Eindrapport COINS 2.0 Meervoudig gebruik van informatie voor gebiedscontracten Provincie Noord-Holland V2.1, Definitief (Vrijgave) Provincie Noord-Holland In samenwerking met: Building Bits BV, Gobar adviseurs BV, 24 maart 2017 1
Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Vraagstelling casus 5 2.1 Doel 5 2.2. Doelgroep 5 2.3. Onderzoeksvragen 5 3. Aanpak casus 6 4. Inhoud casus 9 4.1 Benodigde gegevens 9 4.2 Beschikbare gegevens 9 4.3. Uitgevoerde modelleertaken 10 4.4. Tooling 11 4.5. Resultaten 12 5. Onderzoeksvragen 15 6. Korte termijn perspectief 19 7. Lange termijn perspectief 22 2
1. Inleiding In het voorliggende eindrapport zijn de resultaten van de uitvoering van de COINS 2.0-casus vastgelegd. De casus wordt beschouwd als een testscenario om de mogelijkheden van het slim combineren van meervoudige datasets te onderzoeken. In het testscenario worden voor een gebiedscontract de vereiste kwaliteitsniveaus aan assets toegewezen. Vervolgens worden de inspectieresultaten van bepaalde assets aan de vereiste kwaliteitsniveaus en daarmee aan de contracteisen getoetst. Voor het testscenario is gebiedscontract Midden Noord-Holland als uitgangpunt genomen. Kenmerk van gebiedscontracten is dat de opdrachtnemer continu een minimum kwaliteitsniveau dient te handhaven. Door een automatische verificatie van inspectiegegevens aan eisen wordt het gemakkelijker om te toetsen of het areaal aan de eisen voldoet. Vanuit het oogpunt van de COINS-casus heeft de Provincie het primaire belang de mogelijkheden te onderzoeken waarop de raakvlakken in de informatieketen op uniforme wijze gestructureerd kunnen worden. Het gaat dan met name om de raakvlakken vanuit de Provincie naar de marktpartijen. De Provincie hecht er veel belang aan dat de informatie-uitwisseling gebeurd op basis van open BIM-standaarden. In de casus staat de open BIM-standaard COINS 2.0 centraal waarbij het mogelijk is om gegevens in meerdere files en formaten in samenhang in één container uit te wisselen. De genoemde ambitie past binnen het streven van de Provincie om haar regiefunctie te versterken. De Provincie verandert hierdoor steeds meer naar een data-gedreven organisatie. Vanuit dit perspectief wordt gezocht naar mogelijkheden voor geautomatiseerde validatie van data met een hoge betrouwbaarheidsfactor. Betrouwbare en nauwkeurige informatie wordt hierbij van toenemend belang. Daarnaast gaat het om een functionerende informatiekring gebaseerd op een werkende en software-neutrale informatie-uitwisseling op de raakvlakken met de ketenpartners. De Provincie Noord-Holland wil de verkregen inzichten uit de COINS-casus en de beschikbare middelen in overweging nemen voor toepassing in gebiedscontracten en om inzichten op te doen voor het inrichten van de informatiekringloop en bijbehorende interne informatievoorzieningen. Het testscenario sluit hiermee aan op de doelstelling van het interne programma Pro BIM en de behoeften gesteld vanuit Asset Management. Hierbij gaat het er uiteindelijk om tot een betere integratie van informatie te komen welke gedurende de gehele lifecycle van assets wordt verzameld, gebruikt en hergebruikt. Deze informatie wordt voor diverse doeleinden toegepast, zowel voor projecten als voor Asset Management. 3
Figuur 1: Lange termijn perspectief Informatie op orde 4
2. Vraagstelling casus 2.1 Doel Door automatische verificatie van inspectiegegevens is het gemakkelijker om te toetsen of het areaal aan de eisen voldoet. 2.2. Doelgroep De oplossing is bedoeld voor toetsers om te beoordelen of een opdrachtnemer het areaal op de juiste wijze onderhoudt. Dit doen ze door periodiek een inspectie van het areaal te laten uitvoeren. De dataset die opgeleverd wordt na inspectie moet ingeladen kunnen worden, zodat deze vergeleken kan worden met het areaal en de eisen die daar aan gesteld zijn. De eindgebruiker wil vervolgens een eindrapportage zien waarin vermeld staat welke objecten er wel en welke er niet aan de gestelde eisen voldoen. 