Programmabegroting 2012

Inhoudsopgave 1. Inleiding... 4 2. Financiële beschouwingen 2012... 5 3. Planning en Control Cyclus 2012... 7 4. Vaststelling... 8 5. HHSK in één oogopslag... 9 5.1 Kerncijfers 2012... 9 5.2 Begroting 2012 naar programma s en kostendragers... 10 6. Programmabegroting 2012... 11 Programma 1: Waterveiligheid... 13 Programma 2: Oppervlakte- en grondwater... 19 Programma 3: Afvalwaterketen en emissies... 25 Programma 4: Wegen... 31 Programma 5: Omgeving en organisatie... 35 Ondersteunende producten... 39 7. Waterschapsbelastingen... 41 7.1 Algemeen... 41 7.2 Tarieven 2012... 43 7.3 Rekenvoorbeelden 2012... 44 8. Overige financiële aspecten... 46 8.1 Kostentoerekening... 46 8.2 Financiering... 50 8.3 Risico s... 53 8.4 Begroting naar kosten- en opbrengstensoorten... 58 8.5 Diversen... 59 9. Investeringen... 62 9.1 Verzamelkrediet 2012... 62 9.2 Investeringsplannen... 65 10. Begroting in meerjarenperspectief 2012 2015... 67

1. Inleiding In 2011 heeft het kabinet bepaald op welke wijze Nederland de economische crisis het hoofd wil bieden. Alle overheden moeten vanaf 1 januari 2012 hieraan een bijdrage leveren; ook de waterschappen. Voor de uitvoering van het waterbeheer zijn met de algemene overheden en de waterschappen in het voorjaar van 2011 afspraken vastgelegd in het Bestuursakkoord Water. De waterschappen worden hierbij nadrukkelijk als een eigenstandige functionele overheid door het rijk erkend. Om kosten te besparen in de uitvoering van het nationale waterbeheer en het verminderen van de bestuurlijke drukte, zal de taakverdeling tussen de overheden met ingang van 2012 op onderdelen eenduidiger zijn en doelmatiger verlopen. De waterschappen krijgen nieuwe verantwoordelijkheden en bepaalde taken gaan wij samen met andere overheden uitvoeren. Lasten die voor rekening kwamen van het rijk en provincies komen nu echter ten laste van de waterschappen. Hiermee zijn voor ons naast extra inspanningen de komende jaren ook forse meerkosten gemoeid. Deze meerkosten lopen voor HHSK binnen enkele jaren op tot jaarlijks circa 1 miljoen voor de muskusrattenbestrijding en circa 6 miljoen als vaste bijdrage aan het hoogwaterbeschermingsprogramma van het rijk. De extra kosten moeten worden terugverdiend met efficiënte uitvoering en besparingen door samenwerking met gemeenten teneinde tot een lagere groei van de totale kosten voor burgers en bedrijven te leiden dan tot heden voorzien was. Deze afspraken leiden voor 2012 tot een forse inhoudelijke taakverzwaring voor ons waterschap en een extra financiële opgave van ruim 3,5 miljoen. Met de inmiddels merkbare veranderingen van ons klimaat groeit echter de noodzaak, willen wij droge voeten en schoon water houden, onze ambities binnen de beoogde periode uit te voeren. Bij het opstellen van deze begroting voor 2012 is het de uitdaging geweest om, ondanks de hierboven aangegeven lastenverzwaring, binnen het, in 2009 als gewenst aangegeven maximale tariefsstijgingspercentage van 4% te blijven. Naast de lastige opgave om binnen de financiële mogelijkheden onze doelstellingen van het waterbeheerplan en de dagelijkse uitvoering van ons werk te behalen, blijkt ook de praktische haalbaarheid van sommige planningen spanning te geven. Op basis van de eerste twee uitvoeringsjaren van het waterbeheerplan hebben wij de planning van de uitvoering in 2012 dan ook nader bijgesteld. Er ontstaat gaandeweg een groeiend beeld over het haalbare uitvoeringstempo. Dit heeft niet alleen te maken met wat onze interne capaciteit aankan, maar vooral ook met het tempo dat haalbaar is in relatie tot de regelgeving en onze omgeving in de vorm van bestuurlijke partners. Omgevingsgericht werken vraagt soms een langere doorlooptijd dan waar wij oorspronkelijk rekening mee hebben gehouden. Als gevolg van de economische crisis wordt er door gemeenten en provincie nu minder geïnvesteerd en dat beperkt onze mogelijkheden om werk met werk te maken. Dit kan ook de noodzaak van bepaalde investeringen uitstellen. Daarnaast krijgen wij met de actualisering van onze basisregistraties een steeds specifieker inzicht in onze opgaven. De uitvoering van achterstallig onderhoud aan wegbruggen is daarbij recent opgepakt. Om de bovengenoemde stijgingen van kosten te compenseren zijn in 2011 nieuwe mogelijkheden doorgevoerd om hetzelfde werk tegen lagere kosten uit te voeren. Door gezamenlijke inkoop, vacatures zo veel mogelijk met personeel in eigen dienst te vervullen, werkprocessen te herzien op efficiency en werkzaamheden samen met andere waterschappen uit te voeren, worden aanzienlijke bedragen bespaard en lager geraamd. De financiële opgave vanuit het bestuursakkoord en de toegenomen werkzaamheden kunnen hierdoor in 2012 binnen het aangegeven financieel kader worden uitgevoerd. Deze begroting past hiermee in onze ambitie van droge voeten en schoon water tegen beheerste kosten voor burgers en bedrijven. Programmabegroting 2012 Pagina 4

2. Financiële beschouwingen 2012 Algemeen De begroting 2012 laat ten opzichte van de eerder gepresenteerde jaarschijf 2012 uit de Voorjaarsnota 2011 een verbetering van het exploitatieresultaat zien van 1,0 miljoen. De kostendaling wordt veroorzaakt door lager geraamde kapitaallasten en besparingen op goederen en diensten. In de programmabegroting 2012 (hoofdstuk 6) worden de kosten toegerekend naar de beleidsproducten en programma s. In nagenoeg alle programmaonderdelen dalen de kosten als gevolg van de lagere kapitaallasten. De financiële kaders Financieringsrente: De huidige crisis is veranderd van een bankencrisis in een crisis die ook de overheden raakt. Met een nieuwe onzekerheid voor de bankensector, de euro en de economie als geheel. De complexiteit is dusdanig dat er op lange termijn geen goede voorspellingen te doen zijn. Gezien de onzekerheden en sterke verslechtering van de economische vooruitzichten worden de financiële uitgangspunten van de begroting niet aangepast. De rente op kort geld wordt gehandhaafd op 1,5%; De rente op lang geld wordt gehandhaafd op 4%; De rente op het eigen vermogen wordt gehandhaafd op 4%. Inflatie goederen en diensten: Ondanks de stijging van de inflatie in 2011 neemt naar verwachting de inflatiedruk in 2012 af door de verwachte terugval in de economische groei. De inflatie in 2012 bedraagt naar verwachting 2% (bron: Centraal Plan Bureau). Daarom handhaven we het meerjarige inflatiepercentage voor goederen en diensten op 2%. Echter op verschillende budgetten worden door de budgethouders differentiatie in de inflatiecorrectie toegepast afhankelijk van eigen kennis en inzicht op te verwachten prijsstijgingen in dat deel van de markt. Personeelslasten: Ten opzichte van de jaarschijf 2012 uit de Voorjaarsnota 2011 is de index van de personeelslasten met een kwart procentpunt verhoogd van 1,5% naar 1,75%. Deze stijging dekt de periodieke verhogingen en de verwachte verhoging van de sociale premies. Lasten De kostenkant van de programmabegroting bestaat uit drie belangrijke componenten: de kapitaallasten, personele lasten, kosten voor goederen en diensten. Kapitaallasten: Een belangrijk element voor het berekenen van de rentekosten is het uitgavenpatroon binnen de investeringsprojecten. Dit patroon is een onderdeel van de liquiditeitsprognose die inzicht geeft wanneer en hoeveel geld moet worden geleend. Het uitgavenpatroon van projecten blijkt moeilijk in te schatten door onzekere factoren. Op basis van het bijstellen van de uitgavenpatronen en toepassen van een vertragingsfactor, zijn de rentekosten naar beneden bijgesteld met 430.000. Voor afschrijvingskosten geldt dat een deel van de projecten niet in 2011 zal worden afgesloten, maar nog zal doorlopen in 2012 en verder. Daardoor dalen de begrote afschrijvingskosten in 2012 met 220.000. Personeelslasten: De personele lasten en goederen en diensten zijn nagenoeg gelijk aan de Voorjaarsnota 2011. Goederen en diensten: Programmabegroting 2012 Pagina 5

De exploitatiekosten goederen en diensten van derden dalen met 380.000. Een nieuwe aanbesteding voor energie heeft tezamen met een aantal collega-waterschappen plaatsgevonden. Op basis van het ons inziens gunstige resultaat is de raming van de energiekosten in 2012 naar beneden bijgesteld met 470.000. Op vuilafvoer door derden, overige diensten derden en overige huurlasten denken we ongeveer 150.000 te besparen. De onderhoudsbudgetten zijn ten gevolge van extra benodigd onderhoud aan de wegbruggen totaal verhoogd met ongeveer 240.000. Baten Tegenover de geraamde lasten staan de begrote opbrengsten die nodig zijn om de kosten te kunnen financieren. De belastingopbrengsten zijn hiervan de belangrijkste. De belastingopbrengst wegenheffing in 2012 daalt met 82.000 ten opzichte van de Voorjaarsnota 2011, omdat het stijgingspercentage van deze belastingopbrengst is verlaagd van de daarvoor gestelde 6% naar 4% in 2012. De belastingopbrengsten van watersysteemheffing en zuiveringsheffing in 2012 zijn ongewijzigd. In totaal daalt de geprognosticeerde belastingopbrengst van HHSK dus met 82.000 in 2012 in vergelijking met de Voorjaarsnota 2011 (jaarschijf 2012) De overige baten laten een klein voordeel zien ten opzichte van de jaarschijf 2012 uit de Voorjaarsnota 2011. Per saldo komen de totale baten 17.000 hoger uit. Exploitatieresultaat Het exploitatieresultaat vóór bestemming is per saldo met 1,0 miljoen verbeterd ten opzichte van de jaarschijf 2012 uit de Voorjaarsnota 2011. Het exploitatieresultaat liet toen een begrotingstekort zien van 2,1 miljoen. Thans ontstaat een begrotingstekort van 1,1 miljoen. Programmabegroting 2012 Pagina 6

3. Planning en Control Cyclus 2012 De planning en control cyclus stelt het bestuur en het management in staat om de organisatie te sturen en te beheersen. Op grond van het Besluit Beleidsvoorbereiding en Verantwoording Waterschappen (BBVW) dient deze cyclus door de verenigde vergadering te worden vastgesteld. Voor 2012 bestaat de cyclus uit: Programmabegroting 2012, vaststelling: november 2011 De programmabegroting is een nadere uitwerking van de eerste jaarschijf van de Voorjaarsnota en concretiseert voor het komende begrotingsjaar de uit te voeren plannen met de daarbij benodigde inzet van middelen. De afdelingsplannen en Voorjaarsnota zijn daartoe de belangrijkste bronnen. Nieuw beleid, anders dan wat er reeds in de Voorjaarsnota is goedgekeurd, heeft hierin in principe geen plaats. De begroting wordt jaarlijks door de verenigde vergadering vastgesteld en geeft het college het mandaat om aan de slag te gaan. De begroting is de basis voor de belastingtarieven voor het komende jaar die, in dezelfde vergadering, in separate belastingverordeningen door de verenigde vergadering worden vastgesteld. Voorjaarsnota 2012, vaststelling: juni 2012 De Voorjaarsnota geeft, op basis van de missie en strategie, de financiële en beleidsmatige kaders voor de komende jaren aan en wordt jaarlijks door het college aan de verenigde vergadering aangeboden. Het opstellen van de Voorjaarsnota is het moment om de meerjarige beleidsdoelen (zoals benoemd in het Waterbeheerplan) en tevens de lopende begroting bij te stellen. Een en ander op basis van nieuwe inzichten ondermeer uit de bestuursrapportage over het afgelopen jaar en autonome ontwikkelingen. De verenigde vergadering stelt de Voorjaarsnota vast en daarmee tevens de eventuele daarin verwerkte begrotingswijzigingen. Bestuurrapportages 2012, aanbieden: september 2012 en maart 2013 Het College rapporteert twee keer per jaar aan de verenigde vergadering over de uitvoering van de begroting. De eerste bestuursrapportage over de maanden januari tot en met juni 2012 wordt in september aangeboden. Begrotingswijzigingen als gevolg van deze rapportage worden ter besluitvorming voorgelegd aan de verenigde vergadering. De tweede rapportage bestrijkt het gehele voorafgaande jaar. Deze omvat een rapportage van de voortgang van de realisatie van doelen, (bestuurlijk relevante) maatregelen en mogelijk enkele specifieke onderwerpen. De tweede bestuursrapportage kan aanleiding geven om tot bijstellingen van doelen uit het Waterbeheerplan te komen. Deze zijn vervolgens het kader voor de meerjarenraming in de Voorjaarsnota 2013. Jaarrekening 2012, vaststelling: juni 2013 De jaarrekening is het document waarmee het college verantwoording aflegt aan de verenigde vergadering over het uitgevoerde beleid en de daarbij ingezette middelen. Het document wordt opgesteld door de ambtelijke organisatie en na goedkeuring van directie en externe accountant aan het college aangeboden. De rekeningcommissie voorziet de verenigde vergadering van advies bij het aanbieden van de jaarrekening door het college. Vanaf 2009 valt onder de accountantscontrole ook de controle op rechtmatigheid, waarmee mede invulling wordt gegeven aan de wens tot verdere transparantie. Tegelijkertijd wordt het publieke jaarverslag ter vaststelling aangeboden. Programmabegroting 2012 Pagina 7

4. Vaststelling Ingevolge artikel 100 van de Waterschapswet opgemaakt door dijkgraaf en hoogheemraden van het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, Rotterdam, 11 oktober 2011 Dijkgraaf en hoogheemraden van Schieland en de Krimpenerwaard, secretaris-directeur, dijkgraaf, M.J.H. van Kuijk mr. J.H. Oosters Aldus, tezamen met de Planning en Control Cyclus voor het jaar 2012, vastgesteld door de verenigde vergadering van Schieland en de Krimpenerwaard, 30 november 2011 secretaris-directeur voorzitter Programmabegroting 2012 Pagina 8

5. HHSK in één oogopslag 5.1 Kerncijfers 2012 Omschrijving 2011 2012 Algemeen Grootte beheersgebied in ha. 35.113 35.113 Aantal inwoners 700.000 580.000 *) Aantal gemeenten 15 (6 deels) 15 (6 deels) Aantal woonruimten 250.000 251.900 Waterveiligheid: dijken in beheer Lengte primaire waterkeringen (rivierdijken) in km. 71 71 Lengte regionale waterkeringen (o.a. secundair en boezem) in km. 219 219 Lengte overige waterkeringen (o.a. polderkaden, landscheiding) in km. 131 131 Oppervlaktewater: watergangen en kunstwerken in beheer Lengte boezemwatergangen in km. 100 100 Lengte hoofdwatergangen in km. 800 800 Lengte overige watergangen in onderhoud in km. 150 150 Lengte overige watergangen niet in onderhoud in km. 5.000 5.000 Lengte vaarwegbeheer in km. 15 15 Te verwerken hoeveelheid baggerspecie (in m ) 190.000 250.000**) Aantal boezemgemalen 2 2 Aantal poldergemalen 68 68 Aantal aanvoer- en gebiedsbemalingen 26 25 Totale bemalingscapaciteit in m per minuut 6500 6500 Zuiveringen: installaties, gemalen en leidingen in beheer Aantal afvalwaterzuiveringsinstallaties 9 9 Totale capaciteit awzi s in inwonerequivalent (i.e.) 600.000 700.000***) Aantal rioolgemalen 22 22 Lengte persleiding in km 79 79 Te zuiveren afvalwater in miljoen m 3 54 54 Te verwijderen stikstof in (minimaal 75%) 75 75 Te verwijderen fosfaat in (minimaal 75%) 75 75 Te verwerken zuiveringsslib in gewichtstonnen droge stof 30.000 31.000 Wegen: wegen en fietspaden in beheer Lengte wegen in km. 131 131 Lengte fietspaden in km. 34 34 * Voorheen werd gebruikgemaakt van een schatting van het aantal inwoners, nu is dit gebaseerd op nader onderzoek. ** Op basis van baggernota 2011-2015 en uitvoeringsprogramma 2012. *** Op basis van 150 gram totaal zuurstof verbruik (150 gr. TZV). Dit is een technologisch gewijzigd uitgangspunt. In het verleden zijn andere uitgangspunten gehanteerd, waarmee de capaciteit lager uitviel. Inmiddels is landelijk afgesproken dat gerapporteerd wordt op de eenheid op basis van 150 gr. TZV. Programmabegroting 2012 Pagina 9

