Beschrijving van het Netwerk Palliatieve Zorg Haaglanden

Netwerk Palliatieve Zorg Haaglanden Beschrijving van het Netwerk Palliatieve Zorg Haaglanden Juni 2015 Ilse Brummelhuis, netwerkcoördinator Ilse.brummelhuis@transmuralezorg.nl 1

INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 1. Missie en organisatie 4 1.1 Missie 4 1.2 Netwerkparticipatie / samenwerkingsovereenkomst 4 1.3 Financiering 4 2. Structuur 4 2.1 Netwerk 4 2.5 Bestuurlijk kader 5 2.2 Bestuurlijk Platform 5 2.3 Netwerkoverleg 5 2.4 Procedure toelating Netwerk Palliatieve Zorg 5 2.6 Helpdesk Palliatieve Zorg Haaglanden-DWO 6 2.7 Informatiepunt Palliatieve Zorg Haaglanden 6 2.8 Functie van netwerkcoördinator 6 2.9 Functie van projectleider 6 2.10 Coördinator Helpdesk Palliatieve Zorg 6 3. Activiteiten van het netwerk 7 3.1 Informatie en versterken van verbindingen 7 3.2 Kwaliteitsverbetering en richtlijnen 7 3.3 Deskundigheidsbevordering 8 3.4 Overzicht capaciteit 8 3.5 Overig 8 4. Landelijke organisatie 8 4.1 Stichting Fibula 8 4.2 Nationaal Programma Palliatieve Zorg en consortiavorming 9 5. Overige relaties 9 5.1 Gemeente Den Haag 10 5.2 CZ Zorgkantoren 10 Bijlage 1: Ledenlijst Stuurgroep 12 Bijlage 2: Ledenlijst Netwerkoverleg 13-15 Bijlage 3: Samenwerkingsovereenkomst 16-18 Bijlage 4: Protocol taken en verantwoordelijkheden 19-21 Bijlage 5: Richtlijnen en informatiemateriaal 22-23 Bijlage 6: Jaarplan Netwerk Palliatieve Zorg Haaglanden 2015 23-33 Behaalde resultaten 2014 34-37 Bijlage 7 : Jaarplan Helpdesk Palliatieve Zorg Haaglanden DWO 2015 38-40 2

INLEIDING Het Netwerk Palliatieve Zorg Haaglanden richt zich op het versterken van de samenwerking en het verbeteren van de kwaliteit van de palliatieve zorg. Daarbij staat kennis delen centraal. Het Netwerk omvat Den Haag, Rijswijk, Leidschendam, Voorburg, Wassenaar en Zoetermeer, een regio met ruim 750.000 inwoners. Deelnemers van het netwerk zijn alle zorgverleners en vrijwilligers die zich op welke wijze dan ook, bezighouden met palliatieve zorg. De formele betrokkenheid wordt gevormd door instellingen die de samenwerkingsovereenkomst hebben ondertekend. Het netwerk wordt gecoördineerd door een netwerkcoördinator. Daarnaast is een projectleider palliatieve zorg werkzaam binnen het netwerk. De missie, organisatie en structuur van het netwerk worden beschreven in paragraaf 1 en 2. De doorlopende activiteiten van het netwerk worden toegelicht in paragraaf 3. De landelijke organisatie waaronder stichting Fibula en het Nationaal Programma Palliatieve Zorg worden uiteengezet in paragraaf 4 en overige relaties staan beschreven in paragraaf 5. Het jaarplan 2015 (bijlage 6) geeft een uitgebreide beschrijving van de activiteiten en een toelichting op de behaalde resultaten 2014. Als bijlagen zijn toegevoegd: - Ledenlijst Bestuurlijk Platform - Ledenlijst Netwerkoverleg - Samenwerkingsovereenkomst - Protocol taken en verantwoordelijkheden - Richtlijnen en informatiemateriaal - Jaarplan Netwerk Palliatieve Zorg Haaglanden 2015 / Behaalde resultaten 2014 - Jaarplan Helpdesk Palliatieve Zorg Haaglanden DWO 2015 3

1. Missie en organisatie 1.1 Missie Het bieden van kwalitatief goede palliatieve zorg aan alle patiënten en hun naasten in de regio Haaglanden waarbij de toegankelijkheid tot palliatieve deskundigheid gelijk is ongeacht de verblijfplaats van de patiënt. De geboden zorg wordt verleend volgens de professionele standaarden en sluit aan op de wensen en behoeften van de zorgvrager. Deze zorg komt tot stand door een optimale samenwerking tussen de zorgverleners onderling, samen met mantelzorgers en vrijwilligers. 1.2 Netwerkparticipatie / samenwerkingsovereenkomst Het netwerk staat open voor alle instellingen in de regio die de afspraken van de samenwerkingsovereenkomst onderschrijven. In 2009 hebben bestuurders van zorginstellingen die deelnemen aan het netwerk een samenwerkingsovereenkomst (bijlage 3) ondertekend. Met het ondertekenen van de samenwerkingsovereenkomst verplichten de netwerkpartners zich tot een goede samenwerking op het gebied van palliatieve zorg. Sinds 2009 hebben zich ook een aantal nieuwe partners bij het netwerk gevoegd. Er is een gezamenlijke verbetercultuur. Binnen het netwerk is men gericht op het signaleren van knelpunten en op het gezamenlijk aanpakken van knelpunten. Een klankbordgroep adviseert en signaleert vanuit het perspectief van patiënten en naasten. 1.3 Financiering Sinds 2007 is de financiering van het netwerk geregeld vanuit een landelijke subsidieregeling van het Ministerie van VWS. De coördinator van de helpdesk palliatieve zorg wordt gefinancierd door het IKNL. 2. Structuur Netwerk Palliatieve Zorg Haaglanden 2.1 Netwerk In het netwerk vormen de zorgplekken (thuis, hospice/bijna thuis huis/palliatieve unit, woonzorgcentrum, verpleeghuis en ziekenhuis) de samenstellende delen. Zij dienen gezamenlijk zorg te dragen voor het goed functioneren van het netwerk van zorgplekken. Om de gezamenlijke verantwoordelijkheid vorm te geven is een structuur nodig teneinde de samenhang in de palliatieve zorg te bereiken. Deelnemers van het netwerk zijn alle zorgverleners en vrijwilligers die zich op welke wijze dan ook, bezighouden met palliatieve zorg. De formele betrokkenheid wordt gevormd door instellingen die de samenwerkingsovereenkomst hebben ondertekend. Voor het netwerk in zijn totaliteit worden door de coördinator en/of projectleider 2 maal per jaar netwerkbijeenkomsten georganiseerd die als doel hebben: deskundigheidsbevordering, uitwisseling van informatie, afstemming van initiatieven en het ontwikkelen van ideeën. Voor deze bijeenkomsten worden allen die geïnteresseerd en betrokken zijn bij het netwerk uitgenodigd. Een netwerk kent immers een open structuur. 4

