Proeven AC7: Afvalwaterzuivering 1 De vetvang Kernwoorden: waterzuivering-vetvang Glazen bokaal met deksel water olijfolie rietje Vul de bokaal met water. Giet olijfolie op het water. De olijfolie drijft op het water. Sluit de bokaal en schud eens stevig Zie je dat de olijfolie telkens weer bovendrijft? Zuig met je rietje de olijfolie van het water terug weg. De oliedeeltjes zitten verder van elkaar dan de waterdeeltjes. Olie is dus lichter dan water (de massadichtheid van olie is kleiner dan de massadichtheid van water). De olie drijft dan ook op het water. In het waterzuiveringsstation wordt het vet verwijderd in de vetvanger. Dit gebeurt door de olie die op het water drijft, weg te schrapen of op te zuigen. 2 De zandvanger Kernwoorden: waterzuivering-zandvang glas water 30
zand lepel Vul het glas met water. Voeg het zand toe aan het water. Roer met de lepel. Zie je dat het water troebel wordt? Wacht en kijk hoe het zand bezinkt. De zanddeeltjes zijn zwaarder dan water en gaan bezinken zodra het water tot rust komt. In het waterzuiveringsstation wordt het zand verwijderd in de zandvanger. Dit gebeurt door het zand te laten bezinken. 3 De schroef van Archimedes Kernwoorden: waterzuivering-schroef van Archimedes stevig karton plakband houten stok van zo n 30 cm lang en 1 cm diameter gladde petfles bestaan er ook niet-gladde petflessen? wat bedoel je precies? figuurzaag kom potlood schaar lat knikkers lijm Zaag de boven- en onderkant van de petfles. Teken met een gezaagde zijde van een stuk petfles 5 cirkels op karton. Nu moet in het midden van elke cirkel een kleinere middencirkel 31
komen. Als deze later wordt uitgeknipt, moet de stok er precies in passen. Gebruik de stok om de cirkels af te tekenen. Knip de 5 grote cirkels uit maar knip aan de binnenkant van de lijn zodat de cirkels iets kleiner zijn dan de diameter van de fles. De cirkels mogen niet knellen in de fles. Teken telkens een straal tussen de buitenrand en de middencirkel. Knip daarna langs de straal ook de kleine cirkel uit. Nu is het de bedoeling dat alle cirkels een schroef vormen waar de stok kan worden doorgeschoven in het midden. Hiervoor leg je alle cirkels op elkaar met de straal in dezelfde richting. Kleef de rechterzijde van de straal van de bovenste cirkel aan de linkerzijde van deze eronder. Kleef op die manier alle cirkels aan elkaar. Schuif de stok door de spiraal die je nu gevormd hebt. De losse stralen van de bovenste en onderste cirkel kleef je vast aan de stok. Doe dit evenwijdig met de stok. Steek je schroef in de petfles Vul de kom met knikkers en schroef de knikkers uit de kom. Je hebt zojuist een schroef van Archimedes gemaakt. Je kan nu knikkers omhoog schroeven. In het waterzuiveringsstation wordt het slib met dit type van schroeven omhoog geschroefd. Ook het afvalwater wordt omhoog geschroefd met schroeven van Archimedes. 1 2. 3 32
4 5 6 4 We maken wijn Kernwoorden: waterzuivering-beluchtingsbekken wijn kom vork zeef Vul de kom met wijn. Laat de kom staan op een droge, luchtige plaats. Roer elke dag in je kom. Doe dit gedurende 2 maanden. Tijdens deze twee maanden verandert je wijn langzaam in azijn. Giet na twee maanden je azijn door een zeef. 33
In de lucht zitten bacteriën. Die bacteriën komen terecht in de wijn en breken de wijn af. Ze vormen op die manier de wijn om tot azijn. In tegenstelling tot wat je zou denken doen bacteriën ook allerlei nuttige dingen. Ze maken yoghurt, kaas en dus ook azijn. De azijnbacteriën hebben wel zuurstof nodig en daarom moet je goed roeren. Ook in het waterzuiveringsstation doen bacteriën het grote werk. Het vuil wordt verwijderd door bacteriën die het vuil opeten. Net als onze azijnbacteriën hebben deze bacteriën zuurstof nodig om hun werk goed te doen. In het waterzuiveringsstation wordt er in het beluchtingsbekken volop zuurstof gegeven aan de bacteriën. 5 Planten kijken Kernwoorden: kleinschalige waterzuivering-lisdodde lisdodde Zoek een lisdodde in de vijver. Neem een blad en scheur het in de lengte in twee Zie je het speciale weefsel van de plant? Bij een lisdodde kan je mooi de oplossing zien die waterplanten hebben. De wortels van planten hebben zuurstof nodig. Die zuurstof wordt via een speciaal weefsel (aërenchym) naar de wortels gepompt. Dit kan je mooi zien in de bladeren van de lisdodde. Je ziet een heleboel gaatjes waarlangs de lucht vervoerd wordt. De gaatjes zijn mooi geordend, het lijken wel bakstenen. In een kleinschalige waterzuiveringsinstallatie wordt het vuil verwijderd door bacteriën. Deze bacteriën leven op de wortels van riet. Riet voert, net zoals lisdodde, volop zuurstof naar zijn wortels. Aangezien de bacteriën zuurstof nodig hebben om hun werk te doen, leven ze in de buurt van de wortels van het riet. 34
6 Beestjes kijken Kernwoorden: waterzuivering-slib-hooiinfuus hooi aquarium vijverwater meetspuit of druppelteller of pipet microscoop dek- en draagglaasjes Leg het hooi in het aquarium. Voeg het vijverwater toe. Na een paar dagen verschijnen de eerste bacteriën. Neem op geregelde tijdstippen een beetje water en bekijk het met je microscoop (je hooi-infuus kan je makkelijk een maand houden). Het hooi wordt afgebroken door bacteriën. Na een tijdje verschijnen er ook eencelligen die zich voeden met bacteriën. In een waterzuiveringsinstallatie wordt het vuil verwijderd door bacteriën en microscopische diertjes. Het zijn deze diertjes die je hier onder de microscoop kan zien. Deze diertjes zijn belangrijke opruimers. 35