5.2 Begroting 2012 naar programma s en kostendragers Bedragen x 1.000 Verschil VJN- Watersysteem Zuiverings Wegen Jaarrekening Begroting VJN 2011 Begroting Begroting beheer beheer beheer Programma's 2010 2011 na vjn Jaarschijf 2012 2012 2012 2012 2012 2012 Programma 1: Waterveiligheid Eigen plannen 186 261 268 251-17 251 0 0 Plannen van derden 30 20 21 20-1 20 0 0 Beheersinstrumenten waterkeringen 782 1.106 1.199 1.095-104 1.095 0 0 Aanleg en onderhoud waterkeringen 3.045 7.540 7.897 7.744-153 7.744 0 0 Dijkbewaking en calamiteitenbestrijding 200 178 177 223 46 223 0 0 Totaal waterveiligheid 4.244 9.105 9.562 9.333-229 9.333 0 0 Programma 2: Oppervlakte en grondwater Eigen plannen 1.604 1.743 1.824 1.728-96 1.672 56 0 Plannen van derden 257 224 230 260 30 260 0 0 Beheersinstrumenten watersystemen 949 986 1.149 1.176 27 1.176 0 0 Aanleg, verbetering en onderhoud watersystemen 3.772 3.894 4.245 4.430 185 4.430 0 0 Baggeren van waterlopen en saneren van waterb 3.776 4.836 4.885 5.089 204 5.089 0 0 Beheer hoeveelheid water 6.676 7.033 7.653 7.177-476 7.177 0 0 Calamiteitenbestrijding watersystemen 97 155 141 184 43 184 0 0 Monitoring watersystemen 1.171 1.154 1.239 1.186-53 1.186 0 0 Aanleg en onderhoud vaarwegen en havens 146 242 254 118-136 118 0 0 Totaal Oppervlakte- en grondwater 18.448 20.267 21.620 21.347-273 21.291 56 0 Programma 3: Afvalwaterketen en emissies Eigen plannen 236 204 234 319 85 0 319 0 Plannen van derden 25 17 18 23 5 0 23 0 Getransporteerd afvalwater 4.451 4.174 4.380 4.505 125 0 4.505 0 Gezuiverd afvalwater 11.842 11.545 11.671 11.323-348 0 11.323 0 Verwerkt slib 4.746 5.082 5.194 5.138-56 0 5.138 0 Afvalwaterbehandeling door derden 10.144 11.472 11.896 11.899 3 0 11.899 0 Rioleringsplannen en subsidies lozingen 574 619 725 680-45 340 340 0 Aanpak diffuse emissies derden 66 87 107 84-23 42 42 0 Totaal Afvalwaterketen en emissies 32.085 33.199 34.225 33.972-253 382 33.589 0 Programma 4: Wegenbeheer Eigen plannen 24 27 28 25-3 0 0 25 Plannen van derden 23 48 50 31-19 0 0 31 Beheersinstrumenten wegen 34 113 125 86-39 0 0 86 Aanleg en onderhoud wegen 2.299 2.624 2.857 2.501-356 0 0 2.501 Wegenverkeersregeling en-verkeersveiligheid 585 487 511 521 100 0 0 521 Totaal Wegen 2.964 3.297 3.571 3.164-407 0 0 3.164 Programma 5: Omgeving en organisatie Eigen plannen 878 1.151 1.224 1.226 2 1.156 70 0 Plannen van derden 132 207 214 268 54 268 0 0 Vergunningen en keurontheffingen 992 1.627 1.721 1.784 63 1.397 331 56 Handhaving keur 1.097 0 0 0 0 0 0 0 WVO-vergunningen en meldingen 451 0 0 0 0 0 0 0 Handhaving WVO 832 2.002 2.045 1.954-91 1.524 371 59 Belastingheffing 3.467 3.248 3.347 3.361 14 1.378 1.765 218 Invordering 501 449 475 482 7 193 265 24 Bestuur 1.739 1.346 1.383 1.411 28 680 439 292 Externe communicatie 1.005 984 1.003 1.005 2 643 312 50 Algemeen -2.453-1.176-1.026-1.028-2 -750-216 -62 Totaal Omgeving en organisatie 8.641 9.837 10.386 10.463 77 6.489 3.336 638 Totale kosten 66.382 75.704 79.364 78.279-1.085 37.496 36.981 3.803 Dekking Belastingopbrengsten: Watersysteemheffing 33.183 33.679 35.026 35.026 0 35.026 0 0 Belastingopbrengsten: Zuiveringsheffing 35.690 37.156 37.909 37.909 0 0 37.909 0 Belastingopbrengsten: Wegenbeheerheffing 3.926 4.084 4.329 4.247-82 0 0 4.247 Totale dekking 72.799 74.918 77.264 77.182-82 35.026 37.909 4.247 Resultaat voor bestemming (tekort) 0 786 2.104 1.097 1.007 2.470 0 0 Resultaat voor bestemming (overschot) 6.417 0 0 0 0 0 928 445 Bestemmingreserve Watersysteemheffing -103-103 -103 0-103 0 0 Zuiveringsheffing -199-199 -199 0 0-199 0 Totaal bestemmingsreserve 0-301 -301-301 0-103 -199 0 Resultaat na bestemming (tekort) 0 485 1.803 796 1.007 2.367 0 0 Resultaat na bestemming (overschot) 6.417 0 0 0 0 0 1.127 445 Programmabegroting 2012 Pagina 10

6. Programmabegroting 2012 Dit hoofdstuk bevat de vijf programma s, die in grote lijnen gebaseerd zijn op de thema s uit het Waterbeheerplan 2010-2015 (WBP). Elk programma is opgebouwd uit een aantal vaste elementen. Het eerste deel komt rechtstreeks uit het WBP en staat min of meer vast. Hierin staat weergegeven wat het programma op hoofdlijnen inhoudt (wat zijn de belangrijkste taken), welk effect hiermee wordt beoogd (wat ervaart de omgeving ervan) en welke doelen voor deze taken zijn bepaald voor de periode van het Waterbeheerplan 2010-2015 (welke resultaten willen we de komende jaren bereiken als waterschap). De doelen zijn geclusterd op het niveau van ambities, die het hogere bestuurlijk streven weergeven. Het tweede deel Ontwikkelingen en maatregelen 2012 - beschrijft welke specifieke ontwikkelingen het komende jaar gaan spelen en wat de organisatie in grote lijnen gaat doen om de doelen te bereiken. De maatregelen genoemd in het WBP zijn slechts indicatief. In de programmabegroting worden deze jaarlijks geconcretiseerd, waarbij het accent ligt op de bestuurlijk relevante maatregelen. Dit deel heeft dus duidelijk een meer dynamisch karakter en kan per jaar andere accenten en onderwerpen laten zien. Over deze punten zal ook worden gerapporteerd. Ook zijn in dit deel voor 2012 de exploitatiekosten en investeringsprogramma s met toelichtingen opgenomen. Programmabegroting 2012 Pagina 11

Programmabegroting 2012 Pagina 12

Programma 1: Waterveiligheid Inhoud programma Het hoogheemraadschap draagt zorg voor veilige waterkeringen en bevordert de veilige inrichting van het beheersgebied. Dit houdt in: het voorkomen van overstroming, het beperken van de gevolgen van een overstroming, het bestrijden van incidenten, calamiteiten en rampen. Hiervoor zijn landelijke en provinciale programma s waaraan HHSK uitvoering geeft, zoals het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) en het Deltaprogramma. Beoogd effect Voldoende beschermen tegen overstroming, zoveel mogelijk beperken van de gevolgen van overstromingen en in stand houden van het boezem(kade)stelsel. Doelen planperiode 2010-2015 Ambitie: Basisgegevens op orde De beheerregisters van de genormeerde waterkeringen en de waterkeringenleggers voldoen aan de wettelijke eisen. Ambitie: Prominente rol bij beleidsontwikkelingen en ruimtelijke ordening aangaande waterveiligheid HHSK levert een proactieve bijdrage aan de ontwikkeling van veiligheidsnormen, hydraulische randvoorwaarden en het toetsingsinstrumentarium. HHSK geeft actief invulling aan de adviesrol bij de (her-)inrichting van gebieden en toetst in het kader van de watertoets de inrichting van het gebied aan het overstromingsrisico. Ambitie: Waterkeringen op orde De waterkeringen zijn getoetst overeenkomstig de vigerende voorschriften en leidraden. Afgekeurde primaire waterkeringen uit de 1 e en 2 e toetsronde zijn voor 2015 verbeterd. Genormeerde regionale keringen voldoen aan uitkomsten van de toetsing. HHSK verbetert in de planperiode de minst veilige delen van de primaire waterkeringen Categorie C langs de Hollandsche IJssel, mits over de financiering hiervan afdoende afspraken kunnen worden gemaakt met het Rijk. Het gewoon onderhoud van de waterkeringen wordt uitgevoerd door de onderhoudsplichtigen, overeenkomstig keur en legger. HHSK voert het buitengewoon onderhoud van de waterkeringen uit op basis van onderhoudsprogramma s, inspectieplannen en eventuele gebreken wanneer die eerder zijn geconstateerd. Programmabegroting 2012 Pagina 13

Ontwikkelingen en maatregelen 2012 In 2012 worden de eerste resultaten zichtbaar van het op orde brengen van de basisgegevens en de beleidskaders. De projectmatige werkwijze van de onderhoudsprogramma s werpt zijn vruchten af waardoor realisatie voortvarend en inzichtelijk verloopt. Ook moeilijkere (complexere) werken worden aangepakt. Het planmatig inspecteren en onderhouden van de waterkeringen zal in 2012 verder groeien en uitgebouwd worden. Om de doelen te bereiken worden in 2012 onder andere de onderstaande algemene en specifieke maatregelen en activiteiten ondernomen. Basisgegevens op orde - De leggers van de boezemwaterkeringen zijn formeel vastgesteld. - De leggers van de primaire waterkeringen zijn geactualiseerd en de besluitvorming is voorbereid. - Vastleggen van o.a. de feitelijke toestand van de waterkering in de beheersregisters. In het geografisch informatiesysteem Iris zullen o.a. bomen en beplantingen, oeverconstructies (damwanden, kademuren etc.) en bebouwing (incl. kelders) in de primaire waterkering en boezemkaden worden vastgelegd en beschreven. Deze gegevens vormen de basis voor het beheer en onderhoud van de waterkeringen alsmede de toetsing van de niet-waterkerende objecten. Daarnaast worden alle door HHSK en derden uitgevoerde onderhoudswerken in Iris vastgelegd. Tenslotte wordt in 2012 de hoogteligging van de waterkeringen opgeleverd (Flimap). - HHSK participeert in het proces om te komen tot een HWBP-3 op basis van de toetsresultaten 3 e toetsing primaire waterkeringen. - HHSK legt gegevens van uitgevoerde werkzaamheden vast in het beheerregister inclusief de kleinere werkzaamheden in het kader van het dagelijks onderhoud. - HHSK voert de inspecties van de primaire, regionale- en overige waterkeringen uit conform het inspectieplan en zorgt voor opvolging van de constateringen, hetzij door zelf in actie te komen hetzij door handhaving. De resultaten van de inspecties (stand van zaken van de waterkeringen) wordt via openbare rapportage bekendgemaakt aan de hand van de voorjaars- en najaarsinspecties. - HHSK werkt aan het opstellen van geharmoniseerde en geactualiseerde beleidsregels voor het beheer en onderhoud van de waterkeringen. De belangrijkste beleidsregels in deze zijn: o bouwbeleid; o bomen en beplantingen; o kabels en leidingen; o uitvoeringsmethodieken. - HHSK werkt aan de eerste toetsing van de regionale waterkeringen conform het provinciale draaiboek en de geldende weten regelgeving. De definitieve rapportage wordt in 2012 aangeleverd bij de provincie. Prominente rol bij beleidsontwikkelingen en ruimtelijke ordening aangaande waterveiligheid - HHSK brengt kennis in en wisselt deze uit door deel te nemen in landelijke en regionale overleggen/ commissies, zoals de werkgroep waterkeringen Unie van Waterschappen, de watersysteemgroep (nieuwe hydraulische randvoorwaarden), Veiligheid Nederland in Kaart II (VNK II), Waterveiligheid in de 21 ste eeuw (WV21), buitendijks bouwen, onderzoeken systeemwerking dijkring 14, 15 en 44, samenwerking binnen HWBP-2. - HHSK werkt actief mee in het Deltaprogramma waaronder, in ieder geval, aan de nieuwe normering voor de primaire waterkeringen. HHSK vertegenwoordigt de waterschappen in het deelprogramma Rijnmond-Drechtsteden. - HHSK adviseert nog voor formele planwijzigingen over de gevolgen voor waterveiligheid bij herontwikkeling. HHSK doet mee aan het organiseren van planstudies en nadere analyses en neemt initiatief tot het ontwikkelen van alternatieven waarbij de waterveiligheid beter geborgd is. - Meewerken aan de totstandkoming van een vervolg op het lopende HWBP en er voor zorgen dat de afgekeurde dijkvakken in aanmerking komen voor financiering (met speciale aandacht voor de status van de waterkeringen categorie C). Waterkeringen op orde - HHSK verwerkt de resultaten van de eerste toetsing van de regionale waterkeringen in het onderhoudsprogramma, zodat de meest urgente waterkeringen in 2015 en alle regionale waterkeringen in 2020 voldoen aan de norm conform de afspraken met de provincie. De realisering hiervan vergt bijzondere aandacht en extra inspanningen. Programmabegroting 2012 Pagina 14

- HHSK voert de reconstructies van de regionale waterkeringen uit conform het 10-jaren ophoogplan en treedt daarbij in overleg met gemeenten en bewoners. In 2011 is extra energie gestoken in de afstemming met gemeenten en andere partijen, wat geleid heeft tot een planning die door alle partijen wordt gedragen. HHSK zorgt er voor dat na afloop de waterkeringen in alle aspecten voldoen aan de bepalingen in de Keur en leggers. - HHSK voert de reconstructies van de primaire waterkeringen uit conform het onderhoudprogramma voor zover het de dijkvakken betreft die in de 3 e toetsronde zijn goedgekeurd. De reconstructies van de afgekeurde dijkvakken worden beperkt tot de hoogste noodzakelijke werkzaamheden op basis van inspecties, in afwachting van structurele versterking in het kader van het HWBP-3. - Uitvoeren van de maatregelen binnen het HWBP-2 en daarmee zorgen dat uiterlijk in 2015 alle dijkvakken die in de eerste of tweede toetsronde zijn afgekeurd veilig zijn (voldoen aan de norm). Het betreft de afronding van de dijkversterking Nederlek, de uitvoering van de dijkversterking BAS en de laatste fase van voorbereiding van de dijkversterking Krimpen. - HHSK ziet er op toe dat de Zuidwestelijke Randweg voor het traject dat buitendijks wordt aangelegd, zal functioneren als waterkering zodat de bestaande dijk niet meer versterkt hoeft te worden. - HHSK onderhoudt (maait) en beheert primaire- en regionale waterkeringen conform de streefbeelden en richtlijnen. Financiën Nettokosten in exploitatie voor dit programma, inclusief rente- en afschrijvingslasten van investeringen (lopend en gepland): Bedragen x 1.000 Programma 1: Waterveiligheid Begroting VJN 2011 Begroting Verschil VJN- Begroting 2011 na VJN Jaarschijf 2012 2012 2012 Eigen plannen 261 268 251-17 Plannen van derden 20 21 20-1 Beheersinstrumenten waterkeringen 1.106 1.199 1.095-104 Aanleg en onderhoud waterkeringen 7.540 7.897 7.744-153 Dijkbewaking en calamiteitenbestrijding 178 177 223 46 Totaal 9.105 9.563 9.333-229 Toelichting: Op het totaal van programma 1 is het verschil tussen de jaarschijf 2012 van de Voorjaarsnota en begroting 229.000. Dit komt voornamelijk doordat rentelasten lager uitvallen als gevolg van het actualiseren van uitgavenpatronen. De belangrijkste veroorzaker is een verbeterd uitgavenpatroon van het project BAS. Ook komen de personeelslasten lager uit op basis van de nieuwe capaciteitsplanning en gedetailleerde urenbegroting voor het jaar 2012. Het onderstaande diagram toont de verdeling van de exploitatiekosten voor programma waterveiligheid. Indirecte kosten 10% Afschrijvingen 14% Rente 9% Overige exploitatiekosten 54% Personeelslasten 13% Programmabegroting 2012 Pagina 15

Onderstaande tabel toont de te voteren bedragen uit het investeringsprogramma voor programma 1: Te voteren investeringsbedragen Bedragen x 1.000 Investering TOTAAL 2012 2013 2014 2015 Na 2015 Hoogwaterbeschermingsprogramma: Dijkversterking Krimpen 24.792 24.792 0 0 0 0 Nw Maasdijk Kr. ad IJssel subs -24.042-24.042 0 0 0 0 Toetsing waterkeringen 600 300 0 300 0 0 Reconstructie primaire waterkeringen 3.335 845 820 830 840 0 Reconstructie regionale waterkeringen 3.784 1.535 991 525 714 20 2-jaarlijkse inventarisatie waterkeringen 300 0 150 0 150 0 Te activeren uren personeel 659 0 218 218 222 0 Voorb.PWK cat.c 2.500 1.500 1.000 0 0 0 Voorb.PWK cat.c subsidie -2.800-1.500-1.000 0 0-300 Uitvoering PWK cat.c PM PM Totaal investeringen programma 1 9.129 3.430 2.179 1.873 1.926-280 Toelichtingen per investering Hoogwaterbeschermingsprogramma Door Rijkswaterstaat wordt de dijkversterking Krimpen gefinancierd vanuit het Hoogwaterbeschermingsprogramma. De subsidie zal 100% bedragen met uitzondering van de grondaankopen. Naar schatting is met de grondaankopen een bedrag gemoeid van ongeveer 750.000. Toetsing waterkeringen Deze investering is opgenomen in het WBP 2010-2015. Het betreft onder andere de wettelijke toetsing van de primaire waterkeringen (in 2017) en de toetsing van de regionale waterkeringen, kunstwerken en niet waterkerende objecten (in de periode van 2012 tot 2020). Hierbij wordt onder andere de stabiliteit en het waterkerend vermogen van de waterkeringen onderzocht. In dit kader worden ook de dijkvakken die in het kader van de laatste toetsronde de score 'nog geen oordeel' hadden gedetailleerd/geavanceerd verder getoetst. Daarnaast worden er investeringen geraamd voor de monitoring van de veiligheidstoetsing van de waterkeringen in relatie tot het overstromingsrisico (doorlopend toetsproces). Hierbij moet worden gedacht aan het opstellen van overstromingsscenario's (schade en slachtoffers), implementatie van de DAM (Dijk Analyse Module) en onderzoek naar innovatieve monitoringsmethodes. Dit wordt zoveel mogelijk in samenwerking met kennisinstituten en andere waterschappen uitgevoerd. Reconstructies primaire waterkeringen Afhankelijk van de resultaten van de veiligheidstoetsing komen delen van de primaire waterkering in aanmerking voor reconstructie. De bedragen zijn aangepast. Voor de goedgekeurde dijkvakken geldt een regime van preventief onderhoud. Voor de afgekeurde dijkvakken geldt een regime van curatief onderhoud. Reconstructie regionale waterkeringen Het gaat hier om uitvoering van werken op basis van het 10-jaren ophoogplan 2003. In 2011 is de reconstructie van diverse kadevakken in voorbereiding genomen. Bijvoorbeeld langs de Rotte, de Ringvaart langs de Prins Alexanderpolder, de Ringvaart van de Zuidplaspolder en de vaart van de polder in Bleiswijk. De planning en het uitgavenpatroon zijn bijgesteld op basis van de laatste inzichten, voortgang en afspraken met derden (gemeenten en provincie). Naar verwachting zal begin 2012 de toetsing van de regionale waterkeringen gereed zijn en aangeboden worden aan de provincie. Aan de hand van deze toetsing zal een nieuw 10-jaren ophoogplan worden opgesteld, na evaluatie van het oude plan. Programmabegroting 2012 Pagina 16

