PROCES TRANSITIEVISIE WARMTE TIEL; inhoud, planning en inzet Gericht aan: partijen van de Warmtetafel Tiel, te weten gemeente Tiel, woningcorporatie Kleurrijk Wonen, woningcorporatie SCW, netbeheerder Liander en energiecoöperatie Fruitstad Energie. Geagendeerd voor: 4 e Bestuurlijk Overleg Warmtetafel, maandag 8 oktober 2018 Beslispunten: aan de partijen wordt gevraagd in te stemmen met dit proces bestaande uit: de inhoud op hoofdlijnen van de transitievisie de planning voor het opstellen van de transitievisie de benodigde inzet in tijd en middelen Aanleiding voor opstellen van een transitievisie warmte Met het terugdraaien van de aardgaswinning en het aanstaande klimaat- en energieakkoord is de warmtetransitie in een stroomversnelling gekomen. In het Interbestuurlijk Programma gebaseerd op het Klimaatakkoord is afgesproken dat alle gemeenten in 2021 een planning hebben (een visie warmte) van de transitie naar aardgasvrij. Indien de gemeente in haar planning opneemt dat wijken voor 2030 van aardgas afgaan dient voor die wijken het alternatief in het warmteplan opgenomen te worden. Er zijn meerdere alternatieven voor aardgas. Elk alternatief brengt andere consequenties met zich mee. Consequenties voor de investeringen die de gebouweigenaar moet doen, voor de infrastructuur die nodig is en voor de energievraag. Het warmteplan gaat over deze keuzes, die relevant zijn voor meerdere partijen. Doel en looptijd van de transitievisie Het doel van de transitievisie is om op hoofdlijnen duidelijk te maken hoe we komen tot aardgasvrije woonwijken in de gemeente Tiel. Het bestaat uit de volgende 5 onderdelen: visie richting focus wijkaanpak uitvoeringsstrategie Het zal een plan zijn dat focus en richting geeft in de aanpak, maar waar ook om de vijf jaar op wordt voortgebouwd. Want enerzijds hebben partijen behoefte aan houvast, anderzijds is het wenselijk in te spelen op uitkomsten van onderzoek en op innovatie. Bovendien is de warmtetransitie zeer ingrijpend waardoor het noodzakelijk is particuliere woningbezitters en andere gebouweigenaren er goed bij te betrekken. Al doende leert men: daarom moeten we om de vijf jaar de kans pakken om de aanpak bij te stellen op grond van onze ervaringen. De transitievisie warmte is een plan op hoofdlijnen dat om de vijf jaar wordt geactualiseerd Visie achter de warmtetransitie De partijen aan de Warmtetafel in Tiel hebben al eerder vastgesteld welke uitgangspunten ze van belang vinden voor de warmtetransitie. Dat zal in de nota een plaats krijgen. Daarnaast hangt de warmtetransitie nauw samen met de energietransitie. De landelijke doelstelling is om te komen tot een energieneutrale gebouwde omgeving in 2050, terwijl de corporaties zich richten op een CO2-neutrale woningvoorraad.*. De manier waarop de warmtetransitie zijn beslag krijgt, is van invloed op de doelstelling voor energieneutraliteit. In de visie wordt de samenhang tussen deze doelstellingen beschreven. Een uitgewerkte visie komt te staan in het plan.
De transitievisie geeft richting Voor gebouweigenaren is het van belang om zo vroeg mogelijk te weten of in zijn wijk een collectieve dan wel individueel alternatief komt. Want als het individueel is, kan hij zijn eigen plan gaan trekken. Voor de corporaties als gebouweigenaar is het gewenst te weten waar welke warmtekeuze wordt gemaakt, omdat zij bij de aanleg van een warmtenet aanzienlijk minder hoeven te investeren dan wanneer de huizen all-electric moeten worden. Bij aansluiting op een HT-warmtenet volstaat een minder geisoleerde woning dan een all-electric woning. Maar ook voor gemeente en netbeheerder is het van belang om er hun stedelijke- of vervagingsplanning op af te stemmen. Er bestaat dus behoefte aan een warmteplan dat richting geeft: in welke wijken of gebieden is welke oplossing het meest logisch. In opdracht van de gemeente is door CE Delft een eerste verkenning uitgevoerd. Deze verkenning geeft een eerste idee waar in de gemeente Tiel de aanleg van een warmtenet haalbaar zou kunnen zijn. Deze verkenning is nog onvoldoende om een principe-besluit te nemen over welke wijken een collectieve oplossing krijgen. Want het is niet inzichtelijk of de collectieve oplossing een significant voordeel heeft ten opzichte van de individuele oplossing. En die onderbouwing is nodig als uitleg aan bewoners/gebouweigenaren. Verder is strikt naar CBS-buurten gekeken in plaats van naar geschikte clusters in elkaars nabijheid. Daar komt bij dat behalve de warmtevraag ook het warmte-aanbod relevant is. Er loopt nu een regionaal onderzoek naar de potentie van geothermie en biomassa. Die uitkomst moet worden meegenomen. Kortom, pas na een verdiepingsslag kan er meer richting worden bepaald. Het doel van de verdiepingsslag is een driedeling te kunnen opstellen: in welke gebieden ligt een collectieve oplossing voor de hand, in welke gebieden ligt een individuele oplossing voor de hand en voor welke gebieden is dat nu nog niet te zeggen. In de transitievisie warmte staat een richtinggevende indeling op basis van collectieve of individuele oplossingen De transitievisie warmte geeft focus Als deze driedeling is gemaakt, is er nog geen focus. Er is een keuze nodig in welke gebieden we