2.3. Onderzoeksvragen De COINS-casus dient de Provincie Noord-Holland de volgende inzichten op te leveren: 1. Ervaringen opdoen ten aanzien van de uitwisselbaarheid van gegevens volgens de nieuwe COINS-versie 2.0, gebaseerd op praktijkrelevante proef-datasets conform COINS v2.0 voor de uitwisseling. 2. Inzicht in de wijze waarop kwaliteits- en prestatie-eisen uit gebiedscontracten in een OTL gespecificeerd kunnen worden en in een uitwisselstructuur op basis van COINS 2.0 geïnstantieerd en overgedragen kunnen worden. 3. Inzicht in de wijze waarop areaalgegevens (zowel geometrie als administratief) in een OTL gespecificeerd kunnen worden en in een uitwisselstructuur op basis van COINS 2.0 geïnstantieerd en overgedragen kunnen worden. 4. Onderzoeken of een referentie naar het GeoPackage formaat van OGC vanuit objecten mogelijk is, om de meerwaarde van dit GeoPackage formaat te ontdekken t.o.v. het gebruik van shapefiles. 5. Onderzoeken of vanuit de COINS-API (naast actueel Java en Dot.Net) ook Python als scripting tool kan worden gebruikt. 6. Demonstreerbaar maken van een zichtbare meerwaarde van het gebruik van BIM en Linked Data technologie, gericht op integraliteit van informatie door een combinatie van datasets. Door de toevoeging van meerdere datasets, bijvoorbeeld een dataset met prestatiegegevens (inspectieresultaten), kan via Linked data principes de instelling van queries de view van informatie ook vanuit een andere invalshoek worden belicht. Zo kan bijvoorbeeld het verschil worden gedemonstreerd dat het project vanuit een andere informatiebehoefte (oogpunt van contractbeheersing) via andere queries andere informatie uit het BIM haalt dan vanuit het oogpunt van de beheerder. De provincie wil de verkregen inzichten uit de COINS-casus ook gebruiken als input voor de ontwikkeling van een OTL waarbij de semantiek van informatie een belangrijke rol gaat spelen. Hierbij wordt als ontwikkelperspectief een aansluiting vanuit hun te ontwikkelen OTL op het PCB (Provinciaal Contractenbuffet) CROW-ProContract beoogd. 5
3. Aanpak casus De casus is uitgevoerd volgens de onderstaande activiteiten, zoals in het plan van aanpak COINS-casus v2.0 d.d. 20 mei 2016 is opgenomen. Gezien het onderzoekend karakter van het testscenario zijn de activiteiten 4 t/m 6a parallel uitgevoerd: Datasets OTL Tooling Dat wil zeggen dat de omzetting van de datasets en de toolontwikkeling iteratief is opgepakt. Activiteit 1 Aanpak COINS-casus opstellen 2 Keuze definitieve aanpak en middelen Resultaat A) Plan van aanpak, eveneens bedoeld voor de subsidieaanvraag vanuit de COINS-beheerdersgroep. B) Door BIM-vertegenwoordiging provincie Noord-Holland en COINSbeheerdersgroep vastgesteld plan van aanpak voor uitvoering COINS-casus 3 Scope en use-case selecteren C) Vaststelling omvang, inhoud en samenstelling van drie te leveren proefdatasets: a) AS-IS (vanuit OG naar ON) b) Eisenpakket (prestatie-eisen kwaliteit) c) AS-BUILT (vanuit ON naar OG) en inspectieresultaten / prestaties Waarin is aangegeven wat de provincie wil kunnen zien t.b.v. de verschillenanalyse om prestatie- / kwaliteitstoetsen uit te kunnen voeren. Van belang is om de kwaliteitseisen SMART te maken en de toetsing vanuit gebruiksoogpunt gebruiksvriendelijk af te beelden. 4 Datasets specificeren en data verzamelen D) Specificatie van de proefdatasets afgeleid uit bestaande systemen als areaaldata en gebiedscontracten. Ook een voor de proef beperkte OTL specificeren c.q. uitwerken. 5 Datasets opstellen E) Samenstelling van de proefdatasets, alsmede een beperkte OTL, afgeleid uit bestaande systemen als areaaldata en gebiedscontracten. 6