Tweejaarlijkse inventarisatie waterkeringen Om het jaar wordt, onder andere ten behoeve van het dagelijkse beheer en het opstellen van meerjaren onderhoudsplannen, nauwkeurig de hoogteligging van de waterkeringen van het halve beheersgebied bepaald. Hierbij wordt gebruik gemaakt van laser-altemetrie (Flimap). Te activeren uren personeel Voor de uitvoering van investeringsprojecten worden jaarlijks de uren van personeel geactiveerd. Aanpak Primaire Categorie C waterkeringen In het WBP 2010-2015 is opgenomen dat HHSK actief aan de slag gaat met de voorbereiding van dijkversterkingen van Categorie C-keringen (waterkeringen langs de Hollandsche IJssel). Het betreft de concrete voorbereiding van de twee meest urgente dijkvakken. Hiervoor is reeds 300.000 gevoteerd voor een eerste onderzoek. Momenteel wordt gewerkt aan een kredietvoorstel voor de voorbereiding in 2012 voor een bedrag van 1.500.000. In het investeringsprogramma is meerjarig 2,5 miljoen opgenomen. Het moment van de uitgaven loopt niet gelijk met het verwachte tijdstip van de ontvangst van de te verwerven subsidie zoals wel is opgenomen in de begroting. Hier zullen enkele jaren tussen liggen. De kosten als gevolg van voorfinancieren zijn de rentelasten van de investeringen. Ook is te verwachten dat HHSK een deel van de kosten zelf moet opbrengen. Zie hiervoor het Bestuursakkoord Water en de kabinetsreactie op het rapport Ten Heuvelhof. Omdat nu niet vaststaat hoe een en ander precies zal uitpakken, zijn wij voor deze begroting nog uitgegaan van de huidige weten regelgeving, die voorschrijft dat het Rijk gehouden is 100% te subsidiëren van de gemaakte kosten. De Unie werkt aan de nieuwe cofinanciering van deze dijkversterkingen en het maken van afspraken daarover met het Rijk. Daarnaast worden ook voorbereidingen getroffen om de overige afgekeurde dijkvakken langs de Hollandsche IJssel aan te melden voor het HWBP-3. Hiervoor wordt voor deze dijkvakken een oriënterend onderzoek gedaan naar de versterkingsvariant (in grond of een constructie) en de kosten, die daarmee zijn gemoeid. Programmabegroting 2012 Pagina 17

Programma 2: Oppervlakte- en grondwater Inhoud programma Het hoogheemraadschap draagt zorg voor de inrichting en het beheer van het oppervlaktewater, grondwater en vaarwegen in het beheersgebied. Binnen oppervlaktewater zijn drie subthema s te onderscheiden: waterkwantiteit, zoetwatervoorziening en wateraanvoer, waterkwaliteit. Hierbij wordt uitgegaan van landelijke programma s waaraan HHSK uitvoering geeft, zoals het Nationaal Bestuursakkoord Water en de Kaderrichtlijn Water. Beoogd effect Tegengaan van wateroverlast in stedelijk en landelijk gebied, beschikbaarheid van voldoende zoet water in droge perioden, voldoen aan ecologische doelstellingen en het in stand houden van bestaande gebruiksmogelijkheden door het op orde brengen en houden van het watersysteem. Doelen planperiode 2010-2015 Ambitie: Basisgegevens op orde De basisgegevens en leggers van ten minste de hoofdwatergangen en de boezemwateren, inclusief peilregelende kunstwerken, zijn op orde. HHSK beheert en onderhoudt een waterkwantiteits- en waterkwaliteitsmeetnet dat inzicht verschaft in de toestand en ontwikkelingen van het watersysteem. Ambitie: Robuust en veerkrachtig oppervlaktewatersysteem met (tenminste) behoud van huidige waterkwaliteit In 2015 voldoet het gebied van HHSK aan de NBW-normen (met uitzondering van het centrum van Rotterdam); ook de overige maatregelen uit de Wateropgave 2015 en de watersysteemmaatregelen binnen de landinrichting Krimpenerwaard zijn uitgevoerd. De KRW-maatregelen 2011-2015 waarvoor HHSK verantwoordelijk is zijn uitgevoerd, en HHSK coördineert de uitvoering van KRW-maatregelen door andere instanties. HHSK voert de maatregelen uit de zwemwaterprofielen uit waarvoor zij zelf verantwoordelijk is. Voor de overige maatregelen wordt afstemming gezocht en worden afspraken gemaakt met de beheerders en eigenaren. De ecologische waterkwaliteitsnormen voor het oppervlaktewater worden in overleg met provincie gebiedsspecifiek uitgewerkt. HHSK en gemeenten beschikken over gemeentelijke waterplannen. HHSK voert in 2012 de NBW-klimaattoets uit en heeft de KRW- en NBW-maatregelen voor de periode 2016-2021 tijdig bepaald en verantwoord onderbouwd. Bij nieuwbouw, reconstructie of vervanging van gemalen, stuwen en sluizen wordt gestreefd naar vispasseerbaarheid. Ambitie: Optimaal op gebruik afgestemd peilbeheer, rekeninghoudend met ecologie en ontwikkelingen HHSK heeft vastgestelde actuele peilbesluiten. HHSK voert het peilbeheer volgens de vastgestelde peilbesluiten. Ambitie: Gegarandeerde zoetwatervoorziening voor huidige gebruiksfuncties Het huidige beheer inzake wateraanvoer en zoetwatervoorziening wordt voortgezet. HHSK onderzoekt samen met de partners de mogelijke toekomstige ontwikkelingen en bepaalt vóór 2015 de strategie en aanpak om de zoetwatervoorziening op de middellange en lange termijn veilig te stellen en te optimaliseren. Ambitie: Het oppervlaktewater wordt beheerd en onderhouden overeenkomstig de functie en belangen. Programmabegroting 2012 Pagina 19

HHSK onderhoudt hoofdwatergangen en boezemwateren overeenkomstig de bepalingen van keur en legger Het onderhoud van wateren en eventuele kunstwerken door derden wordt uitgevoerd conform de daarvoor geldende eisen en uitgangspunten. HHSK voert het onderhoud van wateren uit conform de Ecokleurenkoers en Flora- en faunawet, en promoot de toepassing daarvan door derden. De gemalen en regelende kunstwerken zijn voortdurend in een bedrijfszekere staat van onderhoud. HHSK onderzoekt met de betrokken partijen hoe het baggeren door derden in stedelijk gebied zo efficiënt mogelijk kan worden uitgevoerd. Het beleid zoals beschreven in de Kadernota Vis wordt uitgevoerd. Ambitie: Grondwatertaak gefaseerd invullen op basis van duidelijke taakverdeling tussen partners De grondwatertaken worden geïmplementeerd overeenkomstig het Beleidskader Grondwater HHSK 2008. Het grondwaterbeleid wordt in 2012 geëvalueerd. Op grond daarvan wordt het beleid eventueel aangepast. Ambitie: Nautisch beheer en vaarwegbeheer continueren met het accent op het beschermen van de wateren, oevers en natuurwaarden op en langs vaarwegen HHSK zet tot nader besluit de huidige praktijk met betrekking tot het nautisch beheer en het vaarwegbeheer voort. HHSK maakt in de planperiode afspraken met de provincie over het toekomstig vaarwegbeheer en nautisch beheer en werkt het beleid waar nodig verder uit. Ontwikkelingen en Maatregelen 2012 HHSK heeft met de bovenstaande ambities en doelen de richting bepaald op het gebied van oppervlaktewater, grondwater en vaarwegen voor de komende planperiode. Op basis van het voorafgaande, zullen in 2012 de volgende prestaties, producten en resultaten gerealiseerd worden. Basisgegevens op orde HHSK houdt de leggers voor hoofd- en boezemwatergangen actueel. Vanuit het oogpunt van doelmatigheid en efficiëntie is de planning om te komen tot nieuwe leggers en een actueel beheersregister gekoppeld aan de peilbesluiten. HHSK voert het meetplan 2012 voor zowel waterkwantiteit als waterkwaliteit uit en zorgt dat er eind 2012 een actueel meetplan voor 2013 is opgesteld. HHSK maakt modellen (watersysteemanalyses) van de Zuidplaspolder en de polder Bleiswijk. Optimaal op gebruik afgestemd peilbeheer, rekeninghoudend met ecologie en ontwikkelingen Peilbeheer wordt uitgevoerd conform de peilbesluiten, hierover wordt gerapporteerd vanuit het meetnet waterkwantiteit. Over het peilbeheer in het jaar 2011 wordt een evaluatierapport opgesteld. HHSK houdt de peilbesluiten actueel en zorgt voor implementatie en evaluatie van eerdere besluiten. Voor 2012 betekent dit dat onder andere de peilbesluiten van de Zuidplaspolder en de Rotte worden opgesteld. De peilbesluiten van de polders De Wilde Veenen, Tweemanspolder en Krimpenerwaard worden ingesteld. Gegarandeerde zoetwatervoorziening voor huidige gebruiksfuncties In 2012 zal HHSK vanuit het Deltaprogramma samen met andere waterschappen een strategie inclusief maatregelen hebben bepaald om aan de zoetwaterbehoefte voor de middenlange en lange termijn te kunnen blijven voldoen. Robuust en veerkrachtig oppervlaktewatersysteem, waarbij waterkwaliteit tenminste op hetzelfde niveau blijft en zo mogelijk/nodig verbetert. De onderdelen Wateropgave 2015 en KRW worden in 2012 uitgevoerd conform het uitvoeringsplan. Programmabegroting 2012 Pagina 20

HHSK voert in 2012 de volgende maatregelen uit in het kader van het programma Wateropgave 2015: o Categorie NBW: realisatie van de verbreding van de 3 e en 4 e Tocht Zuidplaspolder en voorbereiding nieuwbouw gemaal A. van Stolkweg. o Categorie 1: realisatie van de centrale berging Eendragtspolder en voorbereiding van nieuwbouw gemaal Bergweg-Zuid en waterafvoer Schiebroek - Bergweg-Zuid. o Categorie 2: voorbereiding van de aanleg van de hoofdwatergang langs de Cyclamenweg. HHSK voert in 2012 de volgende maatregelen uit in het kader van het programma KRW 2010-2015: o Verdere voorbereiding en aanleg van natuurvriendelijke oevers in lijnvormige waterlichamen. (Andere partijen kunnen gebruikmaken van de stimuleringsregeling). o Voorbereiding en mogelijk realisatie van maatregelen ter verbetering van de vispasseerbaarheid van gemaal Schilthuis. o Uitvoeren van diverse onderzoeksmaatregelen: opstellen onderhouds- en beheervisie polder Esse, Gans- en Blaardorp, onderzoek recreatiewateren, onderzoek aanleg oevers Rotte/Rottemeren, onderzoek waterstromen boezem. o De Bodem Bedekt : In de Bergse Voorplas is de waterbodem afgedekt met zand en toeslagstof. Dit werk wordt afgerond en de monitoring van de effecten wordt gestart. HHSK voert in 2012 het programma Watergebiedsplan Krimpenerwaard uit conform uitvoeringsplan: o Voorbereiding van alle maatregelen uit het programma, waaronder de uitbreiding of nieuwbouw van de gemalen De Nesse, Beneden-Haastrecht, Vlist westzijde, Achterbroek, Middelblok (als onderdeel van het project gemaal Verdoold) en 2 e gemaal De Nesse/Kattendijksblok. zwemwater o HHSK voert de monitoring van de zwemwaterkwaliteit voor het zwemseizoen 2012 uit. o HHSK actualiseert de zwemwaterprofielen van de 9 zwemwateren in het beheersgebied en overlegt de resultaten met de beheerders van de locaties. Waterplannen HHSK is in 2012 bezig met de uitvoering van alle waterplannen conform het uitvoeringsplan gemeentelijke waterplannen (2011). Het oppervlaktewater wordt beheerd en onderhouden overeenkomstig de functie en belangen. Bedrijfsvoering is erop gericht dat gemalen en andere peilregelende kunstwerken voortdurend bedrijfszeker zijn. Hiervoor wordt het onderhoudsplan peilregulerende kunstwerken volledig uitgevoerd. HHSK geeft invulling aan het uitvoeringsplan baggeren (2011) voor zowel het onderhoud van eigen wateren als voor wateren in onderhoud bij derden. HHSK verwijdert 250.000 m 3 baggerspecie en houdt het onderhoud van de boezemwateren en hoofdwatergangen op een adequaat niveau. Het volume is gebaseerd op het uitvoeringsprogramma voor 2012. Op basis van dit plan en de onzekerheid over gemiddelde prijzen per m wordt vooralsnog de dotatie ongewijzigd gehandhaafd. HHSK houdt toezicht op het baggeren en onderhoudswerk van watergangen door derden (schouw) in het landelijk gebied. HHSK onderhoudt (maait) en beheert hoofdwatergangen, boezemwateren en overige watergangen conform de Ecokleurenkoers en de richtlijnen van de Flora- en faunawet. De voornemens uit de Kadernota Vis worden nader ingevuld en/of uitgevoerd. Grondwatertaak gefaseerd invullen HHSK voert Kadernota grondwater uit. HHSK evalueert de Kadernota grondwater en komt met een plan van maatregelen voor de periode 2012-2015. Bij nautisch beheer (regulering) en vaarwegbeheer ligt accent op het beschermen van de wateren, oevers en natuurwaarden op en langs vaarwegen. Als gevolg van de Invoeringwet Waterwet moeten de provincies voor eind 2012 bepalen welke wateren een specifieke vaarwegfunctie krijgen, en welke instantie ze als zodanig gaan beheren. Waar deze taak bij een waterschap komt te liggen moeten ook afspraken worden gemaakt over Programmabegroting 2012 Pagina 21

de financiering van de meerkosten. In samenhang met het vaarwegbeheer wordt ook de taakverdeling voor het nautisch beheer heroverwogen. De verwachting is dat de provincie begin 2012 een voorstel zal doen over de toekomstige regeling en taakverdeling. Financiën Nettokosten in exploitatie voor dit programma, inclusief rente- en afschrijvingslasten van investeringen (lopend en gepland): Bedragen x 1.000 Programma 2: Oppervlakte en grondwater Begroting VJN 2011 Begroting Verschil VJN- Begroting 2011 na VJN Jaarschijf 2012 2012 2012 Eigen plannen 1.743 1.824 1.728-96 Plannen van derden 224 230 260 30 Beheersinstrumenten watersystemen 986 1.149 1.176 27 Aanleg, verbetering en onderhoud watersystemen 3.894 4.245 4.430 185 Baggeren van waterlopen en saneren van waterbodems 4.836 4.885 5.089 204 Beheer hoeveelheid water 7.033 7.653 7.177-476 Calamiteitenbestrijding watersystemen 155 141 184 43 Monitoring watersystemen 1.154 1.239 1.186-53 Aanleg en onderhoud vaarwegen en havens 242 254 118-136 Totaal 20.267 21.622 21.347-273 Toelichting: Op programmaniveau dalen de kosten met 273.000 ten opzichte van de Voorjaarsnota. De reden is afname van kapitaallasten met 120.000, afname van 145.000 op energiekosten naar aanleiding van de nieuwe aanbesteding en afname van 30.000 op indirecte kosten. Op basis van de capaciteitsplanning en bijgestelde urenbegroting zijn binnen de beleidsproducten de productieve uren anders verdeeld. Het effect van het verschuiven van uren is dat het ene beleidsproduct meer personele kosten krijgt toegekend en een ander minder. Op totaalniveau zijn geen verschillen op de personele kosten. Het effect van het verschuiven van de uren is zichtbaar op alle beleidsproducten. Het budget van beleidsproduct beheer hoeveelheid water is verlaagd omdat op energiebudgetten wordt bespaard als gevolg van de nieuwe overeenkomst voor het leveren van energie, door het verlagen van de rente- en afschrijvingslasten en verschuiven van uren. Bij beleidsproduct aanleg en onderhoud watersystemen zijn de rente- en afschrijvingslasten verhoogd en de personeelskosten door het verschuiven van uren. Het onderstaande diagram toont de verdeling van de exploitatiekosten voor programma Oppervlakte- en grondwater. Indirecte kosten 15% Afschrijvingen 14% Rente 10% Overige exploitatiekosten 39% Personeelslasten 22% Programmabegroting 2012 Pagina 22