2.2 Bestuurlijk kader Het bestuur van Stichting Transmurale Zorg Den Haag en omstreken functioneert als bestuurlijk kader voor het netwerk. Op deze wijze kan geprofiteerd worden van ervaringen, opgedaan op andere terreinen. Tevens is er breed bestuurlijk draagvlak voor de activiteiten van het netwerk. 2.3 Bestuurlijk Platform Het bestuurlijk platform is een proactief, beleids- en besluitvormend orgaan. De leden van het bestuurlijk platform (bijlage 1) zijn vertegenwoordigers vanuit de 5 zorgplekken en niet namens de zorgplekken. Daarnaast zijn ook de Stichting Terminale Zorg door Vrijwilligers, het Zorgkantoor en de gemeente Den Haag vertegenwoordigd. De leden worden benoemd op basis van deskundigheid en beleidsmatig inzicht door de directeur van de Stichting, op voordracht van het bestuurlijk platform. Taken van het bestuurlijk platform - Het vaststellen van het jaarplan - Het instellen van werkgroepen - Het nemen van besluiten over voorstellen en activiteiten - Het vaststellen van de thema s van de netwerkbijeenkomsten - Het bepalen van de activiteiten van de netwerkcoördinator en projectleider De voorzitter is de directeur Stichting Transmurale Zorg Den Haag e.o. Het bestuurlijk platform komt 4x per jaar bijeen. 2.4 Netwerkoverleg Het netwerkoverleg is een plek voor professionele ontmoeting en verdieping. Vanuit de gezamenlijke verbetercultuur zijn alle organisaties die formeel lid zijn vertegenwoordigd in het netwerkoverleg zodat gezamenlijk knelpunten gesignaleerd en aangepakt kunnen worden. De leden van het netwerkoverleg (bijlage 2) zijn contactpersonen van de deelnemende organisaties of een door hen aangewezen persoon. Het betreft deskundigen op het gebied van palliatieve zorg. Taken van het netwerkoverleg: - Het inhoud geven aan de agenda - Het doen van voorstellen aan het bestuurlijk platform over nieuwe projecten - Het doen van voorstellen aan het bestuurlijk platform over thema s van netwerkbijeenkomsten - Het deelnemen aan werkgroepen of zorgen voor een deskundige collega - Het verspreiden van informatie binnen de eigen organisatie zoals voorlichtingsmateriaal, publieksvoorlichting, scholingsaanbod en overige bijeenkomsten - Het implementeren van regionale richtlijnen palliatieve zorg Op deze manier wordt vanuit een breed draagvlak richting en invulling gegeven aan beleidsontwikkeling en uitvoering ten aanzien van palliatieve zorg. De voorzitter is de netwerkcoördinator en zij ontvangt daarbij inhoudelijke ondersteuning van de projectleider palliatieve zorg. Het netwerkoverleg vindt drie keer per jaar plaats. De netwerkcoördinator vormt de verbindende schakel tussen het netwerkoverleg en het bestuurlijk platform. 2.5 Procedure toelating van instellingen tot het Netwerk Palliatieve Zorg Voor organisaties die formeel lid willen worden van het netwerk is door het bestuurlijk platform een procedure afgesproken. - Een organisatie meldt zich bij de netwerkcoördinator. 5

- De organisatie heeft een gesprek met de netwerkcoördinator en ontvangt de samenwerkingsovereenkomst, het protocol met taken en verantwoordelijkheden van deelnemende organisaties en het jaarplan van het netwerk. - De organisatie besluit of men daadwerkelijke deel wil gaan uitmaken van het netwerk en aan de afspraken in het protocol wil en kan voldoen. - De organisatie dient een verzoek in om lid te worden. - Het bestuurlijk platform van het netwerk besluit in haar vergadering over het verzoek. - Organisaties treden toe tot het netwerk door ondertekening van de Samenwerkingsovereenkomst Netwerk Palliatieve Zorg Haaglanden door een afvaardiging van het bestuur van de betreffende organisatie. 2.6 Helpdesk Palliatieve Zorg Haaglanden-DWO Ter ondersteuning van zorgvragers en ter bevordering van de kwaliteit van de palliatieve zorg is er de Helpdesk Palliatieve Zorg. De Helpdesk wordt bemand door een team van verpleegkundigen, gespecialiseerd in de palliatieve zorg. Zij worden ondersteund door een groep artsen, allen kaderartsen palliatieve zorg en twee apothekers. Een anesthesist/pijnbehandelaar, internistoncoloog en een geestelijk verzorger zijn vaak aanwezig bij de casuïstiekbesprekingen van het team. Het team geeft informatie over zorg en zorgmogelijkheden in de palliatieve fase aan zorgverleners en het biedt zorgverleners ondersteuning en advies bij problemen in de zorgverlening en behandeling van patiënten in de palliatieve fase. De Helpdesk is bereikbaar voor vragen van hulpverleners uit de regio Haaglanden en Delft Westland Oostland. Het IKNL heeft landelijk de verantwoordelijkheid voor consultatie in de palliatieve zorg. Een adviseur van het IKNL, locatie Leiden is betrokken bij de Helpdesk. De Helpdesk heeft een eigen jaarplan (bijlage 7). 2.7 Informatiepunt Palliatieve Zorg Haaglanden Voor patiënten en mantelzorgers is er een Informatiepunt Palliatieve Zorg ingericht bij de Stichting Terminale Zorg door Vrijwilligers. Patiënten en mantelzorgers kunnen hier terecht met vragen over de zorg in de laatste levensfase. 2.8 Functie van de netwerkcoördinator In de functie van netwerkcoördinator ligt het accent op ondersteunend bezig zijn, initiëren, begeleiden en voortdurend werken aan verbeteringen. Daarvoor is het van belang dat de coördinator het vertrouwen geniet van participanten binnen het netwerk en te midden van hen werkzaam is. De coördinator wordt hiërarchisch aangestuurd door de directeur van Stichting Transmurale Zorg en legt functioneel verantwoording af aan het bestuurlijk platform. Dit doet zij door terugkoppeling van de actuele en geplande activiteiten voornamelijk vanuit het Jaarplan. 2.9 Functie van de projectleider In de functie van de projectleider ligt het accent op kwaliteitsverbeterprojecten op netwerkniveau. De projectleider palliatieve zorg wordt functioneel aangestuurd door de netwerkcoördinator. De hiërarchisch leidinggevende is de directeur Transmurale Zorg. 2.10 Coördinator van de Helpdesk Palliatieve Zorg Haaglanden-DWO De coördinator van de helpdesk stuurt het helpdeskteam aan. De coördinator wordt gefinancierd door het IKNL en werkt volgens de voorwaarden die het IKNL gesteld heeft aan de coördinatiefunctie. Functioneel wordt de coördinator aangestuurd door de directeur van de Stichting Transmurale Zorg. In de vergaderingen van het netwerk vindt uitwisseling van informatie over en voor de helpdesk plaats. Waar mogelijk wordt de helpdesk betrokken bij activiteiten van het netwerk. 6

