Maatschappelijke stages bij peuterspeelzaalwerk voor iedereen beter
Helpen bij opknapklussen, bij het organiseren van een opendag of extra inzet leveren op de woensdagmiddag. De jonge stagiaires brengen nieuwe kennis en elan in het peuterspeelzaalwerk en dragen hun positieve ervaringen uit naar andere jongeren, scholen en ouders. Het peuterspeelzaalwerk draagt als stageaanbieder bij aan de ontwikkeling van jongeren tot sociale, betrokken burgers. Goed voor het imago. En met enthousiaste stagiairs en peuterspeelzaalleidsters wordt de maatschappelijke stage een vanzelfsprekend verschijnsel binnen het peuterspeelzaalwerk. Inleiding Een betrokken samenleving komt niet uit de lucht vallen. Daar is inzet voor nodig van professionele organisaties. Aanbieders van maatschappelijke stages laten hun maatschappelijke taak zien door jongeren kennis te laten maken met vrijwilligerswerk en met de samenleving. Ze dragen bij aan scholing en ontwikkeling van jongeren tot betrokken burgers. Maatschappelijke betrokkenheid stimuleren is een belangrijk speerpunt van MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening en van het huidige kabinet. Deze brochure biedt informatie en inspiratie voor de ondernemers in het peuterspeelzaalwerk over het aanbieden van maatschappelijke stages. Vanaf schooljaar 2011-2012 is de stage verplicht voor alle leerlingen die het voortgezet onderwijs instromen. Vmbo-leerlingen gaan dan 48 uur op stage, Havo-leerlingen 60 uur en Vwo-leerlingen 72 uur. Aly van Beek, branchedirecteur MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening 3
De stagevormen Tijdens een maatschappelijke stage maken jongeren kennis met andere groepen en (vrijwilligers)organisaties in de samenleving. Ze ervaren wat het betekent om jezelf vrijwillig in te zetten voor anderen zonder daar direct iets voor terug te krijgen. De beroepsstage is gericht op het toekomstig beroep en duurt langer. Doelgroep Opdracht Beroepsstage Kennis maken met toekomstig beroep en praktijkvaardigheden leren. Leerlingen (14-20 jaar) van beroepsgericht onderwijs. Leren van competenties. School stelt eisen. Maatschappelijke stage Kennis maken met de samenleving en met vrijwilligerswerk. Leerlingen (15-17 jaar) van Vmbo, Havo en Vwo. Van waarde zijn voor de samenleving. School stelt geen inhoudelijke eisen. Duur Minstens een aantal weken. 48-72 uur en kan bij meerdere organisaties. Begeleiding Gericht op ontwikkeling leerling. Stelt eisen aan begeleiding. Gericht op uitleg opdracht, introductie in organisatie en beantwoorden vragen. Stelt geen eisen aan begeleiding. De stageconcepten De peuterspeelzaal kan zelf bepalen hoe de maatschappelijke stage wordt ingevuld. Leerlingen kunnen op een vast moment per week komen of een project uitvoeren. Voordeel van een langdurende stage is dat na een korte inwerkperiode de leerlingen zelfstandiger aan de slag kunnen. De kortdurende klussen zijn vaak makkelijker te organiseren. Het is de kunst een vorm te vinden waarbij peuters, leerlingen, school en organisatie maximaal profiteren. actiedag(en): blok: lint: estafette: carrousel: vrije vorm: enkele dagdelen met een duidelijk afgebakende opdracht; langere stage van meerdere aaneengesloten dagen; langere stage van meerdere niet aaneengesloten dagen bijvoorbeeld twee maanden iedere woensdagmiddag; leerlingen lossen elkaar af zodat de stageplek vrijwel permanent bezet is; leerlingen bedenken een activiteit en voeren deze uit op diverse locaties. leerlingen, scholen en stagebieders bepalen de vorm en duur binnen afgesproken kaders. 4 5