6 Informatievoorziening optuigen en inrichten F) Triple-store inrichten waarin de verschillende datasets worden opgenomen. Koppeling leggen tussen een OTL en GIS-data. Inrichting van een user-interface voor visualisaties op de triple-store. Gebruik maken van GeoSparql voor het maken van queries. Onderzoeken of een koppeling tussen GeoSparql, COINS-geoinformatie en een eigen geoviewer van de provincie mogelijk is. Doel is om zowel een geometrische en semantische verschillenanalyse van datasets te kunnen maken. 6a Toetsing van AS-BUILT dataset (incl inspecties) aan eisen G) OWL Reasoning mogelijkheden gebruiken om af te leiden of de AS- BUILT dataset voldoet aan de gestelde eisen. 7 Documenteren van bevindingen COINS-Casus 8 Demo voorbereiden COINScasus voor kennisoverdracht aan gebruikerscommunity H) Documentatie aanpak en praktijkbevindingen COINS-casus I) Presentatiemateriaal en eventuele softwareinstallaties benodigd om de aanpak en praktijkbevindingen uit de COINS-casus op een gebruiksvriendelijke manier over te dragen. 7
Inhoudelijk is de aanpak van de try-out gebaseerd op de Product-Canvas in onderstaande figuur die door Niels Hoffmann vanuit het gebruikersoogpunt is opgesteld. Figuur 2: Product Canvas 8
4. Inhoud casus 4.1 Benodigde gegevens Voor het uitvoeren van het testscenario (de casus) zijn de volgende gegevens benodigd: Areaalgegevens (administratieve en geografische data) Eisen Inspecties Documenten (bijvoorbeeld inspectierapporten) Een OTL De gegevens hebben betrekking op het gebiedscontract Midden Noord-Holland. Figuur 3: Gebiedscontract Midden Noord-Holland De Provincie beschikt over een eerste aanzet van een OTL. Die bestaat alleen uit objecttypen. Voor de casus dienen voor een aantal benodigde objecten (de Objects of Interest (OOI)) nog de eigenschappen te worden toegevoegd. Daarnaast was het nodig om een geschikte naamconventie voor de objecttypen te kiezen, zodat de objecttypen uniek identificeerbaar zijn. Vervolgens diende een afweging te worden gemaakt om van NEN 2767-4 wel of niet een aparte ontologie te maken. Voor dat laatste principe is gekozen. Tenslotte moest omwille van de bruikbaarheid van de data voor het testscenario de OTL te worden geconverteerd naar COINS 2.0. 4.2 Beschikbare gegevens Het testscenario bestaat uit een dataset van geluidschermen van de regio middennoord. Van deze geluidsschermen is er een areaaldataset met liggings- en paspoortgegevens van de objecten beschikbaar. In de vraagspecificatie zijn er specifieke meetbare eisen gesteld aan de geluidsschermen: Bouwdeel (NEN 2764-4) Geluidswerende constructie dient minimaal te voldoen aan conditiescore 3. Er zijn ook inspectiegegevens beschikbaar van een inspectie uit 2015, die zowel objecten bevat die aan de gestelde norm voldoen als objecten die er met een lagere conditiescore niet aan voldoen. Deze datasets zijn beschikbaar in GIS en/of Excel-formaat en worden in het kader van de casus omgezet naar een RDF-formaat (semantic web) op basis van de COINS 2.0 ontologie en de OTL. 9
4.3. Uitgevoerde modelleertaken De volgende modelleertaken zijn uitgevoerd om de beschikbare datasets om te zetten naar data volgens de RDF-representatie. Deze omzetting is nodig om de verschillende datasets met elkaar te kunnen verbinden en te kunnen vergelijken: Objects of Interest (OOI) zijn uitgezocht en beschreven. Eisen zijn als volgt omgezet: o o Eisen krijgen een omschrijving (tekst) en een functie toegewezen; Eisen worden gekoppeld aan objecten (de uitgezochte OOI s). Een objectdecompositie is opgezet (gerangschikt volgens de NEN 2767- view). Figuur 4 toont de wijze waarop de NEN 2747-4 is geconfigureerd volgens COINS 2.0. Conditiescores (inspectieresultaten) zijn vastgelegd en gekoppeld aan objecten (OOI s). Figuur 5 toont de score ontology als resultaat van de laatst genoemde modeleerstap. Figuur 4: Opzet NEN 2767-4 voor COINS 2.0 10
