OCD.doc special OCD-conferentie Verslag de Verbinden in Drechtsteden Verbinden was het thema van de tweejaarlijkse OCD-conferentie die 9 december 21 plaatsvond in Cultureel Centrum Landvast in Alblasserdam. Ook werd natuurlijk aandacht besteed aan het veertigjarig jubileum van het Onderzoekcentrum Drechtsteden. Dagvoorzitter en secretaris van het Drechtstedenbestuur Gert-Jan Vogelaar feliciteerde de regio met de verjaardag van haar prachtige dochter. Daarna vulden sprekers en deelnemers het thema van de conferentie verbinden in de Drechtsteden op verschillende manieren in. In deze nieuwsbrief een overzicht in tekst en beeld van de conferentie. Onderzoek bevordert vertrouwen en verbindingen in de Drechtsteden Verbinden en vertrouwen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Betrouwbaar onderzoek en daarmee het OCD is daarvoor belangrijk. Wethouder Miranda de Vries van Zwijndrecht wijst in haar betoog over verbinden en vertrouwen op de rol van het OCD in de verbinding met gemeenten, tussen gemeenten onderling en tussen inwoners. Veranderingen Vertrouwen zorgt ervoor dat we prettig kunnen leven, aldus de Vries, van huis uit politicologe en naast wethouder ook bestuurlijk portefeuillehouder van het OCD. Toch zijn lezingen over wantrouwen en pleidooien over aangescherpte regelgeving en controle aan de orde van de dag. In de politiek is sinds de jaren negentig sprake van een aardverschuiving en ook instituties worden veel bekritiseerd. Er lijkt dus sprake van een dalend vertrouwen. Vertrouwen is er nog Toch staat Nederland in internationale studies in de top tien van high trust societies, met hoge scores op het gebied van sociaal vertrouwen en vertrouwen in instituties. We scoren goed, maar het voelt niet goed. Want in toenemende mate stellen burgers beslissingen van vroegere autoriteiten als de arts, leraar of rechter ter discussie. Dat komt vooral door modernisering van de maatschappij en individualisering van burgers. De moderne Nederlander is mondig en kritisch en wisselt van voorkeur. Maar het merendeel van onze bevolking blijkt nog altijd betrokken en geïnteresseerd. Vertrouwen is er nog wel, maar minder vaak op grond van gewoonte. Verbinding Dit leert ons dat we zorgvuldig met informatie moeten omgaan en dat brengt ons bij de waarde van onderzoek en ons veertigjarige OCD. We vertrouwen het OCD. Het is een degelijk bureau met decennia ervaring in beleidsonderzoek. Na onderzoek vertrouwen we uitspraken over oorzaak en gevolg en dat leidt tot verbinding, verbinding tussen ons OCD en de gemeenten, maar ook tussen gemeenten onderling en onze inwoners. We wensen het OCD en de Drechtsteden dan ook nog vele jaren onderzoek toe. Partner voor beleid
198 197 199 2 21 Marga Weide over veertig jaar onderzoek met beleid Van typemachine tot twitter Directeur Marga Weide belicht met een knipoog opmerkelijke, grappige en leerzame momenten en onderzoeken uit de geschiedenis van het Onderzoekcentrum en kijkt naar de toekomst. Veertig jaar onderzoek, concludeert Weide, is een ontwikkeling van klein naar groter, van Dordrecht naar de Drechtsteden, van informatie-bron naar meedenker, van typemachine naar twitter. Vaak voor de troepen uit en innovatief, altijd partner voor beleid. Ouderwetse typemachine In 197 starten we als onderzoeksbureau van de gemeente Dordrecht. Met een handjevol mensen op één kamer, samen met één klote typemachine, die een m laat zien als je de d intikte. Medewerkers gaan dan nog zelf de boer op om in stoffige kamertjes cijfers uit registraties te halen. Data-invoer gaat via ponskaarten en onderzoekers schrijven hun rapporten nog met de hand. De flesjes tipp-ex zijn niet aan te slepen. Maar het bureau werkt vanaf het begin aan verbeteringen en is bij nieuwe ontwikkelingen steeds in de voorhoede te vinden. Bijvoorbeeld met automatisering van systemen met behulp van een computer, als eerste gemeente met een stadspanel en als één van de eersten met een internetpanel. In de jaren negentig volgen medewerkers verkoopcursussen om hun producten en diensten ook buiten de gemeente Dordrecht onder de aandacht te brengen en opdrachten te verwerven. Een revolutionaire stap voor een gemeentelijke dienst. Twitter In de trend van de regionalisering is het dan ook niet verrassend dat het bureau vanaf 28 als Onderzoekcentrum Drechtsteden werkt voor de hele regio. Ook is de functie van het bureau steeds verder verbreed. Weide: In die jaar zien we een ontwikkeling van de rollen van het onderzoekcentrum. We beginnen vooral als informatiebron, zijn daarna ook intermediair tussen burger en overheid, signaleren met behulp van de monitoren en ontwikkelen ons tot meedenker. De komende tien jaar willen we vooral de rol van meedenker meer inhoud geven. Hierbij maakt het OCD gebruik van moderne communicatiemiddelen. Weide sluit haar presentatie af met de oproep aan alle deelnemers om het OCD op twitter te volgen. De gebeurtenissen die Marga aanstipte, zijn samen met fotomateriaal en herinneringen van betrokkenen terug te vinden in het boek dat verscheen ter gelegenheid van het jubileum