Onderstaande tabel toont de te voteren bedragen uit het investeringsprogramma voor programma 2: Bedragen x 1.000 Te voteren investeringsbedragen Investering TOTAAL 2012 2013 2014 2015 Na 2015 Wateropgave 2015 31.333 3.931 10.335 10.662 1.841 4.564 KRW Kaderrichtlijn water 1.514 150 652 208 477 28 Peilbesluiten en leggers 1.829 0 178 275 550 826 Visstandbeheer 150 50 50 50 0 0 Grondwaterbeheer 50 0 50 0 0 0 Stedelijke Waterplannen 7.630 350 350 500 500 5.522 Renovatie kunstwerken WS 3.345 300 915 1.232 658 239 Baggeren 250 0 250 0 0 0 Te activeren uren personeel 4.819 628 1.334 1.470 1.388 0 Totaal investeringen programma 2 50.920 5.409 14.114 14.397 5.814 11.186 Toelichtingen per investering Wateropgave 2015 Dit betreft het uitvoeren van een pakket aan maatregelen om te voldoen aan de normering die volgens het Nationaal Bestuursakkoord Water moeten worden uitgevoerd om de waterstaatkundige structuur te versterken in het hele beheersgebied van HHSK. De wateropgave wordt ook wel gezien als het vervolg op Peil 2010. De financiële consequenties zijn uitgewerkt in het Waterbeheerplan 2011-2015. Als eerste stap in het daadwerkelijk realiseren wordt een verfijnde watersysteemanalyse uitgevoerd. Kaderrichtlijn Water De Europese Kaderrichtlijn Water heeft als hoofddoel de daartoe aangewezen gronden oppervlaktewateren te beschermen tegen achteruitgang en waar mogelijk te verbeteren. HHSK zal tot en met 2015 diverse maatregelen uitvoeren die voortvloeien uit het stroomgebiedbeheersplan Rijndelta. Peilbesluiten en leggers Deze kredieten zullen worden aangewend om de peilbesluiten te actualiseren aan de gewenste waterstaatkundige situatie en nieuwe weten regelgeving. Tevens zijn de kredieten voor de realisatie van de peilbesluiten. De eisen aan de watergangen met de onderhoudsverplichtingen worden vastgelegd in de legger. Visstandbeheer In de periode 2015/2027 willen we komen tot een goede waterkwaliteit met een in dat verband relevante gezonde en gevarieerde visstand. Om dit te bereiken willen we in de planperiode van het WBP komen tot gebiedsgerichte (visstandbeheer-)plannen. Grondwaterbeheer HHSK voert haar taken op het grondwaterbeheer uit conform de Waterwet. Het ambitieniveau is vastgelegd in de kadernota grondwater. Stedelijke waterplannen Met dit investeringsplan willen we bereiken dat voor alle (deel)gemeenten in het beheersgebied een stedelijk of regionaal waterplan wordt opgesteld. De verantwoordelijkheid voor het opstellen van de stedelijke waterplannen ligt bij de gemeenten, maar wij leveren daaraan een bijdrage. De verwachting is dat in 2011 voorlopig de laatste bijdragen worden geleverd aan de planvorming. Diverse stedelijke waterplannen zijn inmiddels in uitvoering. Gemeentelijke waterplannen (GWP) zijn een belangrijk instrument om afspraken te maken over het realiseren van opgaven voor de inrichting, het beheer en het onderhoud van watersystemen in hun onderlinge samenhang op lokaal schaalniveau. Binnen het kader van de GWP maken gemeenten, HHSK en eventueel andere betrokkenen nadere afspraken over de concrete invulling en uitvoering van maatregelen. Voor HHSK ligt de prioriteit in Programmabegroting 2012 Pagina 23

de planperiode t/m 2015 op de waterkwaliteitsspoormaatregelen (beperken van overstort van rioolwater of mitigeren van de effecten hiervan) en op de uitvoering van vastgestelde KRW- en NBWmaatregelen. Renovatie kunstwerken watersystemen Deze kredieten zijn ten behoeve van de renovatie van de gemalen en/of kunstwerken die op grond van een onderhoudsplanning worden uitgevoerd. Baggeren Dit betreft baggerwerkzaamheden in de Ringvaart van de Zuidplaspolder. Boezemwateren maken geen onderdeel uit van de reguliere baggerbudgetten. Te activeren uren personeel Voor de uitvoering van investeringsprojecten worden jaarlijks de uren van personeel geactiveerd. Programmabegroting 2012 Pagina 24

Programma 3: Afvalwaterketen en emissies Inhoud programma Het hoogheemraadschap draagt zorg voor het transporteren en zuiveren van afvalwater, inclusief slibverwerking en ziet toe op de aanpak van emissies vanuit rioleringen en diffuse bronnen naar oppervlaktewater. Beoogd effect Waarborgen van de volksgezondheid en een aantrekkelijke leefomgeving, waarbij het huidige niveau van zuiveringenbeheer wordt behouden en tijdig wordt ingespeeld op toekomstige hogere eisen en waarbij de emissies uit rioleringen en diffuse bronnen verder worden teruggedrongen ten behoeve van een betere waterkwaliteit. Doelen planperiode 2010-2015 Ambitie: Optimaliseren van de eigen taak binnen de afvalwaterketen door een bijdrage te leveren aan duurzaamheid, efficiëntie en effectiviteit Informatiesystemen voor de afvalwaterketen zijn operationeel, actueel en volledig. De zuiveringen voldoen voor 100% aan de (op dat moment) geldende lozingsvergunningen en overeengekomen afnameverplichting. De reguliere bedrijfsvoering en beheer- en onderhoudsmaatregelen van de awzi s, rioolgemalen en transportleidingen worden doeltreffend uitgevoerd. Jaarlijks wordt op de zuiveringsinstallaties een verbetering van de energie-efficiëntie gerealiseerd van 2%. (periode 2005-2020, referentiejaar 2005) Er is in 2015 een besparing gerealiseerd van circa 10% in de afvalwaterketenkosten bij gelijke taakuitoefening ten opzichte van de uitgaven in 2006. Met de gemeenten en andere betrokken instanties zijn afspraken gemaakt over optimalisatie van de samenwerking in de afvalwaterketen. Ambitie: Terugdringen van emissies vanuit rioleringen, waarbij gemeenten zorg dragen voor de riolering en HHSK bevoegd gezag is en toeziet op realisatie Het informatiesysteem voor rioleringen is geoperationaliseerd en volledig ingevuld op basis van actuele informatie van gemeenten. De basisinspanning riolering en waterkwaliteitsspoormaatregelen (gekoppeld aan riolering) van de gemeenten zijn tijdig uitgevoerd conform de afspraken. Ongezuiverde lozingen van huishoudens en glastuinbouwbedrijven worden gesaneerd. Bij nieuwe en bestaande rioolstelsels is verharding verantwoord afgekoppeld. Uitschieters rioolvreemd water worden in samenwerking met gemeenten aangepakt. Ambitie: Terugdringen van diffuse lozingen uit glastuinbouw, landbouw, beheer terreinen en bouw Diffuse verontreiniging van het oppervlaktewater door overheden en bedrijven wordt beëindigd of geminimaliseerd. Lozingen vanuit de glastuinbouw worden volledig gesaneerd. Programmabegroting 2012 Pagina 25

Ontwikkelingen en Maatregelen 2012 De algemene lijn voor de aanpak van de afvalwaterketen in de planperiode is het doorgaan op de ingeslagen weg. Dit betekent het op korte termijn versterken van de samenwerking met gemeenten en andere partners en het optimaliseren van de eigen bedrijfsvoering. Op dit punt wordt in vervolg van de afspraken tussen de Unie van Waterschappen en het VNG een intensivering voorzien, die op termijn mogelijk leidt tot nieuwe structuren in de uitvoering van diverse taken in het rioleringen- en zuiveringenbeheer. In 2012 zal verder vorm en inhoud worden gegeven aan de onderzoeken die op dit vlak met de gemeenten Rotterdam, Capelle aan de IJssel, Zuidplas en Lansingerland in 2011 zijn uitgevoerd. Mede in vervolg op diverse akkoorden, zoals dat op het gebied van energie-efficiency (MJA3) en het klimaatakkoord staat de versterking van de duurzaamheid van de afvalwaterketen de komende jaren op de agenda. In vervolg op de relatief eenvoudige maatregelen, die zich als good housekeeping en verfijning van de procesvoering kenmerken zal een verdergaande verbetering van de energieefficiency gepaard gaan met extra investeringen. Daarbij blijft overigens een bedrijfseconomisch optimale bedrijfsvoering het uitgangspunt. Ook in 2012 zal waar mogelijk de bedrijf- en procesvoering van de installaties voor het transport en de zuivering van het afvalwater alsmede de verwerking van het slib waar mogelijk worden geoptimaliseerd. In dat verband zal het beheer en onderhoud van het transportsysteem speciale aandacht krijgen. Voorts zal de uitvoering van het nog vast te stellen meerjaren emissiebeleid ter hand worden genomen. Om de doelen te bereiken worden onder andere de volgende algemene en specifieke maatregelen voorzien: Verdere uitwerking van de resultaten en conclusies van de onderzoeken naar de doelmatigheid van de samenwerking met de gemeenten Rotterdam, Capelle aan den IJssel, Zuidplas en Lansingerland. Gevolgd door een nadere oriëntatie op de mogelijkheden van verdergaande samenwerking met andere gemeenten in het beheersgebied. Het onderhoud van de transport- en zuiveringsinstallaties is in een onderhoudsplan uitgewerkt in nauwe samenhang met de benodigde procescontinuïteit. Voldoen aan de eisen van de geldende lozingsvergunningen, ofwel: minimaal 75% totaalverwijdering van stikstof en fosfaten en maximaal 25.000 vervuilingeenheden, restvervuiling op Rijkswater. Uitwerking en aanbesteding van de renovatie van het transportsysteem en awzi in het verzorgingsgebied De Groote Zaag. Invoering van het informatiesysteem Z-info ter vervanging van het verouderde informatiesysteem ZUIS ten behoeve van de verwerking en analyse van de informatie van de verschillende (zuivering)processen wordt afgerond. De inventarisatie en het inmeten van de transportleidingen in het beheersgebied wordt voortgezet en voor 80% afgerond, waarbij tevens gebleken achterstanden in het onderhoud van de leidingen en appendages worden weggewerkt. Daartoe is in eerste aanleg voor de komende jaren een extra investering van 150.000 in de meerjarenraming opgenomen. Mechanisch/elektrisch wordt het onderhoud in eigen dienst uitgevoerd, het civiel onderhoud zal aan marktpartijen worden opgedragen. Na dit onderhoud worden de procesvoering (regelmatige ontluchting) en het onderhoud in het reguliere werk via de bedrijfsonderhoudsplanning opgenomen. Voortzetting van de gefaseerde invoering van het nieuwe besturingssysteem met bijbehorende telemetrie van de transport- en zuiveringsinstallaties, conform het investeringsplan. Verbetering van de energie-efficiëntie door het verder uitvoeren van de maatregelen uit het eerste energie-efficiëntieplan (EEP1) in het kader van de MJA-3 alsmede de voorbereiding van het volgende (tweede) efficiencyplan (EEP2). Het plan van Optimaliseren van het Afvalwatersysteem (OAS) in het verzorgingsgebied Kortenoord wordt afgerond. Voor het verzorgingsgebied Kralingseveer wordt een quick scan naar de mogelijkheden van een Optimalisatiestudie uitgevoerd. Programmabegroting 2012 Pagina 26

Het monitoren van de werking van gemengde rioolstelsels wordt in nauwe samenwerking en op initiatief van gemeenten voortgezet. De maatregelen en activiteiten uit het Emissiebeheersplan, waarin het beleid in relatie tot de aanpak van directe en diffuse bronnen zoals nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen uit de landen (glas)tuinbouw voor de komende jaren is uitgewerkt, wordt na vaststelling conform de hierin opgenomen planning in uitvoering genomen. Effectieve begeleiding en advisering van de (deel)gemeenten op het vlak van het rioleringenbeheer in nauwe samenhang met de gewenste waterkwaliteit, leidend tot actuele gemeentelijke rioleringsplannen met aandacht voor grondwater en (extreme) neerslag. Begeleiding en stimulering van de gemeenten en de bedrijfssector glastuinbouw voor de aansluiting op de riolering en/of sluiting van de waterketen. Ten behoeve van de ontwikkelingen op de langere termijn, zoals het in bedrijf nemen van de tweede zuiveringsstraat op de awzi Kortenoord en de toekomstige verdere renovatie van de awzi De Groote Zaag worden in 2012 de mogelijkheden en toepasbaarheid van nieuwe en innovatieve zuiveringstechnieken beschouwd en zo nodig nader onderzoek ter zake worden geformuleerd. Het onderzoek (eerste fase; deskstudie) naar het nut en de noodzaak van vergaande zuivering conform de voorwaarden van de lozingsvergunningen wordt afgerond. In vervolg op de inrichting van het centrale energiebeheer wordt in 2012 het beheer van de telefoon en dataverbindingen gecentraliseerd. In nauwe samenwerking met de gemeenten wordt het informatiesysteem RIOKEN tot een niveau van 80% van betrouwbare en actuele informatie over de gemeentelijke rioolstelsels voorzien. Hiermee loopt dit proces van actualisatie voor op de planning van het Waterbeheerplan. Deze planning wordt hoofdzakelijk bepaald door de mogelijkheden die de gemeenten bieden om de informatie digitaal aan te leveren. Een aantal (kleine) gemeenten werken dit het komende jaar ook voor de eigen organisatie verder uit. Financiën Nettokosten in exploitatie voor dit programma, inclusief rente- en afschrijvingslasten van investeringen (lopend en gepland): Bedragen x 1.000 Programma 3: Afvalwaterketen en emissies Begroting VJN 2011 Begroting Verschil VJN- Begroting 2011 na VJN Jaarschijf 2012 2012 2012 Eigen plannen 204 234 319 85 Plannen van derden 17 18 23 5 Getransporteerd afvalwater 4.174 4.380 4.505 125 Gezuiverd afvalwater 11.545 11.671 11.323-348 Verwerkt slib 5.082 5.194 5.138-56 Afvalwaterbehandeling door derden 11.472 11.896 11.899 3 Rioleringsplannen en subsidies lozingen 619 725 680-45 Aanpak diffuse emissies derden 87 107 84-23 Totaal 33.199 34.226 33.972-253 Toelichting: De mutaties (zowel verhogingen als verlagingen) op eigen plannen, verwerkt slib en aanpak diffuse emissies derden worden met name veroorzaakt door aanpassingen in de urenbegroting. De verlaging van het budget van gezuiverd afvalwater wordt bijna geheel veroorzaakt door besparing op energiebudgetten als gevolg van de nieuwe overeenkomst voor energielevering voor de komende jaren. Op het budget getransporteerd afvalwater wordt ook bespaard op energiekosten, maar daar staan verhogingen op rente- en afschrijvingslasten en personeelslasten (meer eigen inzet op onderhoudswerkzaamheden) tegenover. De verlaging van het budget rioleringsplannen en subsidies lozingen is het gevolg van lagere afschrijvingslasten. Programmabegroting 2012 Pagina 27

Het onderstaande diagram toont de verdeling van de exploitatiekosten voor programma afvalwaterketen en emissies. Indirecte kosten 9% Afschrijvingen 14% Rente 8% Overige exploitatiekosten 59% Personeelslasten 10% Onderstaande tabel toont de te voteren bedragen uit het investeringsprogramma voor programma 3: Te voteren investeringsbedragen Bedragen x 1.000 Investering TOTAAL 2012 2013 2014 2015 Na 2015 Renovatie AWZI De Groote Zaag 12.023 11.180 136 343 364 0 ATS De Groote Zaag Bijdragen -100-100 0 0 0 0 Renovaties awzi's 7.120 250 0 1.210 200 5.460 Proces automatisering AWK 1.985 745 850 390 0 0 Uitv. studies en efficiëntiepl. 3.142 0 2.240 305 292 304 Renovatie transportstelsels 5.269 2.150 1.992 28 0 1.100 Bijdragen van gemeenten -560-315 -245 0 0 0 Bijdragen aan gemeenten 1.025 750 0 0 275 0 Bemonsteringsapparatuur 100 0 100 0 0 0 Opt. Studies & onderz. AWK 1.475 100 825 200 350 0 Diffuse bronnen 300 0 100 0 200 0 Subsidie/bijdrage regelingen 2.200 0 450 0 750 1.000 Totaal investeringen programma 3 33.980 14.760 6.448 2.476 2.432 7.864 Toelichtingen per investering: Jaarlijks worden de investeringsplannen op de meest recente inzichten bijgesteld. Deze verfijning leidt veelal tot enige herziening van de planning in de verwachte uitgaven. Renovatie AWZI De Groote Zaag De investering betreft de uitvoering van de renovatie awzi De Groote Zaag. Dit is een van de maatregelen voor de realisatie van De Groote Zaag als een bedrijfszeker en duurzaam afvalwatersysteem (een van de uitkomsten van de in 2007 uitgevoerde voorstudie). Als gevolg van de onlangs gebleken bouwkundige toestand van de awzi zijn nadere studies uitgevoerd naar de mogelijkheden en te behalen duurzaamheid van de investeringen. Hierdoor is een vertraging ontstaan in de eerder geplande uitvoering van een jaar. De aanbesteding van het tweede deel van de ATS en de zuiveringsinstallatie wordt in 2012 uitgevoerd waarna de uitvoeringswerkzaamheden kunnen starten. Renovatie awzi's Deze investeringen betreffen vervanging en renovatie van de awzi s. Het gaat hierbij om de volgende projecten: diverse renovaties aan de awzi Kralingseveer, renovatie en opnieuw in gebruik nemen van de eerste straat awzi Kortenoord, diverse renovaties aan de awzi s in de Krimpenerwaard (Ammerstol en Haastrecht), renovatie of vervanging van de verouderde gasmotoren op de awzi Kralingseveer en het herstel van de drijflaagput op de awzi Kralingseveer. De renovatie van de eerste straat awzi Kortenoord is verder vooruitgeschoven in de tijd (huidige planning start voorbereiding pas in jaarschijf 2016), maar het investeringsbudget is tevens verhoogd naar 2 miljoen. Dit bedrag is nog zeer globaal geraamd omdat nu nog geen duidelijkheid is welke Programmabegroting 2012 Pagina 28