Figuur 5: Score Ontology. Er is een generiek object ObjectMetScore gedefinieerd met minimaal 1 Heeft Score kenmerk. OTL Objecten die voorzien zijn van een score zijn gemodelleerd als subtypes van ObjectMetScore. 4.4. Tooling Voor de omzetting van de data voor het testscenario, het kunnen uitvoeren van verschillenanalyses, het rapporteren van de bevindingen en het grafisch kunnen tonen van de bevindingen in een GIS-viewer, moest tooling worden ontwikkeld. Hierbij is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van bestaande (open source) middelen. De volgende tooling is voor het testscenario gebruikt: Een triple-store: ofwel een RDF-store, is een database die benodigd is voor de opslag als zogenaamde triples en het oproepen van data via semantische zoekopdrachten via de open standaard Sparql. Aangezien informatiemodellen volgens de open BIM-standaard COINS 2.0 dienen te voldoen aan het RDFformaat, is voor het gebruik van COINS 2.0 een triple-store aan te raden. De triplestore in het testscenario omvat de volgende onderdelen: o Informatiestructuren volgens COINS 2.0; o De OTL van de Provincie plus de benodigde uitbreidingen; o De data benodigd voor het testscenario, omgezet naar triples. Views: bovenop de triple-store is een viewer toegevoegd, die informatie uit de triple-store kan tonen voor de eindgebruiker. De viewer omvat de volgende functies om bepaalde views op de data te kunnen tonen: o Een Sparql Query, inclusief een GeoSparql-variant. Dit betreft een zoekfunctie, om data via specifieke zoekopdrachten in een bepaalde combinatie uit de triple-store te kunnen genereren. Sparql is de taal om zoekopdrachten voor toepassing op RFD-stores te kunnen definiëren. GeoSparql is een uitbreiding van deze taal om specifiek zoekopdrachten voor geografische informatie te kunnen definiëren en uitvoeren. 11
o o o o Een geografische rapportagefunctie; om resultaten van zoekopdrachten (via (geo)sparql) te kunnen tonen in een kaart. Hiervoor zijn kleurcoderingen opgesteld en is een zoomfunctie geconfigureerd. Een Excel-rapportage functie; om resultaten van zoekopdrachten via Sparql te kunnen weergeven in een Excel-tabel. Een Tabel-view; om resultaten van zoekopdrachten in de vorm van een tabel weer te geven. Naast voor-gedefinieerde zoekopdrachten, de mogelijkheid om zelf views te kunnen maken. N.B. De queries (zoekopdrachten) zijn pas naderhand gedefinieerd. 4.5. Resultaten Het onderstaande plaatje (figuur 6) toont de user-interface welke voor het testscenario ontwikkeld is. Deze user-interface bestaat uit verschillende tabjes, waarmee de zoekopdrachten op de triple-store uitgevoerd worden. De objecten inclusief decompositie informatie wordt in het linkerscherm als boom getoond en in het rechter deel in een 2D GIS viewer weergegeven. De tool heeft de volgende rapportagemogelijkheden: As-Is informatie (tab 1): toont (een selectie) van de voorhanden objecten van het areaal (de OOI s). Eisen (tab 2): toont de eisen (minimaal vereiste kwaliteitsscores). Scores (tab 3): toont de scores afkomstig uit de inspecties (de inspectieresultaten). Eisen en scores (tab 4): toont de eisen met de daarbij behorende scores. Integratie (tab 5): toont de selectie van areaalgegevens (objecten), met de eisen die op de objecten van toepassing zijn, inclusief de scores. Via het gebruik van kleuren, kan met deze rapportagefunctie in één oogopslag in de kaart zichtbaar worden gemaakt welke objecten in het gebied een bepaalde score hebben. Figuur 6: User-interface van het testscenario, met de mogelijkheid van een automatische verificatie van inspectiegegevens. De volgende plaatjes (figuren 7 en 8) tonen de mogelijkheid om uitgaande van een geselecteerd object de bijbehorende NEN 2767-4 decompositie via de tool te 12
kunnen weergeven: beheerobject element bouwdeel. In dit voorbeeld een specifiek geluidsscherm. Door een object in zijn decompositiestructuur te tonen, zijn bijvoorbeeld meteen de bijbehorende onderdelen te vinden waaruit het object bestaat. In het voorbeeld wordt duidelijk dat het geselecteerde geluidsscherm bestaat uit meerdere geluidswerende constructies. Een geluidswerende constructie bestaat o.a. uit een hoofddraagconstructie, beschermlaag en een paneel. Figuur 7: een specifiek geluidscherm (geselecteerd) met een weergave van de bijbehorende NEN 2767-4 decompositie. Beheerobject Element Bouwdeel Figuur 8: een specifiek geluidscherm (geselecteerd) met een weergave van de bijbehorende NEN 2767-4 decompositie. Een ander plaatje (figuur 9) toont de eis en score behorende bij een geselecteerd object in een lijst en de locatie van het object op de kaart. Op deze manier is van ieder object in één oogopslag zichtbaar of de vereiste kwaliteitsscore wel of niet is behaald. 13
