Van: H. de Gooijer (Ecofys), J. Verschelling (Ecofys), M. Scholtens (K+V) Voor: Gemeente Reimerswaal Onlangs onderzochten Ecofys en K+V de mogelijkheden van duurzame energie in Zeeuwse gemeenten. Per gemeente werden de mogelijkheden geïnventariseerd. Deze inventarisatie bestond uit twee delen: 1. Inventarisatie van het potentieel van duurzame energie binnen de gemeentegrenzen. 2. Inventarisatie van een aantal interessante projectmogelijkheden voor het vervolgtraject. Het eerste deel heeft tot op heden een potentieel met onderverdeling over sectoren en technieken opgeleverd (zie 1), zowel voor Reimerswaal als omliggende gemeenten. Daarnaast heeft een brainstorm een lijst van mogelijke projecten opgeleverd (zie 2). Tijdens een werkbijeenkomst zijn de meest kansrijke projecten geselecteerd (lokaal of regionaal), welke in deze eindrapportage zijn uitgewerkt tot een overzichtelijk projectsheet met aanbeveling over de te nemen stappen. 1 Potentieel van aanbod van duurzame energie 1.1 Reimerswaal Met behulp van de gestandaardiseerde DE-scan 1 is het potentieel aan duurzame energie (behalve windenergie) ingeschat. Uit deze scan is naar voren gekomen dat in Reimerswaal ca 250.000 Gigajoule 2 duurzame energie jaarlijks kan worden opgewekt. Hiermee kan het energiegebruik van bijna 2.800 huishoudens (35% van de 8.000 huishoudens in Reimerswaal) volledig duurzaam worden gecompenseerd. Het potentieel kan worden verdeeld in: 1. Duurzame energie dat in en op gebouwen (woningen, boerderijen, kantoorgebouwen, andere bedrijfsgebouwen) wordt opgewekt. Hierbij dient met name te worden gedacht aan toepassingen van zonne-energie en warmtepompen. Dit deel bedraagt in Reimerswaal 52%. 2. Duurzame energie dat uit biologische afvalproducten wordt opgewekt, met name uit organisch afbreekbare reststoffen, zoals mest, snoeihout en GFT-afval. Het potentieel van deze bioenergie bedraagt in Reimerswaal 48%. Exacte resultaten staan vermeld in bijlage 1. 1 Er is gebruik gemaakt van software van Novem, aangepast naar eigen inzichten van Ecofys. Deze software gaat uit van aannamen om het zogenaamde praktische potentieel van duurzame energie te bepalen. Hieronder wordt verstaan dat bewezen technologie wordt toegepast die (eventueel door subsidie) rendabel is of anderszins toegevoegde waarde voor de doelgroep biedt. Er wordt bijvoorbeeld aangenomen dat 50% van de bestaande woningen met een zonneboiler en vier zonnepanelen kunnen worden uitgerust, en evenzo 90% van de nieuw te bouwen woningen. 2 Een gigajoule (GJ) is 1 miljard Joule, dit is de eenheid van energie. Statistisch gebruikt een gemiddeld Nederlands huishouden op jaarbasis 89 GJ, verdeeld over elektriciteit, warmte en gas. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 1/17
De volgende figuur geeft een indruk van de gebouwgebonden opties, verdeeld over de sectoren. 34% 39% Volkshuisvesting Gemeente Vastgoed Sport & recreatie Onderwijs Infrastructuur Zorg Bedrijven Agrarisch 16% 1% 1% 3%1% 5% Figuur 1 Het potentieel van gebouwgebonden duurzame energie opties verdeeld over verschillende sectoren. De technieken die het mogelijk maken om het duurzame energie potentieel nuttig te gebruiken, worden toegelicht in bijlage 2. Een onderverdeling van het potentieel over deze technieken biedt de volgende figuur. Zonnepanelen 20% Zonnewarmte actief Zonnewarmte passief 48% 9% 2% 9% 11% 1% Omgevingswarmte Energie-opslag Vergisting natte biomassa Verbranding droge biomassa Figuur 2 Het potentieel van duurzame energie in de gemeente Reimerswaal over de verschillende technieken. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 2/17