maatregelen uitgevoerd gaan worden. Tevens zijn de geplande gebiedsontwikkelingen in deze regio vertraagd. Procesautomatisering AWK De voorbereiding van het project ter vervanging van de procesautomatisering van transport- en zuiveringstechnische installaties is afgerond. Een eerste vervanging van deze verouderde installaties is gestart en de tweede uitvoeringsfase wordt eind 2011/begin 2012 opgestart. Uitvoering studies en efficiëntieplannen Deze investeringen zijn in de meerjarenbegroting opgenomen voor het realiseren van de aanpassingen voortvloeiend uit de slibstrategiestudie en het opstellen en uitvoeren van de energieefficiënte plannen. In april 2007 is de zuiveringsslibstrategiestudie voor HHSK afgerond. Jaarlijks wordt op de zuiveringsinstallaties een verbetering van de energie-efficiëntie van 2% beoogd. Renovatie transportstelsels Deze investeringen betreffen de nieuwbouw van diverse rioolgemalen in de Krimpenerwaard, het afvalwatertransport Zuidplas, en de rioolgemalen Westergouwe en Triangel. Bijdragen van gemeenten Voor de uitvoering van de hierboven genoemde investeringen wordt van de gemeenten een bijdrage ontvangen. Deze bijdragen worden berekend conform verdeelsleutels die in het verleden zijn vastgesteld. In verband met de verrekening van de BTW met de gemeenten wordt in toenemende mate de nieuwbouw of renovatie van rioolgemalen via de constructie van twee opdrachtgevers gerealiseerd. Hierbij wordt aan de gemeente als medeopdrachtgever, conform de afgesproken kostenverdeling, direct door de aannemer of andere uitvoerende partij gefactureerd. Hierdoor nemen zowel het te verrekenen aandeel van de gemeente als de bruto-investering van HHSK af. Bijdragen aan overheden Bijdragen aan overheden voor renovatie rioolgemalen in beheer van de gemeenten. Het betreft hier gemalen en persleidingen in de gemeenten Zoetermeer, Capelle aan den IJssel en de gemeente Rotterdam. Binnen de planperiode staan alleen renovaties van gemeente Rotterdam op de planning, de jaren van voteren en de hoogte van onze bijdragen worden jaarlijks aan de hand van de bijgestelde planningen van gemeentewerken Rotterdam bijgesteld. Bemonsteringsapparatuur Het opgenomen bedrag is bestemd voor het vervangen van bemonsteringsapparatuur. Optimalisatiestudies & onderzoeken AWK Deze investeringen zijn opgenomen voor het uitvoeren van studies en onderzoeken. De onderzoeken zullen zich hoofdzakelijk richten op kleinschalig toegepast onderzoek dan wel studies in relatie tot de inzetbaarheid van nieuwe technologieën. Uit het KRW-onderzoek awzi s moet blijken welke maatregelen er genomen moeten worden om te voldoen aan de Kaderrichtlijn Water. Hierbij speelt vooral de herziening van de lozingsvergunningen voor lozing van het gezuiverde afvalwater op rijkswater een belangrijke rol. Een onderzoeksvoorstel is inmiddels opgesteld en door het ministerie van Infrastructuur en Milieu goedgekeurd. Dit onderzoek zal eind 2011 aanvangen. De geraamde investering is met 100.000 verlaagd. Tevens worden er onderzoeken en studies uitgevoerd voorafgaand aan het opstellen van afvalwaterplannen. De uitkomsten worden in de afvalwaterplannen nader uitgewerkt. Afspraken met gemeenten over samenwerking op het gebied van investeringen in de afvalwaterketen zijn gemaakt op basis van Optimalisatie Afvalwatersysteem Studies (OAS) per awziverzorgingsgebied. In lijn met het Bestuursakkoord Waterketen (BWK) en de overeenkomst tussen de Unie van Waterschappen en de VNG worden afspraken met gemeenten gemaakt op het gebied van samenwerking binnen de afvalwaterketen. Het is in dit stadium nog niet mogelijk om een onderbouwde raming te maken van de mogelijke efficiencybesparingen. Deze investeringen zijn totaal met 200.000 verlaagd. Daarnaast is een nieuwe investering opgevoerd ten behoeve van de actualisatie en digitalisering van het tekeningen beheerssysteem van de afdeling ( 75.000 in 2013). Programmabegroting 2012 Pagina 29

Diffuse bronnen (m.n. glastuinbouw) Het betreft hier de deelname in diverse onderzoeksprojecten met o.a. de glastuinbouwsector en collega-overheden om diffuse emissies zo veel mogelijk te beperken en de eventuele financiële deelname in het beheren van lokale kleinschalige zuiveringen voor het zuiveren van huishoudelijk afvalwater in gevallen dat aansluiting op de riolering economisch niet haalbaar wordt geacht (IBA s) Subsidie/bijdrageregelingen Deze investering omvat twee bijdrageregelingen, te weten: de bijdrageregelingen aan gemeenten om bij renovatieprojecten aan het rioleringsstelsel van bestaande bebouwde gebieden de hemelwaterafvoer af te koppelen van het rioolstelsel, zodat het schone hemelwater terechtkomt in een watergang. de bijdrageregeling die wordt aangewend ter motivatie van de gemeenten om de lozingen uit de glastuinbouw op de riolering aan te sluiten. Programmabegroting 2012 Pagina 30

Programma 4: Wegen Inhoud programma Het hoogheemraadschap draagt zorg voor het beheer van het wegennet buiten de bebouwde kom in de Krimpenerwaard, uitgezonderd provinciale wegen. Beoogd effect Waarborgen van voldoende bereikbaarheid, verkeersveiligheid en berijdbaarheid. Doelen planperiode 2010-2015 Ambitie: Op termijn overdragen van het wegenbeheer aan derden; tot dat moment wordt nauw samengewerkt met betrokken partijen In de planperiode worden de mogelijkheden voor overdracht van de wegentaak inzichtelijk gemaakt. Wegbeheerders in de Krimpenerwaard werken efficiënter en effectiever aan uitvoering en beheer door verbeterde samenwerking. Ambitie: Behoud van de kwaliteit van de wegen met extra aandacht voor veiligheid De kerngegevens van wegen zijn in een beheerregister beschikbaar. Het aantal onveilige locaties is afgenomen waarbij gestreefd wordt naar vermindering van het aantal verkeersongevallen. De mobiliteit in de Krimpenerwaard is in beeld gebracht. HHSK neemt geen initiatief tot verbetering van de mobiliteit, maar staat welwillend tegenover initiatieven van derden; wel voert HHSK een beperkt aantal projecten uit in het kader van het fietspadenplan van de provincie. De huidige kwaliteit van beheerde objecten is in stand gehouden conform planmatige onderhoudsprogramma s van wegen, groen, kunstwerken en bebakening en door implementatie van weten regelgeving. Ontwikkelingen en Maatregelen 2012 In 2012 voert HHSK de nieuwe lijn voor het beheer en onderhoud van de wegbruggen uit. Voor het beheer en onderhoud van de wegen in algemene zin wordt de lijn uit de jaren 2010 en 2011 gecontinueerd. In 2011 is de verkeersveiligheid op de IJsseldijk aangepakt. In 2012 wordt de verbetering van de verkeersveiligheid voortgezet onder andere in het verlengde van de dijkversterkingen. Op termijn overdracht van het wegenbeheer aan derden; tot die tijd in nauwe samenwerking met partijen - Binnen het traject van herindeling van de Krimpenerwaard blijft HHSK het onderwerp aan de orde stellen. De voorbereiding van de evaluatie van de wet herverdeling wegen wordt nauwgezet gevolgd zodat de overdracht hierbij aan de orde zal komen. Dit gebeurt in samenwerking met de andere wegbeherende waterschappen. - HHSK continueert de samenwerking op het gebied van de gladheidbestrijding. - HHSK initieert en/ of participeert in overleggen van de wegbeheerders in de Krimpenerwaard. Behoud van de kwaliteit van de wegen met extra aandacht voor veiligheid - HHSK voert de inspectie van alle categorieën wegen inclusief fietspaden uit conform het inspectieplan. Programmabegroting 2012 Pagina 31

- De basisgegevens zijn beschikbaar en worden verder verbeterd. De kerngegevens van wegen, groen, verkeersborden en kunstwerken zijn beschikbaar in GEOweb. - HHSK borgt de gegevens omtrent kunstwerken in het beheersregister. - De verkeerstellingen worden conform de planning uitgevoerd. - In de zomer van 2011 is het reconstructieprogramma aangepast. Door werken beter te spreiden zijn de kosten gelijkmatiger verdeeld over de jaren. Het bijgestelde reconstructieprogramma wordt uitgevoerd waarbij in 2012 de voorbereiding van de reconstructies van 2013 wordt gestart. - HHSK vermindert de onveiligheid door diverse maatregelen waaronder een pakket voor aanpassing van de Tiendweg West in Lekkerkerk om fietsverkeer en doorgaand autoverkeer te scheiden. - HHSK analyseert de ontwikkelingen op het gebied van de verkeersveiligheid in Krimpenerwaard. Er wordt een nieuwe kaart gemaakt waarna de (nieuwe) black-spots meegenomen worden in de totale verkeersveiligheidaanpak. - HHSK zet het reconstructieprogramma kunstwerken (wegbruggen) in ieder geval voor twee jaar in de markt zodat in 2012 en 2013 totaal circa 30 wegbruggen worden vervangen (deels door duikers). - HHSK brengt de mobiliteit in beeld door het uitvoeren van verkeerstellingen conform plan. Er wordt gebruikgemaakt van het ontwikkelde verkeersmodel Midden-Holland. Financiën Nettokosten in exploitatie voor dit programma, inclusief rente- en afschrijvingslasten van investeringen (lopend en gepland): Bedragen x 1.000 Programma 4: Wegenbeheer Begroting VJN 2011 Begroting Verschil VJN- Begroting 2011 na VJN Jaarschijf 2012 2012 2012 Eigen plannen 27 28 25-3 Plannen van derden 48 50 31-19 Beheersinstrumenten wegen 113 125 86-39 Aanleg en onderhoud wegen 2.624 2.857 2.501-356 Wegenverkeersregeling en-verkeersveiligheid 487 511 521 #REF! 10 Totaal 3.297 3.571 3.164-407 Toelichting: De voordelen bij programma 4 komen met name doordat bij de Voorjaarsnota nog werd gerekend met hogere bedragen voor wegbruggen en reconstructies dan de bedragen die nu in de plannen zijn opgenomen. Het verschil in kapitaallasten is 325.000. De personeelskosten komen lager uit op basis van de nieuwe capaciteitsplanning en urenbegroting. Door deze verschillen valt de verdeling van de indirecte kosten voor dit programma gunstiger uit. Het onderstaande diagram toont de verdeling van de exploitatiekosten voor programma Wegen. Indirecte kosten 27% Afschrijvingen 27% Overige exploitatiekosten 16% Personeelslasten 22% Rente 8% Programmabegroting 2012 Pagina 32

Onderstaande tabel toont de te voteren bedragen uit het investeringsprogramma voor programma 4. Bedragen x 1.000 Investering TOTAAL 2012 2013 2014 2015 Na 2015 Reconstructie polderwegen 12.224 6.791 1.134 1.364 2.531 404 Rotonde Capellelaan-N210 350 0 350 0 0 0 Vervanging wegbruggen 4.090 1.000 1.030 1.020 1.020 20 Aanpak black en grey spots 250 150 0 100 0 0 Te activeren uren personeel 330 0 109 109 111 0 Totaal investeringen programma 4 17.244 7.941 2.623 2.593 3.662 424 Toelichtingen per investering Te voteren investeringsbedragen Reconstructie polderwegen Deze investering betreft de reconstructie van polderwegen in de Krimpenerwaard. Door de slechte bodemgesteldheid van de Krimpenerwaard wordt ieder jaar circa 4 km polderweg versterkt met gewapend asfalt en duurzaam veilig ingericht. Het blijkt steeds vaker dat het noodzakelijk is om (delen van) de fundering te vervangen om voldoende drooglegging en daarmee draagkracht van de constructie te waarborgen. Bij een reconstructie wordt de totale inrichting van de weg en het aanzien van de weg geëvalueerd en aangepast aan de categorisering en de veranderde omstandigheden. Reconstructies zijn vaak in meerdere opzichten complexer dan vooraf voorzien en vergen met name een goede afstemming met de omgeving en extra tijd. Reconstructies worden eerst volledig voorbereid voordat een uitvoeringskrediet wordt aangevraagd. De genoemde aspecten hebben geleid tot een aangepast investeringsprogramma in tijd en omvang. Vervanging wegbruggen De investering betreft het vervangen van wegbruggen door duikers of nieuwe bruggen in de Krimpenerwaard. Dit investeringsprogramma is volledig herzien op basis van een uitgebreide rapportage ten aanzien van de actuele onderhoudstoestand van de bruggen in het beheersgebied van de Krimpenerwaard. Uit de inspecties en nadere onderzoeken is gebleken dat veel bruggen aan het einde van de technische levensduur zijn en daarom op korte termijn vervangen moeten worden. Gezien de omvang van het programma en om de kosten van het programma omlaag te brengen zal het werk niet op traditionele wijze aangepakt kunnen worden. Als mogelijke besparingen kan men denken aan:innovaties op het gebied van aanleg, materiaal keuze, beheer en onderhoud van de te vervangen bruggen en standaardisering. Verder is ervoor gekozen om de meest urgente bruggen (circa 20 stuks in 2 jaar) via Design en Construct op de markt te brengen. Het beheer- en onderhoudsprogramma vormen de basis voor de volgorde. Daarnaast worden tien bruggen meegenomen in de reconstructie Gouderakse Tiendweg (planning 2012). Veiligheid: Black- en Greyspots Deze investering is opgenomen in het Waterbeheerplan 2010-2015. Blackspots zijn onveilige locaties of wegvakken met een concentratie van ongevallen. Vaak betreft het hier ongevallen met slachtoffers of dodelijke afloop. Greyspots zijn onveilige locaties waar enkele ongevallen hebben plaatsgevonden of verwacht kunnen worden. Bij de ongevallen zijn meestal nog geen slachtoffers gevallen. Om het aantal ongevallen te verminderen worden maatregelen genomen om de verkeersveiligheid te verbeteren. In 2012 wordt de blackspot op Benedenkerk meegenomen in de reconstructie Benedenheul, Benedenkerk en Schenkel uitgevoerd. Het weggedeelte van de dijkversterking Nederlek wordt duurzaam veilig ingericht. Aansluitende wegvakken worden hierbij, indien mogelijk, meegenomen. Te activeren uren personeel Voor de uitvoering van investeringsprojecten worden jaarlijks de uren van personeel geactiveerd. Programmabegroting 2012 Pagina 33

Programma 5: Omgeving en organisatie Inhoud programma Het programma beslaat de onderdelen die betrekking hebben op de wijze waarop de primaire taken (waterkeringen, watersysteem, zuiveringen, wegen) worden uitgevoerd en de onderdelen die de primaire taken ondersteunen. De gewenste manier van uitvoeren is verwoord in het WBP, waarbij als leidend thema is gesteld dat de omgeving centraal moet staan. De bestuurlijk meest relevante thema s zijn: gebiedsgerichte aanpak; calamiteitenzorg; vergunningverlening, toezicht en handhaving; communicatie- en informatiebeleid; klimaat en duurzaamheid; financieel beleid, waaronder Treasury en heffing & invordering; organisatiebeleid en Human Resource Management (HRM). Beoogd effect Een betrouwbare organisatie met een goede verhouding met de burgers, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties, en de medewerkers. Er is ruimte en aandacht voor maatschappelijke ontwikkelingen en de bewoners in het gebied, met een zo breed mogelijk draagvlak bij de besluitvorming. Er is ruimte en aandacht voor de ontwikkeling van de organisatie en de medewerkers zelf, daarbij inspelend op ontwikkelingen en vereisten vanuit de maatschappij. Dit alles door de taken uit te voeren op een maatschappelijk verantwoorde wijze, waarbij leefbaarheid, veiligheid, werkomgeving, klimaat en duurzaamheid centraal staan. Doelen planperiode 2011-2015 Ambitie: Tijdige en kwalitatief goede inbreng van wateraspecten in beleid en plannen voor ruimte, milieu en groen HHSK beschikt over heldere informatie, actuele uitgangspunten en inhoudelijke kaders voor de uitvoering van de watertoets en past die ook toe. HHSK levert bij (boven)regionale ruimtelijke plannen in een zo vroeg mogelijk stadium advies over functiegeschiktheid en randvoorwaarden voor de inrichting van het gebied (waterkansenkaart, watervisie). Bij de inbreng en advisering wordt mede rekening gehouden met landschappelijke waarden, natuur, cultuurhistorie en recreatief medegebruik, voor zover deze gerelateerd zijn aan de taken van HHSK. Ambitie: Uitmuntende calamiteitenzorg HHSK werkt samen met partners aan de versterking van de functionele waterkolom; Het calamiteitenplan en de bestrijdingsplannen zijn actueel en zijn afgestemd op plannen van partners; Risico- en crisiscommunicatie worden verbeterd en verder geprofessionaliseerd; HHSK past adequaat informatiemanagement toe binnen de calamiteitenorganisatie. Ambitie: Omgevingsgerichte en vlotte vergunningverlening met doeltreffende en risicogerichte handhaving ten behoeve van een juiste naleving HHSK anticipeert actief op nieuwe en veranderende weten regelgeving. HHSK zorgt voor adequate (eigen) regelgeving, beleidsregels en (vergunningen)procedures. HHSK beschikt over een actuele nota Handhaving en realiseert een adequaat handhavingniveau, waarbij ook rekening wordt gehouden met de specifieke situatie waarbinnen een overtreding plaatsvindt. De schouw op het onderhoud door derden van de waterkeringen, de wateren en de wegen wordt doeltreffend uitgevoerd. Programmabegroting 2012 Pagina 35

