Seizoensoverzicht zomer 2015 Zonnig, extreem nat en aan de warme kant Klaas Ybema, Harm Zijlstra Variatie genoeg in de zomer van 2015: een hittegolf met extreme temperaturen, koude nachten, wolkbreuken en een unieke zomerstorm. Het resulteerde in een zomer die net als vorig jaar zowel warmer als natter was dan normaal. Dat sluit elkaar allang niet meer uit, zoals vroeger meestal. Na een droge, niet te warme juni gingen in juli en vooral augustus de hemelsluizen open, vooral geconcentreerd in enkele kortere perioden. Tegelijk gaf de hoogzomer ook met regelmaat (zeer) warme en zonnige dagen, wat leidde tot een behoorlijk memorabel seizoen. Niet in de laatste plaats dankzij de storm van 25 juli, de eerste julistorm na 1900 die een plaats op de Lijst van Zware Stormen wist te bewerkstelligen. Onweer kwam op een normaal aantal dagen voor, maar enkele situaties waren heftig. Temperatuur Zowel in De Bilt als landelijk was de zomer met resp. 17,5 en 17,3 C een halve graad warmer dan normaal en daarmee vergelijkbaar met de beide voorgaande zomers. Binnenkort zijn dit waarschijnlijk de nieuwe normalen. De afwijking was het grootst in het zuidoosten en het kleinst op de Waddeneilanden, waar de zomer thermisch vrijwel normaal verliep. Vorig jaar was dat precies andersom. In Maastricht (18,5 C) was de zomer even warm als in 2010 en bereikte een gedeelde zevende plaats sinds 1900. De gemiddelde maximum temperatuur in De Bilt bedroeg 22,4 C (normaal 21,9) en het minimum was met gemiddeld 11,9 C precies normaal. De uiterste temperaturen bedroegen daar 33,1 C op 1 en 2 juli en 4,5 C op 16 juni. Juni verliep in het noorden aan de koele en in het zuiden aan de warme kant. De warmste dag was de 5e, op veel plaatsen ook de enige tropische in juni. Ook 12 juni gaf zomerse temperaturen, maar de nacht van de 16e was koud en Twenthe noteerde negen etmalen met nachtvorst. De warmte aan het eind van de maand groeide begin juli uit tot een hittegolf van zes dagen in De Bilt (warmtegetal 33,9). Op 1, 2 en 4 juli liep het kwik in ons land tot boven de 35 graden op, waarbij Maastricht op de 2e een nieuw landelijk julirecord boekte met 38,2 C. Arcen noteerde 38,0 en Overloon 37,7 C. Veel te warm dus. Eelde zorgde voor een nieuw Tabel 1. Temperatuur (De Bilt) juni juli augustus zomer normaal gem. temperatuur 15.6 18.4 18.5 17.5 17.0 afwijking 0.0 +0.5 +1.0 +0.5 max. 20 14 22 26 62 60 max. 25 4 10 14 28 21 max. 30 1 3 1 5 4 Tabel 2. Temperatuur (extremen) > maximum (datum) < minimum (datum) juni 33.6 (05) Ell / Volkel 2.1 (16) Hattemerbroek juli 38.2 (02) Maastricht-vv 4.0 (31) Deelen augustus 34.0 (03) Volkel 5.2 (01) Eerbeek < maximum (datum) * = 0-24 UTC > minimum (datum) * = 0-24 UTC juni 12.9 (09) Vlieland * 16.5 (27) Brielle juli 15.6 (29) Winsum 23.8 (02) Eindhoven-Gr.B augustus 14.9 (17) Deelen * 19.6 (14) Brielle plaatselijk decaderecord met 34,9 C en het etmaalgemiddelde van 28,2 op de 4e in Maastricht betekende eveneens een decaderecord