Workshop Sturen op structuren Handvatten voor inrichting, onderhoud en beheerder. 27 juni 2014 Pim de Kwaadsteniet en Martin Kroes

Vergelijkbare documenten
Natuurvriendelijke oevers: mogelijkheden per standplaats. Emiel Brouwer en Pim de Kwaadsteniet

Hermeandering en hydromorfologie

Ecologische kennisregels rijkswateren KRW-Verkenner. Mijke van Oorschot, Gertjan Geerling, Gerben van Geest, Joost van den Roovaart, Tom Buijse

EVALUATIE KRW-VISMAATLATTEN : zienswijze Sportvisserij Nederland. J. Quak Hoofd cluster Kennis en informatie

Maatlatten voor de Maas-regio

Opbouw. Het belang van natuurvriendelijke oevers. EU Kaderrichtlijn Water (KRW) Waterbeleid. Doel KRW voor oevers. EU Kaderrichtlijn Water Maatregelen

Errata Referenties en maatlatten voor natuurlijke watertypen voor de Kaderrichtlijn Water (STOWA )

Hydrobiologische Monitoring

Een ongenode gast: Amerikaanse rivierkreeft

Visstand meren (M14/M27) en de KRW

Monitoring, maatlatten, toetsen en beoordelen: wat een toestand. Gert van Ee 15 februari 2017

Beoordelen vegetatie in waterrijke gebieden & samengestelde waterlichamen

Waterplanten en macrofauna profiteren van KRW-maatregelen

KRW-Verkenner Themadag: KRW-instrumenten 15 maart

Aanpassing KRW Maatlatten

Bestrijding exoten met exoten Mogelijkheden voor de graskarper? Willie van Emmerik Sportvisserij Nederland

Samen voor een goede waterkwaliteit in de Utrechtse gemeenten

De aanpassing van de maatlatten. Eddy Lammens, RWS WVL Roelf Pot. De evaluatie van de maatlatten in 2010

Vissen in kanalen en sloten (KRW-Verkenner)

Waterkwaliteit en vergunningverlening. en doe het zelf. Marcel & Victor van den Berg Rijkswaterstaat Waterdienst Waterschap Brabantse Delta

MWW - Waternood-DAN - EKO. Hanneke Keizer Piet Verdonschot Karin Didderen

Bijlage 2: Waterkwaliteit Kromme Rijn (DM hoort bij bestuursvoorstel DM )

Heeft iemand de sleutels gezien? Een zoektocht naar processen, pressoren en vissen. Jaap Quak

lastige exotische invasieve water- en oeverplanten in de kleine stromende wateren

Aquatische ecologie. Module 1: Ecologische principes van watersystemen. Lesdag 1. drs. M. Maessen (Grontmij)

Afleiding biologische doelen voor vrijwel ongestoorde, sterk veranderde en kunstmatige waterlichamen...

Meetstrategie en methodiek macrofyten 1 METHODIEK

Building with Nature: maatregelen In vogelvlucht

FAZ: Ja Opdrachtgever: Jelmer Kooistra

STICHTING TOEGEPAST ONDERZOEK WATERBEHEER

Resultaten heroverweging KRW maatregelen De Eendragt. 1. Aanleiding

Kunstmatige structuren als habitat voor vis in stilstaande wateren. Martin Kroes Vissennetwerk 27 september 2012

gegevens applicatie medewerkers werkafspraken

Lesdag 1: woensdag 15 maart 2017

Factsheet: NL33HM. Naam: Hondshalstermeer

Van achtergrondbelasting naar aanpassing van KRW doelen

III.1. Algemeen Deze bijlage is een detaillering van de beschrijving van de actuele waterkwaliteit die in paragraaf 2.10.

Effectiviteit KRW maatregelen. Halen we met de geplande maatregelen de ecologische doelen?

Ecologische. sleutelfactoren. in het kort

veronderstelde voordelen van Natuurvriendelijke oevers.

Data Science bij Waterschap De Dommel

uitwerking esf habitatgeschiktheid

Monitoring aquatische biodiversiteit met DNA barcoding veelbelovend

De goede toestand, een utopie?

Kansen voor natuurvriendelijke oevers in de boezems van HHNK. KRW onderzoeksproject Natuurvriendelijke Boezem. S. Janssen, S. Zierfuss 12.