daadwerkelijk aan de slag gaan om tot een wijkplan te komen. Gezien de complexiteit van de opgave en de ondersteuning die daarbij hoort, lijkt het verstandig met een 3-tal focuswijken te beginnen. De partijen van de Warmtetafel hebben veel gegevens in hun bezit die kan helpen bij het bepalen van deze focus. Want welke wijken hiervoor in aanmerking komen, kan afhangen van diverse factoren; Is er een actieve bewonersgroep die met het vraagstuk aan de slag wil? Gaat een woningcorporatie in een gebied een groot deel van de woningen verduurzamen? Is er een andere logische aanleiding om het gesprek over de warmtetransitie te starten? Dit zou bijvoorbeeld de benutting van restwarmte van de industrie in Tiel-West kunnen zijn, waar de gemeente Tiel een haalbaarheidsonderzoek voor heeft laten uitvoeren. Als er drie wijken zijn geselecteerd, worden deze aangemerkt als de eerste tranche. In deze wijken start nog voor 2022 het proces om tot een wijkplan te komen. Binnen 3 tot 5 jaar moet dat proces leiden tot een realistisch tijdpad voor het daadwerkelijk uitfaseren van aardgas in deze wijken. Er moet ook tijdig een 2 e en 3 e tranche worden opgestart. Maar het lijkt niet haalbaar om in de transitievisie warmte al een fasering op te nemen waarbij alle wijken al van een tijdpad zijn voorzien. Weliswaar beschikken alle partijen over veel gegevens. Zo weet Liander wanneer welk deel van het gasnet economisch zijn afgeschreven en waar grondroeringsgevoelige gasleidingen liggen. Dit is medebepalend bij de besluitvorming, maar niet leidend. De woningcorporaties zijn nog bezig om hun
lange termijn-strategie te bepalen. De gemeente beschikt op dit moment niet over doorslaggevende redenen om een bepaalde volgorde aan te geven. Als we desondanks in de transitievisie toch een strak tijdpad neerzetten, is het risico groot dat gebouweigenaren zich hierin niet herkennen. Juist omdat de transitievisie om de vijf jaar wordt herijkt, is het mogelijk er steeds een nieuwe tranche aan toe te voegen op basis van de planningen en inzichten die dan bekend zijn. Na de start van de focus wijken, wordt de planning opgezet voor de resterende wijken/buurten Om tot een focus te komen staat in de transitievisie in welke 3 wijken er voor 2022 gestart gaat worden met het opstellen van een wijkplan Van transitievisie naar wijkwarmteplannen De transitievisie warmte is dus bedoeld om focus en richting aan te brengen in de warmtetransitie. Dat is nog slechts het begin. Per wijk zal na samenspraak met gebouweigenaren uiteindelijk een gemeenteraadsbesluit over de precieze toekomstige energievoorziening worden genomen. In de transitievisie zal daarom ook op hoofdlijnen moeten komen te staan hoe wij deze samenspraak op wijkniveau gaan organiseren. Dat hoeft niet perse voor elke wijk hetzelfde te zijn. In een gebied met overwegend particulier bezit kan een ander proces op zijn plaats zijn dan in een gebied waar woningcorporaties verreweg de meeste woningen bezitten. Maar er zal in de transitievisie wel uiteengezet moeten worden hoe we hiertegen aan kijken en welke middelen we hiervoor beschikbaar hebben. In de transitievisie warmte komt te staan hoe de samenspraak op wijkniveau geregeld gaat worden en welke middelen daarvoor nodig zijn Consultatie van de concept-transitievisie bij inwoners Voordat de transitievisie warmte wordt vastgesteld wordt het ter consultatie voorgelegd aan de inwoners. In dit plan staan de uitgangspunten die we hanteren bij de warmtetransitie; de visie. Ook bevat het een indeling: in welke wijken is een collectieve dan wel individuele oplossing logisch en in welke wijken is dat nog nader te bepalen; de richting. En er staat in welke wijken in de eerste tranche vallen: dus in welke wijken voor 2022 een proces gestart wordt om tot een wijkplan te komen; de focus. Verder staat er in de transitievisie hoe we op hoofdlijnen aankijken tegen de opgave om wijkplannen in samenspraak met gebouweigenaren op te stellen; de wijkaanpak Over deze vier onderdelen willen we inwoners consulteren. Dat heeft meerdere redenen. Het is van belang expertise van inwoners te benutten. Maar het inbouwen van een consultatieronde en daarmee in elke wijk een gesprek voeren over warmtetransitie, helpt ook bij het krijgen van aandacht voor dit onderwerp. Hoe de consultatie per wijk wordt opgezet, wordt nog nader bepaald. Er wordt een consultatie-ronde opgezet over de concept-transitievisie warmte Wanneer kan de transitievisie warmte af zijn? In onderstaand schema is aangegeven welke stappen ondernomen moeten worden om tot een warmteplan te komen. Dit levert in het eerste kwartaal van 2020 een transitievisie warmte op. Dat is sneller dan wat aan gemeenten wordt gevraagd; namelijk een transitievisie warmte in 2021. Er zijn twee redenen om eerder te willen zijn. Op de eerste plaats omdat gebouweigenaren gebaat zijn bij duidelijkheid. Daarnaast wordt op deze manier voorkomen dat de warmtetransitie vooruit wordt geschoven, terwijl het een enorme opgave is waarvoor nog veel moet gebeuren. Het risico bestaat dat gaandeweg het traject pas duidelijk wordt welke eisen aan een gemeentelijk warmteplan worden gesteld en dat hier tussentijds het traject op moet worden aangepast.