Ambitie: Tijdige en heldere communicatie met derden; bereikbaar en aanspreekbaar voor derden De communicatieaanpak van HHSK wordt zo goed mogelijk afgestemd op de interesses en informatiebehoeften van de doelgroepen De externe informatievoorziening en elektronische dienstverlening van HHSK wordt uitgebreid. Ambitie: Invulling van nationale en internationale doelstellingen voor klimaat en duurzaamheid, voor zover ze passen binnen de taken en verantwoordelijkheden In 2015 wordt gestreefd naar 100% toepassing aan de door VROM geformuleerde duurzaamheidcriteria bij de inkopen van HHSK. HHSK werkt ten opzichte van 2010 in 2020 20% energie-efficiënter en voorziet in 2015 in 30% van de totale energiebehoefte door eigen duurzame energieproductie. In 2020 is het percentage 40%. Bij de uitwerking van het beleid, maatregelen en regelgeving wordt de mate waarin het milieu en klimaat worden belast nadrukkelijk meegewogen. Daarnaast vindt een afweging plaats deze belasting (op innovatieve wijze) te beperken. Ambitie: Transparantie en verantwoording van het gevoerde beleid en beheer, zowel in- als extern door te werken vanuit klantgerichtheid en professionaliteit in de gehele organisatie Jaarlijks wordt, geïntegreerd in de begrotingscyclus, bepaald hoe de doelen uit dit plan van dit plan worden gerealiseerd. HHSK maakt zo goed mogelijk gebruik van subsidies en bijdrageregelingen. HHSK streeft naar aanvaardbare belastingtarieven en een doelmatige belastingheffing. Goed werkgeverschap met voldoende ruimte en aandacht voor de ontwikkeling van medewerkers. Doelmatige ingerichte organisatie (structuur, processen, voorzieningen). Op de taak berekende (informatie)systemen gericht op de eigen taakuitoefening en de wensen van de klant. Ontwikkelingen en maatregelen 2012 Omgeving: HHSK geeft wateradvies aan initiatiefnemers van relevante ruimtelijke plannen in de verschillende planfasen. In 2012 zal het automatisch via internet afdoen van risicovrije watertoetsen worden geïmplementeerd. Dit is reeds met succes werkzaam bij een negental waterschappen. Verder zal de samenhang tussen de verschillende adviesfuncties op ruimtelijke plannen binnen HHSK worden versterkt onder andere door een regulier overleg ter versterking van expertiseontwikkeling. Eind 2011 is, in het kader van de Waterwet, het Omgevingsloket Online Water (OLO water) geïmplementeerd. Hierdoor is een flinke stap voorwaarts gemaakt in de elektronisch ontvangst en verzending van vergunningsaanvragen en meldingen. Het is een lastenverlichting voor de burger en een verregaande verbetering van de dienstverlening van HHSK. Deze internetvoorziening is landelijk door het ministerie van Infrastructuur en Milieu ingevoerd in samenwerking met de waterschappen. Dit betekent wel een grote aanpassing van interne verwerking van deze aanvragen en werkprocessen die in 2012 nog zijn beslag op de organisatie gaat leggen. In 2012 wordt bepaald of de landelijk gebruikte methode van continue Klant Tevredenheids Onderzoek bij vergunningen en meldingen ook verder binnen HHSK kan worden geïmplementeerd. Dit moet directe informatie opleveren over de kwaliteit van onze dienstverlening. De schouw Buitengewoon onderhoud (het baggeren) gaat in 2012 van start met inzet van Handhaving. De schouw Dagelijks onderhoud zal volgens de normale schouwvlakkenplanning uitgevoerd worden. Binnen al de veranderingen wil HHSK op gebied van vergunningverlening en handhaving voor 2012 blijven staan voor efficiënte vergunningverlening en adequate handhaving: - HHSK voert een adequaat niveau van vergunningverlening conform de opgestelde beleidskaders en verleent vergunningen binnen de termijn; Programmabegroting 2012 Pagina 36

- HHSK voert een adequaat handhavingniveau: het nalevingpercentage stijgt jaarlijks; - De hernieuwde nota handhaving zorgt voor een meer effectieve sanctionering; - Voor vergunningverlening wordt gestreefd naar verder vermindering van administratieve lasten voor de burger. Na de komst van het OLO is dit ook een verdere oriëntatie op vermindering van vergunningplicht door vergroting van het aantal meldingsplichtige aanvragen; - De samenwerking met andere waterschappen en omgevingsdiensten wordt vergroot. Communicatie zal nadrukkelijk worden ingezet bij vergunningverlening en handhaving. Het toezicht op baggeren is in 2011 voor het eerst volgens nieuw beleid ingezet en levert in 2012 naar verwachting de eerste opgelegde sancties op. Het verbeteren van de invoering van nieuwe regelgeving en het verbeteren van het HHSK beleidskader is aandachtspunt. Hier wordt ook aangehaakt bij de landelijke harmonisatie van het beleidskader voor vergunningverlening en handhaving, zoals de in 2011 gereed gekomen (model)keur en de algemene regels van de Unie van Waterschappen. Naar verwachting zal in 2012 tevens een model voor beleidsregels en een model legger door de Unie worden opgeleverd. In 2012 wordt gewerkt aan verdere harmonisatie van crisisbeheersing binnen de waterkolom (de samenwerking tussen rijk, provincie en waterschap). Waar mogelijk wordt er samengewerkt met partners op het gebied van planvorming, opleiden, trainen en oefenen, en calamiteitenbestrijding. Het calamiteitenplan en de bestrijdingsplannen worden gedigitaliseerd en structureel up-to-date gehouden. De netcentrische manier van informatiemanagement wordt ingebed bij calamiteitenbestrijding. Het crisiscommunicatieproces en de informatievoorziening aan burgers en media wordt geoptimaliseerd. HHSK heeft een belangrijke bijdrage bij de voorbereiding en de uitvoering van de in het najaar van 2012 geplande landelijke hoogwater- en overstromingsoefening. De Nota communicatie 2009-2013 HHSK blijft in 2012 een belangrijk uitgangspunt voor de afdeling communicatie. Het gewenste effect blijft het komende jaar onveranderd; de gezamenlijke communicatie-inspanning moet leiden tot goede naamsbekendheid en tevreden burgers en bedrijven. Gekeken blijft worden naar de verschillende doelgroepen om daar de communicatie-inzet op af te stemmen. Nadrukkelijk wordt de samenwerking gezocht met onze partners, gemeenten en andere waterschappen. De doorontwikkeling van de website wordt ter hand genomen. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO): in 2012 worden enkele studies en onderzoeken uitgevoerd naar de haalbaarheid van investeringen waarmee stapsgewijs de doelstellingen van energie-efficiency en eigen duurzame energieproductie gerealiseerd kunnen worden. Tevens wordt het emissiebeheersplan ter vaststelling aan het bestuur aangeboden, waarin het beleid ten aanzien van duurzaam terreinbeheer opgenomen wordt. De MVO maatregelen welke in 2012 uitgevoerd worden zijn opgenomen onder programma 3. In 2012 worden de eigen werkprocessen (verder) gedigitaliseerd, nadat de werkplekken dit jaar doelmatiger zijn ingericht door het moderniseren van de systemen. Dit maakt het mogelijk op nieuwe manieren te werken. Nieuwe elektronische communicatiemiddelen worden ingezet en daarom wordt in 2012 de telefonie vernieuwd. De uitbreiding van de externe informatievoorziening wordt vooral digitaal vormgegeven. In navolging van de voorgaande jaren brengen we de basisgegevens verder op orde, dit betreft de gegevens zoals die zijn benoemd bij de voorgaande programma s (leggers, beheerregister, etc.). Bij de elektronische dienstverlening volgt HHSK de ontwikkelingen van Het Waterschapshuis en worden beschikbare producten indien van toepassing afgenomen. HHSK is zodoende volgend bij uitvoeren van het NUP (Nationaal Uitvoeringsprogramma). Ook in 2012 blijft het ziekteverzuim een speerpunt. De focus komt meer te liggen op het zoveel mogelijk voorkomen en beperken van verzuim. Daar waar verzuim optreedt, dit zo goed mogelijk te begeleiden naar een spoedige, succesvolle en duurzame re-integratie. Hiervoor worden diverse activiteiten georganiseerd. Verder wordt per 1 januari 2012 het zogenaamde individueel keuze budget geïntroduceerd. HHSK gaat op de ingeslagen weg verder met het beheersen van kosten van de organisatie. Deskundige projectcontroles, goed gebruikmaken van subsidiemogelijkheden, een goed treasurybeleid en het beheersen van inhuurkosten van personeel dragen daar aan bij. Voor wat Programmabegroting 2012 Pagina 37

betreft het gebruikmaken van de subsidiemogelijkheden wordt opgemerkt dat, als gevolg van de huidige wereldwijde financiële situatie, de mogelijkheden om subsidie te verkrijgen, afnemen. Dit alles resulteert in 2012 in een: Een kostenstijging op het niveau van MJR 2010-2014: maximaal 4%; Het opstellen van een bedrijfsvoeringvisie; Ziekteverzuim van 5% naar 4%; Bepaling deelname continue Klant Tevredenheids Onderzoek bij vergunningen en meldingen; Implementatie van de landelijke model-beleidsregels en leggers in de regelgeving van HHSK; Verbetering en professionalisering van de risico- en crisiscommunicatie; Doorontwikkelen van de website; Vervanging van het telefoonsysteem; Financiën Nettokosten in exploitatie voor dit programma, inclusief rente- en afschrijvingslasten van investeringen (lopend en gepland): Bedragen x 1.000 Programma 5: Omgeving en organisatie Begroting VJN 2011 Begroting Verschil VJN- Begroting 2011 na VJN Jaarschijf 2012 2012 2012 Eigen plannen 1.151 1.224 1.226 2 Plannen van derden 207 214 268 54 Vergunningen en keurontheffingen 1.627 1.721 1.784 63 Handhaving 2.002 2.045 1.954-91 Belastingheffing 3.248 3.347 3.361 14 Invordering 449 475 482 7 Bestuur 1.346 1.383 1.411 28 Externe communicatie 984 1.003 1.005 2 Algemeen -1.176-1.026-1.028-10.060-2 Totaal 9.837 10.386 10.463 77 Toelichting: Op basis van de capaciteitsplanning en bijgestelde urenbegroting zijn binnen de beleidsproducten handhaving, vergunningen en keurontheffingen de productieve uren anders verdeelt. Meer uren zijn begroot op plannen derden vanwege het Deltaprogramma Rijnmond Drechtsteden. Het onderstaande diagram toont de verdeling van de exploitatiekosten voor programma omgeving en organisatie: Indirecte kosten 17% Afschrijvingen 3% Rente 2% Overige exploitatiekosten 26% Personeelslasten 52% Onderstaande tabel toont de te voteren bedragen uit het investeringsprogramma voor programma 5: Bedragen x 1.000 Programmabegroting 2012 Pagina 38

Te voteren investeringsbedragen Investering TOTAAL 2012 2013 2014 2015 Na 2015 Verkiezingen 800 0 800 0 0 0 Informatievoorziening 50 50 0 0 0 0 Totaal investeringen programma 5 850 50 800 0 0 0 Toelichting op geplande investeringen: Verkiezingen 2014 Deze investering is bestemd voor het organiseren van de verkiezing van het algemeen bestuur van het waterschap. Het krediet zal naar verwachting in 2013 worden aangevraagd. Informatievoorziening In 2012 wordt mogelijk een eenmalige investering van 50.000 gedaan ten behoeve van de automatisering van de eigendomsadministratie. Ondersteunende producten De kosten van de ondersteunende producten worden verdeeld over alle andere producten. Ze vormen de indirecte kosten voor alle programma s. De methodiek van verdelen wordt beschreven in paragraaf 8.1 Financiën Nettokosten in exploitatie van ondersteunende producten, inclusief rente- en afschrijvingslasten van investeringen (lopend en gepland): Bedragen x 1.000 Ondersteunende producten VJN 2011 VJN 2011 Begroting Verschil VJN- Begroting Jaarschijf 2011 Jaarschijf 2012 2012 2012 Centraal management 1.901 2.012 1.898-114 Personeelsbeleid 1.590 1.698 1.823 126 Interne communicatie 96 100 145 45 Financiën Control 2.248 2.345 2.269-76 Informatiebeleid en automatisering 2.490 2.920 3.103 183 Huisvesting 1.596 1.566 1.553-13 Interne faciliteiten 1.924 2.036 1.806-230 Materieelbeheer 1.105 1.126 1.221 95 Bestuurlijke en juridische zaken 415 410 443 33 Totaal 13.365 14.212 14.259 48 Toelichting: De telefoonkosten van 250.000 zijn verschoven naar het beleidsproduct informatiebeleid en automatisering. De reden hiervoor is dat het onderhoud en beheer van het dataverkeer steeds meer ICT-kennis vereist. Dit betekent dat het beleidsproduct interne faciliteiten (kantoorbeheer) goedkoper is geworden en het beleidsproduct informatiebeleid en automatisering duurder. Het budget van het materieelbeheer van waterkeringen en wegen is verhoogd. Bij analyse over de afgelopen jaren is gebleken dat dit nodig was. Voornamelijk de brandstofkosten en onderhoud van het materieel bleken in werkelijk veel hoger dan in de begroting. Op basis van de capaciteitsplannen is de urenbegroting aangepast en dat heeft geleid tot minder uren op beleidsproduct centraal management en meer uren op personeelsbeleid en interne communicatie. Daarnaast minder uren bij Financiën & Control in verband met het activeren van uren projectcontrollers. Programmabegroting 2012 Pagina 39

Het onderstaande diagram toont de verdeling van de exploitatiekosten voor ondersteunende producten. Overige exploitatiekosten 31% Afschrijvingen 11% Rente 4% Personeelslasten 54% Onderstaande tabel toont de te voteren bedragen uit het investeringsprogramma van de ondersteunende producten. Bedragen x 1.000 Toelichting op geplande investeringen: Materieel HHSK Het betreft de investeringen in materieel dat wordt ingezet bij de beheerstaken van het waterschap. Het materieel omvat onder meer bedrijfsauto s, aanhangwagens, zoutstrooiers, tractoren, boten en pompen. Informatievoorziening Deze investering is gebaseerd op het informatiebeleidsplan. Bedrijfsvoering Hieronder vallen het bedrijfsmiddelenkrediet, het onderzoeks- en ontwikkelingskrediet en een krediet ter vervanging van mobiele telefoons. Het bedrijfsmiddelenkrediet is bedoeld voor onvoorziene investeringen. Het onderzoeken ontwikkelingskrediet is bedoeld voor voorbereiding van, onderzoek naar en faciliteren van nieuwe / innovatieve plannen. Programmabegroting 2012 Pagina 40

7. Waterschapsbelastingen 7.1 Algemeen Ontwikkeling geraamde belastingeenheden De verwachte hoeveelheid belastingeenheden in 2012 en verder zijn in de programmabegroting 2011 voor het laatst bijgesteld. De belastingheffing in 2010 en 2011 door de Regionale Belasting Groep (RBG) geeft aanleiding de geraamde belastingeenheden iets bij te stellen. Watersysteemheffing Ten eerste blijken er 64 hectaren natuurgebied minder in de aanslagheffing betrokken te zijn dan begroot. Dit heeft alleen gevolgen voor de watersysteemheffing van de categorie natuurterreinen, omdat het aantal hectaren natuurgebied in de Krimpenerwaard geen bijstelling behoeft. Het belastingtarief watersysteemheffing van de categorie natuurterreinen stijgt van 2,89 naar 3,18 in 2012 (een stijging van 10%). Zie ook hoofdstuk 7.3 Rekenvoorbeelden 2012. Wegenheffing Tevens blijken er 900 woonruimten minder en 424 hectaren ongebouwde percelen meer in de aanslagheffing betrokken te zijn dan begroot. Hierdoor komt het totaal aan vastgestelde WOZwaarden voor woningen 250 miljoen lager uit dan geraamd in de Voorjaarsnota 2011. In de Voorjaarsnota is rekening gehouden met een te optimistische groei van het aantal woonruimten in de Krimpenerwaard. Daarnaast is het aantal hectaren ongebouwd in overeenstemming gebracht met in de afgelopen jaren werkelijk in heffing betrokken oppervlakte. Zuiveringsheffing Tot slot is de verwachte groei van het aantal vervuilingseenheden in het beheersgebied buiten Rotterdam naar beneden bijgesteld van 1,1% naar 0,8% in 2012. In de jaren 2013 tot en met 2015 was deze groei al op 0,8% begroot. Het wordt realistisch geacht dat dit ook in 2012 het geval is. Deze neerwaartse bijstelling is dusdanig klein dat het geen gevolgen heeft voor de totale belastingopbrengst zuiveringsheffing. Kwijtschelding Het kwijtscheldingsbeleid van HHSK is vastgelegd in de Kwijtscheldingsregeling. De regeling is vastgesteld door het algemeen bestuur van HHSK op 3 januari 2005. De kwijtschelding bij HHSK is beperkt tot de ingezetenenomslag (watersysteem- en wegenheffing) en zuiveringsheffing woonruimten. Daarnaast wordt voor de kwijtscheldingsnorm voor de kosten van bestaan aangesloten bij de normbedragen en -percentages voor bijstandsuitkeringen die gebruikt worden bij de toepassing van de Wet Werk en Bijstand. HHSK heeft gekozen voor de maximale kwijtscheldingsnorm zijnde 100% van de bijstandsuitkering. Dit geldt voor praktisch alle Waterschappen en Gemeenten in Nederland. De omvang van kwijtschelding van waterschapsbelastingen laat de afgelopen jaren een stijgende tendens zien. Daarom is de houdbaarheid van het huidige kwijtscheldingsregime door HHSK aan de orde gesteld bij de Unie van Waterschappen. De Unie van Waterschappen heeft aangegeven eind 2011 met een visie en eventueel een voorstel inzake de houdbaarheid van de kwijtschelding te komen. Inmiddels maakt de Regionale Belasting Groep sinds 2011 gebruik van het zogenaamde Inlichtingenbureau om te toetsen of een belastingplichtige in aanmerking komt voor kwijtschelding. Na afronding van de gehele kwijtscheldingsprocedure eind 2011 zijn de definitieve resultaten van de toetsing bekend. De resultaten hebben tot nu toe nog onvoldoende hardheid voor een neerwaartse bijstelling van het geraamde percentage kwijtschelding. Op basis van de definitieve resultaten kan dit plaatsvinden in de Voorjaarsnota 2012. Oninbaar De Regionale Belasting Groep heeft op verzoek van HHSK een aantal maatregelen genomen - onder andere door de dwanginvordering direct na de vervaldatum te starten - om de omvang en groei van de oninbaarheid van belastingschulden terug te dringen. Uit de jaarrekening 2011 moet blijken in hoeverre dit is gelukt. Eventuele neerwaartse bijstelling van de geraamde percentages oninbaar kan dan plaatsvinden in de Voorjaarsnota 2012. Programmabegroting 2012 Pagina 41