3 Activiteiten van het Netwerk De activiteiten van het netwerk zijn onderverdeeld in: - Informatie en versterken van verbindingen - Kwaliteitsverbetering en richtlijnen - Deskundigheidsbevordering - Overzicht capaciteit - Overig De activiteiten die jaarlijks terugkeren worden hieronder kort toegelicht. De uitgebreide beschrijving van de activiteiten en de thema s voor 2013 staan beschreven in het Jaarplan Netwerk Palliatieve Zorg Haaglanden (bijlage 6). 3.1 Informatie en versterken van verbindingen Netwerkbijeenkomsten Jaarlijks worden er 2 netwerkbijeenkomsten / symposia georganiseerd voor zorgverleners die werkzaam zijn in de palliatieve zorg. Het doel is deskundigheidsbevordering en persoonlijk contact tussen verschillende professionals. Digitale nieuwsbrief 4 à 5 keer per jaar wordt de digitale nieuwsbrief verspreid. Middels deze nieuwsbrief wordt de regio geïnformeerd over activiteiten en actuele ontwikkelingen in de palliatieve zorg. Website Via de website www.netwerkpalliatievezorg.nl/haaglanden wordt veel algemene informatie gegeven over palliatieve zorg en over het palliatieve zorgaanbod in de regio. Ook nieuws op het gebied van palliatieve zorg en de agenda met regionale activiteiten worden op de website geplaatst. Via de website www.transmuralezorg.nl wordt ook nieuws op het gebied van palliatieve zorg en de agenda met regionale activiteiten geplaatst. Informatiemateriaal Brochures worden actief verspreid en er is de mogelijkheid tot aanvragen en downloaden via de website. Internationale Dag van de Palliatieve Zorg (IDPZ) Met de IDPZ wil men patiënten en hun naaste omgeving informeren over palliatieve zorg. 3.2 Kwaliteitsverbetering en richtlijnen Het netwerk richt zich op de continuïteit van zorg en het verbeteren van de samenwerking. Het bestuurlijk platform neemt besluiten over kwaliteitsverbeterprojecten en innovatieprojecten die onder leiding van de projectleider palliatieve zorg worden uitgevoerd. Voor het ontwikkelen van regionale richtlijnen en afspraken worden regionale werkgroepen gevormd. Werkgroepen zijn van tijdelijke aard en worden samengesteld op basis van deskundigheid en betrokkenheid bij het specifieke onderwerp. Activiteiten van het netwerk hebben onder meer geleid tot: - brochure Huisbezoeken in de palliatieve fase ; - brochure Geestelijke begeleiding in de laatste levensfase en - regionale richtlijn Zorg voor naasten Voor een volledig overzicht van de door het netwerk ontwikkelde richtlijnen en informatiemateriaal zie bijlage 5. 7

3.3 Deskundigheidsbevordering Basisscholing voor verpleegkundigen en verzorgenden Het netwerk organiseert jaarlijks één basisscholing voor verpleegkundigen en één basisscholing voor verzorgenden. Deze scholing levert een belangrijke bijdrage aan deskundigheidsbevordering op het gebied van palliatieve zorg in de regio. Scholingen Zorgpad Stervensfase Voor medewerkers van organisaties die het Zorgpad Stervensfase implementeren worden in 2014 de laatste scholingen georganiseerd en gegeven. Scholingen in Company Er wordt ondersteuning geboden bij het organiseren van In-company scholingen palliatieve zorg in zorginstellingen. Verdiepingsworkshops Voor huisartsen en verpleegkundigen worden verdiepingsworkshops aangeboden, waarbij theorie en casuïstiek uitgangspunt vormen. 3.4 Overzicht capaciteit Ieder jaar verzamelt de netwerkcoördinator in het eerste kwartaal de kwantitatieve gegevens van de hospices, bijna thuis huis en palliatieve units in verpleeghuizen. Het bestuurlijk platform adviseert op basis van deze cijfers het zorgkantoor met betrekking tot uitbreiding van de capaciteit. Het Ministerie van VWS heeft de netwerken een signalerende en adviserende rol toebedeeld om over- of ondercapaciteit van hospices en bijna thuis huizen, voor zover deze in aanmerking komen voor de subsidieverstrekking op grond van de Regeling Palliatieve Terminale Zorg, zoveel mogelijk te voorkomen. Op de netwerkwebsite wordt een actueel overzicht gegeven van vrije plaatsen in hospices, bijna thuis huis en palliatieve units in de regio. 3.5 Overig Praktijkbezoeken brengen aan verschillende zorginstellingen Opstellen jaarplan en jaarverslag Aanvragen en verantwoording subsidie VWS Deelname aan regionale en landelijke overleggen van netwerkcoördinatoren; deelname aan bijeenkomsten georganiseerd door o.a. Agora, IKNL en andere netwerken Deelname aan congressen en symposia 4. Landelijke organisatie 4.1 Stichting Fibula De stichting Fibula is de landelijke organisatie van de regionale/plaatselijke netwerken palliatieve zorg die zich inzet voor multidisciplinaire, palliatieve netwerkzorg. Er is een beleidsbepalend bestuur die invulling geeft aan de hieronder genoemde drie hoofdfuncties. Daarnaast heeft Fibula een projectbureau met een vaste staf van drie projectmedewerkers. Het projectbureau is de link tussen bestuur en netwerkcoördinatoren. Hoofdfuncties van Fibula: De beleidsbeïnvloeding: ervoor zorgen dat de palliatieve zorg en de bijbehorende netwerken goed op de (politieke) landelijke agenda komen van de overheid en andere landelijke organisaties met bijbehorende programma s en financiering (=de strategische politieke macrofunctie) 8

De eigen praktijkontwikkeling: ervoor zorgen dan de aangesloten palliatieve netwerken baat hebben bij c.q. kunnen profiteren van (gemeenschappelijke) diensten en deskundigheid (=de bedrijfsmatige, dienstverlenende microfunctie) De veldordening: ervoor zorgen dat door onderlinge afstemming de netwerken palliatieve zorg een minimale ordening hebben met bijbehorende afspraken en spelregels waardoor zij herkenbaar zijn in de praktijk voor en afspraken kunnen maken met andere organisaties die op een of andere wijze betrokken zijn bij palliatieve zorg (de collectieve mesofunctie). 4.2 Nationaal Programma Palliatieve Zorg en consortiavorming Inleiding Begin 2013 heeft de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) opgeroepen om te komen tot een Nationaal Programma Palliatieve Zorg (NPPZ) om de verdere ontwikkeling van palliatieve zorg in Nederland te stimuleren. De Kerngroep waarin de partijen die in Nederland de palliatieve zorg stimuleren (Agora, Palliactief, Associatie van zelfstandige high-care hospices, Expertisecentra Palliatieve Zorg (EPZ)/NFU, Stichting Fibula, IKNL, PalHag/NHG, VPTZ en V&VN Palliactieve Zorg) zijn vertegenwoordigd, heeft deze oproep gesteund en aangegeven dat zij voor de verdere ontwikkeling van palliatieve zorg verantwoordelijkheid willen dragen. Het ministerie van VWS heeft in december 2013 middels de kamerbrief Investeren in palliatieve zorg aangegeven een NPPZ te initiëren. Inmiddels werkt ZonMw in opdracht van het ministerie een programma palliatieve zorg uit. Het programma voorziet in 2020 voor de patiënten met een levensbedreigende aandoening en hun naasten in optimale palliatieve zorg door een multidisciplinair team van mantelzorgers, vrijwilligers en professionals. In aansluiting op het NPPZ worden er rond de universitaire medische centra (UMC s) regionale consortia gevormd waarin het expertisecentrum uit het betreffende UMC, de Netwerken Palliatieve Zorg (NPZ) en het IKNL hun onderlinge samenwerking intensiveren ter ondersteuning van de betrokken zorgverleners en organisaties, zoals huisartsen, hospices, verpleeghuizen, thuiszorg, ziekenhuizen, vrijwilligers en patiëntenverenigingen. De consortia zullen een landelijk dekkend netwerk vormen om de palliatieve zorg overal in Nederland te optimaliseren via een projectmatige aanpak. Doel consortiavorming Binnen de consortia willen de EPZ, Netwerken en IKNL samenwerken aan continue verbetering van de palliatieve zorg. Het belang van de patiënt staat hierbij centraal. Binnen het consortium blijven de netwerken verantwoordelijk voor afstemming tussen organisaties binnen het eigen netwerk. Binnen het consortium gaat het om dwarsverbanden tussen de netwerken te leggen en de krachten te bundelen. Om de palliatieve zorg te verbeteren wordt gebruik gemaakt van een cyclische aanpak waarbij zorg, praktijkgericht onderzoek en onderwijs met elkaar worden verbonden: knelpunten die vanaf de werkvloer worden ervaren geven richting aan het onderzoek en (het te ontwikkelen) onderwijs; nieuwe producten op het gebied van zorg en onderwijs worden vervolgens geïmplementeerd. EPZ, Netwerken en IKNL werken hierbij intensief samen met andere personen en partijen zoals huisartsen, vrijwilligers, V&VT instellingen, ziekenhuizen, Hogescholen en MBO instellingen. Consortiavorming en samenwerking EPZ, Netwerken en IKNL De EPZ, Netwerken en IKNL werken samen op het gebied van de palliatieve zorg, ieder vanuit zijn eigen kerntaak. De EPZen vanuit de academische opdracht integrale ontwikkeling vanuit de kerntaken zorg(innovatie), onderzoek en onderwijs. Netwerken vanuit hun rol om de zorg tussen betrokken partijen in het betreffende netwerk af te stemmen en te verbeteren en IKNL vanuit de opdracht om samen te werken aan continue verbetering van de kwaliteit van de palliatieve zorg. Regionaal consortium 9