Als je vertrouwen schenkt, zul je oogsten In samenwerkingsverbanden als de Drechtsteden willen bestuurders veel doen voor hun inwoners. Maar die inwoners praten nauwelijks mee over zaken die hen aangaan. Linze Schaap, universitair hoofddocent van de Universiteit van Tilburg, spreekt over democratische legitimatie van regionale samenwerkingsverbanden en pleit voor een grotere inbreng van inwoners. Samenwerking is voor alle gemeenten noodzakelijk, stelt Linze Schaap, ook de grootste gemeenten in Nederland kunnen niet zonder. Schaap onderzoekt hoe samenwerkingsverbanden in het buitenland worden aangepakt. Bijvoorbeeld in Kopenhagen en Malmö, waar na realisering van de Öresundbrug volop wordt samengewerkt. Onder meer tussen de universiteiten en op economisch gebied. Voorbeeld Öresund Schaap: Overheden laten graag zien welke mooie dingen ze doen, bijvoorbeeld in de Öresund-samenwerking. Dan komt het wel goed, menen ze. Maar voor inwoners is er geen gelegenheid om mee te praten en dan krijgen ze erg weinig binding. Ook elders zie je die problemen. De regionale schaal neemt in belang toe, maar betrokkenheid van inwoners blijft achter en legitimering van organisaties die beslissingen kunnen nemen wordt een probleem. Nu is er sprake van geleende legitimiteit, via de verschillende betrokken gemeenteraden. Hoe kan je dat verbeteren? We kunnen denken aan een direct gekozen regionale raad. Als het gaat over dienstverlening - bijvoorbeeld van de sociale dienst - kun je overwegen de klankbordrol van cliënten te vergroten en echte medezeggenschap te geven. In algemene zin kan dat ook het geval zijn voor maatschappelijke organisaties en inwoners. Als je vertrouwen schenkt, zul je oogsten. Durf De rol die Schaap voor het OCD ziet, is er voor te zorgen dat betrokken partijen de samenleving kennen en laten zien dat gemeenten eigen karakters en sterke punten hebben. Die kennis is noodzakelijk om passend beleid te maken. Schaap: Het begrip houtje-touwtje in de titel geeft aan dat de regio nu nog een beetje als een DAFje aan elkaar hangt en bij elkaar gehouden wordt, zoals de jas van vroeger. In de zaal wordt opgemerkt dat mode soms in een verbeterde vorm terugkomt. Schaap zegt dat toe te juichen. Want de Drechtsteden vormen de voorhoede en mogen gepast trots zijn op wat al is bereikt. Nu is het zaak te resetten, positie en vervolg te bepalen en de regio met dezelfde inzet, samenwerking en durf verder te ontwikkelen. Linze Schaap over houtje-touwtjedemocratie
Taante laat voelen wat verbondenheid betekent Tegen het einde van de conferentiepauze eiste de Surinaamse vrijwilligster in de bemoeizorg Taante luidruchtig de aandacht op. Ze vertelt over haar kennismaking met Marga, bij de viskraam. Sinds die ontmoeting drinken de twee volgens Taante geregeld koffie of eten ze pindasoep. Maar vandaag niet, want Marga had het te druk met deze conferentie. Wat volgt is een hilarische uiteenzetting van wat Taante verstaat onder verbondenheid. Geen sociale cohesie, maar je-verplaatsen-in-de-ander, streven naar plezier, kracht en veelkleurigheid in jezelf en in je werk. In een korte workshop laat Taante een typetje van de in Paramaribo opgegroeide actrice en theatermaakster Jetty Mathurin de deelnemers met de hand letterlijk op het hart voelen wat verbondenheid is. Ze geeft adviezen om verbondenheid binnen de Drechtstedelijke organisaties en ten opzichte van de inwoners te versterken. Inleven, luisteren en verantwoordelijkheid nemen, zijn volgens Taante de sleutels. Burgemeester - exceleeentie - Bert Blase wordt met een stevige hug bedankt voor de Alblasserdamse gastvrijheid en krijgt tot slot plechtig en symbolisch - neee, u mag m niet houden - de SKI overhandigd. Dit SchouderKlopInstrument met het uiterlijk van een sambabal is bedoeld om medewerkers in de Drechtsteden te stimuleren. Taante kondigt streng aan te komen controleren of daadwerkelijk volgens haar methode verder wordt gewerkt aan verbindingen in de Drechtsteden.
