Verpleegkundig overgangspreekuur (informatie en advies) Inleiding U heeft besloten voor uw overgangsklachten naar het verpleegkundig overgangsspreekuur te gaan. In deze folder leest u algemene informatie over de overgang en wordt u voorbereid op het overgangsspreekuur. Bewaar deze folder goed en vergeet de folder niet mee te nemen naar elke spreekuur. Het overgangspreekuur De consulente van het overgangsspreekuur bespreekt op basis van uw klachten en aan de hand van de risicoscorelijst met u welke mogelijkheden er zijn om uw klachten te verminderen. Als u een verhoogd risico heeft op osteoporose, hart- en vaatziekten, diabetes mellitus of borstkanker zal zij aanvullend onderzoek aanvragen bij de betreffend medisch specialist. De overgang De overgang is een natuurlijk proces dat iedere vrouw vanaf gemiddeld 47 jaar mee zal maken. Het kan ook vanaf het 40e jaar plaatsvinden. Een deel van de vrouwen heeft zoveel klachten dat de kwaliteit van leven minder wordt. In de folder De overgang leest u uitgebreidere informatie over de overgang. De fasen van de overgang De overgang begint over het algemeen geleidelijk aan, tenzij uw eierstokken en/of baarmoeder door een operatie verwijderd zijn, of als u chemotherapie gebruikt heeft: dan kan het plotseling optreden. Er zijn verschillende fasen: 1) de premenopauze Over dit begrip is soms verwarring. Volgens de WHO is dit de gehele levensfase voorafgaand aan de overgang. In veel onderzoeken wordt dit vaak als levensfase genoemd die vooraf gaat aan de menopauze, maar waarbij het menstruatiepatroon nog niet gewijzigd is.
2) de perimenopauze De periode dat er duidelijk cyclus- en menstruatieveranderingen optreden. Het menstruatiepatroon verandert; de menstruaties volgen soms sneller op elkaar, ze zijn korter, maar soms heviger en u kunt last krijgen van overgangsklachten. 3) de menopauze De periode dat de menstruatie definitief stopt. Hier is sprake van als de menstruatie 1 jaar weggebleven is. Dit kan dus pas achteraf vastgesteld worden. 4) de postmenopauze De levensfase na de overgang. Dit kan pas vast worden gesteld als de menstruatie 1 jaar weggebleven is. (Barentsen, van de Weijer, 2004). De klachten Ten gevolge van de oestrogeendaling - Menstruatieveranderingen: de eierstokken maken veel minder en uiteindelijk geen oestrogenen meer aan. - Opvliegers: door de snelle oestrogeendaling krijgen de hersenen een signaal om adrenaline aan te maken (het vecht- en vluchthormoon), de bloeddruk stijgt, de vaten verwijden zich en de opvlieger is een feit. Eigenlijk staat de lichaamsthermostaat lager afgesteld (0,4 ⁰C), zodat uw lichaam de warmte vaker af moet voeren. - Droge slijmvliezen, vooral die van de vagina en plasbuis. Door de oestrogeendaling wordt het slijmvlies dunner. Vaak voorkomende andere klachten - Slaapstoornissen - Stemmingswisselingen - Spier- en gewrichtsklachten - Concentratieproblemen - Verminderde seksuele interesse - Hartkloppingen
Wat kunt u zelf doen tegen opvliegers? - Kies voor katoenen kleding: dit ventileert beter. - Ook laagjes kleding kunnen helpen. - Kies voor katoenen beddengoed. - Matig gebruik van alcohol (max. 3-6 glazen per week) - Stop met roken. - Zorg voor ontspanning. - Beweeg voldoende (minimaal 30 minuten per dag). - Vermijd bepaalde voedingsmiddelen: te heet of gekruid voedsel, meer dan 3 koppen koffie per dag, zwarte thee, veel suiker. - Blijf positief! Risicofactoren Hart- en vaatziekten Na de overgang is er een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. De beschermende werking van oestrogeen valt voor een belangrijk deel weg. Oestrogeen houdt de bloeddruk laag en zorgt ervoor dat het goede cholesterol (HDL) hoog blijft en het slechte (LDL) laag. Borstkanker Borstkanker komt wereldwijd veel voor. Het is vaak erfelijk. Oestrogeen bevordert de kans op borstkanker. De zogenaamde fytooestrogenen zijn plantaardig en hebben een oestrogene werking. Ze zitten voornamelijk in rode klaver en soja en verminderen met name de opvliegers. Er zijn onvoldoende gegevens bekend of de fyto-oestrogenen borstkanker juist tegengaan of bevorderen. Ze hoeven bij gezonde vrouwen zeker niet ontraden te worden. Osteoporose Botweefsel wordt tijdens het hele leven opgebouwd en afgebroken. Na het 45e levensjaar gaat de afbraak sneller dan de opbouw. De daling van het oestrogeen vermindert de opname van calcium in de botten. Dit zorgt er voor dat u makkelijker iets kunt breken. Het kan leiden tot bewegingsbeperking en pijnklachten als de wervels inzakken.