Voor de opzet en uitvoering van het NPPZ wordt in deze regio een samenwerkingsverband gevormd tussen de netwerken palliatieve zorg in de regio Delft- Haaglanden-Leiden-Gouda en omstreken, Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Netwerken, EPZ en IKNL hebben ieder een belangrijke ondersteunende rol in de consortiumvorming. Op hoofdlijnen is de rolverdeling als volgt: Partner Verantwoordelijkheid Rol binnen consortium Netwerken PZ Kennistoepassing Afstemming van zorg, knelpunten identificeren en vertalen naar verbeterprojecten en stimulatie van deskundigheidsbevordering Expertisecentrum PZ Kennisontwikkeling Onderzoek, onderwijs en ontwikkeling en afstemming van opleiding en nascholing IKNL Kennisdeling Facilitering van implementatie en ondersteuning van deskundigheidsbevordering 5. Overige relaties 5.1 Gemeente Den Haag De gemeente Den Haag is in 2012 met het project Dood gewoon in Den Haag gestart. Er is een Platform Dood gewoon in Den Haag opgericht om doodgaan en de laatste levensfase bespreekbaar te maken voor alle Hagenaars. Het Platform bestaat uit diverse instellingen op het gebied van ouderen- en patiëntenzorg, ziekenhuizen, organisaties voor palliatieve zorg, uitvaartverzorgers, hospices en diverse geestelijke verzorgers. Vanuit het netwerk palliatieve zorg maken verschillende organisaties en de netwerkcoördinator deel uit van het platform. De aandachtsgebieden binnen Doodgewoon in Den Haag zijn: - Regie nemen rond de eigen dood - De vergeten buur - Behoeften van mantelzorgers tijdens en na het stervensproces Het platform organiseert netwerkbijeenkomsten voor zorgprofessionals en bijeenkomsten voor de Haagse burgers. 5.2 CZ Zorgkantoren Inleiding In haar inkoopdocument beschrijft CZ zorgkantoren haar visie op palliatief terminale zorg. De achterliggende jaren is palliatief terminale zorg (PTZ) steeds een aandachtspunt geweest in het beleid en de inkoop van CZ zorgkantoren. In het begin werd vooral de oprichting en ontwikkeling van regionale netwerken gestimuleerd, gevolgd door het bevorderen van de kwaliteit van de geleverde palliatief terminale zorg. CZ zorgkantoren voert gesprekken met diverse netwerkcoördinatoren. Deze gesprekken zorgen er voor dat CZ zorgkantoren op de hoogte blijft van zowel regionale als landelijke ontwikkelingen en knelpunten. De verkregen informatie en adviezen worden gebruikt als input voor haar beleid en inkoop. Halverwege 2012 hebben binnen het inkoopteam V&V Haaglanden van CZ zorgkantoor zich een aantal wijzigingen voorgedaan. Hierdoor bestaat de behoefte om met elkaar hernieuwde afspraken te maken over de wijze van informeren en afstemming. 10

Om inzicht te hebben in de ketenontwikkeling in de regio Haaglanden en toetsing van haar beleidsvisie in de praktijk te kunnen uitvoeren is betrokkenheid bij het Bestuurlijk Platform gewenst. Vergaderstructuur Het bestuurlijk platform is verantwoordelijk voor de activiteiten van het netwerk. Zij komt vier maal per jaar bijeen. Voor het bestuurlijk platform geldt dat de desbetreffende contactpersoon van het CZ zorgkantoor een meeleesfunctie heeft. Op verzoek van de voorzitter kan de contactpersoon aansluiten bij het Bestuurlijk Platform. Bijvoorbeeld wanneer zorgkantoor gerelateerde punten op de agenda staan. Hierbij valt te denken aan financiering, visie van zorgkantoor op palliatief terminale zorg etc. Daarnaast is een contactpersoon van CZ zorgkantoor aanwezig bij (een gedeelte van) de vergadering van het bestuurlijk platform waarin het jaarprogramma en de jaarverantwoording wordt voorbereid. Samenwerking De samenwerking tussen het Netwerk Palliatieve Zorg en CZ zorgkantoren heeft als doelstelling de ontwikkeling van de zorgketen PTZ te optimaliseren. De samenwerking richt zich hierbij op informatie-uitwisseling en het stimuleren van samenwerkingsafspraken binnen de gehele keten. Daarnaast dient er aandacht te zijn voor het afstemmen van (kwaliteits)afspraken met individuele aanbieders en afspraken met het netwerk en vice versa. 11

