RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2015 IN DE GEMEENTE Midden-Drenthe Plaats : Beilen Gemeentenummer : 1731 Onderzoeksnummer : 288094 Datum onderzoek : 11 februari 2016 Datum vaststelling : 12 juli 2016
Pagina 2 van 15
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD.......................................... 5 1 INLEIDING............................................ 6 2 VVE IN DE GEMEENTE MIDDEN-DRENTHE....................... 8 3 CONCLUSIES.......................................... 14 Pagina 3 van 15
Pagina 4 van 15
VOORWOORD In de periode 2007-2012 heeft de Inspectie van het Onderwijs een landelijke bestandsopname uitgevoerd naar de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie (vve). Daarna is het signaalgestuurde toezicht op vve in werking getreden. Het signaalgestuurde toezicht vve begon eind 2013 met het versturen van digitale vragenlijsten naar de 315 middelgrote en kleine gemeenten. Voor de 37 grote gemeenten is er tot en met 2015 een apart monitortraject. Op basis van een analyse van de digitale vragenlijsten is besloten om in middelgrote en kleine gemeenten waar risico s ten aanzien van de uitvoering van de wettelijke vve-verplichtingen lijken te bestaan, een onderzoek uit te voeren. Het onderzoek is uitgevoerd in de tweede helft van 2015. Dit rapport beschrijft in hoeverre de gemeente Midden-Drenthe in 2015 voldoet aan de eisen ten aanzien van vve en welke veranderingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de bestandsopname. De hoofdinspecteur primair onderwijs en speciaal onderwijs, Dr. A. Jonk Pagina 5 van 15
1 INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar het gemeentelijke beleid ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie (vve) in de gemeente Midden-Drenthe in 2015. De aanleiding van het onderzoek is het mogelijk bestaan van risico s ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. Op basis van een analyse van de digitale vragenlijsten is besloten om in middelgrote en kleine gemeenten waar risico s ten aanzien van de uitvoering van de wettelijke vve-verplichtingen lijken te bestaan, een onderzoek uit te voeren. Het onderzoek is uitgevoerd in de tweede helft van 2015 en de eerste helft van 2016. Dit rapport beschrijft in hoeverre de gemeente Midden-Drenthe in 2015 en 2016 voldoet aan de eisen ten aanzien van vve en welke veranderingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de bestandsopname. Het signaalgestuurde toezicht op de vve-locaties maakt nog geen deel uit van dit onderzoek. De signalen van de GGD zijn leidend om te bepalen welke peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met voorschoolse educatie worden bezocht. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Analyse van aanvullend opgevraagde informatie in relevante beleidsdocumenten van de gemeente. Intern overleg met het team Kinderopvang over GGD-toezicht in de gemeente. Een gesprek met de betrokken beleidsambtenaar over het vve-beleid van de gemeente. Beoordeling van vve-beleid van de gemeente Midden-Drenthe. Toezichtkader Als basis voor de beoordeling gelden de beoordelingscriteria toezichtkader vooren vroegschoolse educatie voor gemeenten, zoals die te vinden zijn op: www.onderwijsinspectie.nl > onderwijssectoren > voor- en vroegschoolse educatie. Pagina 6 van 15
Opbouw rapport Hoofdstuk 2 geeft een beeld van het vve-beleid op gemeentelijk niveau. Daar wordt ingegaan op de ontwikkeling van de gemeente sinds de bestandsopname (paragraaf 2.1) en op de door de gemeente aangeleverde vve-documenten (paragraaf 2.2). Tenslotte geven wij in dit hoofdstuk een oordeel over het gemeentelijke vve-beleid (paragraaf 2.3). Hoofdstuk 3 bevat de conclusies over het vve-beleid in de gemeente Midden-Drenthe. Pagina 7 van 15