Mede op basis van deze figuren trekken wij de volgende vier conclusies: 1. Met het praktische potentieel aan duurzame energie in Reimerswaal is het mogelijk om 35% van het huishoudelijke energiegebruik duurzaam te compenseren. 2. Het potentieel van bio-energie is relatief groot (57%). Hiervan wordt 15% ingevuld door natte biomassa stromen uit de agrarische sector (met name varkensmest) en gemeentelijk beheer (met name GFT-afval en bermgras). De overige 85% bestaat uit droge biomassa uit de agrarische sector (met name stapelbare mest uit de pluimveesector 3 ), snoeihout van plantsoenen, recreatiegebieden, bos e.d. 3. Met 23% van het totaal (incl. bio) biedt volkshuisvesting goede mogelijkheden om duurzame energie toe te passen. Denk hierbij vooral aan mogelijkheden van zonnepanelen en zonnewarmte in de bestaande bouw en nieuwbouw. 4. De agrarische sector en bedrijven leveren volgens de figuur tevens interessante mogelijkheden voor andere duurzame energie (niet bio-energie). Dit komt met name door de dakvlakken van boerderijen en bedrijfspanden die voor zonnepanelen kunnen worden benut. Het is echter de vraag of dit potentieel ook in de praktijk kan worden ingezet. Bovenstaande resultaten zijn gebaseerd op het praktisch potentieel van de gemeente. Hiermee wordt bedoeld het toepassen van bewezen technologie, dat (eventueel door subsidie) rendabel is of anderszins een toegevoegde waarde voor de doelgroep biedt. De volgende, voor Reimerswaal relevante, duurzame energiebronnen zijn buiten beschouwing gelaten: 1. Getijdenenergie: Het is technisch mogelijk om de stromingsenergie van de in- en uitgaande eb- en vloedstroom van de Oosterschelde te benutten. Onderzoek wees uit dat uit de Oosterschelde ca. 1,5 miljoen GJ duurzaam kan worden gewonnen, waarmee 17.000 huishoudens duurzaam gecompenseerd kunnen worden. In dat geval zou de stormvloedkering in de Oosterschelde volledig worden benut als energiecentrale. Omdat deze centrale een te hoge impact zou hebben op het getijdenverschil, is deze grootschalige benutting van stromingsenergie niet haalbaar. Kleinschalige projecten zouden evenwel nader onderzocht kunnen worden. Daarnaast is het natuurlijk ook mogelijk om de stromingsenerige van de in- en uitgaande eb- en vloedstroom van de Westerschelde te benutten. Deze optie wordt momenteel in opdracht van de provincie Zeeland onderzocht. 2. Energie uit osmose. Mogelijk dat in de toekomst (termijn ca. tien jaar) de potentiële energie uit het grensvlak tussen zoet en zout benut kan worden. Bij het spuien van overtollig polderwater in de Westerschelde kan deze energie worden gewonnen. De provincie Zeeland laat de mogelijkheden momenteel onderzoeken. 3. Bio-energie uit energieteelt: Vanwege het enorme areaal aan landbouwgrond in de gemeente biedt energieteelt in de toekomst wellicht goede mogelijkheden. Het areaal aan akkerbouwgrond bijvoorbeeld (ca 3.450 ha in gemeente Reimerswaal) biedt een potentieel van 500.000 GJ duurzame energie, waarmee een kleine 6.000 huishoudens duurzaam gecompenseerd kunnen worden. Energieteelt is echter economisch nog niet haalbaar, vanwege de vaak negatieve prijs van bijvoorbeeld snoeihout afval. De vraag naar brandstof voor bio-energiecentrales zou veel groter moeten zijn om energieteelt te overwegen. 3 Gedroogde kippenmest van de circa 250.000 leghennen kan worden verbrand of vergast. Er is slechts een klein aantal bedrijven hiermee actief. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 3/17