BIJLAGE 1 BESTUURLIJK PLATFORM, JUNI 2015 Natalie Bommeljé Algemeen directeur Evita Zorg Van Alkemadelaan 315 2597 AJ Den Haag Jaqueline Bos Unithoofd Interne Geneeskunde en Oncologie HagaZiekenhuis, locatie Leyenburg Postbus 40551 2504 LN Den Haag Ilse Brummelhuis Coördinator Netwerk PZ Haaglanden Stichting Transmurale Zorg Den Haag e.o. Loosduinseweg 55 2571 AA LP Den Haag Bernard Derksen Manager specialistische zorg Haagse Wijk- en WoonZorg Binckhorstlaan 303 2516 BC Den Haag Jan-Willem den Dool Locatiemanager WZH Waterhof WZH Waterhof Polanenhof 130 2548 MC Den Haag Marijanne Engel Projectleider Netwerk PZ Haaglanden Stichting Transmurale Zorg Den Haag e.o. Loosduinseweg 55 2571 AA LP Den Haag Daniëlle Liebrechts of Pam Hobbelman Patricia Huijbregts (voorzitter) Manager specialistisch team Wijkmanager Wijndaelercentrum Directeur Florence Laan van Vredenoord 1 2289 DA Rijswijk Florence, Woonzorgcentrum Wijndaelercentrum Catharina van Renessstraat 8 2551 GM Den Haag Stichting Transmurale Zorg Den Haag e.o. Loosduinseweg 55 2571 AA LP Den Haag Martin Schoolmeester Zorginkoper Verpleging & Verzorging Zorgkantoor CZ zorgkantoren Afdeling V&V Postbus 5130 5004 EC Tilburg Mieke Storm Coördinator Stichting Terminale Zorg door Vrijwilligers Burgemeester Patijnlaan 1900 2585 CB Den Haag Annemarie van Veldhuizen Coördinator Jacobshospice Den Haag Koningin Emmakade 160 2518 JL Den Haag Birgitta van Vlaanderen Adviseur eerstelijnszorg Georganiseerde eerstelijnszorg Zoetermeer Croesinckplein 24-26 2722 EA Zoetermeer Elisabeth de Vries Beleidsmedewerker Gemeente Den Haag Dienst OCW Postbus 12652, 2500 DP Den Haag 12

BIJLAGE 2 NETWERKOVERLEG, JUNI 2015 Feiko Abma Manager Kwaliteit PrivaZorg Zoetermeer Koraalrood 153 2718 SB Zoetermeer Barbara van den Berg Nurse Practitioner Oncologie en Palliatie HagaZiekenhuis, locatie Leyenburg Postbus 40551 2504 LN Den Haag Irma van den Berg Nurse Practitioner i.o. Team Thuiszorgtechnologie Midden- Holland Vierstroom Ilse Brummelhuis Coördinator Netwerk PZ Haaglanden Stichting Transmurale Zorg Den Haag e.o. Loosduinseweg 55 2571 AA Den Haag Ingrid Brady Verpleegkundige Buurtzorg Christel Brouwer Palliatief verpleegkundige Florence Thuiszorg Florence VBL TT-Team Laan van Vredenoord 1 2289 DA Rijswijk Carly Brussé Teamleider zorg & welzijn Cardia, locatie Tabitha Mozartlaan 280 2555 KZ Den Haag Ellie van der Burg Specialist ouderengeneeskunde en consulent Helpdesk Saffier de Residentie Groep Locatie Nolenshaghe, Unit Sweelinckplein Mgr. Nolenslaan 22 2555 XZ Den Haag Joke Campo Coördinator Hospice Het Vliethuys Fonteynenburghlaan 7 2275 CX Voorburg Ernst Diek Zorgmanager verpleegkundig team Hospice Wassenaar Florence Herenweg 6 2242 ES Wassenaar Karin Drijkoningen Palliatief Verpleegkundige MCH Haaglanden, locatie Westeinde Lijnbaan 32 2512 VA Den Haag Jenike Eita Hospice verpleegkundige WZH Waterhof Polanenhof 130 2548 MC Den Haag Marijanne Engel Projectleider Netwerk PZ Haaglanden Stichting Transmurale Zorg Den Haag e.o. Loosduinseweg 55 2571 AA LP Den Haag Anneke Filippini Beleid en Kwaliteit Senioren Residentie Van Ommerenpark Van Ommerenpark 200 2243 EX Wassenaar 13

Pauline de Haan Hopice verpleegkundige Het Vliethuys Hospice Het Vliethuys Fonteynenburghlaan 7 2275 CX Voorburg Lisette Hendriks Geestelijk verzorger Lange Land Ziekenhuis Toneellaan 1 2725 NA Zoetermeer Mascha Oudeman Specialistisch Verpleegkundigen Team HWW Zorg HWW Zorg Doorniksestraat 150 2587 AZ Den Haag Lia van Kippersluis Coördinator Stichting Terminale Zorg door Vrijwilligers Burgemeester Patijnlaan 1900 2585 CB Den Haag Kubra Kilinc Verpleegkundige Royaal Zorg Televisiestraat 3 2525 KD Den Haag Petra Menken Wijkverpleegkundige Stichting Wassenaarse Zorgverlening Van Zuylen van Nijeveltstraat 313 2242 LJ Wassenaar Lieke Mouthaan Coördinator Jacobshospice Koningin Emmakade 160 2518 JL Den Haag Truus Leinders Coördinator Helpdesk PZ Haaglanden Stichting Transmurale Zorg Den Haag e.o. Loosduinseweg 55 2571 AA Den Haag Marja Nieuwland Of Marleen Hallensleben Elleke Nagel Stafverpleegkundige Teamleider zorg en Welzijn Leidinggevende Team Palliatieve Terminale Zorg Humanitas Woonzorgplus Den Haag Locatie: Wijndaelercentrum Cath. van Rennesstraat 8 2551 GM Den Haag Locatie: Duinhage De Savornin Lohmanlaan 202 2566 AW Den Haag Allerzorg Westkapellelaan 21 2554 AV Den Haag Peter van de Peppel Steunpuntdirecteur PrivaZorg Haaglanden en Delft Binckhorstlaan 123 b 2516 BA Den Haag Elske van der Pol Adviseur Netwerken Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) locatie Leiden Schuttersveld 2 2316 ZA Leiden Naam volgt Coördinator Bijna Thuis Huis Zoetermeer Vaartdreef 141 2724 GE Zoetermeer Stanley van Rijswijk Zorgmanager H.V.P. Zorg B.V. Melis Stokelaan 2496 W 2541 GS Den Haag 14

Anita Rip Afdelingshoofd PTU Bosch en Duin Respect Zorggroep Scheveningen Postbus 84050 2508 AB Den Haag Kasijem Sastropawrio Verpleegkundige hospice Claude Monet Stichting Eykenburg Woonzorgcentrum Het Zamen Esperantoplein 12 2518 LE Den Haag Ingrid Schonk Coördinator Hospice Wassenaar Van Zuylen van Nijeveltstraat 465 2242 MB Wassenaar Sandra van Staveren Specialist Ouderengeneeskunde Dorestad Parnassia, Divisie Wonen met Zorg Passievruchtstraat 2 2552 BJ Den Haag Maaike Vedder Verpleegkundig coördinator terminale zorg Middin Prinses Beatrixlaan 16 2282 VZ Rijswijk Evita Zorg Den Haag Van Alkemadelaan 315 2597 AJ Den Haag 15

