December 2017 2017-2018 Congres radicale vernieuwing Kleurijke impressie inspirerende dag Pagina 2-3 Cliëntenraad Vrijwaard "Radicale vernieuwing als olievlek" Pagina 4-5 Bewoner Henk van Meenen "Aandacht is zo belangrijk" In 2017 is Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg flink op stoom gekomen. We zien mooie resultaten zoals medewerkers die meer tijd hebben om hun werk te doen. En daarmee bewoners die meer aandacht ervaren. Of activiteiten die beter aansluiten bij wat bewoners willen. Tegelijkertijd is veranderen ook moeilijk. We zijn met elkaar gewend geraakt aan bestaande werkwijzen dat aanpassing veel vraagt van alle betrokkenen. Het komende jaar zullen we daar ook de nadruk op leggen. En elkaar binnen de beweging radicale vernieuwing steunen als het moeilijk wordt. In dit katern weer een inspirerend inkijkje in wat er gebeurt. Bewoner Henk van Topaz vertelt wat hij belangrijk vindt in zijn leven. De cliëntenraad Vrijwaard heeft een avond voor bewoners, familie, medewerkers, bestuurders en raad van toezicht georganiseerd over radicale vernieuwing. Een terugblik op het landelijke congres van 13 november. En projectsecretaris Aukje Lausberg-Bolandstelt zich voor. Marthijn Laterveer, coördinator LOC Zeggenschap in zorg Pagina 6-7
Geslaagd landelijk congres Initiatieven Radi cale vernieuwing verpleegzorg Bij het organiseren van zorg en ondersteuning zodat cliënten kunnen leven op manieren die zij belangrijk vinden, gaat het vaak om vanzelfsprekende dingen. In de praktijk van de verpleeg(huis)zorg blijkt het soms echter moeilijk om die vanzelfsprekende dingen ook echt doorgaand mogelijk te maken. Een groeiende groep mensen in ons land is hard aan het werk om dat te veranderen. Tijdens een congres in november ging veel aandacht naar het bespreekbaar maken van wat dit nog in de weg staat. Tekst Douwe Dronkert Foto's DejaVu reportage Ruim 300 deelnemers maken de stand van zaken op. Deelnemers aan Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg, van regels naar relaties en aan Leven zoals je wilt, radicale vernieuwing verpleegzorg. Samen met andere vernieuwers, ook uit het onderwijs. Kerninzicht van de dag: blijf je richten op wat belangrijk is voor bewoners, naasten en medewerkers. Door bij dilemma s met anderen in gesprek te gaan over: wat kunnen we mogelijk maken? blijkt vaak meer mogelijk dan gedacht. 2
Cliëntvertegenwoordiger: Bewoners hebben een eigen referentiekader. En medewerkers ook. Je moet je goed bewust zijn: denk ik vanuit mijn kader? Kan die ander zich nog steeds voelen zoals hij is? Vlogs: Vijf deelnemers filmden cliënt (vertegenwoordigers). Wat vinden zij eigenlijk van het vernieuwen? Zie www.tinyurl.com/vlogsdeelnemers Geestelijk verzorger: Onderzoeken hoe mensen van betekenis willen/kunnen zijn voor anderen, ook al zijn zij oud of hebben een beperking. Steun van bestuurders: Bestuurders laten regels los en verantwoorden zich hierover richting inspectie. Medewerkers ervaren dit als steun. Welzijn cliëntvertegenwoordigers: Wat bevordert het welzijn van de cliënt? Niet meer enkel de zorg centraal stellen. Bekijk ook de publicatie met kerninzichten van het eerste kleine jaar vernieuwen, foto s en meer op: www.tinyurl.com/publicatievernieuwingsongres December 2017 3