Belastingopbrengst De geprognosticeerde belastingopbrengst wegenheffing in 2012 daalt met 82.000 ten opzichte van de Voorjaarsnota 2011, omdat het stijgingspercentage van deze belastingopbrengst is verlaagd van 6% naar 4% in 2012. De belastingopbrengsten van watersysteemheffing en zuiveringsheffing in 2012 zijn ongewijzigd. In totaal daalt de geprognosticeerde belastingopbrengst van HHSK dus met 82.000 in 2012 in vergelijking met de Voorjaarsnota 2011 (jaarschijf 2012). Leges en precariobelasting De invoering van de Waterwet heeft geleid tot een landelijke discussie over de heffing van leges voor de afgifte van vergunningen. Tot op heden heeft deze discussie nog geen gelijke lijn in denken en handelen over dit onderwerp opgeleverd. Wanneer hier meer duidelijkheid over ontstaat, wordt besluitvorming hierover voorbereid. Tot die tijd wordt het heffen van leges gecontinueerd. Op het vlak van de precariobelasting zijn de voorbereidingen voor een wetsvoorstel ter hand genomen voor een vrijstelling van precariobelasting op netwerken van nutsbedrijven. Het wetgevingstraject is niet in 2012 afgerond, zodat het heffen van precariobelasting op netwerken vooralsnog wordt gecontinueerd. De tarieven voor zowel de leges als de precariobelasting worden, zoals gebruikelijk, geïndexeerd met het inflatiepercentage. Programmabegroting 2012 Pagina 42

7.2 Tarieven 2012 Watersysteemheffing (voor gehele beheersgebied van HHSK) - ingezetene per woonruimte (aantal woonruimten 231.700) 75,58 - gebouwd per WOZ-waarde (netto WOZ-waarde 69.761 mln.) 0,0215% - ongebouwd per hectare (24.653 hectaren) 99,31 - natuurterrein per hectare (1.100 hectaren) 3,18 Tariefegalisatiereserve 1 januari 17.878.903 Tariefegalisatiereserve 31 december 15.491.641 Bodemreserve 2.500.000 Wegenheffing (alleen voor het gebied Krimpenerwaard) - ingezetene per woonruimte (aantal woonruimten 30.700) 44,27 - gebouwd per WOZ-waarde (netto WOZ-waarde 9.616 mln.) 0,0259% - ongebouwd per hectare (12.000 hectaren) 32,95 - natuurterrein per hectare (249 hectaren) 1,71 Tariefegalisatiereserve 1 januari 1.758.413 Tariefegalisatiereserve 31 december 2.203.167 Bodemreserve 500.000 Totaal (voor gebied Krimpenerwaard 1 ) - ingezetene per woonruimte 119,85 - gebouwd 0,0474% - ongebouwd per hectare 132,26 - natuurterrein per hectare 4,89 Zuiveringsheffing (voor gehele beheersgebied van HHSK) - tarief per vervuilingseenheid (aantal vervuilingseenheden 677.000) 56,00 Tariefegalisatiereserve 1 januari 2.412.193 Tariefegalisatiereserve 31 december 3.538.912 Bodemreserve 2.000.000 Verontreinigingsheffing (voor gehele gebied van HHSK, voor directe lozing op oppervlaktewater) - tarief per vervuilingseenheid (aantal vervuilingseenheden 300) 56,00 1 Het onderscheid voor de Krimpenerwaard komt voort uit de wegentaak, daarvoor wordt alleen in dat gebied belasting geheven. Programmabegroting 2012 Pagina 43

7.3 Rekenvoorbeelden 2012 Belastingaanslagen 2012 versus tarieven 2011 Tarieven 2012 Tarieven 2011 Schieland Krimpen Schieland Krimpen Verschil Schieland Verschil Krimpen % % Woning / éénpersoonshuishouden WOZ-waarde 125.000 Ingezetenenheffing 75,58 119,85 72,87 114,36 2,71 3,7% 5,49 4,8% Gebouwd 26,88 59,25 25,88 56,13 1,00 3,9% 3,13 5,6% Zuiveringsheffing 1 ve 56,00 56,00 55,17 55,17 0,83 1,5% 0,83 1,5% Eigen woning 158,45 235,10 153,92 225,65 4,54 2,9% 9,44 4,2% Huurwoning 131,58 175,85 128,04 169,53 3,54 2,8% 6,32 3,7% Woning / meerpersoonshuishouden WOZ-waarde 125.000 Ingezetenenheffing 75,58 119,85 72,87 114,36 2,71 3,7% 5,49 4,8% Gebouwd 26,88 59,25 25,88 56,13 1,00 3,9% 3,13 5,6% Zuiveringsheffing 3 ve 167,99 167,99 165,51 165,50 2,48 1,5% 2,48 1,5% Eigen woning 270,44 347,09 264,26 335,99 6,19 2,3% 11,10 3,3% Huurwoning 243,57 287,84 238,38 279,86 5,19 2,2% 7,97 2,8% Woning / éénpersoonshuishouden WOZ-waarde 200.000 Ingezetenenheffing 75,58 119,85 72,87 114,36 2,71 3,7% 5,49 4,8% Gebouwd 43,00 94,80 41,40 89,80 1,60 3,9% 5,00 5,6% Zuiveringsheffing 1 ve 56,00 56,00 55,17 55,17 0,83 1,5% 0,83 1,5% Eigen woning 174,58 270,65 169,44 259,33 5,14 3,0% 11,32 4,4% Huurwoning 131,58 175,85 128,04 169,53 3,54 2,8% 6,32 3,7% Woning / meerpersoonshuishouden WOZ-waarde 200.000 Ingezetenenheffing 75,58 119,85 72,87 114,36 2,71 3,7% 5,49 4,8% Gebouwd 43,00 94,80 41,40 89,80 1,60 3,9% 5,00 5,6% Zuiveringsheffing 3 ve 167,99 167,99 165,51 165,50 2,48 1,5% 2,48 1,5% Eigen woning 286,57 382,64 279,78 369,66 6,79 2,4% 12,97 3,5% Huurwoning 243,57 287,84 238,38 279,86 5,19 2,2% 7,97 2,8% Programmabegroting 2012 Pagina 44

Belastingaanslagen 2012 versus tarieven 2011 Tarieven 2012 Tarieven 2011 Schieland Krimpen Schieland Krimpen Verschil Schieland Verschil Krimpen % % Woning / éénpersoonshuishouden WOZ-waarde 400.000 Ingezetenenheffing 75,58 119,85 72,87 114,36 2,71 3,7% 5,49 4,8% Gebouwd 86,00 189,60 82,80 179,60 3,20 3,9% 10,00 5,6% Zuiveringsheffing 1 ve 56,00 56,00 55,17 55,17 0,83 1,5% 0,83 1,5% Eigen woning 217,58 365,45 210,84 349,13 6,74 3,2% 16,32 4,7% Huurwoning 131,58 175,85 128,04 169,53 3,54 2,8% 6,32 3,7% Woning / meerpersoonshuishouden WOZ-waarde 400.000 Ingezetenenheffing 75,58 119,85 72,87 114,36 2,71 3,7% 5,49 4,8% Gebouwd 86,00 189,60 82,80 179,60 3,20 3,9% 10,00 5,6% Zuiveringsheffing 3 ve 167,99 167,99 165,51 165,50 2,48 1,5% 2,48 1,5% Eigen woning 329,57 477,44 321,18 459,46 8,39 2,6% 17,97 3,9% Huurwoning 243,57 287,84 238,38 279,86 5,19 2,2% 7,97 2,8% Bouw- en grasland hectaren 50 Ongebouwd 4.965,50 6.613,00 4.774,50 6.417,00 191,00 4,0% 196,00 3,1% Zuiveringsheffing 3 ve 167,99 167,99 165,51 165,50 2,48 1,5% 2,48 1,5% Totaal 5.133,49 6.780,99 4.940,01 6.582,50 193,48 3,9% 198,48 3,0% Natuurterreinen hectaren 50 Natuurterreinen 159,00 244,50 144,50 226,50 14,50 10,0% 18,00 7,9% Totaal 159,00 244,50 144,50 226,50 14,50 10,0% 18,00 7,9% Bedrijfsgebouwd WOZ-waarde 4.000.000 Gebouwd 860,00 1.896,00 828,00 1.796,00 32,00 3,9% 100,00 5,6% Zuiveringsheffing 30 ve 1.679,87 1.679,87 1.655,10 1.655,04 24,77 1,5% 24,83 1,5% Totaal 2.539,87 3.575,87 2.483,10 3.451,04 56,77 2,3% 124,83 3,6% Programmabegroting 2012 Pagina 45

8. Overige financiële aspecten 8.1 Kostentoerekening In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de toerekening van de ondersteunende beheerproducten naar de primaire beheerproducten en de uiteindelijke toerekening van de netto kosten aan de kostendragers Systeemheffing, Zuiveringsheffing en Wegenbeheer. Met het vaststellen van de begroting 2011 wordt het principe van kostentoerekening bevestigd. HHSK volgt hierin het in 2008 vastgestelde beleid op grond van artikel 15 van de verordening ex artikel 108 van de Waterschapswet. Hieronder een toelichting op de kwantitatieve en kwalitatieve grondslagen die voor de kostentoerekening gelden. De methodiek voor de berekening van de rentelasten van vaste activa wordt hier niet toegelicht, deze is onderdeel van het vastgestelde afschrijvingsbeleid. Toerekenen personele lasten naar de beheerproducten De personele lasten worden via tijdschrijven toegerekend naar de producten. De geschreven uren worden financieel gemaakt met een intern uurtarief. Binnen HHSK worden twee interne uurtarieven gehanteerd. Voor 2012 zijn de tarieven 62 en 73 per uur. Ondersteunde beheerproducten De kosten van de ondersteunende beheerproducten zijn verdeeld conform het verdelingsmodel van de Unie van Waterschappen. Een eenduidige verdeelmethodiek maakt een goed systeem van bedrijfsvergelijking tussen waterschappen mogelijk. Voor de verdeling van de kosten van de ondersteunende beheerproducten aan de primaire beheerproducten worden twee algemene verdeelsleutels gehanteerd, namelijk: a) verdeling op basis van het aandeel directe uren per beheerproduct en b) verdeling op basis van het aandeel totale directe kosten per beheerproduct Volgens methodiek a worden de volgende producten verdeeld: Centraal management; Personeelsbeleid en beheer; Interne communicatie; Catering en Interne faciliteiten en Bestuurlijke- en juridische zaken. Volgens methodiek b worden de volgende producten verdeeld: Financiën en Control en Dienstauto s Uiteindelijk leidt dit tot de volgende verdeling van de kosten van de ondersteunende producten over de kostendragers: Methode A Methode B Systeemheffing 64,79% 46,68% Zuiveringsbeheer 28,72% 49,44% Wegenbeheer 6,49% 3,88% 100,00% 100,00% De volgende producten hebben een specifieke verdeling: Informatisering en automatisering verdeling o.b.v. aantal werkplekken Centrale (geo)grafische informatie idem Centrale huisvesting verdeling o.b.v. aantal m werkruimte Programmabegroting 2012 Pagina 46

Materieelbeheer Alleen de kosten van de dienstauto s worden proportioneel verdeeld op basis van de directe kosten per beheerproduct (sleutel B). Het materieel dat direct is toe te rekenen aan een beheerproduct wordt rechtstreeks hieraan toegerekend. Op deze wijze is er een directe relatie tussen het gebruik van het materieel en de verdeling van de kosten. Toerekening aan de kostendragers Nadat de ondersteunde beheerproducten zijn toegerekend aan de primaire beheerproducten worden de integrale kosten van primaire beheerproducten toegerekend aan de drie kostendragers. Dit geschiedt op basis van de volgende verdeelsleutels: 1) Producten die specifiek voor één taak worden uitgevoerd drukken voor 100% op deze taak. 2) Producten die bijdragen aan het realiseren van twee of meer taken worden op basis van langjarig gemiddelde urenrealisaties verdeeld 3) Indien dit niet mogelijk is op basis van de verhouding van de kosten per taak. De verdelingen op basis van uren en kosten, zowel van de ondersteunende producten, als van de primaire producten sluiten aan bij vigerende bedrijfseconomische uitgangspunten en hebben tot doel kosten zo objectief mogelijk aan taken toe te rekenen. Een en ander is gebaseerd op de afspraken van de Unie van Waterschappen, verankerd in artikel 6 van de BBVW (Besluit Beleidsvoorbereiding en Verantwoording Waterschappen). Programmabegroting 2012 Pagina 47

Verdeelsleutels Verdeelsleutels Procentuele verdeling naar taak Programma's/deelprogramma's Systeemheffing Zuiveringsheffing Wegenbeheer 1. Waterveiligheid Thema- en gebiedsgerichte plannen 100% Plannen van derden 100% Beheersinstrumenten waterkeringen 100% Aanleg en onderhoud waterkeringen 100% Dijkbewaking en calamiteitenbestrijding 100% 2. Oppervlakte en grondwater Waterbeheersplan 86% 14% Thema- en gebiedsgerichte plannen 100% Kaderrichtlijn water / WB 21e eeuw 90% 10% Plannen van derden 100% Beheersinstrumenten watersystemen 100% Aanleg en verwerving waterlopen 100% Baggeren van waterlopen en saneren van waterbodems 100% Bouw en verwerving kunstwerken actieve waterbeheersing 100% Calamiteitenbestrijding watersystemen 100% Monitoring watersystemen 100% Onderhoud vaarwegen en havens 100% 3. Afvalwaterketen en emissies Thema- en gebiedsgerichte plannen 100% Plannen van derden 100% Getransporteerd afvalwater 100% Gezuiverd afvalwater 100% Verwerkt slib 100% Afvalwaterbehandeling door derden 100% Rioleringsplannen en subsidies lozingen 50% 50% Stimulering derden aanpak diffuse emissies 50% 50% 4. Wegenbeheer Thema- en gebiedsgerichte plannen 100% Plannen van derden 100% Beheersinstrumenten wegen 100% Aanleg en onderhoud wegen 100% Wegenverkeersregeling en verkeersveiligheid 100% 5. Omgeving en organisatie Thema- en gebiedsgerichte plannen 100% Calamiteitenplannen 93% 7% Plannen van derden 100% Vergunningverlening en advies 78% 19% 3% Toezicht en handhaving 78% 19% 3% Belastingheffing 41% 52,5% 6,5% Invordering 40% 55% 5% Bestuur 65% 21% 14% Eigendommenbeheer 100% Externe communicatie 64% 31% 5% Algemeen 85% 8% 7% Behalve het product Algemeen is de verdeling van producten over de taken in deze begroting niet aangepast. De verdeelsleutel van het product Algemeen is afhankelijk van de stand van de tariefegalisatiereserve per taak. De nieuwe percentages zijn o.b.v. de stand per 31-12-2011. Programmabegroting 2012 Pagina 48

Kostenverdeelstaat Bedragen * 1000 Totalen Zelfstandige Hulpkostenplaatsen kostenplaats Eindkostenplaatsen (vergelijk programma's) Kostendragers Rente Huisvesting & I&A Afdelingen Ondersteunende beheer producten Waterveiligheid Oppervlakte en grondwater Afvalwaterketen en emissies Wegenbeheer Omgeving en organisatie Watersysteembeheer Zuiveringenbeheer Wegenbeheer Lasten 2.1 Rente en afschrijvingen 19.888 7.760 860 0 1.086 1.298 2.926 4.759 851 349 2.2 Personeelslasten 22.409 0 21.225 933 28 0 2 0 221 2.3 Goederen en diensten van derden 37.044 2.251 267 1.798 915 5.159 20.822 1.419 4.413 2.4 Bijdrage aan derden 4.402 0 0 0 4.137 234 5 0 27 2.5 Toevoegingen voorzieningen/onvoorzien 3.271 65 0 0 0 3.006 0 0 200 Totaal 87.014 7.760 3.175 21.492 3.817 6.377 11.325 25.588 2.270 5.210 0 0 0 Baten 3.1 Financiële Baten 1.649 0 0 0 0 0 248 0 1.401 3.2 Personeelsbaten 145 0 145 0 0 0 0 0 0 3.3 Goederen en diensten aan derden 1.290 0 0 30 0 73 462 0 725 3.4 Bijdrage van derden 1.002 0 0 0 0 27 52 909 15 3.5 Waterschapsbelastingen 77.182 0 0 0 0 0 0 0 0 35.026 37.909 4.247 3.6 Interne verrekeningen 4.649 538 0 4.111 0 0 0 0 0 0 Totaal 85.917 538 0 4.256 30 0 99 762 909 2.141 35.026 37.909 4.247 Subtotaal lasten/baten 1.097 7.222 3.175 17.237 3.787 6.377 11.225 24.826 1.361 3.069-35.026-37.909-4.247 Doorberekeningen Doo Rente -7.222 417 392 839 2.175 2.894 250 233 Doo Huisvesting & I&A -4.622 4.634 Doo Afdelingen 1.030-21.871 5.430 1.194 4.810 3.334 692 5.378 Doo Ondersteunende beheer producten -9.609 924 3.136 2.918 861 1.784 Waterveiligheid 0 9.333 0 0 Oppervlakte en grondwater 0 21.291 56 0 Afvalwaterketen en emissies 0 382 33.589 0 Wegenbeheer 0 0 0 3.164 Omgeving en organisatie 0 6.489 3.336 638 Saldo 1.097 0 0 0 0 9.333 21.347 33.972 3.164 10.463 2.470-928 -445 Programmabegroting 2012 Pagina 49