voor die plaats. Arcen kwam op 2 en 4 juli met 28,6 nog iets hoger en daarmee dicht in de buurt van het landelijke record (28,8 op 12/8/2003 en 19/7/2006 te Maastricht). De rest van de maand verliep veel koeler met incidenteel nog zomerse dagen, maar ook met enkele verrassend koude nachten (10e, 31e). In de nacht van 9 op 10 juli kwam het in Twenthe opnieuw tot grondvorst! Augustus gaf een variabel weerbeeld met afwisselend zomerse dagen en koele, natte perioden. Vooral 16 t/m 18 augustus viel thermisch uit de toon met maxima rond 16 graden. Maar na elke dip volgde een nieuwe top en zo liep het aantal warme en zomerse dagen in de oogstmaand flink op. Het aantal warme, zomerse en tropische dagen lag boven normaal (fig. 3, 4 en 5), al geldt dat vooral voor het zuiden en nauwelijks voor het noordelijk kustgebied. In De Bilt waren er slechts twee warme dagen meer dan normaal en minder dan vorig jaar (64), maar het aantal zomerse dagen (28, normaal 21) was
Fig. 1 Gemiddelde etmaaltemperatuur Gemiddeld 17.3 Normaal 16.8 Maastricht-vv 18.5 Roodeschool 16.0 Fig. 2 Afwijking temperatuur Gemiddeld +0.5 Zuidoosten +1.0 Vlieland +0.1 Fig. 3 Aantal dagen 20 graden Gemiddeld 60 Normaal 55 Arcen 73 Vlieland 39 Fig. 4 Aantal dagen 25 graden Gemiddeld 23 Normaal 19 Arcen / Eindhoven 39 Hoorn-Terschelling 4 Fig. 5 Aantal dagen 30 graden Gemiddeld 5.4 Normaal 3.5 Arcen 15 Vlieland 0 Fig. 6 Warmtegetal Gemiddeld 90 Normaal 70 Maastricht-vv 166 Hoorn-Terschelling 35 sinds 2006 niet meer zo hoog geweest (toen 37). De Bilt telde 5 tropische dagen, maar Arcen kwam tot 15 en dat was het grootste aantal sinds de zomer van 2006 (Volkel toen 20). Het kustgebied deed meestal niet mee met de hitte en Vlieland haalde de 30 graden niet. De warmtegetallen weerspiegelen het verschil tussen zuid en noord eveneens. In Eelde lag dit cijfer ruim 30 punten lager dan vorig jaar, in Maastricht meer dan 70 punten hoger. Met 166 (normaal 108) werd daar de hoogste score bereikt sinds 2006 (198) en dat leverde een zevende plaats op na 1900. De Bilt noteerde 95 tegen 78 normaal en Eelde kwam niet verder dan 56, wat zelfs nog iets onder de normale waarde van 58 ligt. Kortom: het was een zuidelijke zomer en het noorden had geluk. Het zomercijfer van IJnsen kwam op 69,3 uit tegen 66,4 normaal en was daarmee vergelijkbaar met de afgelopen twee zomers. Het was goed voor een 23e plaats sinds 1900.
Fig. 7 Hoogste maximum 1 / 2 juli Gemiddeld 34.5 Normaal (zomer) 31.8 Maastricht-vv 38.2 Vlieland 29.9 Fig. 8 Uren zon Gemiddeld 679 Normaal 600 Vlissingen 708 Nieuw-Beerta 656 Fig. 9 Afwijking zon Gemiddeld +79 Arcen +120 Hoek van Holland +24 Zonneschijn en straling De zon scheen in De Bilt 673 uren tegen 588 normaal. De laatste zomer met meer zon was die van 2010 met 700 uren. Hoewel de kust wat zonniger was dan het binnenland, gaf juist het (zuid)oostelijk deel van het land de grootste positieve afwijking te zien, fig. 8 en 9. Maastricht noteerde met 682 uren