kunt u met voorbeelden aangeven wat voor u ondraaglijk lijden is en om welke reden u euthanasie wenst. In één of meer gesprekken met uw eigen arts bespreekt u wat u heeft opgeschreven. Bij voorkeur is er een familielid, een gemachtigde of een verpleegkundige aanwezig tijdens dit gesprek. Het is belangrijk om te weten dat een euthanasieverklaring geen recht geeft op euthanasie. De arts die de euthanasie uitvoert, toetst altijd of voldaan is aan de zorgvuldigheidscriteria. Wilsonbekwaamheid Volgens de wet is er geen mogelijkheid tot euthanasie bij wilsonbewaamheid, behalve in uitzonderlijke situaties.
Criteria en formele eisen Zorgvuldigheidscriteria Volgens de wet mag een arts alleen meewerken aan levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding als hij voldoet aan alle zorgvuldigheidseisen uit de wet. Dat betekent dat de arts ervan overtuigd is dat de patiënt vrijwillig en weloverwogen verzocht om euthanasie. ervan overtuigd is dat er sprake is van uitzichtloos en ondraaglijk lijden van de patiënt. de patiënt heeft geïnformeerd over zijn situatie en zijn vooruitzichten. en de patiënt tot de overtuiging zijn gekomen dat er geen redelijke andere oplossing was. ten minste één andere, onafhankelijke arts heeft geraadpleegd en dat die arts de patiënt heeft gezien. Deze arts heeft schriftelijk zijn oordeel gegeven over de situatie, op basis van de zorgvuldigheidseisen. Bij IJsselheem is deze onafhankelijke arts altijd een SCEN-arts*. de levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding medisch zorgvuldig heeft uitgevoerd. ervoor zorgt dat het gehele proces en de beslismomenten goed gedocumenteerd zijn in het medisch dossier en dat de euthanasie op de overlijdensverklaring is vermeld. *SCEN staat voor Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland. SCEN-artsen zijn speciaal opgeleid tot consulent voor collega s die met een verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding te maken krijgen. Uw eigen arts bespreekt met u het advies van de SCEN-arts.
Waar moet de euthanasie gemeld worden? Als de euthanasie heeft plaatsgevonden, moet de betrokken arts dit melden bij één van de vijf regionale toetsingscommissies. Deze commissie bestaat uit een arts, een ethicus en een jurist. Zij toetsen of de arts heeft voldaan aan de zorgvuldigheidseisen. Is dit het geval dan is de zaak daarmee afgedaan. Concludeert de commissie dat de arts niet aan de zorgvuldigheidseisen heeft voldaan, dan wordt de zaak doorverwezen naar het Openbaar Ministerie (OM). Het OM onderzoekt dan of de arts wordt vervolgd.
Wilt u meer informatie? IJsselheem heeft in haar kwaliteitssysteem een protocol voor euthanasie. U kunt een kopie vragen aan uw arts of verpleegkundige. Voor meer informatie en een formulier wilsverklaring kunt u terecht bij: Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) Postbus 75331 1070 AH Amsterdam T: 020-620 06 90 E: info@nvve.nl I: www.nvve.nl Op www.rijksoverheid.nl vindt u informatie bij het zoekwoord euthanasie. 06-2018