Aanpassing vismaatlatten voor M-typen. Inleiding. Inleiding. 1 - Deelmaatlat Aantal soorten. 1 - Deelmaatlat Aantal soorten

Huidige situatie. G2 Totaal stikstof (zomergemiddelde) (mg N/l) 1,57 2,4 2,4. G2 Chloride (zomergemiddelde) (mg Cl/l) 45,

De piramide beschrijft de structuur van het waterschap. De structuur bestaat uit het waterschapsbestuur in de top met daaronder verschillende

Prestatie-indicatoren Ecologie 1 december

Strategie kiezen bij omvorming van voormalige landbouwgronden naar schrale natuur

KRW- doelen voor de overige wateren in Noord- Brabant: een pragma:sche uitwerking

De doelen voor overig water in Flevoland

Communicatie met omgeving/derden over de KRW. Gerard ter Heerdt, Waternet

Stappenplan toetsen waterkwaliteit - biologie 27 maart 2017 Aquo-kit versie 3.3.x

Ecologische kwaliteit oppervlaktewater, 2009

Waterbodems in de Waterwet

Vertroebeling en (verarming van) de visstand in het Julianakanaal. Jasper Arntz 6 juni 2013

KRW en Gedragscode: Houvast of last? Janneke van Goethem Platform beek- en rivierherstel17 april 2014

NVO's en vis. Wat is het effect van NVO s op de visstand? 32 tigste bijeenkomst Vissennetwerk: KRW, Vis & Maatregelen

Maatregelen waterbodemkwaliteit voortaan in Waterplannen De Handreiking beoordelen waterbodems als hulpmiddel bij planvorming.

algemeen Deze bijlage is een detaillering van de beschrijving actuele waterkwaliteit die in paragraaf 2.9. is opgenomen

Zoektocht naar stuurknoppen om de ecologische toestand van beken te verbeteren

Natuurkwaliteit van macrofauna in oppervlaktewater,

Functioneel meten en vakmanschap

Ecologische monitoring


Koninklijke weg. praagmatisch

ESF stromende wateren en stroomgebiedsbrede ecologische systeemanalyse

Keuze van KRW-doelen en maatregelen: het moet en kan beter!

Meetrapport Peelkanalen 2009, t.b.v. KRW-monitoring

Ministerie van Infrastructuur en Milieu RWS Waterdienst. De aanpassing van de KRW vismaatlatten. Eddy Lammens, RWS WD

KADERS VOOR INVULLING KRW-DOELEN IN DE DERDE STROOMGEBIEDBEHEEPLANNEN, BESTUURLIJKE NOTITIE

Kees Steur Waterschap Zeeuwse Eilanden coördinator Waterkwaliteit en Milieu

Evaluatie, monitoring en meetnet. 1. Inleiding. 2. Evaluatiesysteem. 3. Monitoringsplan

Ecologische doelstelling

Verslag. 1. Programma. 2. Doel van de bijeenkomst. 3. Stand van zaken Nieuwbouw. PT = Projectteam KRW-Verkenner

De KRW op weg naar 2015: een terugblik op de toekomst.

Biobouwers als kustbeschermers: groene fantasie of fantastisch groen? Luca van Duren

Visuitzettingen (karper) als beheermaatregel (Odi et amo) J. Quak Vissennetwerk 27 september 2012

Al spelend reflecteren met Kwaliteit Troef. Nicky Ingels Fien Lannoye Annelies Roelandt

ECOLOGISCHE SLEUTELFACTOREN VERSPREIDING & CONNECTIVITEIT TUSSENRAPPORTAGE

Vissennetwerk bijeenkomst in samenwerking met RWS Waterdienst. 7 oktober Thema: KRW, het intercalibratie proces en maatlatten

Workshop: Het meten van je activiteit

Toestand KRW-waterlichamen Flevoland medio 2018

Orde in de digitale dossierkast leidt tot meer begrip van aquatische ecosystemen

Communicating about Concerns in Oncology K. Brandes

Deze tekst beschrijft hoe monitoringsgegevens voor macrofyten en vissen correct worden gebruikt voor de herziene KRW-maatlatten van 2012.

Uitgangspunten: wetenschap en monitoring

Waterkwaliteit verbeteren!

De meerwaarde: een casus. Martine Lodewijk programmamanager KRW voor waterschap Amstel Gooi en Vecht

Natuurkwaliteit van macrofauna in oppervlaktewater,

WMO werkplaats Twente

Natuurvriendelijke oevers op de Groninger klei. Voorwoord. Titel: Natuurvriendelijke oevers op de Groninger Klei.