zon (n 578) de zonnigste zomer sinds 2003 (747 uren). Dat leverde daar zelfs een negende plaats op in de lijst zonnigste zomers vanaf 1905. Tabel 3. Zonneschijn (extremen) juni juli augustus juni juli augustus > aantal uren 263 Vlissingen 248 Berkhout 227 Hoorn-Terschelling < aantal uren 217 Eelde 212 Maastricht-vv 203 Voorschoten Tabel 4. Zonneschijn De Bilt aantal uren / zonloze dagen juni 233 (+39) 1 (-1) juli 227 (+21) 0 (-1) augustus 213 (+25) 2 (+1) zomer 673 (+86) 3 (-1) Alle drie zomermaanden produceerden een overschot aan zon. Somber was het rond de langste dag, rond 13 en 27 juli en van 16 t/m 18 augustus. Daar stonden zeer zonnige dagen tegenover met name in de eerste week van juli en augustus. Het aantal zonloze dagen varieerde van 2 tot 6. Zonnige dagen waren er meer dan normaal. Hoorn (Ters) kwam tot 20 en Lelystad bleef steken bij 10 dagen met 80% zon. De Bilt nam met 15 (normaal 9) een tussenpositie in. De globale straling bedroeg in De Bilt 167,1 kj/cm 2 tegen 153,1 normaal. Dagrecords waren er in dit opzicht op 15 juni en 1 en 10 juli. Onweer Op 37 dagen kwam ergens in ons land onweer voor tegen 41 normaal. De Bilt noteerde 16 onweersdagen (normaal 15), waarvan liefst 10 in augustus. In het midden en westen des lands kwam het vaakst onweer voor, terwijl het zuidoosten de minste onweersdagen telde. Uitgebreid was het verschijnsel vooral op 5 juni (hele land), 2 en 5 juli (vooral noorden en oosten), 13/14 augustus (vooral zuidwesten), 24 en 26 (vooral noorden en westen), 30 (midden) en 31 augustus (hele land). Fig. 10 Aantal dagen onweer Gemiddeld 13 Normaal 13 Vlissingen 19 Montfort 6 Tabel 5. Onweer (extremen) juni juli augustus zomer > aantal dagen 4 Montfort / Volkel 9 Plaatselijk Gel 10 De Bilt / Vlissingen 19 Vlissingen
Tabel 6. Dagen onweer Nederland juni 8 (-5) juli 15 (0) augustus 14 (0) zomer 37 (-4) Wind Gemiddeld leverde de zomer iets meer wind dan normaal, vooral door een nogal winderige julimaand, wat gedeeltelijk door een vrij rustige augustus werd gecompenseerd. De zomer kwam in De Kooy op een normale 5,1 m/s uit, maar Vlissingen berekende 6,0 m/s tegen 5,4 normaal. Het was daar de winderigste zomer in zeven jaar en voor een onrustiger julimaand moeten we in Vlissingen terug tot 1998. De meeste wind werd gemeten op Vlieland met 7,1 m/s en Heino bungelde onderaan met 2,8 m/s. Stormachtig was het aan de kust op 2 juni: zowel Vlieland als IJmuiden meldden etmaalgemiddelden van 17 m/s bij uitschieters van 25 m/s. Echt uniek was de storm van 25 juli, die in IJmuiden een uurgemiddelde haalde van 25 m/s (10 Bf) bij windstoten van 34 m/s (122 km/u). De aangerichte schade was dan ook aanzienlijk. Tabel 7. Hoogste uurgemiddelde wind (zomer IJmuiden; 1971-nu. In m/s) 25.07.2015 25 23.06.2004 22 30.07.1989 22 13.08.2008 21 19.08.2004 21 05.08.1993 21 27.08.1986 21 05.08.1985 21 Records mei /september 28.05.2000 25 27.09.1975 24 In juni wisselden perioden met westelijke en noordoostelijke