1.2 Reimerswaal en de regio Het onderzoek voor de gemeente Reimerswaal vond in dezelfde periode plaats als het onderzoek voor de overige Zeeuwse gemeenten. Onderstaande figuren geven de resultaten van Reimerswaal weer in vergelijking met deze gemeenten. DE-potentieel (GJ/jaar) 500,000 400,000 300,000 200,000 100,000 Bio: buitengebied Bio: gem. beheer Bio: agrarisch Agrarisch Bedrijven Zorg Infrastructuur Onderwijs Sport & recreatie Gemeente Vastgoed Volkshuisvesting 0 Vlissingen Middelburg Veere Schouwen-Duiveland Goes Reimerswaal Tholen Noord Beveland Kapelle Borsele Terneuzen Hulst Sluis Ter vergelijking: Een gemiddeld huishouden gebruikt 89 GJ Figuur 3 Reimerswaal in vergelijking met het potentieel van duurzame energie in Zeeuwse gemeenten 2 Projectmogelijkheden Reimerswaal Onderstaande tabel biedt een overzicht van projecten die tijdens de startbijeenkomst op 15 oktober 2003, alsmede tijdens interviews ter plaatse naar voren zijn gebracht. Vervolgens zijn enkele projecten geselecteerd tijdens de werkbijeenkomst om een plan van aanpak uit te werken in de vorm van een projectsheet. Dit plan van aanpak vindt u in de bijlage. Tabel 1 (zie volgende pagina) Projectmogelijkheden in de gemeente Reimerswaal. Het toepassen van duurzame energie gaat meestal gepaard met het maximaal benutten van energiebesparingsmogelijkheden, met name bij toepassingen in de gebouwde omgeving. Dit is aangegeven in de toelichting in de middelste kolom. In de laatste drie kolommen staat een indicatie van een drietal aspecten waarop deze projecten kunnen worden beoordeeld om een vervolgtraject in te zetten, waarvoor een plan van aanpak in de volgende fase wordt uitgewerkt. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 4/17
Nr. Titel Toelichting Realisme korte termijn Potentieel CO2 besparing Uitstraling 1 Gemeentehuis - wooncomplex Uitbreiding gemeentehuis, warmtekoude opslage gekoppeld aan wooncomplex 2 Biomassa Reststromen snoeihout en bermmaaisel en GFT 3 Steehof Woningbouw. Compact bouwen, zongericht. Omvang? 4 Bathpolder Grootschalige kassenbouw, mogelijkheden van aardwarmte 5 Krabbendijke Renovatie scholencomplex; Uitbreiding Calvijn Nationaal pakket duurzaam bouwen college 6 WZC Yerseke W Verpleeg en verzorgingshuis (18+35 plaatsen), architect bekend 7 Ecokit Gedragswijziging 1.000 pakketten reeds uitgedeeld bij sportvereniging 8 Bedrijventerrein 11Ha in Kruiningen bij station, met Nishoek 2 name agribusiness 9 Bedrijventerrein 3e fase, nog 4 Ha te verkopen in Olzende polder Yerseke, 4 e fase nog bouwrijp te maken (klaar in 2007) 10 Bedrijventerrein de In Rilland langs snelweg 5Ha poort 11 Glastuinbouw Agrocare gaat nieuwe kassen (Koppeling met 4?) bouwen (in totaal 100Ha glas, nu ca 60-70% klaar). 12 Zorgwoningen Waarde Ca 20 zorgwoningen te realiseren in waarde 13 WZC Hansweerd Nieuwbouw 19 ouderenwoningen en een supermarkt 14 WZC Kruinigen Schotwal, diverse woonvormen, 12 bedden en 44 woningen en 1 groepsruimte 15 Geluidsscherm Mogelijk plaatsen geluidsschermen langs de spoorlijn 16 Bredeschool Yerseke W Een nieuw gebouw voor 2 basis scholen 17 Renovatie en uitbreiding Veel oude schoolgebouwen moeten van diverse scholen worden opgeknapt. Verder uitbreiding van reformatorische scholen verwacht rond 2007-8 Nu/2004 +/- + Nog onzeker + - + + Ontwerpfase ++ - 2004 2004 + ++ 2008 +/- + loopt +/- + Eind 2005 +/- - bouwrijp 04-07 +/- - Nu bouwrijp +/- - gemaakt ++ - Onbekend +/- + onbekend +/- + onbekend +/- + Nog onzeker +/- + + + + + Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 5/17
3 Conclusies Als het volledige potentieel in Reimerswaal wordt benut dan wordt 35% van het energieverbruik van de huishoudens gedekt. Om verdergaande energie en CO 2 doelstellingen te kunnen halen (bijvoorbeeld 100% van het energieverbruik door huishoudens is afkomstig van uit duurzame energie) dienen ook andere mogelijkheden te worden benut om CO 2 uitstoot te vermijden. Daarnaast zijn er in de toekomst mogelijk kansen voor getijdenenergie, energieteelt en energie uit osmosecentrales. Indien volledig benut, zal het potentieel van deze bronnen een mogelijke veelvoud van het huidige praktische potentieel bieden. Praktische en economische bezwaren verhinderen op korte termijn het inzetten van een vervolgtraject. In vergelijking met de gemeenten in de regio biedt Reimerswaal een gemiddeld duurzame energie potentieel. Dit