BIJLAGE 3 SAMENWERKINGSOVEREENKOMST Samenwerkingsovereenkomst Netwerk Palliatieve Zorg Haaglanden De organisaties die deelnemen aan het Netwerk Palliatieve Zorg regio Haaglanden: Stichting Bronovo-Nebo, gevestigd te s-gravenhage HagaZiekenhuis, gevestigd te s-gravenhage Medisch Centrum Haaglanden, gevestigd te s-gravenhage Jacobshospice, gevestigd te s-gravenhage Hospice Het Vliethuys, gevestigd te Voorburg Hospice Wassenaar, gevestigd te Wassenaar Allerzorg, gevestigd te Woerden Cardia, gevestigd te s-gravenhage Cato, gevestigd te s-gravenhage Evita Zorg Den Haag, gevestigd te s-gravenhage Stichting Eykenburg, gevestigd te s-gravenhage Florence, gevestigd te Rijswijk Haagse Wijk- en WoonZorg, gevestigd te s-gravenhage HVP Zorg, gevestigd te s-gravenhage Middin, gevestigd te Rijswijk Parnassia, gevestigd te s-gravenhage Priva Zorg, gevestigd te s-gravenhage Priva Zorg, gevestigd te Zoetermeer Respect Zorggroep Scheveningen, gevestigd te s-gravenhage Royaal Zorg, gevestigd te s-gravenhage Saffier De Residentie Groep, gevestigd te s Gravenhage Vierstroom, gevestigd te Gouda Stichting Wassenaarse Zorgverlening, gevestigd te s-wassenaar WoonZorgcentra Haaglanden, gevestigd te s-gravenhage Huisartsen Kring Haaglanden, gevestigd te s-gravenhage Integraal Kankercentrum Nederland locatie Leiden, gevestigd te Leiden Stichting Terminale Zorg door Vrijwilligers, gevestigd te s-gravenhage Zorgbelang Zuid-Holland, gevestigd te Gouda Stichting Transmurale Zorg Den Haag e.o., gevestigd te s-gravenhage 16

Hierna gezamenlijk te noemen de organisaties: Overwegende: 1. dat de samenwerking van partijen ten doel heeft de continuïteit en kwaliteit van de palliatieve zorg te bevorderen, 2. dat voor de cliënten de overzichtelijkheid en toegankelijkheid van zorgaanbieders en hun werkzaamheden van groot belang is, 3. dat partijen zich hiertoe verenigd hebben in het Netwerk Palliatieve Zorg in de regio Haaglanden, 4. dat de coördinatie van het netwerk ligt bij de Stichting Transmurale Zorg Den Haag en omstreken, 5. dat cliënten en mantelzorgers betrokken worden bij het netwerk. komen overeen dat de samenwerking op het gebied van palliatieve zorg in de regio Haaglanden wordt voortgezet onder de navolgende afspraken. Artikel 1 Bestuurlijk kader 1.1 Centraal in het netwerk staat het bestuurlijk platform, een proactief, beleidsvormend en initiërend orgaan. Het bestuurlijk platform is samengesteld uit vertegenwoordigers vanuit de verschillende zorgplekken. Ook zijn het de gemeente Den Haag, Stichting Terminale Zorg door Vrijwilligers en het Zorgkantoor vertegenwoordigd. Zij komen tenminste 4 keer per jaar bij elkaar onder voorzitterschap van de directeur Stichting Transmurale Zorg Den Haag e.o. 1.2 Het bestuurlijk platform draagt de verantwoordelijkheid voor de activiteiten van het netwerk en is verantwoordelijk voor de inhoudelijke aansturing van de netwerkcoördinator. 1.3 Jaarlijks stelt het bestuurlijk platform een jaarplan met doelstellingen vast. De netwerkcoördinator draagt zorg voor de uitvoering van het jaarplan. 1.4 De bestuurlijke verantwoordelijkheid van het netwerk ligt bij het bestuur van de Stichting Transmurale Zorg Den Haag e.o. 1.5 De medezeggenschap van cliënten en hun naasten is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van de zorgorganisaties en Zorgbelang. Daartoe is een klankbordgroep van cliëntenvertegenwoordigers opgericht. 1.6 De verantwoordelijkheid voor de uitvoerende zorg ligt bij de zorgorganisaties. 1.7 Iedere zorgorganisatie heeft een eigen klachtenregeling. Artikel 2 Samenwerking door Zorgorganisaties 2.1 De zorgorganisaties onderschrijven de visie van het netwerk en streven dit actief na. 2.2 Vanuit een gezamenlijke verbetercultuur zijn alle organisaties die formeel lid zijn vertegenwoordigd in het netwerkoverleg zodat gezamenlijke knelpunten gesignaleerd en aangepakt kunnen worden. Het netwerkoverleg is een plek voor professionele ontmoeting en verdieping. Zij komen tenminste 3 keer per jaar bij elkaar onder voorzitterschap van de netwerk coördinator. 2.3 Om de continuïteit van de zorg te bevorderen maken de zorgorganisaties gebruik van een transmuraal overdrachtsformulier bij de transities van palliatieve patiënten. 17

2.4 Op een projectmatige wijze wordt met ondersteuning vanuit het Netwerk Palliatieve Zorg gewerkt aan kwaliteitsverbetering palliatieve zorg. 2.5 Voor inhoudelijke vragen over de behandeling van patiënten maken medewerkers gebruik van de expertise van de Helpdesk Palliatieve Zorg Haaglanden DWO. 2.6 Vanuit de ketengedachte wordt volgens de richtlijnen palliatieve zorg van Pallialine gewerkt. Artikel 3 Scholing van Werknemers 3.1 Ter bevordering van de deskundigheid van medewerkers van de zorgorganisaties, organiseert het Netwerk Palliatieve Zorg verschillende netwerkbijeenkomsten. Aan deze bijeenkomsten wordt bijgedragen en deelgenomen door de zorgorganisaties. Voor verpleegkundigen en verzorgenden zijn de netwerkbijeenkomsten geaccrediteerd. 3.2 Om de kwaliteit van de zorg te bevorderen wordt door de zorgorganisaties gebruik gemaakt van het themagerichte scholingsaanbod vanuit het IKNL locatie Leiden. 3.3 In het bijzonder wordt daarbij gebruik gemaakt van de scholing palliatieve zorg. Deze scholing wordt georganiseerd vanuit het Netwerk Palliatieve Zorg. Doelgroep bij deze scholing zijn de verpleegkundigen en verzorgenden. Voor verpleegkundigen en verzorgenden is de scholing geaccrediteerd. 3.4 Zorgorganisaties stellen de verschillende doelgroepen in staat de scholingen en cursussen die georganiseerd worden vanuit het Netwerk Palliatieve Zorg, wanneer voor hun werkzaamheden relevant, bij te wonen. Artikel 4 Transparantie voor Cliënten 4.1 Ter bevordering van de transparantie betreffende palliatieve terminale zorg maken de hospices en palliatieve units hun beschikbare plaatsen openbaar op de website van het Netwerk Palliatieve Zorg Haaglanden. 4.2 Zorgorganisaties wijzen hun cliënten op het bestaan en de functie van het Informatiepunt Palliatieve Zorg Haaglanden en de website. 4.3 Daarnaast maken zorgorganisaties in hun werkzaamheden voor het netwerk gebruik van het informatiepakket Palliatieve Zorg. Dit informatiepakket bevat een overzicht van mogelijkheden voor zorgverlening en ondersteuning voor mensen in de laatste levensfase. 4.4 Door organisaties wordt gebruik gemaakt van het aanbod van organisaties die zijn gespecialiseerd in nazorg voor nabestaanden. Deze samenwerkingsovereenkomst gaat in op 01-01-2011 en geldt voor de duur van vijf jaar. Het bestuurlijk platform evalueert de overeenkomst jaarlijks en rapporteert het bestuur daarover. Aldus opgemaakt en overeengekomen te s-gravenhage, 18