winden elkaar af. Juli gaf overheersend zuidwesten- tot westenwinden en augustus kende geen voorkeursrichting. Dit resulteerde in een luchtverplaatsing van 1,4 m/s uit westzuidwest, wat overeenkomt met normaal. Luchtdruk De gemiddelde luchtdruk bedroeg zowel landelijk als in De Bilt 1016,3 hpa, een positieve afwijking van een halve hpa. Deze waarde varieerde van 1015,7 hpa op Vlieland tot 1016,7 hpa in Westdorpe. De hoogste luchtdruk werd op 8 juni op Vlieland gemeten en bedroeg 1033,6 hpa, terwijl op 27 juli in De Kooy de laagste druk werd opgetekend: 993,2 hpa. Neerslag Met een landgemiddelde van 290 mm tegen 226 normaal was het net zo nat als vorig jaar. De zomer van 2013 was aanzienlijk droger, die van 2012 nog natter. Het droogst was het plaatselijk in het zuiden van het land, het natst in een zone van de Biesbosch naar de Dollard, met de nadruk op ZW-Drenthe/Kop van Overijssel, waar plaatselijk meer dan 400 mm viel, zie fig. 11. De Bilt kwam op 239 mm tegen 220 normaal. Juni was vooral in het westen van het land een droge maand; de meeste regen viel rond de 22e, maar extreme hoeveelheden deden zich niet voor. Juli produceerde tot de 25e weliswaar regionaal een paar stevige onweersbuien, maar verliep verder tot dan toe aan de droge kant. De laatste week kwam de regen echter met bakken en op de 28e werden in het noordoosten etmaalsommen van meer dan 60 mm gemeten. Tot de 13e verliep augustus overwegend droog, maar daarna volgde een vijfdaagse periode met veel regen. Op 17 augustus werden op tien neerslagstations etmaalsommen van meer dan 60 mm afgetapt, opnieuw vooral in het (noord)oosten. Rouveen (Ov) kwam tot 79 mm. Gemiddeld over het land viel er die dag 21 mm. Na een vijftal droge dagen volgde weer een natte laatste week, waarbij het op de 30e tot zware buien kwam in een oost-westzone over het midden van het land. Hierbij werden opnieuw bijzonder grote hoeveelheden gemeten; Nieuwendijk (NBr) tapte 97 mm af! Met gemiddeld 139 mm was augustus de natste oogstmaand sinds 2010 (181) en het is opvallend dat sinds 2000 er al negen augustusmaanden zijn geweest met een gemiddelde boven de 100 mm. Een groot verschil met de jaren 70/80 Tabel 8. Grootste etmaalsommen Nieuwendijk 31-08 97 Zaltbommel 31-08 90 Andel 31-08 86 Herwijnen 31-08 79 Rouveen 17-08 79 Nagele 17-08 76 Fijnaart * 30-08 73 Dedemsvaart 17-08 72 Strijen 31-08 71 * = etmaal 18-18, rest 8-8 van de vorige eeuw. Het aantal droge dagen (< 0,1 mm) varieerde van 55 in Tilburg tot 31 in Finsterwolde. De Bilt had er 50 en dat is vrijwel normaal (49). Er waren daar 36 (normaal 31) dagen met 1 mm. Landelijk varieerde dit cijfer van 43 te Duiven (Gel) tot 28 op diverse plaatsen. t Harde, Ter Apel en Elspeet telden het grootste aantal dagen met 10 mm, te weten 15. Rilland (Z) en Hoogerheide (NBr) kwamen niet verder dan 3. Opvallend is dat De Bilt er 11 had (normaal 7), wat het hoogste aantal was sinds de zomer van 2005 (ook 11), terwijl de hoogste etmaalsom