Figuur 9: Eisen en scores in een lijst en op een kaart De plaatjes tonen aan dat de aan het testscenario gestelde eisen en wensen is voldaan. De ontwikkelde configuratie maakt het mogelijk om verschillende datasets te kunnen importeren, te kunnen vergelijken en via specifieke zoekopdrachten resultaten van gecombineerde data te kunnen rapporteren. Rapportages zijn mogelijk in de vorm van lijsten, tabellen en ook via een grafische weergave. Het testscenario is toegepast op de casus van een specifiek gebiedscontract en met geluidsschermen als voorbeeld. 14
5. Onderzoeksvragen De aanpak en inhoud van het testscenario zijn in respectievelijk de hoofdstukken 4 en 5 beschreven. Aan de hand van de bevindingen van het testscenario kunnen de onderzoeksvragen (hoofdstuk 2) en daarmee de vraagstelling van het onderzoek worden beantwoord. De bevindingen van het testscenario en de antwoorden op de onderzoeksvragen vormen de basis om de vervolgstappen voor de Provincie vanuit een korte en een lange termijnperspectief te kunnen schetsen. Hier volgend de antwoorden op de onderzoeksvragen: 1. Ervaringen opdoen ten aanzien van de uitwisselbaarheid van gegevens volgens de nieuwe COINS-versie 2.0, gebaseerd op praktijkrelevante proef-datasets conform COINS v2.0 voor de uitwisseling. Antwoord: het uitgevoerde testscenario geeft een goed inzicht van de manier waarop verschillende datasets in een COINS 2.0 structuur samengebracht kunnen worden en met behulp van een OTL getypeerd kunnen worden, zodanig dat de datasets een semantische betekenis krijgen. De structuur waarin de gegevens worden samengevoegd is afgesproken als uitwisselformaat volgens de Nederlandse open BIM-standaard COINS 2.0. Door als Provincie aan te sluiten op dit uitwisselformaat, is de uitwisselbaarheid van gegevens gegarandeerd met die partijen die zich aan de COINS 2.0-standaard conformeren. Uitgaande van het testscenario is upscaling naar een praktijktoepassing mogelijk door COINS 2.0 in contracten met ketenpartners voor te schrijven, de informatieleveringseisen in een ILS (specificatie) op te nemen als onderdeel van de contracten en de inhoudelijke scope van de toepassing op te schalen naar een projectscope. Uitwisseling van objectgerelateerde gegevens in projecten kan voor alle relevante raakvlakken in de bouwketen worden afgesproken, gebaseerd op de COINSstandaard. Hiermee kunnen stappen worden gezet om tot uniforme uitwisselingsafspraken voor de hele bouwketen te komen, met dezelfde afspraken voor de informatieoverdracht uit alle projecten. Op basis van deze ketenafspraken kan de Provincie haar eigen informatiekring van en naar de markt gaan inrichten, alsmede ook hun informatievoorziening aan de informatieafspraken ondersteunend te gaan maken. 2. Inzicht in de wijze waarop kwaliteits- en prestatie-eisen uit gebiedscontracten in een OTL gespecificeerd kunnen worden en in een uitwisselstructuur op basis van COINS 2.0 geïnstantieerd en overgedragen kunnen worden. Antwoord: specifiek meetbare eisen uit de vraagspecificatie (minimale conditiescores) zijn omgezet naar eisen en vervolgens gekoppeld aan objecten. De objecten zijn bovendien geclassificeerd volgens de NEN 2767 (opgenomen in de OTL). De eisen krijgen een omschrijving en een functie toegewezen in het structuur van het informatiemodel volgens COINS 2.0. 15