BIJLAGE 4 Protocol met taken en verantwoordelijkheden van deelnemende organisaties Dit protocol is een bijlage van de samenwerkingsovereenkomst waarin de gemaakte afspraken worden uitgewerkt in taken en verantwoordelijkheden en gaat in op 1 oktober 2011. Inleiding De missie van het netwerk palliatieve zorg Haaglanden is het bieden van kwalitatief goede palliatieve zorg aan alle cliënten en hun naasten in de regio Haaglanden waarbij de toegankelijkheid tot palliatieve deskundigheid gelijk is ongeacht de verblijfplaats van de cliënt. De geboden zorg wordt verleend volgens de professionele standaarden en sluit zoveel mogelijk aan op wensen en behoeften van de cliënt. Deze zorg komt tot stand door een optimale samenwerking tussen de zorgverleners. Om deze missie gestalte te geven hebben deelnemende organisaties die verantwoordelijk zijn voor het bevorderen van de kwaliteit en continuïteit van palliatieve zorg voor cliënten taken en verantwoordelijkheden op het niveau van de zorgverlening, de organisatie en het netwerk. Namens de zorgplekken zijn één of meerdere organisaties vertegenwoordigd in het Bestuurlijk Platform van het netwerk. Deze organisaties vertegenwoordigen: - Verpleeghuis, Woonzorgcentrum en Thuiszorg - Ziekenhuis - Hospice - Stichting Terminale Zorg door Vrijwilligers (VPTZ) De deelnemende organisaties die vertegenwoordigd zijn in het Bestuurlijk Platform en een rol spelen bij de organisatie van de zorg zijn: - Stichting Transmurale Zorg Den Haag en omstreken (TMZ) - Gemeente Den Haag - CZ zorgkantoren Afdeling V&V Alle organisaties die formeel lid zijn van het netwerk zijn vertegenwoordigd in het netwerkoverleg. De taken en verantwoordelijkheden van de deelnemende zorgorganisaties (VVT, ziekenhuizen, hospices en VPTZ) A. Niveau van de zorgverlening Taken: - Het gebruik maken van de aanwezige kennis en kunde in het netwerk, en daarbij in het bijzonder van de consultatiefunctie van de Helpdesk Palliatieve Zorg Haaglanden DWO. - Het informeren van de cliënt en diens mantelzorger over alle mogelijkheden van zorg zodat een verantwoordelijke keuze gemaakt kan worden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de informatiemap palliatieve zorg. Vrijwilligerszorg wordt uitdrukkelijk genoemd naast professionele zorg en er vindt een actieve verwijzing plaats naar de Stichting Terminale Zorg door Vrijwilligers. - Het samenwerken en afstemmen van de zorg tussen de VVT, ziekenhuizen, hospices, VPTZ, GGZ en huisartsen. - Het deelnemen aan de basisscholing palliatieve zorg voor verpleegkundigen en verzorgenden. - Het deelnemen aan verdiepingsworkshops palliatieve zorg voor verschillende doelgroepen zorgverleners. - Werken aan kwaliteitsverbetering door implementatie van de Goede Voorbeelden Palliatieve Zorg. B. Niveau van de organisatie Taken: - Het zichtbaar inzetten en continue alert zijn op het bieden van goede palliatieve zorg. - Het actueel houden en ontwikkelen van beleid op het gebied van palliatieve zorg. - De kwaliteit van de palliatieve zorg verbeteren door gebruik te maken de Goede Voorbeelden Palliatieve Zorg. - Het werken met relevante en actuele protocollen. - Het verbinden en delen van kennis tussen de VVT, ziekenhuizen, hospices, VPTZ, GGZ en huisartsen. - Onderzoeken of en zo ja welke scholing kan bijdragen aan de kennis van medewerkers over palliatieve zorg in de VVT, de ziekenhuizen, de GGZ en hospices. 19

- Het onderling afstemmen en gezamenlijke aanpakken van knel- en verbeterpunten van hospices regionaal. - Het leveren van gegevens ten behoeve van het capaciteitsonderzoek palliatieve zorgplekken in de regio Haaglanden door hospices en palliatieve units. - Het actief verspreiden van informatie vanuit het netwerk binnen de eigen de organisatie, in het bijzonder scholingen, netwerkbijeenkomsten en kwaliteitsverbeterprojecten. C. Netwerkniveau Verantwoordelijkheden leden bestuurlijk platform: - Er geldt een aanwezigheidsverplichting in het bestuurlijk platform die 4 x per jaar vergaderd. De aangewezen functionaris dient bij afwezigheid voor vervanging te zorgen. - Het vaststellen van het jaarplan - Het instellen van werkgroepen - Het nemen van besluiten over voorstellen en activiteiten - Het vaststellen van de thema s van de netwerkbijeenkomsten - Het bepalen van de activiteiten van de netwerkcoördinator en projectleider - Het verbeteren van de samenwerking in het Netwerk Palliatieve Terminale Zorg. Verantwoordelijkheden leden netwerkoverleg - Er geldt een aanwezigheidsverplichting in het netwerkoverleg die 4 x per jaar vergaderd. De aangewezen functionaris dient bij afwezigheid voor vervanging te zorgen. - Het inhoud geven aan de agenda - Het doen van voorstellen aan het bestuurlijk platform over nieuwe projecten - Het doen van voorstellen aan het bestuurlijk platform over thema s van netwerkbijeenkomsten - Het deelnemen aan werkgroepen of zorgen voor een deskundige collega - Het verspreiden van informatie binnen de eigen organisatie zoals voorlichtingsmateriaal, publieksvoorlichting, scholingsaanbod en overige bijeenkomsten - Het implementeren van regionale richtlijnen palliatieve zorg De taken en verantwoordelijkheden van organisaties die niet betrokken zijn bij de directe zorgverlening A. Netwerkniveau Verantwoordelijkheden leden bestuurlijk platform: - Er geldt een aanwezigheidsverplichting in het bestuurlijk platform die 4 x per jaar vergaderd. De aangewezen functionaris dient bij afwezigheid voor vervanging te zorgen. - Het vaststellen van het jaarplan - Het instellen van werkgroepen - Het nemen van besluiten over voorstellen en activiteiten - Het vaststellen van de thema s van de netwerkbijeenkomsten - Het bepalen van de activiteiten van de netwerkcoördinator en projectleider - Het verbeteren van de samenwerking in het Netwerk Palliatieve Terminale Zorg. B. Specifieke taken Stichting Transmurale Zorg Den Haag en omstreken - Het dragen van de bestuurlijke verantwoordelijkheid van het netwerk door het bestuur van de Stichting Transmurale Zorg Den Haag e.o. - Het faciliteren van het netwerk door het in dienst hebben van de netwerkcoördinator en de projectleider palliatieve zorg. - Het benutten van de expertise en verbindingen met andere doelgroepen binnen de Stichting TMZ. 20