2 VVE IN DE GEMEENTE MIDDEN-DRENTHE De gemeente Midden-Drenthe heeft de digitale vragenlijst in het kader van het signaalgestuurd toezicht op vve, die haar in 2015 is toegestuurd, niet ingevuld. Om die reden heeft begin 2016 een onderzoek in de vorm van een gesprek met de beleidsambtenaar plaatsgevonden. In dit gesprek zijn de volgende onderwerpen aan de orde gekomen: wel of geen afspraken van de gemeente met de schoolbesturen en de houders over de doelgroepdefinitie, toeleiding, doorgaande lijn en resultaatafspraken; het bereik; de veranderingen bij de aspecten ouderbeleid, integraal vve-programma, externe zorg en interne kwaliteitszorg; het aantal vve-locaties en het aantal locaties waar de GGD tekortkomingen heeft gesignaleerd in het eerste domein (pedagogische praktijk). De beoordeling van het gemeentelijke beleid is gebaseerd op, opgevraagde gemeentelijke beleidsdocumenten, eventuele aanvullende informatie en het gesprek met de gemeente (zie paragraaf 2.3). Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. 2.1 Ontwikkeling van vve in de gemeente Midden-Drenthe sinds de bestandsopname Tijdens de bestandsopname vve in de tweede helft van 2012, heeft de inspectie geconcludeerd dat de gemeente Midden-Drenthe in verschillende documenten kort had vastgelegd welke vorm zij wilde geven aan voor- en vroegschoolse educatie. Er was echter geen samenvattend document opgesteld waarin de beleidslijnen waren uitgewerkt. Pagina 8 van 15
Een aantal onderdelen vroegen destijds om nadere uitwerking: Een eenduidige definitie voor doelgroeppeuters en -kleuters opstellen. De doelgroepdefinitie van de gemeente is nu te algemeen, het is niet duidelijk aan welke criteria de (taal)ontwikkelingsachterstanden van een doelgroeppeuter moeten voldoen om in aanmerking te komen voor vve. De gemeente krijgt zicht op het aantal doelgroeppeuters binnen de gemeente en bepaalt aan de hand daarvan het bereik. Het maken van een analyse van de ouderpopulatie en op grond daarvan beleid maken over de (wijze van) toeleiding en over ouderactiviteiten op de locaties die passen bij de kenmerken en de behoeften van de ouderpopulatie; Doorgaande lijn: afspraken maken op welke wijze de doorgaande lijn in het aanbod, het pedagogisch en educatief handelen, de communicatie met ouders en de zorg en begeleiding invulling krijgt op de verschillende locaties; Afspraken maken over de externe zorg die peuters kunnen krijgen naast deelname aan voldoende vve-dagdelen op de peuterspeelzaal. De coördinatie van vve op gemeentelijk niveau. Het systematisch monitoren van vve op gemeentelijk niveau. Het opstellen van een gemeentelijk subsidiekader voor vve. Ook is er de afspraak met de gemeente gemaakt dat zij voor augustus 2013 resultaatafspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten in de vroegschoolse periode zou maken. In het rapport concludeerde de inspectie verder dat de kwaliteit van vve op de bezochte locaties over het algemeen op orde was. Na de bestandsopname is er ten aanzien van de wettelijke vereisten weinig ontwikkeling geweest in de wijze waarop de gemeente Midden-Drenthe haar vve-beleid heeft vormgegeven. De afgelopen periode is de ontwikkeling van het vve-beleid in de gemeente in een stroomversnelling geraakt. De betrokken schoolbesturen en de voorscholen overleggen regelmatig en de gemeente is daar nauw bij betrokken. Het is de bedoeling dat er vanaf augustus 2016 voldaan wordt aan de wettelijke vereisten op gemeentelijk niveau. De verschillende betrokkenen hebben de voorkeur uitgesproken het peuterspeelzaalwerk in principe onder te brengen in of nabij de basisscholen die zich daardoor verder ontwikkelen tot kindcentra. De Stichting Peuterspeelzalen Midden-Drenthe houdt als zelfstandige organisatie op te bestaan, de schoolbesturen nemen de voorscholen over. Doel is dat in een kindcentrum de doorgaande ontwikkel- en leerlijn zo goed mogelijk kan worden vorm gegeven Pagina 9 van 15