heeft te maken met het relatief kleine aantal huishoudens, relatief weinig veeteelt in het uitgestrekte buitengebied. Uitschieter is de benutting van biomassa uit snoeihout van de fruitteelt.. Een longlist met zeventien projecten is opgesteld. In lijn met de goede mogelijkheden in de gebouwde omgeving, zijn de meeste projecten hieraan gerelateerd. Tijdens de werkbijeenkomst zijn de meest kansrijke projecten geselecteerd. In de bijlage vindt u een uitwerking van deze projecten (inclusief regionale projecten) in de vorm van een overzichtelijke projectsheet met aanbevolen stappen. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 6/17
Bijlage 1 Overzicht praktisch potentieel Reimerswaal Zonnepanelen Zonnewarmte actief Zonnewarmte passief Omgevingswarmte Energie-opslag Vergisting natte biomassa Verbranding droge biomassa Totaal Volkshuisvesting 12.290 26.071 1.235 2.552 42.148 Gemeente Vastgoed 1.391 128 1.519 Sport & recreatie 808 637 27 1.471 Onderwijs 4.474 230 243 4.947 Infrastructuur 345 750 1.095 Zorg 442 1 1.365 600 560 2.967 Bedrijven 13.853 1.824 1.680 17.357 Agrarisch 16.571 470 17.594 1.460 36.095 Bio: agrarisch 7.881 83.875 91.757 Bio: gem. beheer 13.273 18.028 31.301 Bio: buitengebied 15.029 15.029 50.174 27.928 2.830 22.967 3.700 21.154 116.932 245.686 Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 7/17
Bijlage 2 Duurzame energie technieken Zonne-energie Zonnewarmte actief Zonnewarmte passief Zonnepanelen Omgevingswarmte (warmtepompen) Energie-opslag (aquifers) Bio-energie Vergisting van natte biomassa Verbranding van droge biomassa Zonlicht wordt met behulp van collectoren omgezet in warm water. De systemen worden meestal ingezet voor de warmwatervoorziening (zonneboilers), maar kunnen ook voor ruimteverwarmingsdoeleinden worden gebruikt. Zonne-energie zonder gebruik van apparaten. De warmtevraag bij ruimteverwarming en de elektriciteitsvraag voor verlichting (daglicht) wordt verlaagd door zonlichtinstraling. Maximale benutting van passieve zonnewarmte vraagt om een optimaal gebouwontwerp. Zonnepanelen zetten (zon)licht om in elektriciteit. De panelen zijn gekoppeld aan het elektriciteitsnet, zodat elektriciteit die niet wordt verbruikt teruggeleverd kan worden aan het net. Warmtepompen brengen met behulp van mechanische energie de gratis warmte/energie die in de omgeving aanwezig is in grond- of oppervlaktewater of de buitenlucht (relatief lage temperatuur) op een hoger en bruikbaar temperatuurniveau. Deze techniek is te vergelijken met een omgekeerde koelkast. In de zomer wordt overtollige warmte opgeslagen in ondergrondse watervoerende lagen (zogenaamde aquifers ). Diezelfde warmte wordt er in de winter uitgehaald en gebruikt voor verwarming. Omgekeerd kan in de winter koude worden opgeslagen die in de zomer voor koelingsdoeleinden kan worden gebruikt. Alleen toepassingen van seizoensopslag van warmte, die met niet-fossiele energiedragers (zoals zonne-energie en warmtepompen) is opgewekt, worden meegeteld. Door biologische afbraak van natte biomassastromen (varkensmest, GFT, berm- en slootmaaisel) door bacteriën onder uitsluiting van lucht ontstaat biogas dat direct kan worden omgezet in elektriciteit en warmte. Minimaal 2.500 ton per jaar nodig voor een unit. Snoei- en dunningshout, gedroogde kippenmest en ander droog bio-afval wordt verbrand of vergast. Hiermee wordt warmte en/of elektriciteit opgewekt. Meestal wordt voor de energie-omzetting gebruik gemaakt van een warmte/kracht-installatie (minimaal 10.000 ton per jaar nodig), maar ook alleen warmte opwekken is mogelijk (minimaal 1.000 ton per jaar nodig). Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 8/17