De verrijking De nieuwe doelgroep jongeren is een verrijking voor het peuterspeelzaalwerk. Zeker als er ook jongens aan de slag gaan. Jongeren op een zinvolle manier inzetten vergt wel aandacht en inspanning. Daartegenover staat winst voor organisatie en medewerkers. Ze brengen nieuwe kennis en elan in het peuterspeelzaalwerk en zorgen voor een frisse wind. Ze kunnen een vervolgopleiding voor peuterspeelzaalwerk kiezen. De organisatie kan nieuwe activiteiten starten of bestaande verbeteren. Klussen kunnen nu wel worden uitgevoerd. De inzet van jongeren draagt eveneens bij aan een positief, maatschappelijk betrokken imago van het peuterspeelwerk bij jongeren, scholen, ouders, gemeenten en andere partners. Want de peuterspeelzaal draagt bij aan de ontwikkeling van jongeren tot sociale, betrokken burgers. De partijen De scholen zijn primair verantwoordelijk voor de maatschappelijke stage. Zij zorgen voor de planning, voorbereiding van leerlingen, het stagecontract, de verzekering, begeleidingen reflectie met jongeren. De vergoeding van het ministerie van OCW is (oplopend tot) 485,- per stageleerling in schooljaar 2011-2012. De school kan een stagecoördinator aanstellen of een stagemakelaar inschakelen maar ook onkosten vergoeden van leerlingen en aanbieders. De leerlingen gaan zoveel mogelijk zelfstandig op zoek naar een stageplaats en houden een logboek bij. De (maatschappelijke) organisaties zoals peuterspeelzalen, maar ook sportverenigingen, musea en welzijnsorganisaties bieden de stageplaatsen aan (stageaanbieders). Zij organiseren de stageplaats en begeleiden leerlingen op de werkvloer. De stagemakelaar, meestal een vrijwilligerscentrale, brengt vraag en aanbod samen. Hij gaat actief op zoek naar stageplaatsen om een divers aanbod te kunnen doen. Hij kan afstemmen tussen school/leerlingen en stageaanbieders, adviseren over het stagebeleid en begeleiden. Daarnaast kan de makelaar leerlingen voorbereiden op hun stage, bemiddelen, inspringen bij problemen of vraagstukken oplossen en de evaluatie faciliteren. De gemeenten richten de makelaarsfunctie in met geld van de ministeries van OCW en VWS. Het advies en de hulp bij bemiddeling van de stagemakelaar voor stageaanbieders is daarom meestal kosteloos. Het draagvlak Onbekend maakt onbemind. Draagvlak begint bij het management die de toegevoegde waarde van de maatschappelijke stages inziet en onderschrijft. De randvoorwaarden waaronder de stages mogen plaatsvinden komen tot stand in samenspraak met het personeel. Aan het management de taak om deze randvoorwaarden, zoals het beschikbaar stellen van tijd en middelen, te garanderen. Aandachtspunten Het is belangrijk vast te stellen waarom de organisatie met maatschappelijke stages aan de slag wil, en welke winstpunten er te behalen zijn. Hoe duidelijker het doel en de win-win situatie is geformuleerd, des te makkelijker collega s gemotiveerd raken. Informeer alle medewerkers over de stage, de doelstellingen en de toegevoegde waarde. Het is heel waardevol als iedereen meedenkt. Geef ook aan hoe de maatschappelijke stage zich verhoudt tot andere stages. Bepaal de samenwerking met alle betrokkenen. Zelf afstemmen met scholen of heeft een stagemakelaar de voorkeur? Zet de afspraken op papier met de stagecoördinator van school en/of de stagemakelaar. Informeer bij de gemeente naar hun stimulerend beleid en naar financiële mogelijkheden. Ook samenwerking met bijvoorbeeld basisscholen en wijkcentra zijn mogelijk bij activiteiten in de wijk, zoals de straatspeeldag. De klussen Leuke, leerzame en zinvolle klussen trekken