en geborgd. Het streven is om zoveel mogelijk kinderen in Midden-Drenthe te laten deelnemen aan een voorschools aanbod. Hoewel op dit moment op gemeentelijk niveau aan de meeste wettelijke vereisten nog niet wordt voldaan, geeft de gemeente wel aan dat zij door de GGD inspecties goed zicht heeft op de kwaliteit van vve op de verschillende locaties. Er is daarom geen aanleiding nader onderzoek te doen op de locaties. 2.2 Lijst met de vve-documenten die de gemeente Midden-Drenthe heeft aangeleverd Afspraken overleg Voorschoolse periode 14 december 2015 Afspraken voorschoolse periode COG, Kits Primair, SpMD, Gemeente Nota lokaal onderwijsbeleid. Een leven lang leren. Nota peuterspeelzaalwerk en voorschoolse educatie in Midden-Drenthe 2.3 Het gemeentelijk vve-beleid In deze paragraaf geven wij onze bevindingen weer over het gemeentelijke vvebeleid. Per domein is beschreven op welke punten wij het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende ( 3 ) beoordelen, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten wij de gemeente als een voorbeeld voor anderen zien ( 4 ). Wij baseren onze bevindingen op de documentenanalyse en gesprekken met vertegenwoordigers van de gemeente. HET GEMEENTELIJK VVE-BELEID 1 2 3 4 1A1 1A2 1A3 1A4 1A5 1A6 1A7 1A8 1A9 1B Definitie doelgroepkind Bereik Toeleiding Ouders Integraal vve-programma Externe zorg Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen Doorgaande lijn Resultaten Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau Pagina 10 van 15
HET GEMEENTELIJK VVE-BELEID 1 2 3 4 1C Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau DE VVE-CONDITIES 1 2 3 4 2A 2B GGD-rapport Gemeentelijk subsidiekader De inspectie publiceert jaarlijks ook een oordeel over het toezicht dat door de gemeenten op de kinderopvang en peuterspeelzalen wordt uitgevoerd. Voor meer informatie hierover zie www.onderwijsinspectie.nl >onderwijssectoren > Kinderopvang. Vanaf 1 augustus 2016 zal de inrichting van voor- en vroegschoolse educatie in de gemeente Midden-Drenthe opnieuw vormgegeven worden. Daar hoort ook bij dat er nieuwe afspraken worden gemaakt over verschillende onderdelen. Hoewel die afspraken deels al gemaakt zijn tussen gemeente en de schoolbesturen, die straks ook houders van de voorscholen zijn, gelden deze op dit moment nog niet. De beoordeling van een aantal indicatoren is daarom hetzelfde als bij de bestandsopname van 2012. Toelichting: 1 Verbeterpunten met een afspraak 1a9 Resultaten Er zijn op gemeentelijk niveau nog geen afspraken gemaakt met de schoolbesturen en houders van kinderopvang en peuterspeelzalen over de te behalen resultaten met vve. Na de invoering van de OKE-wet verwacht de inspectie dat op gemeentelijk niveau is bepaald wat de resultaten van vve moeten zijn en hoe deze gemeten worden. In de zelfevaluatie van de gemeente kwam deze indicator ook als verbeterpunt met een afspraak naar voren. 2 Verbeterpunten 1a1 Definitie doelgroepkind Binnen de gemeente Midden-Drenthe wordt een algemene definitie voor doelgroeppeuters gehanteerd. Daarbij wordt uitgegaan van taal- of ontwikkelingsachterstanden die door de JGZ, pedagogisch medewerkers van de peuterspeelzaal of ouders worden gesignaleerd. Het is echter niet vastgelegd Pagina 11 van 15
aan welke criteria het signaleren van de ontwikkelingsachterstanden worden getoetst. 1a3 Toeleiding De gemeente Midden-Drenthe heeft met het CJG afspraken gemaakt waarin geregeld is hoe de toeleiding van doelgroepkinderen naar peuterspeelzalen moet plaatsvinden. De gemeente heeft namelijk geen zicht op non-bereik. Hoewel dit een verbetering is ten aanzien van de bestandsopname, leidt dit nog niet tot een voldoende. 1a4 Ouders Op gemeentelijk niveau is er nog geen analyse gemaakt van de ouderpopulatie van Midden-Drenthe, waardoor onduidelijk is waar het vve-ouderbeleid zich op moet richten en op welke manier de toeleiding het best plaats kan vinden. 1a5 Integraal vve-programma In de gemeente Midden-Drenthe zijn geen afspraken gemaakt over een vveprogramma dat gebruikt moet worden op de voorscholen binnen de gemeente. De meeste locaties gebruiken wel een programma, namelijk Uk & Puk. Over het vve gebruiken volgsysteem zijn geen afspraken gemaakt. 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen Ook zijn er binnen de gemeente geen algemeen geldende afspraken over de wijze waarop de voor- en vroegscholen hun interne kwaliteitszorg monitoren. Uit de bestandsopname in 2012 en het gesprek met de gemeente blijkt dat voor de meeste (voor)scholen geldt dat zij wel een systeem van kwaliteitszorg hebben. 1a8 Doorgaande lijn Op gemeentelijk niveau is er binnen Midden-Drenthe geen beschrijving gemaakt van de wijze waarop de doorgaande lijn tussen voor- en vroegscholen vorm en inhoud zou moeten krijgen. Ook zijn er binnen de gemeente geen afspraken gemaakt over warme overdracht van informatie over peuters die van de voornaar de vroegschool gaan gemaakt binnen de gemeente. 1c Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau De gemeente Midden-Drenthe evalueert niet systematisch op gemeentelijk niveau het vve-beleid en de uitvoering. 2b Gemeentelijk subsidiekader De gemeente Midden-Drenthe heeft wel een verdeling gemaakt van de subsidiegelden voor het beschikbaar stellen van kindplaatsen binnen het Pagina 12 van 15