Bijlage 3 project sheets Ontwikkelen van standaard oplossingen voor kleinere nieuwbouwprojecten in Zeeland Achtergrond: In Zeeland zullen de komende jaren tientallen (brede) scholen, woonzorgcombinaties en kleinere woningbouwprojecten (maximaal 5-50 woningen) worden gebouwd. Dergelijke projecten spelen in alle 13 Zeeuwse gemeentes. Deze projecten op zich zelf zijn meestal te klein voor het inzetten van warmtepompen in combinatie met een collectief warmtenet. Afhankelijk van het draagvlak bij de gemeente en betrokken partijen zijn nog wel andere opties mogelijk. Het aanreiken van standaardoplossingen aan de gemeentes zou kunnen helpen om deze bouwprojecten met een lage CO2 uitstoot te realiseren. Betrokken partijen: Gemeentes, provincie, schoolbesturen, zorgverlenende instanties, woningbouw corporaties, projectontwikkelaars, (toekomstige) bewoners, energiebedrijven. Financiering: Projectontwikkelaars, schoolbesturen, gemeente, woningcorporatie, zorgverleners, bewoners, gemeente, energiebedrijf. Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): Met name de kleinere gemeentes hebben weinig kennis en capaciteit in huis om vast te stellen welke opties mogelijk zijn, waardoor meestal voor conventionele oplossingen wordt gekozen (bijv. een gasgestookte ketel). Om deze gang van zaken te doorbreken zou een cluster van gemeentes of de provincie de volgende stappen kunnen nemen: Opdelen van de diverse kleinschalige bouwprojecten in verschillende categorieën met dezelfde karakteristieken (energievraag, gebruikspatroon, wel/geen gronduitgifte door de gemeente, etc). Per categorie vaststellen wat de opties en de bijbehorende stappen zijn (bijvoorbeeld het toepassen van een mini WKK installatie, statiegeldregeling, toepassen individuele warmtepompen, etc). Opstellen van een overzichtelijk schema met de mogelijkheden, factoren, kosten, en de te nemen stappen en de nieuwe aanpak communiceren met de betrokken partijen. Resultaat: Realisatie van kleine nieuwbouw locaties met lagere CO2 uitstoot. Opbouw van kennis en ervaring bij Zeeuwse (bouw)partijen. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 9/17
PV geluidschermen langs de spoorlijn door Zuid Beveland Achtergrond: Aanleg van geluidschermen noodzakelijk vanwege het toegenomen goederenverkeer over de spoorlijn door Zuid Beveland Het is nog niet besloten waar de aansluiting van de goederenlijn vanuit de Sloehaven op de bestaande spoorlijn komt. Afhankelijk daarvan speelt dit in de gemeentes Borsele, Goes, Kapelle en Reimerswaal. De bestaande spoorlijn door Zuid Beveland ligt vrijwel Oost-West, gunstig voor het toepassen van PV. PV geluidschermen zijn duurder om te bouwen en vergen soms enig onderhoud, maar leveren groene stroom (ca. 70-90 kwh/m2 per jaar bij optimale oriëntatie en hellingshoek). Tevens wordt materiaal uitgespaard. Betrokken partijen: Gemeentes (mogelijk ook Bergen op Zoom), Prorail, provincie en rijk, omwonenden, bedrijven in de Sloehaven (bijv. Cobelfret), leveranciers, bouwpartijen, projectontwikkelaars en energiebedrijven. Omvang van het project: Afhankelijk van het tracé kan het om vele kilometers geluidscherm gaan. Alleen in de gemeente Goes is al sprake van 6 km 4. De spoorlijn voert verder nog door de kernen van Kapelle en Krabbendijke en langs diverse woongebieden. Combinatie met andere projecten mogelijk? Eventueel zou een combinatie met geluidswalwoningen mogelijk zijn. Financiering (gemeente, bedrijven, provincie) In het kader van de aanleg van de WCT is in 2002 door het ministerie van verkeer en waterstaat 5,5 miljoen Euro uitgetrokken voor geluidswerende maatregelen. Daarnaast is door de provincie en door Zeeland Seaports ieder nog 1 miljoen euro toegezegd. 4 Prijsindicatie: In 2000 kostte een geluidscherm van 2m hoog en 1 km lengte tussen de 0,9 en 1,3 MEuro (ECN rapport 00-118). Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 10/17
Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): Vaststellen van het tracé. Bepalen van de ontwerpeisen (en -ruimte) van het geluidscherm (hoogte, lengte, veiligheidseisen, etc). Vaststellen van mogelijkheden en draagvlak voor het toepassen van PV in het geluidscherm (gesprekken met leveranciers, Prorail, mogelijke investeerders of projectontwikkelaars, gemeentes). 5 Onderhandelingen met betrokken partijen Realisatie van het geluidscherm (met of zonder PV) Resultaat: Optimaal gebruik van het geluidscherm voor het opwekken van duurzame energie. Moderne en duurzame uitstraling. Optimaal ruimte gebruik. 5 De kosten voor het vaststellen van de technische en economische haalbaarheid worden geschat op ca 12-20,000 Euro. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 11/17
Wat kunnen de Zeeuwse gemeentes met biomassa? Achtergrond: Biomassa in Zeeland 6 : 20.000 ton bermgras 45.000 ton GFT-afval 12.000 ton houtafval (waaronder ook geverfd en geïmpregneerd hout dat een speciale verwerking vergt) ton snoeihout uit de openbare ruimte 13.000 ton grof tuinafval Rooi- en snoeihout uit de fruitsector (7.5 ton/ha/jr) Mest Sommige van deze stromen kunnen gemeenten alleen tegen betaling kwijt (zoals GFT, bermgras, verontreinigd hout). De meeste gemeenten hebben meerjarige contracten afgesloten voor de afvoer van GFT. Niet alle bovenstaande gemeentelijke biomassa is beschikbaar. GFT wordt bijvoorbeeld middels compostering verwerkt tot compost en hiervoor hebben de gemeenten langlopende contracten afgesloten. Soms wordt het gemeentelijke snoeihout gebruikt voor voetpaden in de vorm van houtsnippers of wordt via een gedoogbeleid verbrand in de openlucht. Daarnaast is een bepaalde hoeveelheid snoeihout ook noodzakelijk als structuurmateriaal bij groencompostering. Iepenhoutafval wordt bijvoorbeeld verwerkt in de spaanplaatindustrie. Afhankelijk van het soort biomassa, de marktwaarde, de hoeveelheid en de lokale kansen en regionale verwerkende instanties zijn verschillende Duurzame Energie-trajecten mogelijk. Enkele voorbeelden: vergisten van GFT-afval met opwekking van elektriciteit en warmte grootschalig thermische verwerking van houtachtige biomassa met de opwekking van elektriciteit en/of warmte (b.v. bij industriele partijen) kleinschalig thermische verwerking van houtachtige biomassa met de opwekking van warmte (b.v. bij kassen, woonblokken, zwembaden) mestvergisting met eventuele toevoegingen van bijvoorbeeld bermgras of vetten (er loopt op dit moment een initiatief voor mestvergisting in de gemeente Sluis en in de gemeente Hulst) co-vergisting van bijvoorbeeld bermgras of vetten bij RWZI s (bij het waterschap de Zeeuwse Eilanden is ruimte voor vergisting van extra biomassa i.v.m. een verbeterd procédé van rioolslibvergisting). productie van koolzaad/suikerbieten/graan voor de productie van biobrandstoffen. 6 Op basis van (bewerkte) CBS gegevens en opgaves van gemeenten. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 12/17
Betrokken partijen: Gemeente, ondernemers, energiebedrijf, afvalverwerkende partijen (Olaz/Delta milieu), agrariërs, waterschappen, projectontwikkelaars, staatsbosbeheer, Zeeuws landschap. Omvang van het project: Aangenomen dat het afvoeren van bermgras en GFT 35 euro per ton kost zijn de kosten voor de gezamenlijke Zeeuwse gemeenten: 2,275,000 Euro. Dit zijn de huidige verwerkingskosten. Voor een DE optie zal meer moeten worden betaald, maar daar staan mogelijk ook weer opbrengsten tegenover. Aangenomen dat snoeihout en 25% van het houtafval kan worden verkocht voor een prijs van Euro 25 per ton t.b.v. het opwekken van schone biomassa, dan zijn de opbrengsten voor de Zeeuwse gemeenten: 200,000 Euro. Echter, de biomassa moet dan wel op specificatie worden aangeleverd. Met het op specificatie maken is al snel een zelfde bedrag (25 Euro/ton) gemoeid. De gemeente verdient er dus niet aan. Combinatie met andere projecten mogelijk? Bouwprojecten waar constante warmtevraag is (nieuwbouwwoningen met hoge warmtevraag per ha, zwembaden, verzorgingstehuizen, glastuinbouw). Bedrijvigheid in de gemeente. Financiering: gemeente, bedrijven, provincie Kansenstudie biomassa voor een gemeente kost 10.000-15.000 Euro. Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): Vaststellen van biomassa stromen: hoeveelheden, wat gebeurt er nu mee, contractduur, wat zijn de kosten en wat zijn de baten? Bepalen van mogelijke bestemmingen: Aanwezigheid van warmtevraag: zwembad, koelhuizen, zorgcentra, glastuinbouw, bedrijven, etc Bestaande of nieuw te bouwen vergistingsinstallaties (bijvoorbeeld mest- of slibvergistingsinstallaties). Vaststellen mogelijkheid van regionale aanpak samen met naburige gemeenten. Vaststellen mogelijkheid van aanvoer van biomassa Overleg met de partij die de warmtevraag heeft, evt met energiebedrijven. Verder: gemeenten moeten zich aktief opstellen naar bedrijven die veel energie gebruiken. Voor deze bedrijven kan het opzetten van bijvoorbeeld biomassa WKK interessant zijn. Resultaat: Optimaal gebruik van biomassa voor het opwekken van DE. Wijk of bedrijventerrein met hogere EPL. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 13/17
Energie efficiënte glastuinbouw in Zeeland Achtergrond Deze sector zal de komende jaren groeien in Zeeland. De belangrijkste lokatie ligt in de gemeente Terneuzen. Daarnaast zijn er nog enkele andere locaties. Het gaat vooral om grote bedrijven. Er zijn diverse goede mogelijkheden om de CO2 uitstoot van glastuinbouw terug te dringen (gebruik van restwarmte, seizoensopslag van warmte, inzetten van WKK), met name wanneer nieuwe kassen worden gebouwd of oude worden vervangen. Van belang is dat de gemeentes die hiermee te maken hebben goed op de hoogte zijn van de huidige technologische (on)mogelijkheden. Daarnaast is het van belang om glastuinbouw gebieden goed te situeren en de onderlinge samenwerking tussen tuinders en omliggende industrie te bevorderen. Landelijke normen voor o.m. energieverbruik staan genoemd in het glami convenant. Het energieverbruik per vierkante meter grondoppervlak wordt stapsgewijs verlaagd tot 2010. Fase van het project: Terneuzen: locatiekeuze gaande (Witteveen en Bos adviseert), daarna moet een MER worden opgesteld. Kapelle: realisatie in 2004 Reimerswaal: bouw nu bezig St Annaland: bouw moet nog plaatsvinden Betrokken partijen: Gemeentes, provincie, glastuinbouwers (zoals Seasun, Agro Care), industrie, project ontwikkelaar(s) (Reimerswaal: Fortis vastgoed), kassenbouwers, financiers, grondeigenaren (boeren, Zeeland seaports), adviseurs, omwonenden en energiebedrijven. Omvang van het project: Terneuzen (o.m. Koegorspolder): 70-300 Ha Rilland: 80-100 hectare Kapelle: ca 50 hectare Sint Annaland: ca 20 hectare Sirjansland: ca 40 hectare Combinatie met andere projecten mogelijk? Voor glastuinbouw is warmte, water, licht en soms ook CO2 nodig. Soms kan restwarmte of CO2 worden gebruikt van nabij gelegen industrie, ketelhuis of WKK station. Wanneer verschillende glastuinbouwers samenwerken, kan soms een schaalvoordeel worden bereikt waardoor bepaalde opties rendabel worden, zoals bijvoorbeeld seizoensopslag van warmte in de bodem, een WKK station, o.i.d.. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 14/17