Om onderstaande planning te realiseren is de inzet van alle partijen van de warmtetafel nodig. Stappen Gereed Visie en context beschrijven Q1 2019 Verdiepingsslag uitvoeren Q1 2019 Focus en richting bepalen Q2 2019 Wijkaanpak uitwerken Q2 2019 Consultatie Q3/4 2019 Besluitvorming Q1 2020 Volgens deze planning kan er begin 2020 een warmteplan liggen. Uitvoeringsagenda bij de transitievisie warmte In het kader van de warmtetransitie zijn er al de nodige stappen gezet. Zo zijn de belangrijkste stakeholders zijn als deelnemers aan de Warmtetafel al langer in gesprek met elkaar over deze majeure gezamenlijke opgave. Daarnaast zijn er diverse onderzoeken uitgevoerd of worden deze uitgevoerd (CE Delft, restwarmte Tiel-West en regionale warmtekaart). De gemeente heeft sinds 2016 een duurzaamheidslening om particuliere woningeigenaren te stimuleren om energiebesparende maatregelen te nemen. De woningcorporaties Kleurrijk Wonen en SCW hebben in de afgelopen jaren al veel geïnvesteerd in het verduurzamen van hun woningvoorraad in het kader van de landelijke afspraak om tot een gemiddeld Label B te komen in 2021. Inmiddels zijn de woningcorporaties bezig met het opstellen van routekaarten CO 2-neutraal in 2050. Parallel daaraan is er het spoor van communicatie. Sinds enkele jaren subsidieert de gemeente het energieloket Het Nieuwe Wonen Rivierenland voor advies en voorlichting aan particuliere woningeigenaren Rivierenland. Advies op maat wordt geleverd door Energiecoaches vanuit Fruitstad Energie. Recent heeft de gemeente met co-financiering van de provincie het project Energie op Orde opgezet, dat zich richt op inwoners met een laag inkomen en een eigen woning. De gemeente heeft een budget van 20.000 gereserveerd voor het opstarten van 2 wijkprocessen. Hiervoor kan tot maart 2019 ook co-financiering aangevraagd worden bij de provincie. In onderstaand overzicht is op een rij gezet welke acties er zijn uitgevoerd, momenteel lopen of in het kader van de warmtetransitie nodig zijn. Dit vormt de basis voor de dynamische uitvoeringsagenda, die als bijlage bij de transitievisie warmte hoort.
Aard actie Omschrijving actie Status Gemeente Anderen Voorlichting Energieloket Lopend 23.000 10.000 Voorlichting Energiecoaches Lopend n.v.t. n.v.t. Voorlichting Energie op Orde Startfase 25.000 25.000 Stimulans Duurzaamheidslening Lopend Revolverend fonds n.v.t. Onderzoek CE Delft warmtekaart Onderzoek Haalbaarheid restwarmte Onderzoek Regionale warmtekaart Onderzoek Verdiepingsslag potentiegebieden collectieve oplossing Onderzoek PvE en businesscase warmtenet obv restwarmte Ondersteuning Opstarten proces in 2 wijken afgerond 9.000 7.500 Bijna afgerond 5.850 13.650 Eurregio Lopend n.v.t. n.v.t. Op te starten Te bepalen Te bepalen Op te starten Te bepalen Te bepalen Op te starten 20.000 20.000 Als bijlage bij de transitievisie warmte komt er een dynamische uitvoeringsagenda * Definities: Klimaatneutraal: Dat er geen gassen worden uitgestoten die bijdragen aan klimaatverandering Energieneutraal: Een energieneutrale woning is een huis dat met een normaal leefpatroon en normaal comfort over een heel jaar gezien evenveel energie gebruikt als dat het zelf opwekt. (externe compensatie niet mogelijk) C02 emissievrij: Een woning dat nul (geen) CO2 uitstoot CO2 neutraal: Als een woning 100% duurzame energie gebruikt is CO2-neutraliteit bereikt