de leerlingen naar het peuterspeelzaalwerk. Organiseer daarom een creatieve brainstorm met het personeel en laat ook jongeren meedenken. Maak een korte beschrijving van de klus met de randvoorwaarden. Zo komt de juiste leerlingen op de juiste klus. Denk hierbij aan: Welke leeftijd past het beste bij de klus? Is er behoefte aan Vmbo-leerlingen die vooral praktisch aan de slag kunnen of aan Havo- of Vwo-leerlingen? Welke competenties zijn nodig voor de klus? Aan welke samenstelling wordt gedacht? Is de klus geschikt voor één leerling of heeft een duo of een trio de voorkeur? Welke periode en welke dagen zijn beschikbaar? De school wil graag stages in december. Is er in deze feestmaand behoefte aan extra handen? Verzekering stagiairs De school is verantwoordelijk voor de leerling en dus ook voor de verzekering tijdens de maatschappelijke stage. Scholen hebben in de regel een verzekering voor de leerling zodat bij ongevallen of schade op school of op de stage een vergoeding uitgekeerd wordt. In het stagecontract, dat mede ondertekend dient te worden door school, kan de school verklaren, zorg te dragen voor een (aansprakelijkheids/ongevallen)verzekering tijdens de stage. Verklaring Omtrent Gedrag Peuterspeelzalen zijn verplicht aan medewerkers een VOG te vragen. Dat geldt ook voor maatschappelijke stagiairs. Deze eis kan in het stagecontract worden opgenomen. Evenals de afspraak dat de school de kosten hiervan voor haar rekening neemt. 6 7
De voorfase Een succesvolle maatschappelijke stage begint met een goede voorbereiding. Zorg voor één vast aanspreekpunt of vaste coördinator in de organisatie. Deze kan problemen oplossen, een vinger aan de pols houden en contacten onderhouden met alle betrokkenen. Leg procedures en afspraken vast in een (stage)beleids- en projectplan. De maatschappelijke stage kan als variant worden opgenomen in het stagebeleidsplan voor beroepsstages. Begin klein en doe stapsgewijs ervaring op, leer hiervan en stel plannen bij. Maar vooral: durf gewoon te beginnen! De leerlingen moeten op de hoogte zijn van het belang van peuterspeelzaalwerk. Dat werkt wervend en zorgt ervoor dat leerlingen bewust kiezen voor het werk. Een voorlichtingsfolder met informatie over de organisatie, het peuterspeelzaalwerk en de beschikbare klussen is handig. Ook gastlessen op school of presentaties op stagemarkten werken wervend. Het stageaanbod kan ook geplaatst worden op de websites van de stagemakelaar en/of van de school. Hou een intakegesprek met geïnteresseerde leerlingen. Dit voorkomt teleurstelling. Vertel over de aanpak en de spelregels en geef aan wat verwacht wordt. Leg uit wat het betekent om met peuters om te gaan. Vraag naar motivatie, verantwoordelijkheidsgevoel en betrouwbaarheid. Leg de afspraken vast in een stagecontract dat mede ondertekend wordt door de school. Voorbeelden van contracten zijn te vinden op www.maatschappelijkestage.nl. Scholen en stagemakelaars hanteren vaak een standaardcontract. In overleg kan dit worden aangepast. De uitvoering Na de voorbereiding komt het aan op een goede uitvoering. De maatschappelijke stage begint met een warm onthaal op de peuterspeelzaal, toegesneden op jongeren. Heet ze officieel welkom en geef een rondleiding en uitleg over het peuterspeelzaalwerk. Zorg voor frisdrank naast koffie of thee! Laat zien dat de organisatie de aanwezigheid van de jongeren waardeert en serieus neemt. Maar ook dat er iets verwacht wordt. Er is geen sprake van vrijblijvendheid en er zijn afspraken over aanwezigheid, omgang met de peuters en tijdige afmelding bij