Dé overheid bestaat niet Prof.dr. Sandra van Thiel Bestuurskunde Nijmegen School of Management
3
4
Waarom is er eigenlijk een overheid? Volgens economische theorie is markt het meest efficiënte mechanisme om diensten en goederen te produceren. Maar marktfalen: De markt blijkt niet in staat om bepaalde goederen of diensten efficiënt te produceren (collectieve goederen) Markten hebben bepaalde nadelen die grote gevolgen kunnen hebben voor de samenleving (externaliteiten) 5
Collectieve goederen 1. Gebruikers kunnen niet worden uitgesloten van gebruik 2. Consumptie door één persoon gaat niet ten koste van consumptie door een ander TOL? 6
Overheidsingrijpen bij marktfalen 1. Overheid neemt uitvoering zelf ter hand 2. Overheid corrigeert de markt: prijsplafonds, boetes/subsidies, toezicht 3. Overheid wijst organisaties aan en faciliteert/subsidieert taakuitvoering (hybride organisaties) 7
1. Overheidsmonopolie op geweld en belastingen 8
2. Overheid als marktmeester Een externaliteit, extern effect of externe kosten zijn niet gecompenseerde, door derden gemaakte kosten of geleden schade als gevolg van een economische activiteit. Externaliteiten kunnen worden tegengegaan door alle eigendomsrechten die gepaard gaan met productie te verhandelen op de markt 9
10
3. (Quasi)-collectieve goederen 11
Wie is er verantwoordelijk voor (nieuwe) publieke belangen? 12
Organisatievormen voor publieke taakuitvoering Publiek Privaat Dienst Ministerie Agentschap ZBO RWT Staatsdeelneming de markt Openbaar gezag Rechtspersoon Staat Eigen rechtspersoonlijkheid Publieke taken Publiek belang? Belastingdienst nvwa Kadaster CBR, AFM Prorail NS PostNL 13
Een beeld van de verhoudingen 33 staats deelnemingen 170.000 fte Nationale politie 65.000 fte 120 ZBO s 100.000 fte 12 ministeries 50.000 fte 1900 RWT s 2 miljoen fte 40 agentschappen 65.000 fte waarvan 29.000 fte Belastingdienst 500 stichting 5.000 fte NB: exclusief provincies, waterschappen, gemeenten, militair personeel. 14
We gaan stemmen Internet 1 2 Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak Add-In. Add-In gratis downloaden? Ga naar http://shakespeak.com/en/freedownload/ SMS 1 2 Stemmen is anoniem
Wat voor type organisatie is Holland Casino? A. Privaat bedrijf B. ZBO C. Staatsdeelneming D. Staatsbedrijf De vraag gaat open zodra u een sessie en diavoorstelling start. Internet SMS Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart. Gesloten Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak Add-In. # Stemmen: Add-In gratis downloaden? Ga naar http://shakespeak.com/en/free-download/ 0
Wat voor type organisatie is Holland Casino? A. Privaat bedrijf 25,0% B. ZBO 50,0% C. Staatsdeelneming 75,0% D. Staatsbedrijf 100,0% Gesloten Internet SMS Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak Add-In. Add-In gratis downloaden? Ga naar http://shakespeak.com/en/free-download/ De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart.
Wat voor type organisatie is De Nederlandse Bank? A. Een dienst van het Ministerie van Financiën B. Een RWT C. Een staatsdeelneming D. Een ZBO De vraag gaat open zodra u een sessie en diavoorstelling start. Internet SMS Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart. Gesloten Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak Add-In. # Stemmen: Add-In gratis downloaden? Ga naar http://shakespeak.com/en/free-download/ 0
Wat voor type organisatie is De Nederlandse Bank? A. B. Deze voorbeeld resultaten zullen op 0 gezet worden Een dienst van het Ministerie van Financiën zodra een sessie en diavoorstelling gestart zijn. Een RWT 25,0% Voel u vrij om ondertussen de layout van de resultaten te veranderen (bv. de kleur) 50,0% C. Een staatsdeelneming 75,0% D. Een ZBO 100,0% Gesloten Internet SMS Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak Add-In. Add-In gratis downloaden? Ga naar http://shakespeak.com/en/free-download/ De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart.