Alle eisen uit projecten kunnen op deze manier in een informatiemodel volgens de COINS-structuur worden opgenomen en uitgewisseld met derden. Door de koppeling van eisen met objecten en relaties met de OTL, wordt informatie intelligent verbonden en zijn vergelijkingen en rapportages mogelijk zoals in het testscenario is gedemonstreerd. 3. Inzicht in de wijze waarop areaalgegevens (zowel geometrie als administratief) in een OTL gespecificeerd kunnen worden en in een uitwisselstructuur op basis van COINS 2.0 geïnstantieerd en overgedragen kunnen worden. Antwoord: Areaalgegevens kunnen in de vorm van objecten met de daarbij behorende waarden, gerelateerd aan eigenschappen in het informatiemodel volgens een decompositiestructuur worden vastgelegd. Daarnaast kunnen areaalgegevens in de OTL worden als objecttypen worden getypeerd met een bijbehorende definitie om de betekenis mee vast te leggen. De eigenschappen behorende bij een objecttype worden eveneens in de OTL gespecificeerd. Een voorbeeld. Een geluidsscherm bij hectometerpaaltje 34.3 langs de N201 in de rijrichting Haarlem-Leiden en met identificatienummer 19B1053 is specifiek en uniek identificeerbaar. Dit geluidscherm hoort tot de familie geluidwerende constructie die in de OTL is gespecificeerd, net als alle overige geluidsschermen langs de N201 of langs andere provinciale wegen. Door elk specifiek geluidscherm met het passende objecttype in de OTL te verbinden, krijgt dat geluidscherm vanuit de OTL een beschrijving mee en ook de eigenschappen die voor ieder specifiek geluidsscherm ingevuld dienen te worden. Areaalgegevens worden volgens COINS dus als objectinstanties (de specifieke geluidsschermen als voorbeeld) in de dataset en als objecttypen (een geluidswerende constructie als voorbeeld) in de OTL vastgelegd. Areaalgegevens kunnen op diverse manieren bekeken worden: als tekst, als foto, als document, op een tekening, als Shapefile (GIS), in 3D etc. Deze en ook andere voorbeelden kunnen als representaties van een object in een informatiemodel volgens COINS worden vastgelegd. De representatie-eis van een bepaald soort object kan in de OTL worden gespecificeerd. Indien de Provincie Noord-Holland (en eventueel haar ketenpartners) voor al haar toekomstige projecten modelleerrichtlijnen hanteert, kunnen alle areaalgegevens altijd volgens een zelfde structuur volgens de modelleerrichtlijnen en COINSspelregels worden vastgelegd. Dit heeft als voordeel dat iedere ketenpartner van de Provincie die volgens de modelleerrichtlijnen en COINS-spelregels werkt de informatie volgens een bekende structuur kan terugvinden en begrijpen. Vanwege deze gestructureerde opslag van gegevens en de bijbehorende semantische relaties volgens het model, zijn de informatiemodellen volgens COINS betekenisvol uitwisselbaar. 4. Onderzoeken of een referentie naar het GeoPackage formaat van OGC vanuit objecten mogelijk is, om de meerwaarde van dit GeoPackage formaat te ontdekken t.o.v. het gebruik van shapefiles. 16
Antwoord: De onderzoeksvraag komt voort uit de behoefte of er manier is om voor de representatie van geodata naar een expliciete beschrijving volgens een open standaard te verwijzen, in plaats van gebruik te maken van (gesloten) file packages (zoals bijvoorbeeld Esri). Deze vraag is voorgelegd aan Geonovum, de Nederlandse beheerorganisatie van standaarden over geo-informatie. In het testscenario is voor de geo-representatie nog gebruikt gemaakt van Shapefiles die omgezet zijn naar triples. 5. Onderzoeken of vanuit de COINS-API (naast actueel Java en Dot.Net) ook Python als scripting taal kan worden gebruikt. Antwoord: Provincie Noord-Holland gebruikt o.a. Python als scripting taal in combinatie met ArcGIS (ArcPy module). Het is mogelijk om vanuit de programmeer taal Python DotNet bibliotheken aan te roepen indien je gebruikt maakt van een Python interpreter die die mogelijkheden biedt. Deze zijn er zoals bijv IronPython (http://ironpython.net/). Hiermee is het mogelijk om de COINS 2.0 API aan te spreken. De combinatie van ArcPy met IronPython levert echter problemen op, waardoor dit nog geen sluitende oplossing biedt. Een geheel andere mogelijkheid is om de COINS 2.0 API over te slaan en Python te gebruiken om te communiceren met een TripleStore via bijvoorbeeld de Sparql query taal via een zogenaamde SparqlEndpoint (een rest interface van een TripleStore). Je mist dan wel COINS 2.0 specifieke zaken die de API wel aanbiedt. Deze oplossing lijkt op het moment echter meer mogelijkheden te bieden omdat er wel gebruik gemaakt kan worden van de ArcPy module. De rdflib module geeft ook erg veel mogelijkheden om met rdf/owl te werken. 