daar slechts 15 mm bedroeg. Dat was de laagste waarde sinds 2003 en sinds 1900 waren er daar maar zes zomers met een kleinere hoogste etmaalsom. De neerslagduur bedroeg in De Bilt 167 uren tegen 121 normaal en daarmee bezet deze zomer een tiende plaats sinds 1930. Deelen registreerde 181 Tabel 9. Natste en droogste plaatsen IJsselmuiden Ov 406 Ruinerwold Dr 401 Appelscha Frl 396 Oldebroek Gel 394 Rouveen Ov 391 IJsselmuiden-VWK Ov 389 Frederiksoord Dr 385 Dwingeloo Dr 384 Nagele Fle 374 Veenhuizen Dr 373 Zwolle Ov 371 Herwijnen Gel 370 Petten NBr 206 Montfort L 203 Maarheeze NBr 200 Helmond NBr 196 Leende NBr 194 Deurne NBr 192 Schinveld L 191 Westdorpe Z 183 Kloosterzande Z 183 Hoogerheide NBr 178 Eersel NBr 176 Rilland Z 170
Tabel 10. Relatief natst / droogst Ruinerwold Dr +164 IJsselmuiden Ov +161 Herwijnen Gel +160 Kloosterzande Z -46 Hoogerheide NBr -48 Rilland Z -48 uren met neerslag en Wijk aan Zee bleef steken op 111 uren. Op 17 augustus boekte De Bilt een maandrecord met 19,8 uren neerslag; De Kooy kwam tot 22,2 uren, eveneens een plaatselijk maandrecord. Tabel 11. Districtsgemiddelden Waddeneilanden 268 +58 Fryslân-vasteland 290 +60 Groningen 311 +74 Drente 344 +110 Overijssel 315 +81 Veluwe 326 +90 Oost-Gelderland 300 +74 Betuwe 300 +88 Utrecht 311 +82 Flevoland + IJsselmeer 309 +81 Noord-Holland (excl. Texel) 272 +49 Zuid-Holland 295 +67 Zeeland 267 +50 Westelijk Noord-Brabant 270 +49 Oostelijk Noord-Brabant 235 +27 Limburg-laag 235 +24 Limburg-hoog 244 +7 Nederland 290 +64 Diversen De gemiddelde relatieve vochtigheid bedroeg in De Bilt 74% (n 77) en de laagste waarde werd op 1 juli gemeten te Woensdrecht: 22%. De gemiddelde watertemperatuur bij Den Helder lag met 17,9 C een halve graad boven normaal. Het gemiddeld weercijfer lag landelijk op 6,5 en er werden in De Bilt 26 ADS-dagen vastgesteld tegen 20 normaal. Kortom: geen slechte zomer, al was het soms te warm en dan weer te nat. In elk geval was het maar zelden saai. Fig. 11 Neerslag Gemiddeld 290 Normaal 226 IJsselmuiden 408 Rilland 170 Tabel 12. Neerslag juni juli augustus zomer normaal landgemiddelde 46 105 139 290 226 Afwijking -22 +25 +62 +64 neerslagduur (De Bilt) 21 63 82 167 121 Afwijking -22 +24 +44 +46 Bronnen - www.knmi.nl - Weerspiegel - Formulieren en website VWK - Klimaatarchief KY / HZ Tabel 13. Neerslag (extremen) > maandsom < maandsom > etmaalsom (datum) juni 98 Swifterbant 15 Honselersdijk 48 (13) Echt juli 213 Dwingeloo 42 Leende 66 (28) Eext augustus 232 Herwijnen 78 Rilland 97 (31) Nieuwendijk