Risicofactoren voor hart- en vaatziekten Ja Nee 1 Rookt u? 2 Heeft u suikerziekte? 3 Gebruikt u 2 of meer glazen alcohol per dag? 4 Is uw BMI hoger dan 29? (gewicht: lengte x lengte) 5 Heeft u te weinig lichaamsbeweging (minder dan 30 minuten per dag) 6 Heeft u veel emotionele stress? 7 Heeft u een te hoge bloeddruk? 8 Heeft u een te hoog cholesterol? Risicofactoren voor borstkanker Ja Nee 9 Heeft u zelf borstkanker gehad? 10 Heeft uw moeder, zus, tante en/of grootmoeder borstkanker gehad? 11 Heeft u geen kinderen, of geen kinderen gekregen voor uw 35 e jaar? 12 Is uw BMI hoger dan 29? (gewicht: lengte x lengte) Risicofactoren voor osteoporose Ja Nee 13 Komt botontkalking voor in uw familie? 14 Heeft u langer dan 1 maand, meer dan 7,5 mg corticosteroïden (zoals Prednison) gebruikt? 15 Is uw BMI lager dan 19? (gewicht: lengte x lengte) 16 Beweegt u meer dan 30 minuten per dag?
Metingen door consulente Metingen Datum Normale waarden BMI 18,5-25 Cholesterol (totaal) < 5,0 mmol/l Glucose 4,5 7,8 mmol/l Middelomtrek < 80 cm Bloeddruk < 140 mmhg (bovendruk) Bloeddruk (onderdruk) < 90 mmhg Toelichting: - BMI: de Body Mass Index berekent of u een gezond gewicht heeft in verhouding tot uw lengte. - Cholesterol: een vetachtige stof in het bloed. Dit kan zich vastzetten in de vaten, wat het dichtslibben van de vaten kan veroorzaken. Er is onderscheid tussen het goede (HDL) en het slechte (LDL) cholesterol. - Glucose: bloedsuiker in het bloed. Een verhoogde waarde kan een teken zijn voor suikerziekte. - Middelomtrek: naast uw BMI is buikvet bepalend voor het risico op harten vaatziekten. - Bloeddruk: dit is de druk die het bloed uitoefent op de vaatwanden. Een verhoogde waarde geeft meer kans op hart en vaatziekten.
Overgangssymptomen volgens Greene-scorelijst 1 Aanvallen van hartkloppingen 2 Gespannen of nerveus gevoel 3 Slaapstoornissen 4 Opgewondenheid 5 Paniekaanvallen 6 Concentratieproblemen 7 Vermoeidheid 8 Ongeïnteresseerdheid 9 Niet gelukkig voelen/neerslachtig 10 Huilbuien 11 Snel geïrriteerd zijn 12 Gevoel van duizeligheid, flauwvallen 13 Gespannen gevoel in hoofd/lichaam 14 Tintelingen of dood gevoel huid/lichaam 15 Hoofdpijn 16 Spierpijn/gewrichtspijn 17 Minder gevoel in handen of voeten 18 Ademhalingsmoeilijkheden 19 Opvliegers 20 Nachtelijk zweten 21 Geen zin meer in seks Consulten 1 e 2 e 3 e 4 e Toelichting: 0 = afwezig 1 = af en toe: komt voor, maar niet storend 2 = vaak: storend in activiteiten 3 = ernstige hinder: activiteiten moeten hierdoor onderbroken worden
Adviezen 1 e consult Datum Adviezen Leefstijl: Supplementen: Eigen notities 2 e consult Datum Adviezen Leefstijl: Supplementen: Eigen notities: 3 e consult Datum Adviezen Leefstijl: Supplementen: Eigen notities: Bron: Barentsen, R.& van de Weijer, P.H.M. (2004). Menopauze Studie Gids. Rotterdam: B&W
Verpleegkundig overgangspreekuur Het verpleegkundig overgangspreekuur vindt (op afspraak) elke woensdag- en donderdagochtend tussen 08.00 en 12.00 uur plaats op locatie Leyweg. Volg route 50. E-mail: overgangsconsulent@hagaziekenhuis.nl Afspraak maken Voor het verpleegkundig overgangspreekuur moet u een afspraak maken. Dit kan van maandag tot en met vrijdag tussen 9.00 en 12.00 uur: ocatie Leyweg: (070) 210 2002 Locatie Sportlaan: (070) 210 6435 HagaZiekenhuis Locatie Sportlaan, Sportlaan 600, 2566 MJ Den Haag Locatie Leyweg, Leyweg 275, 2545 CH Den Haag www.hagaziekenhuis.nl H11.045-03