6. Demonstreerbaar maken van een zichtbare meerwaarde van het gebruik van BIM, gericht op integraliteit van informatie door een combinatie van datasets. Door de toevoeging van meerdere datasets en de linkbaarheid ervan te demonsteren, bijvoorbeeld een dataset met prestatiegegevens (inspectieresultaten), kan via de instelling van queries de view van informatie ook vanuit een andere invalshoek worden belicht. Zo kan bijvoorbeeld het verschil worden gedemonstreerd dat het project vanuit een andere informatiebehoefte (oogpunt van contractbeheersing) via andere queries andere informatie uit het BIM haalt dan vanuit het oogpunt van de beheerder. Antwoord: Aan de hand van het testscenario zijn de in punt 6 beschreven functies met werkende tooling aangetoond. De gebruikte principes en tooling zijn zelfs een krachtig instrumentarium gebleken om combinaties van meervoudige datasets te kunnen ondersteunen en met view-, zoek- en rapportagefuncties voor een gebruiker inzichtelijk te maken. De inzet van informatiemodellen gebaseerd op de COINS-standaard, in combinatie met een OTL en hierop ingerichte tooling, is geschikt voor de ondersteuning van praktijksituaties. Opschaling vanuit het testscenario is zonder meer mogelijk. Dit vraagt wel om een opschaling van de benodigde hardware om grote hoeveelheden data op basis van de gedemonstreerde principes te kunnen verwerken. De inrichting van de OTL speelt hier een zeer belangrijke rol en wellicht moet de OTL gezien worden als een netwerk van ontologien die elk een doel heeft. 17
18
6. Korte termijn perspectief Uitgaande van de positieve bevindingen en de verkregen inzichten uit het testscenario, zijn de volgende conclusies voor het korte termijn perspectief ontleend uit het onderzoek. De Provincie Noord-Holland wil met het programma pro-bim stappen aan zetten om de ketensamenwerking en de daarbij behorende informatiestromen verder te verbeteren. De volgende stappen zijn om tot meer integraliteit van informatie en tot betere overdrachtsdossiers te komen. Het testscenario heeft methoden aangereikt om tot meer integraliteit van informatie te kunnen komen. Om tot betere overdrachtsdossiers te komen heeft de Provincie al verbetermaatregelen genomen. Volgens de huidige afspraken dient de opdrachtnemer ten behoeve van Asset Management de volgende informatie(soorten) als overdrachtsdossier op te leveren: De areaaldata in FileGeodatabase Formaat (Esri Fgdb), deze dataset bevat zowel BGT inhoud als aanvullende informatie ten behoeve van Assetmanagement. Excellijsten. Tekeningen Rapportages Conditiemetingen. De Provincie ziet mogelijkheden om uitgaande van de bestaande praktijk en de bevindingen van het testscenario op de korte termijn al slimmer om te kunnen gaan met de informatielevering rond het overdrachtsdossier. Dit betekent: Areaaldata (in Fgdb-formaat) uit een COINS-container halen en gaan verwerken volgens de huidige processen. En tevens een integratie-platform inrichten, op basis van een triple store, (geo)sparql voor het kunnen weergeven van de data via verschillende viewpoints en in tweede instantie de mogelijkheid om zoekopdrachten c.q. analyses op de data te kunnen uitvoeren. Voor de uitvoering van analyses wil men gebruik maken van de SE (Systems Engineering) structuur waarmee de Provincie nu al mee werkt. De hierboven beschreven gecombineerde aanpak van de huidige praktijk, met het inbrengen van de nieuw verworven inzichten uit het testscenario, biedt kansen om stapsgewijs intern zelf te experimenteren met nieuwe mogelijkheden die zich aandienen. Bijvoorbeeld ter verbetering van de integraliteit van de informatie. De verworven inzichten en beproefde resultaten kunnen vervolgens stapsgewijs worden omgezet naar verbeterstappen aan de voorkant; gericht op een verbeterde informatieoverdracht op de raakvlakken met de ketenpartners. De Provincie Noord-Holland wil vooralsnog vast blijven houden aan het filegeodatabase formaat om gebruik te kunnen blijven van het versioning mechanisme op de areaaldatabase. Zoals ook in figuur 10 te zien is zijn er 3 mutatiestromen die interacteren op de areaaldata database. Om conflicterende mutaties uit deze stromen te kunnen verwerken, wordt gebruik gemaakt van versioning. 19