ZOMER 2015 Temperatuur max warmte Neerslag dagen Aantal dagen Bedekking Weercijfer max gem min > max < max > min < min 20 25 30 18+ get. Tot. > etm 0.1 1 10 mi ha on nv gem zl zo gem 1 9 De Bilt 22.4 17.5 11.9 33.1 7 15.0 6 19.0 7 4.5 6 62 28 5 95 239 15 7 42 36 11 18 16 0 4.8 3 5 6.3 Britsum STR 20.7 16.4 12.4 33.8 7 13.4 6 19.1 7 4.9 6 51 11 2 279 45 8 40 32 8 0 0 11 4 0 Laaksum BTR 20.9 17.2 14.1 32.3 7 13.6 6 20.7 7 6.9 6 54 9 1 887 63 308 51 8 42 33 8 0 0 8 4.7 5 9 Lemmer 3*-B-18 21.4 16.7 12.7 33.2 7 14.0 6 19.9 7 5.1 6 59 17 3 777 56 303 50 8 48 36 10 6 0 12 0 4.7 3 8 6.1 3 9 Schettens VTR 20.6 16.6 12.7 31.9 7 13.4 6 21.3 7 5.2 6 48 12 3 662 48 266 27 8 44 33 8 1 1 9 0 Siegerswoude 3*-A-18 21.7 11.8 35.5 7 14.0 6 20.4 7 4.8 6 62 17 4 322 32 8 43 12 7 3 11 4.7 6.2 0 9 Workum STr 22.3 13.8 33.8 7 14.2 6 21.6 7 6.9 6 62 20 4 309 40 7 42 31 9 0 1 9 4.5 5 2 6.0 2 4 Delfzijl StR 22.2 16.9 13.1 36.1 7 13.6 6 18.9 7 6.4 6 63 21 6 725 63 264 29 7 47 37 8 1 2 10 5.0 7.3 Groningen-Beijum 1*-C-18 21.5 16.6 12.8 33.7 7 13.2 6 18.3 7 6.4 6 60 14 2 684 45 346 35 8 54 38 11 0 1 12 Roodeschool VTR 20.6 16.0 11.5 33.6 7 13.0 6 19.2 7 3.8 6 49 12 3 50 356 34 7 49 38 12 9 2 11 1 4.7 6.7 0 11 Ten Post STR 21.7 12.4 34.0 7 13.8 6 18.8 7 4.8 6 59 17 4 76 292 38 7 47 34 10 11 0 13 0 5.1 6.4 1 10 Winsum VTR 21.0 16.2 12.0 33.7 7 13.6 6 18.2 7 3.2 6 54 12 2 704 46 297 26 8 44 36 6 11 0 13 1 Assen-N STR 22.6 12.8 35.5 7 13.9 6 20.4 7 5.2 6 65 25 6 341 58 54 35 12 0 2 15 0 6 7 Den Ham STR 23.8 17.7 12.7 38.1 7 14.2 6 20.7 7 4.7 6 69 42 9 322 37 8 0 1 11 IJsselmuiden StR 23.2 17.9 13.7 37.1 7 14.1 6 20.9 7 7.3 6 66 30 7 896 111 389 68 8 44 34 13 0 1 15 4.0 Markelo BTR 23.4 17.4 12.2 37.2 7 13.8 6 20.7 7 2.5 6 68 36 7 102 264 27 8 44 35 11 11 4.5 6.9 1 28 Nijverdal 3*-C-24 23.1 17.5 11.9 38.1 7 13.9 6 19.1 7 4.3 6 64 32 7 847 103 275 26 8 48 34 9 1 10 0 Borculo STR 23.3 18.1 12.9 37.7 7 14.6 6 21.2 7 4.4 6 65 33 7 1039 138 307 42 8 46 37 12 0 2 11 0 4.3 7.0 1 21 t Harde STR 23.7 18.0 13.0 37.3 7 13.9 7 18.9 7 3.7 6 69 37 8 999 122 320 40 8 45 36 15 0 0 13 0 5.0 1 5 Hattemerbroek 2*-A-24 22.3 17.4 11.7 37.2 7 13.7 6 19.6 7 2.1 6 61 23 5 850 96 358 51 7 44 36 10 0 1 9 6.5 Malden STR 24.5 13.1 39.2 7 14.6 V 23.4 7 5.4 7 73 43 13 275 33 8 45 38 6 1 3 13 0 4.2 6.8 1 18 Bilthoven-N STR 22.6 17.7 13.5 34.6 7 14.6 6 22.1 7 6.1 6 65 25 5 303 35 7 41 36 10 4 0 10 7.8 0 40 Woudenberg 3*-C-24 22.9 17.8 12.8 35.2 7 14.6 6 21.1 7 5.4 6 66 28 6 898 110 305 39 8 43 38 10 4 1 8 0 5.1 6.2 Zaandam STR 23.3 18.4 14.4 34.6 7 14.9 6 24.0 7 8.0 6 70 32 6 137 258 36 8 43 28 8 0 0 10 4.3 Honselersdijk STR 22.4 18.1 14.6 34.4 7 14.7 6 22.1 7 8.8 6 65 24 4 1047 116 256 27 8 45 34 8 0 0 13 0 4.6 Nieuwerkerk a/d IJssel STR 23.6 18.3 14.1 34.8 7 15.3 6 22.6 7 7.3 6 70 37 7 968 127 282 31 8 42 36 9 0 1 10 0 Rozenburg STR 22.5 14.2 34.3 7 15.5 6 21.5 7 8.0 6 65 23 3 129 285 28 8 42 34 9 0 1 15 0 4.5 6.3 1 3 Sluis Str 22.9 18.0 13.6 35.5 7 15.6 6 22.6 7 7.5 6 69 28 7 110 257 24 7 46 37 9 0 4 15 0 4.2 7.1 0 21 Berkel-Enschot StR 24.4 13.7 35.9 15.4 23.2 6.6 70 40 13 266 27 40 34 8 1 1 11 Overloon BTR 23.8 18.3 12.6 37.7 7 14.5 6 21.2 7 4.8 6 71 38 13 1101 150 240 28 8 46 35 6 2 1 10 0 4.1 7.0 0 10 Prinsenbeek STR 23.8 18.1 13.5 36.4 7 14.9 6 23.5 7 6.9 7 67 39 8 937 133 270 38 8 44 35 8 0 1 10 4.2 7.3 Montfort StR 25.3 18.1 12.6 39.7 7 14.8 8 22.2 7 5.3 6 74 46 15 1025 144 203 27 8 45 29 8 0 0 6