Financiering (bron, omvang): Ondernemers, financiers. Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): De gemeente waarin de glastuinbouw plaatsvindt heeft het overzicht van de bouwplannen van de glastuinbouwers, de nabijgelegen industrie, andere bouwplannen, etc. Zodra de locatie vastligt is het van belang om de mogelijkheden op energiegebied vast te stellen. 7 Met een energievisie kunnen de energieopties worden vastgesteld, bijvoorbeeld: o restwarmte en CO2 benutting, o seizoensopslag van warmte in de bodem, o een WKK station, aanvoer van biomassa, o mogelijkheden voor samenwerking vanwege schaalvoordeel Bepalen van de ambities Doorlopen procedures (MER (de energievisie kan worden gebruikt voor het stuk over energie in de MER), aanpassing bestemmingsplan, bouwvergunningen etc). Resultaat: Na het uitvoeren van de energievisie: Overzicht van de opties. Beoogd resultaat: realisatie van een lage CO2 uitstoot en laag energieverbruik. 7. Afhankelijk van de grootte van de locatie en de complexiteit van de locatie kost dat ca 15-20,000 Euro. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 15/17
Energie efficiënte woningbouw in Steehof, gemeente Reimerswaal Achtergrond Woningbouw Steehof. Yerseke Uitbreidingslocatie van circa 50 woningen, vrije kavels Voornamelijk particuliere kavels Fase van het project: Voorontwerp bestemmingsplan is gereed. Grond is van de gemeente, en moet nog worden uitgegeven. Realisatiedatum:?? Betrokken partijen: Gemeente, project ontwikkelaar(s), woningbouw corporatie Omvang van het project: 50 woningen. Combinatie met andere projecten mogelijk? Wordt dichtbij nog iets anders gebouwd (een nieuwe school of woonzorg combinatie oid) Financiering (bron, omvang): Gemeente, nog niet veel over bekend Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): Uitstekende kans voor toepassen van de statiegeldregeling, omdat de grond van de gemeente is. Deze regeling houdt in dat de koper van de grond een kleine toeslag op de grondprijs betaalt die in een potje voor duurzame energie maatregelen gaat. Bewoners die kiezen voor duurzame energiemaatregelen, kunnen deze laten subsidiëren uit dat potje. Voorstellen om hoge ambities op energiegebied te stellen. Statiegeld regeling en reglement opstellen 8 en uitvoeren. Resultaat: Na het opstellen van de statiegeld regeling: Overzicht van de opties voor duurzame energie voor de bewoners. Beoogd resultaat: realisatie van woningbouwlocatie met aansprekende duurzame energie maatregelen. 8 Het opstellen van het reglement voor de statiegeld regeling, toegesneden op de situatie voor Steehof, en passend bij het gekozen ambitieniveau kost ongeveer 3000 tot 5000 Euro. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 16/17
Energie efficiënte bedrijventerrein Olzende Polder Achtergrond: Het bedrijventerrein Olzende Polder in Yerseke zal worden uitgebreid. Daarna 4 e fase er is een zoutwater distributie langs de weg t.b.v. viskwekers Fase van het project: fase 3 Uitvoeringsfase. Grond is nu bouwrijp, grond wordt nu verkocht fase 4: initiatief fase. In 2007 zal de grond bouwrijp zijn. Realisatiedatum: fase 3 wordt nu gerealiseerd fase 4 realisatie staat gepland voor 2007 Betrokken partijen: Gemeente, ondernemers/ondernemersvereniging, kamer van koophandel, provincie zeeland, projectontwikkelaar. Combinatie met andere projecten mogelijk? Hoe liggen fase 3 en 4 ten opzichte van elkaar elkaar? Hoe is de warmtevraag/restwarmte aanbod in de parken? Om wat voor soort bedrijven gaat het? Zijn er al gegevens bekend over die zeewater infrastructuur (komt zeewater netwerk overal, wordt die het hele jaar door gebruikt, om hoeveel water gaat het (debiet). Zijn grootste energieverbruiken van de bedrijven bekend? Zijn er nog andere bouwprojecten in de nabijheid (sporthal, woonzorgcombinatie, brede school?). Financiering (bron, omvang): onbekend Te nemen stappen (uitvoeringsstrategie): Opstellen energievisie, evt in combinatie met andere locatie parkbeheer, bijv. gezamenlijke energie inkoop mogelijk nog iets doen met dat zeewater? Resultaat: Na het uitvoeren van de energievisie: Overzicht van de opties voor energievisie, kosten en de te nemen stappen. Beoogd eindresultaat: bedrijventerrein met hoge energie prestatie op locatie, of lage CO2 uitstoot. Eindrapportage DE scan Zeeuwse gemeenten 17/17