Het volgende plaatje toont het hierboven geschetste principe. Wordt onderdeel van COINS container Figuur 10: Plaatje beoogde werking van het korte termijn perspectief De data die de ON (zie bovengenoemd als onderdelen van het overdrachtsdossier) aan de Provincie moet aanleveren wordt onderdeel van een COINS-container. De aangeleverde data wordt omgezet naar een triple-store-database Areaaldata, ingericht volgens de COINS-structuur met inpassing van de bestaande SE-structuur van de Provincie. Data worden in deze database getypeerd volgens de OTL van Provincie Noord Holland, die hiervoor nog bepaalde aanpassingen behoeft. Viewers en (geo)sparql gaan de functionaliteit bieden wat in het testscenario aan bod gekomen is. Een deel van de areaaldata (de geometrie in de vorm van Esri Fgdb) wordt uitgepakt en overdragen naar BGT om aan de wettelijke verplichting te kunnen voldoen.. Een ander deel van de areaaldata wordt overgedragen naar GISIB. Dit is een interne areaaldatabase die door de Provincie wordt gebruikt ten behoeve van Asset Management. Deze aanpassingen moeten het volgende opleveren: De Provincie blijft aan de wettelijke verplichting (BGT) voldoen; Het interne werkproces en de datakwaliteit kan worden verbeterd, door verbeterde combinatie-, zoek-, filter-, rapportage- en validatiemogelijkheden gebaseerd op een verbeterde structurering en integraliteit van de data. Aansluiting van de Provincie op de open BIM-standaarden. De Provincie ziet met deze aanpak vooral ook veel nieuwe technische mogelijkheden om de datakwaliteit (geautomatiseerd) te kunnen bewaken. De aan COINS onderliggende RDF/OWL-systematiek (semantic web) maakt dit mogelijk, met als randvoorwaarde dat de data goed gemodelleerd dient te worden. Zie figuur 11. 20
Figuur 11: Structuur aanbrengen aan data zorgt voor een betere datakwaliteit en betere validatiemogelijkheden 21
7. Lange termijn perspectief Uitgaande van de positieve bevindingen en de verkregen inzichten uit het testscenario, zijn de volgende conclusies voor het lange termijn perspectief ontleend uit het onderzoek. Het lange termijn perspectief bouwt voor op de benadering zoals deze is geschetst voor het korte termijn perspectief (hoofdstuk 6). Voor het lange termijn perspectief wil de Provincie nog meer stappen zetten ter verbetering van de integraliteit van de data. Hierbij wordt informatie vanuit BIM met informatie vanuit de SE-processen en de informatie en processen vanuit het Asset Management nog beter met elkaar verbonden, met het uiteindelijke doel om tot integrale leveringen te komen in de gehele informatiekringloop. Zie figuur 12. Figuur 12: Integrale leveringen in de gehele informatiekringloop In de toekomst wordt het mogelijk om vanuit de OTL verschillende views en analyses op deze informatiekringloop los te laten. Bijvoorbeeld: een SE-view (System Engineering), een CM-view (Contract Management) en een AM-view (Asset Management). Naderhand kan er ook behoefte ontstaan in de afstemming van de verschillende begrippenkaders met andere overheden, met aansluiting op CB-NL (nationale concepttypebibliotheek) en hierbij de mogelijkheden van LinkedData te gebruiken. Een voorbeeld is om aansluiting te gaan vinden op het Provinciale Contractenbuffet (PCB). De Provincie ziet Semantic Web met COINS 2.0 en CB-NL als goede hulpmiddelen om dergelijke stappen te kunnen gaan zetten. 22
De Provincie vindt het echter van belang om de bovengenoemde BIM-ontwikkelingen telkens in een breder perspectief te bekijken zoals BGT/IMGEO en de nieuwe Omgevingswet. Het is belangrijk om de afhankelijkheden van alle ontwikkelingen te kennen en de toevoegde waarde van bepaalde integratie- en verbeterstappen steeds goed af te wegen en te vergelijken met aanpalende ontwikkelingen. 23