Cliëntenraad organiseert bijeenkomst radicale vernieuwing Zonder vertrouwen kun je niets Hoe kun je Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg zo breed mogelijk uitdragen? De cliëntenraad van zorgorganisatie Vrijwaard, een van de deelnemers in de ring, organiseerde daartoe afgelopen oktober een bijeenkomst voor cliënten, familie, naasten, vrijwilligers, medewerkers, zorgkantoor, ROC en de gemeentelijke politiek in Den Helder. Er heerste een sfeer van opluchting: er gaat iets gebeuren. Tekst Pien Heuts In 2017 lazen cliëntenraadsleden Bernard Fritzsche en Greet Kolhorn in Zorg & Zeggenschap over de eerste aanzet tot de beweging Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg. Daar wilden we bij zijn, zegt Bernard. Greet: We hebben met de bestuurder overlegd en nemen nu deel in de ring. Niet dat de zorg bij Vrijwaard (6 locaties, 400 werknemers werkzaam in ouderenzorg, thuiszorg, welzijn) slecht was. Maar we zaten middenin het scheiden van wonen en zorg, veel verhuizingen, er lag een inspectierapport en werkdruk en ziekteverzuim waren hoog. We wisten dat de kwaliteit van de zorg beter kon, maar dat medewerkers niet de zinnige zorg konden geven die ze wilden geven, licht Bernard toe. We zagen in radicale vernieuwing dé oplossing. Kwetsbaar mogen zijn Dat was ook de teneur bij de drukbezochte themabijeenkomst in oktober, geopend door Marthijn Laterveer (LOC). Greet: Bij Vrijwaard staat het welzijn van de cliënt altijd voorop, maar regels, die we grotendeels zelf ingevoerd hebben, slokken veel tijd op. Tijd die je graag voor het welbevinden van cliënten wilt gebruiken. Tijdens de bijeenkomst bleek weer dat het er niet om gaat allemaal regels af te schaffen, maar om elke keer te kijken of ze iets toevoegen. Op die avond werd uitgesproken dat vertrouwen de basis is. En dat je kwetsbaar mag zijn, fouten mag maken. Zonder vertrouwen kun je immers niets. Beide cliëntenraadsleden verbazen zich er nog regelmatig over. Zeker Greet, die altijd in de verpleeghuiszorg heeft gewerkt. Hoe komt het dat we zover afgedreven zijn van de zorg zoals die bedoeld is? Dat we een beweging Radicale vernieuwing nodig hebben om gewoon zorg te verlenen? Bernard, oud-defensieman kort en bondig: Angst en een verantwoordingscultuur hebben menselijke waarden en drijfveren gesmoord. Zelfopgelegde onzin In Den Helder komen sinds de deelname aan Radicale vernieuwing veranderingen op gang. Zo worden de zorgplannen behoorlijk ingedikt. Bernard: Dat is vaak zelfopgelegde onzin. Er staan nu doelen in als mevrouw wil er verzorgd uitzien. Dat mag je toch als vanzelfsprekend aannemen? We streven naar maximaal vijf doelen, die écht van belang zijn. Radicale vernieuwing en je elke keer verplaatsen in wat cliënten nodig hebben om een waardevol leven te kunnen leiden, moet in 4
Bernard Fritzsche en Greet Kolhorn: "Hoe hebben we zo ver kunnen afdrijven van zorg zoals die bedoeld is? het dna van zorgorganisaties gaan zitten, zeggen Greet en Bernard. Maar ook in breder maatschappelijk verband. Daarom betrekt de cliëntenraad bijvoorbeeld ook het ROC bij zijn activiteiten. En wordt via het Internationaal Vrouwencentrum gezorgd dat op elke locatie van Vrijwaard twee statushouders uit Syrië aan de slag kunnen. We hebben dat met de wethouder kunnen regelen. Ook daarbij moesten er regels aan de kant. Het is toch mensonterend dat vluchtelingen met veel talenten in eerste instantie niet mogen werken. Geen bijdrage mogen leveren. Sfeer eigen huis Na het gesprek gaan Greet Kolhorn en Bernard Fritzsche voor naar t Landhuis, een locatie voor kleinschalig wonen waar in het voorjaar van 2018 27 bewoners met zware dementie hun intrek nemen. Bernard: Een tijd geleden is de inrichting en stoffering van de woningen in t Landhuis aan cliënten, familie en mantelzorgers gepresenteerd. Na die presentatie kwamen Greet en ik er al gauw achter dat er iets niet klopte. De nieuwe bewoners hadden geen keuze gehad. Het