peuterspeelzaalwerk. Ook stelt de gemeente voor andere doeleinden (aanschaf methodes) subsidies beschikbaar. Aan het verkrijgen van de subsidies zijn echter geen formele voorwaarden verbonden. 3 Voldoende 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) De gemeente Midden-Drenthe heeft volgens de zelfbeoordeling zicht op het aantal doelgroeppeuters binnen haar grenzen. Ook heeft zij zicht op het aantal doelgroeppeuters dat bereikt is. In 2014 waren er in de gemeente 21 peuters die volgens de landelijke doelgroepdefinitie doelgroeppeuter waren. Er zijn in dat jaar 48 doelgroeppeuters bereikt met vve. Deze doelgroeppeuters hadden een indicatie volgens de gemeentelijke doelgroepdefinitie. 1a6 Externe zorg In de gemeente Midden-Drenthe zijn afspraken gemaakt over de (externe) zorg die peuters die meer nodig hebben dan voorschoolse educatie, kunnen krijgen. 1b Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau In Midden-Drenthe vindt twee keer per jaar een LEA-overleg plaats, mede om afspraken te maken over samenwerking binnen het vve-beleid. Daarnaast vinden momenteel overleggen plaats tussen schoolbesturen en de gemeente om het nieuwe vve-beleid vorm te geven. De gemeente heeft in haar nota Een leven lang leren omschreven welke rol zij op zich neemt om dit te regiseren. 4 Voorbeeld voor anderen Op gemeentelijk niveau zijn er in de gemeente Midden-Drenthe op het gebied van vve-beleid geen indicatoren als voorbeeld voor anderen genoemd. Pagina 13 van 15
3 CONCLUSIES De inspectie heeft op het niveau van de gemeente het beleid voor de voor- en vroegschoolse educatie in de gemeente Midden-Drenthe beoordeeld. Dit vanwege mogelijke risico s ten aanzien van de uitvoering van wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie. Conclusies gemeentelijk vve-beleid De ontwikkeling van vve in de gemeente Midden-Drenthe bevindt zich momenteel in een stroomversnelling. Dat is echter nog nauwelijks zichtbaar in de beoordeling op de indicatoren van dit rapport, omdat de vernieuwing in de uitvoering nog niet zichtbaar is. Op dit moment liggen er plannen, die na de zomer van 2016 hun uitwerking moeten krijgen. Verbetering ten aanzien van de bestandsopname in 2012 is zichtbaar in de wijze waarop de gemeente meer de regierol op zich heeft genomen. Daarnaast is de de externe zorg voor peuters beter geformaliseerd. Ook heeft de gemeente beter zicht op het bereik van het aantal doelgroeppeuters. Het non-bereik is echter nog altijd niet bekend. Verbeterafspraken 1a9 Resultaten Verbeterpunten 1a2 Bereik: het aantal kindplaatsen (peuters) 1a3 Toeleiding 1a4 Ouders 1a5 Integraal vve-programma 1a7 Interne kwaliteitszorg van de voor- en de vroegscholen 1a8 Doorgaande lijn 1c Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau 2b Gemeentelijk subsidiekader Voldoende oordelen 1a1 Definitie doelgroepkind 1a6 Externe zorg 1b Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau Pagina 14 van 15
Voorbeelden voor anderen Niet van toepassing Vervolgafspraken: Uitvoeren Verbeterafspraken (1) De gemeente maakt vóór 1 augustus 2016 resultaatafspraken met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten in de vroegschoolse periode. Signaalgestuurd toezicht: wij zullen begin 2016 opnieuw een vragenlijst sturen naar de middelgrote en kleine gemeenten en een inschatting maken van mogelijke risico s. Tevens nemen wij de uitkomsten van eventuele locatieonderzoeken mee. Op grond van de analyses bekijken wij opnieuw in welke gemeenten in 2016 een onderzoek plaats zal vinden. Pagina 15 van 15