Tijd te kort voor ideeënstroom Verschillende verbindingen stonden centraal tijdens drie workshops. Hier een korte impressie. Banden tussen gemeenten aanhalen? Hoe kunnen samenwerkingsverbanden tussen gemeenten vormgegeven worden? In de workshop binding tussen gemeenten, onder leiding van Rianne van den Berg, gemeentesecretaris van Alblasserdam, stond de vergelijking tussen twee verschillend georganiseerde regionale samenwerkingsverbanden centraal. Drie zelfstandige gemeenten, één gezamenlijke organisatie. Zo is de regionale samenwerking tussen de gemeenten Blaricum, Eemnes en Laren - de BEL Combinatie - vormgegeven. Directeur Coen Aalders vertelde er over. Sinds 1 januari 28 zijn alle taken van de drie gemeenten ondergebracht in één gemeenschappelijke regeling. Een uniek model, waarbij uitvoering en ontwikkeling in handen van één ambtelijk apparaat liggen. De drie colleges leggen bestuurlijk nog steeds aan de eigen gemeenteraad verantwoording af over de uitvoering van taken en het gevoerde beleid. Burgemeester van Alblasserdam en lid van het Drechtstedenbestuur Bert Blase belichtte de verschillen met BEL. Was de samenwerking daar het antwoord op kwetsbaarheid, in de Drechtsteden lagen inhoudelijke vraagstukken op sociaal en ruimtelijk terrein aan de basis. Daarnaast verschillen de gebieden qua inwoneraantal en ligging. Ruim 26. Drechtstedelingen Onderzoekcentrum Drechtsteden nu ook op twitter! Bent u benieuwd naar informatie over de zes Drechtsteden gemeenten en wilt u regelmatig een update hebben, volg ons dan op http://twitter.com/ocdrechtsteden! Het OCD is het onderzoekcentrum van de Drechtsteden. Wij ondersteunen de Drechtstedengemeenten met onderzoek, informatie en advies. Daarnaast doen we onderzoek voor de andere organisatieonderdelen van de Drechtsteden, zoals de Sociale Dienst Drechtsteden, Gemeentebelastingen Drechtsteden en Bureau Drechtsteden. wonen tussen drie grote steden, water en industrie. De 3. BEL-ers wonen in een omgeving met een dorpskarakter, waar volop natuur is. Volgens Blase vindt er binnen overheden een ontwikkeling van government naar governance plaats. Het is belangrijk dat gemeenten participeren in het netwerk. Maatschappelijke instellingen bepalen vandaag de dag mede de politieke agenda. Toekomstbeeld Aan het slot van de workshop kregen de deelnemers twee stellingen voorgelegd. Met de stelling dat het BEL-model (nog) meer efficiency- en kwaliteitsvoordelen oplevert dan het Drechtsteden-model waren de meeste deelnemers het eens. Of het BEL-model het toekomstbeeld is van de Drechtsteden, is de vraag. Gezien de verschillen tussen de Drechtsteden en de BEL-gemeenten en het legitimiteitvraagstuk blijft dit een uitdaging. Drechtsteden in cijfers gelanceerd Hoeveel inwoners telt de regio Drechtsteden? Hoeveel mensen sporten er? En hoe ontwikkelt het aantal voortijdig schoolverlaters zich? Deze gegevens zijn makkelijk te vinden in de webtoepassing van het Onderzoekcentrum Drechtsteden: Drechtsteden in cijfers, die tijdens de conferentie werd gelanceerd. Onderzoekcentrum Drechtsteden Raadhuisplein 3, 3331 BT Zwijndrecht Postbus 619, 33 AP Dordrecht telefoon 78 77 39 5 ocd@drechtsteden.nl www.onderzoekcentrumdrechtsteden.nl