Landhuis moet een echt huis zijn voor deze bewoners. Dan moet je toch zélf kunnen kiezen welke stoffering je wilt? De bestuurder was het met ons eens. Binnen financiële kaders kunnen mensen nu hun eigen keuze maken. Aan nóg een kazerne in Den Helder hebben we geen behoefte. Greet wijst op de brievenbussen bij de voordeur. Dat hoort ook bij een eigen huis. We hebben samen met de Bouwpool van LOC veel inbreng gehad tijdens de bouw. Ze wijst naar het water dat door het park stroomt. En de plek waar straks een beeldentuin zal verrijzen. Dit wordt prachtig wonen. Dit is ook radicale vernieuwing. Een filmpje van de bijeenkomst op 18 oktober is te zien via: https://youtu.be/0vninjer1eu December 2017 5
Henk van Meenen, bewoner Topaz: We hebben vooral aandacht nodig in de zorg Henk van Meenen (75) heeft een gevarieerd arbeidzaam leven achter de rug. Als 14-jarige begon hij in de fabriek, elektromotoren maken. Kijk maar, hij laat zijn handen zien. Daar moet veel mee gewerkt zijn. Wat een verschil ten opzichte van de gemeente waar hij op allerlei afdelingen werkte en veel mensen aanstuurde: Daar zei ik wel eens, jullie komen je dag hier verdorie uitzitten! Tekst Douwe Dronkert Op een dag, een jaar of vier geleden, stond Henk op en werd duizelig. Hij merkte even later dat zijn linkerarm en -been verlamd waren. Zijn eigen huis moest hij verruilen voor een verpleeghuis. Hij maakt het beste van zijn nieuwe leven. Blij met wat hij allemaal wél heeft. Zoals zijn verstand. Bij veel van zijn buren, die met dementie te maken hebben, is dat niet vanzelfsprekend. Henk heeft een bijzondere band met zijn tweelingbroer. Ze kochten samen hun eerste auto, en later een huis en boot. Cees doet nu ontzettend veel voor me. Dat geeft een hoop rust. We gaan ook regelmatig een dagje uit. Zo ben ik pas geleden naar Blijdorp geweest. Vandaar die aap op de bank, die krijgt af en toe een banaan van me, grapt Henk. Ik probeer altijd de lol van dingen in te zien. Levensplezier Levensplezier helpt hem de dag door. Want bij tijd en wijle is het niet makkelijk. Hoe ga je bijvoorbeeld om met dat je niet verwacht dat je nog zult herstellen? Dat kan soms emoties oproepen. Als je aan de toekomst denkt, raak je wel eens in paniek. Daarom zeg ik Dat is zo belangrijk, dat je lol kunt hebben met de mensen om je heen ook: er moet meer aandacht in de zorg komen. Er wonen hier mensen, waarvan het leven nutteloos lijkt. Ik voel me soms ook net een kasplantje, waar je wat eten en drinken op gooit. Hij geniet er daarom erg van dat verplegers bijvoorbeeld met hem meezingen als hij de muziekzender aan heeft staan. Dat is zo belangrijk, dat je lol kunt hebben met de mensen om je heen. Gekke Henkie Waar hij is, daar brengt hij vaak het nodige leven in de brouwerij. Vorig jaar met kerst stond hij erop dat hij een mijter op kreeg. Daarmee ging hij de gangen rond, al grappend. Sindsdien heeft hij hier de bijnaam gekke Henkie. Regelmatig spreekt hij af met buren en andere bekenden in Munnekeweij, waar hij woont. Samen maken ze lol, geven elkaar tips en betrekken elkaars familie. Allemaal om het leven aangenamer en handiger te maken. 6