BIJLAGE 5 Richtlijnen en informatiemateriaal Informatiepakket Palliatieve Zorg Haaglanden / Zoetermeer Doel van het informatiepakket: mensen die weten dat ze niet meer beter worden informeren over de verschillende zorgmogelijkheden en overige relevante zaken. Het informatiepakket kan ook als ondersteuning dienen in de voorlichting van patiënten door zorgverleners. Huisbezoeken in de palliatieve fase Doel van huisbezoeken in de palliatieve fase is: het bieden van (verpleegkundige) ondersteuning en continuïteit van zorg aan patiënten in de palliatieve fase en hun naasten. De huisbezoeken zijn bedoeld voor palliatieve patiënten die (nog) geen geïndiceerde verpleegkundige zorg thuis nodig hebben. Er is een patiëntenfolder en een richtlijn voor zorgverleners beschikbaar. Geestelijke begeleiding in de laatste levensfase, voor mensen uit diverse levensbeschouwelijke en culturele achtergronden. Het doel van dit boekje is dat de geestelijke zorg of geestelijke begeleiding in de laatste levensfase beter wordt afgestemd op de behoefte aan geestelijke zorg van de patiënt en naasten. De brochure geeft toegang tot een breed netwerk van geestelijk verzorgers en geestelijk begeleiders in de regio. De brochure is ook als A5 boekje verkrijgbaar: Zorg voor naasten Doel van de regionale richtlijn is om de zorg voor naasten van palliatieve patiënten / cliënten / bewoners te verbeteren. In de richtlijn staan achtergrond, theorie, veel praktische tips en een checklist. Bij de richtlijn horen een A4 boekje met tekst richtlijn en een samenvattingskaart Netwerkzorg op maat Netwerkzorg op maat is een digitaal model dat veel informatie bevat voor zorgverleners die werkzaam zijn in de palliatieve zorg. U kunt hierbij denken aan richtlijnen, instrumenten, folders, etc. Netwerkzorgopmaat Basisscholingen Palliatieve Zorg voor verpleegkundigen en verzorgenden. Doel van de scholingen is op een laagdrempelige manier een bijdrage leveren aan deskundigheidsbevordering palliatieve zorg in de regio Haaglanden. De scholingen bestaan uit vier middagen en de onderwerpen die behandeld worden zijn: introductie in de palliatieve zorg, symptoommanagement, communicatie bij rouw en verlies, ethische dilemma's in de dagelijkse Zorg. De lessen worden verzorgd door deskundigen uit het werkveld. De deelnemers zijn werkzaam bij verschillende organisaties, zoals de thuiszorg, ziekenhuizen, verpleeg- en verzorgingshuizen, hospices en palliatieve units. Door de uitwisseling van ervaringen vanuit verschillende werkvelden maakt men kennis met werkwijzen elders. Praktijkervaringen van de docenten uit het werkveld dragen bij aan de kwaliteit en de dynamiek van de scholing. Naast de door het netwerk ontwikkelde richtlijnen en materialen zijn ook andere informatiematerialen verkrijgbaar: Regionale Informatiegids Brochure met palliatieve zorgorganisaties uit de regio Haaglanden Helpdesk Palliatieve Zorg Haaglanden-DWO De helpdesk is voor zorgverleners die vragen hebben over zorg, zorgmogelijkheden en behandeling Informatiepunt Palliatieve Zorg Haaglanden Het informatiepunt is voor zorgvragers die vragen hebben over de zorg in de laatste levensfase 21

Tijdschrift Pal voor U Magazine over palliatieve voor patiënten en naasten Themaboekje Wie denkt er nu aan seks? Over seksualiteit en intimiteit bij een ongeneeslijke ziekte KNMG brochure Spreek op tijd over uw levenseinde Handreiking om met de dokter te praten over grenzen, wensen en verwachtingen rond uw levenseinde KNMG brochure Tijdig spreken over het levenseinde Handreiking om met de patiënt het gesprek aan te gaan over grenzen, wensen en verwachtingen rond het levenseinde 22

BIJLAGE 6 Jaarplan 2015 Netwerk Palliatieve Zorg Haaglanden Werken aan het versterken van de palliatieve zorg 23

Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Terugblik 2014 2.1 Regionaal 2.2 Bovenregionaal 2.3 Landelijk 3. Ontwikkelingen 3.1 Nationaal Programma Palliatieve Zorg 3.2 Fibula 3.3 Goede Voorbeelden Palliatieve Zorg 3.4 Zorgmodule Palliatieve Zorg 1.0 4. Focus 2015 5. Activiteiten 5.1. Coördineren 5.2 Informeren 5.3. Signaleren 5.4. Faciliteren 24

1.Inleiding In 2015 zal het Netwerk Palliatieve Zorg Haaglanden zich verder richten op het versterken van de samenwerking en verbeteren van de kwaliteit van de palliatieve zorg in de regio. Zoals in de afgelopen jaren zal het netwerk activiteiten uitvoeren die passen bij de vier kerntaken: coördineren, informeren, signaleren en faciliteren. Daarbij wordt nadrukkelijk aangesloten bij behoeften en gesignaleerde knelpunten uit het veld en wordt verbinding gemaakt met landelijke ontwikkelingen. In dit jaarplan wordt eerst teruggekeken naar het afgelopen jaar en worden de belangrijkste activiteiten genoemd. Vervolgens wordt er een toelichting gegeven op actuele ontwikkelingen waaronder het Nationaal Programma Palliatieve Zorg en zal worden ingegaan op de keuzes voor 2015. Er wordt afgesloten met een overzicht van activiteiten. 2. Terugblik naar 2014 2.1 Regionaal - Het Bestuurlijk Platform en het Netwerkoverleg hebben in 2014 overleggen respectievelijk bijeenkomsten gehad conform de nieuwe organisatiestructuur. Deze overlegvormen voorzien in de behoefte om te beschikken over een proactief, beleids- en besluitvormend orgaan en een beraad waar kennis wordt gedeeld en knelpunten worden gesignaleerd. De volgende fase is om de samenhang tussen de beide overlegorganen verder te bevorderen. - Het Netwerk heeft twee symposia georganiseerd: een symposium over Palliatieve Zorg en Dementie en een symposium over Interculturele Palliatieve Zorg. - Op het gebied van deskundigheidsbevordering zijn er naast de basisscholingen palliatieve zorg voor verpleegkundigen en verzorgenden ook casuïstiekbesprekingen voor huisartsen en verpleegkundigen georganiseerd. - Het project Interculturele Palliatieve Zorg heeft veel aandacht gekregen en een nieuw opgericht Kennisnetwerk krijgt steeds meer vorm. - Een nieuw boekje Geestelijke zorg in de laatste levensfase, voor mensen uit diverse levensbeschouwelijke en culturele achtergronden, met een overzicht van geestelijk verzorgers in instellingen, is begin 2014 verschenen. - De folder Huisbezoeken in de palliatieve fase is begin 2014 vernieuwd. In overleg met een aantal thuiszorginstellingen uit Den Haag, Delft en Zoetermeer wordt gezocht naar verdere mogelijkheden en afstemming om de inzet van Huisbezoeken in de drie regio s te vergroten. - Er is één Goed Voorbeeld gehonoreerd voor subsidie in het kader van het Verbeterprogramma Palliatieve Zorg vanuit ZonMw met als titel Signalering Verzorgende palliatieve zorg Haaglanden en Midden Holland. Er is deelname aan de projectgroep. Het project is gestart op 1 september 2014 en heeft een looptijd van 1 jaar - Er is deelgenomen aan de projectgroep Verbetering Palliatieve Zorg van Saffier De Residentiegroep in Den Haag. Deze activiteit kwam voort uit een ZonMw subsidie voor het Zorgpad Stervensfase in het kader van het Verbeterprogramma Palliatieve Zorg. Het project is in najaar 2014 afgerond. - In het kader van de landelijke ontmoetingen onder de naam Café Doodgewoon zijn er twee Cafés Waardig Oud Zijn georganiseerd in het Wijndaelercentrum en de intentie is om deze activiteit in 2015 verder uit te rollen. 25