Burgerparticipatie kent (geen) grenzen! Hoe kan je burgerparticipatie vormgeven? En hoe zorg je ervoor dat gemeenten en organisaties inbreng van bewoners ook echt gebruiken? De 3 deelnemers aan de workshop burgerparticipatie brachten, via discussies in twee groepen, meer dan 1 ideeën op tafel. Twee Dordtse Tigers zorgden voor een flitsende discussie. Wat gebeurt er als gemeente helemaal niets doen met de inbreng van inwoners en organisaties? Met deze vraag ging groep 1 aan de slag. Dan, zo constateerde zij, haken burgers af, hebben geen vertrouwen meer, klagen bij iedere gelegenheid en organiseren zich in actiecomités. Uit de discussie die volgde kwamen onder meer de volgende tips: beloon en waardeer de inbreng, gebruik duidelijke taal en maak de tijd tussen input en beleid zo kort mogelijk. Groep 2 vroeg zich af hoe burgers beter betrokken kunnen worden. Zij bekeken het eens van de andere kant: welke redenen zijn er eigenlijk om burgers géén inbreng te geven in beleidsvorming en wat kunnen we daar dan aan doen? De antwoorden varieerden van een internet bewonerspanel om meningen te peilen tot gebruik maken van Twitter. Jos de Bruijn van de Nationale Ombudsman wees erop dat de Drechtsteden het al goed doen op het gebied van burgerparticipatie en dat het verstandig is eerlijk te zijn wanneer geen inspraak mogelijk is. Ester Weststeijn van de gemeente Dordrecht riep tot slot op in de regio een kennisgroep burgerparticipatie te starten, zodat deelnemers van elkaars ervaringen kunnen leren om participatie nog leuker, nuttiger en efficiënter te laten verlopen. Binding tussen inwoners: welke rol past gemeenten? Moeten gemeenten zich inzetten om de binding tussen buurtbewoners te versterken? En vergroot betere binding de zelfredzaamheid van een buurt? Deze vragen stonden centraal bij de workshop binding tussen inwoners onder leiding van Trudie van der Hoek van de gemeente Papendrecht. Ongeveer 25 deelnemers spraken in groepjes over de case jongerenoverlast, ingebracht door Kees Jan van Zwienen van Sliedrecht. Frans Winterwerp, senior onderzoeker van het OCD, gaf na de aftrap een kort overzicht van bevindingen uit onderzoek. In buurten met sociale samenhang kennen buurtbewoners elkaar, gaan mensen prettig met elkaar om en is de buurt gezellig en saamhorig. Sociale samenhang in de Drechtsteden is in grote lijnen gelijk gebleven sinds het jaar 2. De regio scoort iets beter dan gemeenten met meer dan 1. inwoners. De voordelen van samenhang in de buurt zijn bekend. Het kan echter ook beklemmend zijn en gepaard gaan met ongewenste sociale controle. Uit recent promotieonderzoek van Lilian Linders blijkt dat overheidsbemoeienis om samenhang te bevorderen vaak niet helpt. De overheid bereikt alleen individuen en de inzet heeft nauwelijks bindend effect. Kapot glas en alcohol De case waarmee de deelnemers aan de slag gingen, ging over flatbewoners die jongerenoverlast ervaren en zich hierdoor onveilig voelen. Hoe ga je hier mee om, niet als beleidsmedewerker, wethouder of onderzoeker, maar als buurtbewoner? Twee van de verschillende oplossingen die werden aangedragen: Blijf in contact met de jongeren en betrek ze. Zeg gedag, maak een praatje; Last is subjectief. Wees kritisch naar jezelf. De één ervaart eerder last dan de ander. De gemeente zou hierin een rol kunnen spelen door het organiseren van een workshop hoe communiceer je met jongeren?. In Nieuw Krispijn zijn daar goede ervaringen mee opgedaan. Colofon OCD.doc is een uitgave van het Onderzoekcentrum Drechtsteden. Tekst: Onderzoekcentrum Drechtsteden, Scherp tekstwerk/marcel Sluijter Vormgeving: Impuls Publiciteit, Alblasserdam Foto s: fotografie Piet Mes Januari 211