Henk van Meenen: Als je aan de toekomst denkt, raak je wel eens in paniek. Zorg voor aandacht voor de mens Topaz, de organisatie die het leven, wonen en de zorg organiseert in Munnekeweij, zet zich in voor radicale vernieuwing van de verpleeghuiszorg. Zodat zorg meer aansluit bij wat belangrijk is voor bewoners, naasten en medewerkers. Wat is voor Henk radicale vernieuwing? Wat belangrijk is, is aandacht voor de mens. Ook meer tijd, bijvoorbeeld om mensen uit bed te halen als zij dat willen. Het is erg hoor voor mensen als dat niet kan. Ik kan er nog iets van zeggen, maar dat kan niet iedereen. Ik heb gelukkig mijn verstand nog. Als je ziet hoeveel mensen hier dat niet meer hebben... Ik heb een krant, de radio, een goede televisie, computer, ipad en ben zeg maar in alles geïnteresseerd. Dus ik kan alle kanten op. Maar veel mensen hier niet. Die vervelen zich al als ze opstaan. Dus aandacht is nodig, voor wat mensen interessant vinden. Mensen helpen een hobby uit te kiezen bijvoorbeeld. Aandacht voor wie is iemand, wat past bij hem of haar? Veel mensen leven nu een stompzinnig bestaan. Dat gun je niemand. Uit het leven gegrepen Ik had voor een vriend hier om een tv gevraagd. Zijn dochter zei: hij kan niet op de knoppen drukken. Dus ik antwoordde: zet hem gewoon op een sportzender, dat kijkt hij bij ons ook mee. Een andere bewoner hier pikte s ochtends altijd mijn krant. Dus toen zei ik geef haar alsjeblieft een abonnement! Kleine dingen, die een groot verschil kunnen maken. Maar belangrijk is vooral om alle plannen voor radicale vernieuwing te toetsen bij bewoners en te vragen: werkt het zoals gewenst? Dan pas kun je het resultaat beoordelen. december 2017 7
Projectsecretaris Aukje Lausberg-Boland: Zoeken naar wat waarde-vol is Al van kindsaf aan hoort de zorg bij mijn leven: mijn vader is arts en mijn moeder verpleegkundige. Ik heb lange tijd gewerkt voor de NVTZ, Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in Zorginstellingen, en vervolgens voor Vilans en het verbeterprogramma Waardigheid en trots. Sinds februari 2017 vervul ik met veel plezier de rol van ambtelijk secretaris voor de beweging Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg. Tekst Aukje Lausberg-Boland Foto Alex Sievers In de veronderstelling dat ik zijn naam en de datum wel zou onthouden, staat in mijn trouwring True Companion gegraveerd. Dat zegt heel veel over hoe ik in het leven sta: ik hecht veel waarde aan relaties en ga daar volledig voor. Precies dat is wat mij zo aantrekt in de missie en visie van LOC en daarmee van RVV. Werken vanuit relaties en altijd zoeken naar dat wat waardevol is voor degene die zorg nodig heeft. En dat doe je volgens mij door écht naar de ander te luisteren. Belang creatieve oplossingen Onlangs heb ik mijn opleiding tot theatermaker afgerond. Hierdoor weet ik als geen ander hoe belangrijk de steun en hulp is van de mensen om je heen. Maar ook hoe essentieel creatieve oplossingen zijn om te kunnen bereiken waar je van droomt, daar waar regels of budgetten in eerste instantie in de weg lijken te staan. Al dertien jaar probeer ik een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de zorg met als doel het vergroten van de kwaliteit van leven, ongeacht de situatie en de fase waarin mensen zich bevinden. Als we samen het verschil maken, zal de zorg er iedere dag op vooruit gaan. Aukje Lausberg-Boland: "Echt naar de ander luisteren." Aukje Lausberg-Boland is aanspreekpunt voor heel veel mensen binnen de beweging Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg. Dit katern Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg is een bijlage bij Zorg & Zeggenschap december 2017, het kwartaalblad van LOC Zeggenschap in zorg. Deze bijlage is ook digitaal te bekijken en makkelijk te delen via: www.radicalevernieuwing.nl. Meer informatie en contact: radicalevernieuwing@loc.nl of 030-2074067. Wilt u op de hoogte blijven, abonneer u dan op de wekelijkse nieuwsbrief over het project via www.radicalevernieuwing.nl. Dit LOC-project wordt mogelijk gemaakt door het ministerie van VWS. 8