Wat voor type organisatie is de Radboud Universiteit? A. Een ZBO B. Een RWT C. Private marktpartij D. Dienst van het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen De vraag gaat open zodra u een sessie en diavoorstelling start. Internet SMS Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart. Gesloten Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak Add-In. # Stemmen: Add-In gratis downloaden? Ga naar http://shakespeak.com/en/free-download/ 0
Wat voor type organisatie is de Radboud Universiteit? A. B. Een ZBO Een RWT Deze voorbeeld resultaten zullen op 0 gezet worden zodra een sessie en diavoorstelling gestart zijn. 25,0% Voel u vrij om ondertussen de layout van de resultaten te veranderen (bv. de kleur) 50,0% C. Private marktpartij 75,0% D. Dienst van het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen 100,0% Gesloten Internet SMS Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak Add-In. Add-In gratis downloaden? Ga naar http://shakespeak.com/en/free-download/ De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart.
Wat voor type organisatie is de Inspectie voor de Gezondheid? A. Een agentschap B. Een ZBO C. Een dienst van het Ministerie voor Volksgezondheid D. Een onafhankelijke organisatie De vraag gaat open zodra u een sessie en diavoorstelling start. Internet SMS Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart. Gesloten Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak Add-In. # Stemmen: Add-In gratis downloaden? Ga naar http://shakespeak.com/en/free-download/ 0
Wat voor type organisatie is de Inspectie voor de Gezondheid? A. Een agentschap 25,0% B. Een ZBO 50,0% C. Een dienst van het Ministerie voor Volksgezondheid 75,0% D. Een onafhankelijke organisatie 100,0% Gesloten Internet SMS Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak Add-In. Add-In gratis downloaden? Ga naar http://shakespeak.com/en/free-download/ De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart.
Wat voor type organisatie is de Nationale Politie? A. Een RWT B. Een dienst van het Ministerie voor Veiligheid C. Een agentschap D. Een staatsdeelneming De vraag gaat open zodra u een sessie en diavoorstelling start. Internet SMS Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart. Gesloten Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak Add-In. # Stemmen: Add-In gratis downloaden? Ga naar http://shakespeak.com/en/free-download/ 0
Wat voor type organisatie is de Nationale Politie? A. Een RWT 25,0% B. Een dienst van het Ministerie voor Veiligheid 50,0% C. Een agentschap 75,0% D. Een staatsdeelneming 100,0% Gesloten Internet SMS Dit tekstvak wordt gebruikt om de verschillende stemmethodes uit te leggen. Deze presentatie is geladen zonder de Shakespeak Add-In. Add-In gratis downloaden? Ga naar http://shakespeak.com/en/free-download/ De juiste uitleg wordt hier ingevuld nadat u een sessie heeft gestart.
Wat weet de burger van hybride organisaties? 26
27
Samengevat: burgers over hybride organisaties Veel onbekend en onduidelijk: 55% van burgers is niet geïnteresseerd 70% heeft er wel van gehoord maar weet niet precies wat het is NS als meest bekende voorbeeld Associaties: duurder, minder kwaliteit, negatief Samengevat: verzelfstandiging kan de burger niet veel schelen, als publieke dienstverlening maar werkt! En als het niet werkt, moet de overheid ingrijpen of terugdraaien. 28
29
Hoe zit het nou? Onderwijs Grondwet: onderwijs is zorg van de overheid + vrijheid van onderwijs Oorspong: kerk en staat richten scholen op Rijksoverheid financiert (rijksbegroting) en regelt Onderwijsbesturen zelfstandig Inspectie en NVAO controleren Docenten niet in dienst van de overheid Kan de overheid een school sluiten? 30
31
Hoe zit het nou? Zorg Marktwerking in de zorg sinds 2006 Zorgverzekeraars kopen zorg in voor verzekerden Verzekerden betalen premies (fonds via Zorginstituut NL) NZA bepaalt tarieven en houdt toezicht (IGZ inspectie) Ziekenhuizen zijn zelfstandig (non-profit) Oorspong: overheid en kerk richten ziekenhuizen op Academische ziekenhuizen aparte regels Kunnen ziekenhuizen failliet gaan? 32
33
Waar moet je dan wel zijn met een klacht?
Dè overheid bestaat niet: debat duurt voort Veel publieke organisaties zijn niet (meer) van de overheid Zijn er grenzen aan de politieke verantwoordelijkheid? 35
Bedankt voor uw aandacht 36