Basisdocument KRW. Deel 2: Beken

INHOUDSOPGAVE. 2 Hoogheemraadschap van Rijnland

Oeverinrichting Peildynamiek. Onderhoud

Samenwerking en opdrachtgeverschap gemeenten in het sociaal domein Simulatie voor raadsleden West Brabant Oost

Amerikaanse rivierkreeft in veenweidegebied. Onderzoek naar de verspreiding, abundantie en beheer in relatie tot het bereiken van de KRWdoelen

Informatiebladen. STOWA Ecologische sleutelfactoren Stilstaande en stromende wateren

Juni 2012 Roeland van Geuns Nadja Jungmann. Naar efficiënter werken met klantprofielen

Transcriptie:

Workshop Sturen op structuren Handvatten voor inrichting, onderhoud en beheerder 27 juni 2014 Pim de Kwaadsteniet en Martin Kroes

Programma werksessie 14:00-14:10 u Achtergronden NIOO 14:10-14:20 u Sturen met structuur en toelichting op werksessie 14:20-14:50 u Werksessie 14:50-15:00 u Gezamenlijke afsluiting

Inleiding NVO s -> Habitatstructuur -> Habitatgeschiktheid -> macrofyten, vissen en macrofauna Ecologische sleutelfactoren

Inleiding Structuur is er op verschillende niveaus Kwaliteit Kwantiteit Micro Stengeldichtheid Dichtheid drijfbladvegetatie Dichtheid kroos Baggerlaag Hout en blad Meso Ondiepe zones (< 50 cm) Emergente vegetatie Drijfbladvegetatie Kroos Macro Zijsloten Moeras Vloedvlaktes Soorten en levensstadia Levensgemeenschappen Connectiviteit Processen Ruimte voor structuur

Inleiding Structuur heeft invloed op andere factoren van het watersysteem: Submerse vegetatie zwevend slib/doorzicht Emerse vegetatie nutriënten Mosselbanken zwevend slib/doorzicht Houtstructuur stroming Vooroevers zwevend slib/doorzicht met structuren de weg terug versnellen! (Hysterese)

Inleiding Belang van sturen op structuur: Effectiviteit NVO; ligt deze op de juiste plek? -> Ontbreekt nog aan huidige watersysteemanalyse Handvat bij het treffen van (samenhangende) maatregelen Handvat bij monitoring (geeft inzicht en overzicht op verschillende schaalniveaus)

Opdracht voor de werksessie Vragen voor de workshop liggen op 3 punten Meten Frequentie Locatie Methode.. 1. Huidige structuur 2. Gewenste structuur vergelijken 3. Maatregelen Maatregelen Type maatregelen Locatie Omvang.. Kennis Structuurgetal Relatie structuur KRW maatlatten Relatie structuur - vistypen..

Opdracht voor de werksessie Zet je structuurbril op en sluit je aan bij een van de groepen 1. Groepje meten, methodiek 2. Groepje kennis, relatie structuur en (deel)maatlatten 3. Groepje maatregelen, inrichting, beheer en onderhoud Antwoorden per vraag opschrijven op flapover en korte plenaire terugkoppeling Neem de stellingen een keer door met je groepje

Groepje meten Bespreek een aantal methodische vragen: 1. Met welke data, die al worden verzameld, is vat te krijgen op structuur? 2. Wat ontbreekt er nog aan die data; wat moet nog in beeld worden gebracht? 3. Welke meetmethoden moeten nog worden ontwikkeld om vat te krijgen op structuur?

Groepje kennis Bespreek een aantal praktische vragen t.a.v. structuren: 1. Welke kennis en instrumenten zijn al beschikbaar om effectief te werken met structuur? 2. Welke kennis en instrumenten ontbreken nog bij het werken aan structuur (denk aan ingreep-effectrelaties, inzicht in een ondergrens van structuur waarbij structuur werkt, randvoorwaarden,etc.)? 3. Weten we hoeveel structuur er nodig is voor een goede EKRscore (op welke schaal, omvang, kwaliteit)? Zo nee, wat ontbreekt aan kennis?

Groepje maatregelen Bespreek hoe je kan werken aan structuur: 1. Welke maatregelen zijn effectief om de structuur van een waterlichaam te verbeteren? Op welk schaalniveau en waarom? 2. Wat zijn de grootste beperkingen of knelpunten bij het treffen van maatregelen ter verbetering van de structuur? 3. Hoe zeker of onzeker ben je over de effectiviteit van structuurmaatregelen en waaruit bestaan eventuele onzekerheden?

Gezamenlijke afsluiting Is werken met structuur aanvullend, of doe je dat al? Op welk schaalniveau, impliciet / expliciet? Is er een voldoende theoretisch raamwerk? Waaraan is behoefte? Relaties, kader, meetmethode Kunnen we al beginnen met werken aan structuur of vraagt het nog een theoretische basis en onderzoek naar relaties tussen structuur en.(ekr-score, minimale waterkwaliteit,.)? Wat kunnen we al meten en welke meetmethoden moeten worden ontwikkeld? Is het nuttig om te sturen op structuur?