calamiteiten. Eerdere stagiaires kunnen nieuwe leerlingen welkom heten en vertellen over hun ervaringen. Dit verlaagt de drempel. Laat nieuwe stagiairs na het onthaal direct aan een concrete opdracht werken zodat ze het gevoel krijgen nuttig bezig te zijn. Tips informeer bij andere peuterspeelzalen hoe zij zaken aanpakken; betrek de maatschappelijke stage in de subsidieaanvraag aan de gemeente (begeleiding); ga, eventueel via de stagemakelaar, in gesprek met scholen over een financiële bijdrage; communiceer naar ouders dat er maatschappelijke stagiairs op de peuterspeelzaal aanwezig zijn; begin klein en neem de tijd voor het verkennen van mogelijkheden en afstemming; neem een onafhankelijke houding aan richting scholen om te voorkomen dat de organisatie in een keurslijf wordt geduwd, bijvoorbeeld met de perioden en tijdstippen. 8 9
Zorg voor een vaste begeleider die weet wat er verwacht wordt. Hij kan grenzen stellen, de relatie tot de peuters bewaren, bijsturen en zorgen dat de afspraken worden nagekomen. De begeleider moet ook durven loslaten. De leerlingen moeten binnen afgesproken kaders ruimte krijgen voor eigen creatieve inbreng en zelfstandig werken. Daarbij zal elke leerling een specifieke begeleidingsbehoefte hebben. De stage moet eindigen met een bevredigende afronding. Zowel voor het personeel als voor de leerlingen. Evalueer elke stage met alle betrokkenen. Kijk met leerlingen terug op hun verwachtingen en de praktijk. Laat ze tips geven voor de organisatie zoals nieuwe klussen en andere geïnteresseerde stagiairs. Koppel ervaringen terug naar school en/of stagemakelaar. Dit kan met evaluatie- en beoordelingsformulieren. Zet leerlingen in het zonnetje door ze een certificaat uit te reiken of een kleine attentie te geven. Enthousiaste stagiairs zijn de beste reclame voor de nieuwkomers. Meer informatie en praktische hulpmiddelen MOVISIE is door het ministerie van OCW gevraagd om stageaanbieders en -makelaars te ondersteunen bij de implementatie van maatschappelijke stages. www.maatschappelijkestage.nl voor uitgebreide informatie en praktische hulpmiddelen, zoals inspiratiefilmpjes, stappenplannen, model stageovereenkomsten en goede voorbeelden. Voor vragen aan de helpdesk maatschappelijke stage van MOVISIE kennislijn@movisie.nl of 030 789 21 12. Zie ook www.movisie.nl, maatschappelijke stages. Colofon Maatschappelijke stages bij peuterspeelzaalwerk voor iedereen beter Uitgave MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening Admiraal Helfrichlaan 1 (Per 14 december 2009: Newtonlaan 115) Postbus 3332 3502 GH Utrecht telefoon: 030-298 34 34 e-mail: info@mogroep.nl www.mogroep.nl Deze brochure is tot stand gekomen met subsidie van het ministerie van OCW. Tekst MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening Vormgeving Vormers, Utrecht Fotografie Wilbert van Woensel, Amsterdam De foto s in deze publicatie zijn bedoeld als illustratie. De afgebeelde personen hebben geen directe relatie met het onderwerp. Oplage 2000 Prijs gratis Bestelwijze Bij de MOgroep, per e-mail of via de website, met vermelding van titel en brochurenummer WMDB0032. ISBN 978 90 5568 252 2 NUR 752 Utrecht, november 2009 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande toestemming van de MOgroep. Bij overname is bronvermelding verplicht. 10
Admiraal Helfrichlaan 1, Postbus 3332, 3502 GH Utrecht Tel 030-298 34 34, Fax 030-298 34 37, www.mogroep.nl De Maatschappelijk Ondernemers Groep is de brancheorganisatie van Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening, Jeugdzorg en Kinderopvang.