8.2 Financiering Rente ontwikkeling Twee keer per jaar, bij het maken van de programmabegroting en de Voorjaarsnota worden de in gebruik zijnde financiële uitgangspunten herbeoordeeld en zo nodig aangepast aan recente economische ontwikkelingen. De gebruikte bronnen zijn onder andere het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), het Centraal Planbureau (CPB), het Financieel Dagblad en de Thesor groep (een onafhankelijke organisatie die ondersteuning biedt bij het vervullen van de treasuryfunctie). De huidige crisis is veranderd van een bankencrisis in een crisis die ook de overheden raakt. Met een nieuwe onzekerheid voor de bankensector, de Euro en de economie als geheel. De complexiteit is dusdanig dat er op lange termijn geen goede voorspellingen te doen zijn. De rente op de korte termijn is bij dit schrijven gemiddeld 1,5%. De verwachtingen van banken zijn dat de rente op korte termijn licht zal dalen. De huidige rente op de lange termijn is thans gemiddeld 3%. De banken verwachten het komende jaar een licht opwaartse beweging van de lange rente, maar deze is bescheiden. Gezien de onzekerheid en verslechtering van de economische vooruitzichten worden de financiële uitgangspunten van de begroting vooralsnog niet aangepast. De rente op kort geld wordt gehandhaafd op 1,5%; De rente op lang geld (de kapitaalmarkt) wordt gehandhaafd op 4,0%; De rente op het eigen vermogen wordt gehandhaafd op 4,0%; De inflatie wordt gehandhaafd op 2,0%. De investeringsprojecten en de beheerproducten leggen beslag op (een deel van) het vermogen en daarom moeten er aan de vaste activa en aan de exploitatie rentelasten worden toegerekend. Bij het berekenen van deze rentelasten wordt gebruikt gemaakt van het renteomslagpercentage. Dit was in de Voorjaarsnota 2011 2,81% en komt voor de programmabegroting 2012 uit op 2,99%. Rente risiconorm De rente risiconorm bindt de looptijd van leningen aan een minimum. De wet Fido heeft deze norm omschreven als Een bedrag ter grootte van een percentage van het totaal van de jaarbegroting van het openbare lichaam bij aanvang van het jaar. Voor waterschappen is het percentage op 30% bepaald. Hieruit volgt voor HHSK een rente risiconorm van 26,1 miljoen (30% van het begrotingstotaal ten bedrage van 87,0 miljoen). Met de geplande herfinanciering van bestaande leningen ad 11,8 miljoen (aflossingen 2012) wordt ruim onder de rente risiconorm gebleven Vermogensbehoefte De benodigde middelen op lange termijn ter financiering van de investeringen worden ook wel kapitaalbehoefte genoemd. Uit de onderstaande liquiditeitsprognose blijkt dat 25,0 miljoen aan langlopende leningen aangetrokken dient te worden om maandelijks aan de kasgeldlimiet te voldoen. Programmabegroting 2012 Pagina 51

Liquiditeitsprognose Op basis van de beschikbare informatie uit GIDS is de liquiditeitsprognose opgesteld. De voorschotsubsidies ten behoeve van de dijkversterkingsprojecten Bergambacht Ammerstol - Schoonhoven (BAS), Nederlek en Krimpen a/d IJssel, worden naar verwachting in juni ontvangen. In mei zal om een tijdelijke verhoging van de limiet op het krediet in rekening courant worden gevraagd. Daarmee wordt voorkomen dat ook in mei een langlopende lening moet worden aangetrokken. In juni zal immers een groot bedrag aan subsidies worden ontvangen. In de uitgaven staat geen bedrag vermeld voor rente en aflossing in de maand oktober. Dit is het gevolg van het moment van afsluiten van leningen; de vervaldatum voor aflossing en rente ligt vrijwel altijd een jaar later. In het verleden zijn geen leningen afgesloten in de betreffende maand. In totaal wordt circa 45 miljoen aan investeringsuitgaven verwacht in 2012 (met inbegrip van een vertragingsfactor van 80%). De investeringsuitgaven zijn voor het eerst verdeeld over twaalf maanden op basis van het historisch uitgavenpatroon over de jaren 2009 en 2010. Bedragen x 1.000 Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Saldo liquide middelen -18.556-11.436-15.062-20.309-13.996-29.044-8.875-10.828-6.035-9.203-10.414-9.469 Belastingen 1.158 2.315 7.718 3.859 5.403 12.349 8.104 13.121 8.876 2.315 7.718 4.245 Aan te trekken geldleningen 15.000 0 0 10.000 0 0 0 0 0 0 0 0 Overige inkomsten 232 455 232 232 865 232 232 455 232 232 455 232 Subsidies investeringen 0 0 0 0 0 20.661 0 0 0 3.613 1.900 0 Inkomsten 16.390 2.770 7.950 14.091 6.267 33.242 8.336 13.575 9.108 6.160 10.073 4.477 Exploitatie 4.876 4.321 5.405 4.321 11.859 7.259 4.139 5.462 5.780 4.139 4.139 7.468 Aflossingen 1.227 829 1.025 400 1.604 1.200 1.417 825 1.863 0 333 1.066 Rente 1.269 183 679 647 737 211 796 493 547 0 131 381 Investeringen 1.899 1.062 6.089 2.409 7.115 4.403 3.937 2.003 4.087 3.232 4.525 4.444 Uitgaven 9.270 6.395 13.198 7.778 21.315 13.073 10.290 8.783 12.276 7.371 9.128 13.358 Saldo liquide middelen -11.436-15.062-20.309-13.996-29.044-8.875-10.828-6.035-9.203-10.414-9.469-18.351 Programmabegroting 2012 pagina 52

Kasgeldlimiet Gelet op het streven naar zo laag mogelijke financieringskosten wordt zo lang mogelijk (binnen de kasgeldlimiet) gebruik gemaakt van het rekening-courant krediet. Dus ook nieuwe investeringen worden (gedeeltelijk) gefinancierd met kort geld. Op enig moment vindt omzetting plaats naar een vaste financiering door het aantrekken van een geldlening. Op grond van de Wet Fido (Wet financiering decentrale overheden) is bepaald hoeveel maximaal met kort geld gefinancierd mag worden. De norm voor waterschappen is vastgesteld op 23% van het begrotingstotaal bij aanvang van het jaar. Voor het begrotingsjaar 2011 is dit: 23% van 87,0 miljoen = 20,0 miljoen (afgerond). Gevoeligheidsanalyse Het effect van een verhoging van rente op kort geld of lang geld met 1% betekent voor het begrotingsjaar 2012 een stijging van 386.000 aan totale rentelasten. Indien de inflatie 1% hoger uitvalt, dan stijgen de kosten voor 2012 met ongeveer 370.000. Variabelen Verhoging Verhoging Mutatie van in % in begroting Rente kort geld 1% 135.850 0,16% Rente lang geld 1% 250.000 0,29% Inflatie 1% 370.440 0,43% 8.3 Risico s Risicoparagraaf In de risicoparagraaf wordt een aantal zaken vermeld, waarover bij het samenstellen van deze begroting nog (financiële) onzekerheid bestaat en waarvan de uitkomst van invloed kan zijn op het toekomstige jaarresultaat. De onderwerpen die van toepassing zijn op de wat langere termijn en dus niet direct vanaf 2012 spelen, zijn separaat vermeld. Risico s 2012 Waterberging Eendragtspolder en Aflaatconstructie Rotte In oktober 2010 is de realisatie van de inrichting van de Eendragtspolder gegund aan GMB. Hierbij is gebleken dat ten opzichte van de projectbegroting een aanmerkelijk voordeel is ontstaan. Bij de gunning van de werken is de kostprijs voor de inrichting vastgesteld en is het risico dat samenhangt met de kosten van de inrichting verminderd. Daarnaast is meer zekerheid ontstaan over de grondprijs die voor de onteigening van de gronden in de Eendragtspolder moet worden verrekend. Deze prijs is gerechtelijk vastgesteld en past binnen de grondprijs die in de begroting voor de Eendragtspolder is aangehouden. Ook is inmiddels duidelijk geworden dat de Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW)-subsidie voor de helft van de initiële claim is toegekend. Met de deelnemende partijen is echter afgesproken dat het voordeel dat is ontstaan bij de aanbesteding ten opzichte van de projectbegroting in eerste aanleg wordt ingezet ter compensatie van de gederfde NBW-subsidie. Op basis van de huidige verwachtingen in samenhang met het voordeel dat zelfs na aftrek van de gederfde NBW-subsidie ten opzichte van de projectbegroting blijft bestaan sluiten de kosten voor de realisatie van de Eendragtspolder en de Aflaat thans binnen het eerder beschikbaar gestelde krediet van afgerond 7,2 mln. Echter enig risico blijft bestaan ten aanzien van de verwerving van de subsidies (eventuele dubbelingen) en technische problemen bij de uitvoering, zoals bodemverontreiniging en de grondstructuur. Dit risico wordt voor HHSK op 0,5 mln. geraamd. Investering renovatie awzi De Grote Zaag inclusief afvalwatertransport Ten behoeve van de renovatie van de awzi De Groote Zaag en het aangesloten transportsysteem heeft in de verenigde vergadering van juni 2011 nadere besluitvorming plaats gehad. In vervolg hierop zijn de geraamde investeringsniveaus in de meerjarenbegroting bijgesteld. De ramingen die daarbij zijn gepresenteerd zijn gebaseerd op het (voor)ontwerp, waarvoor doorgaans een onnauwkeurigheid van plus of min 30% wordt aangehouden. Tot nog toe geven de verdere uitwerkingen van het plan geen aanleiding om de financiële verwachtingen bij te stellen. Een intrinsiek risico blijft echter wel de grondstabiliteit tijdens de uitvoering van de bouw. Deze stabiliteit Programmabegroting 2012 pagina 53

is bepalend voor de houdbaarheid van de grotere installatieonderdelen die hun functie de komende jaren behouden, zoals de beluchting- en nabezinkruimten. Het financieel risico tot en met de uitvoering van het (nieuw)bouwproject worden thans geschat op 10-15%, zijnde afgerond 1,5 mln. Onderhoud persleidingen en appendages In 2011 is het inmeten en de inspectie van de persleidingen tussen de eind(riool)gemalen en de zuiveringsinstallaties gestart. In dit project wordt naast de ligging van de persleiding vooral ook gekeken naar de onderhoudstoestand van de verschillende appendages, zoals ontluchters en afsluiters. Gebleken is dat hier sprake is van een achterstand in het onderhoud. Een groot deel van de al geïnspecteerde appendages blijken op de korte termijn aan vervanging toe. Dit onderhoud wordt zo veel als mogelijk direct na de constatering uitgevoerd en leidt tot een hogere financiële druk op het product transporteren van afvalwater. Met enige hogere kosten is in de programmabegroting van in totaal 150.000, - rekening gehouden. Echter de werkelijke kosten hangen af van de resultaten van de inspecties. Het totale risico is dan ook moeilijk te bepalen, doch wordt geschat op 0,5 mln. Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) De bijdrage van HHSK aan het huidige HWBP die in de meerjarenbegroting is voor 2012 en 2013 gebaseerd op vastgestelde afspraken. Voor de verdere jaren zijn het inschattingen vooruitlopend op de verdere gesprekken tussen de waterschappen en met het Rijk. Programma Wateropgave 2015 De haalbaarheid van de doelstelling van het programma Wateropgave 2015, namelijk dat in 2015 het landelijke gebied aan de NBW-norm voor wateroverlast voldoet en de overige waterstuctuurmaatregelen uit het programma zijn uitgevoerd, staat onder druk. Enerzijds doordat integrale gebiedsontwikkelingen (met name in de Zuidplaspolder) onzeker zijn geworden en/of vertragen en beoogde groen-blauwe structuren voorlopig niet haalbaar meer lijken. Anderzijds doordat ruimtelijke ontwikkelingen, nieuwe inzichten in het watersysteem en voortschrijdend inzicht in de effectiviteit en doelmatigheid van maatregelen aanleiding geven voor heroverweging van maatregelen of het bestuderen van alternatieven. Programma Watergebiedsplan Krimpenerwaard In het kader van de voorbereiding van de uitvoering zijn twee nieuwe risico's onderkend. Ten eerste bestaat het risico dat maatregelen worden uitgevoerd die door wijziging in de (natuur)doelstellingen achteraf niet effectief en/of doelmatig blijken te zijn. Dit risico wordt ten dele beheerst door maatregelen die niet altijd goed zijn en door afspraken te maken met onze bestuurlijke partners over de inhoud, aanpak en planning van de maatregelen. Naarmate de onzekerheid langere tijd aanhoudt, komt de haalbaarheid van de planning van de betreffende maatregelen onder druk te staan. Ten tweede bestaat het risico dat gemeenten niet willen meewerken aan de voor de uitvoering van maatregelen benodigde RO-procedures. Dit risico is in potentie van toepassing op het gehele programma, hoewel een groot deel van de maatregelen naar verwachting binnen de vigerende bestemmingsplannen kunnen worden gerealiseerd. Ander belangrijk risico voor het programma is dat grondeigenaren niet willen meewerken aan de realisatie van maatregelen. Dit risico wordt beheerst door in de voorbereidingsfase van de maatregelen rekening te houden met bezwaar- en beroepsprocedures en zo nodig het wettelijke instrumentarium in te zetten om de uitvoering van maatregelen mogelijk te maken. Als de verwerving van grond nodig is en geen overeenstemming met grondeigenaren kan worden bereikt over de aankoop van grond (of over grondruil), dan wordt overwogen het instrument van onteigening in te zetten. De bestuurlijke partners zullen worden betrokken bij de afweging die HHSK hierin maakt. Er zijn twee belangrijke financiële risico's. Enerzijds is er het risico dat het maatregelenpakket duurder blijkt te zijn dan geraamd. Anderzijds is er het risico dat vertraging van maatregelen kan leiden tot gedeeltelijk verlies van subsidie van de provincie Zuid-Holland (Nota Ruimtemiddelen). Als zich omstandigheden voordoen die niet redelijkerwijs te voorzien waren en leiden tot vertraging van maatregelen of hogere kosten, dan treden HHSK en de provincie Zuid-Holland in overleg over de mogelijkheid tot bijstelling van het maatregelpakket (alternatieven, versobering). Programmabegroting 2012 pagina 54

Juridische procedures Schieland en de Krimpenerwaard is momenteel betrokken in de volgende juridische procedures, die financiële consequenties kunnen hebben. De eigenaar van een woonboot, gelegen in de Ringvaart te Moordrecht, vordert het herstel van het volledige sluizencomplex van de (oude) Snelle Sluis. Het herstel moet zodanig uitgevoerd worden, dat de boot via de Snelle Sluis de rivier De Hollandse IJssel kan bereiken voor het uitvoeren van onderhoud aan de woonboot. Echter, de boot is groter dan de afmetingen van de sluis. Herstel van het volledige sluizencomplex beloopt een bedrag van circa 1,1 miljoen. Het Gerechtshof heeft in juni 2011 vonnis gewezen. Het Hof heeft de eis tot herstel van het volledige sluizencomplex afgewezen. Wel is HHSK veroordeeld nog éénmaal medewerking te verlenen aan het schutten van het woonschap vanuit de Ringvaart naar de rivier de Hollandsche IJssel. De hieraan verbonden kosten belopen naar verwachting een bedrag van 100.000. De kosten van de herverkiezing 2004 zijn geclaimd bij de veroorzaker van deze herverkiezing. Ter zekerheidsstelling van onze vordering van 135.000 (te vermeerderen met rente) was conservatoir beslag gelegd op een appartementsrecht van de veroorzaker. Omdat hij dat wilde verkopen heeft hij, de vordering ter hoogte van 150.000 voldaan. Inmiddels is HHSK door de rechtbank in het gelijk gesteld. De veroorzaker van de herverkiezing is echter in hoger beroep gegaan bij het Hof. Uitspraak van het Hof wordt begin 2012 verwacht. Er lopen twee juridische procedures over aanslagen precariobelasting die zijn opgelegd voor bruggen/dammen aan de s-gravenweg in Capelle aan den IJssel. In de eerste zaak wachten we op een uitspraak in hoger beroep. In de tweede zaak zal de hoger beroepszitting van de belastingkamer in de loop van 2011 plaatsvinden. Als de belastingplichtigen in het gelijk worden gesteld loopt HHSK de kans dat we geen aanslagen precariobelasting meer mogen opleggen voor de eerste dam en/of brug naar iemands perceel. Naast het mislopen van een bedrag aan inkomsten moeten aanzienlijke inspanningen verricht worden om de eigendomssituatie van deze bruggen/dammen te regelen, om daarmee eigendomverlies door verjaring te voorkomen. Basisregistratie Grootschalige Topografie In 2012 wordt de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) ingevoerd. De waterschappen hebben de intentie uitgesproken om BGT bronhouder te worden voor oppervlaktewaterlichamen, waterkeringen, kunstwerken en wegen in beheer bij de waterschappen. Momenteel vinden er gesprekken plaats over het gegevensmodel van de BGT. In 2012 zal de transitie van GBKN naar BGT gaan starten. In het geval dat de waterschappen definitief bronhouder worden zijn er investeringen te verwachten ten behoeve van de verplichtingen als bronhouder in de transitie van GBKN naar BGT. Overheidsdatabase en invoering belastingsysteem RBG HHSK neemt deel in de gemeenschappelijke regeling de Regionale Belasting Groep (RBG). Stichting Het Waterschapshuis heeft voor HHSK en collega waterschappen op zich genomen een Overheidsdatabase (ODB) tezamen met een elektronische Service Bus (SB) Taxi genoemd te ontwikkelen. Het lag in de verwachting dat HHSK de programmatuur zou afnemen. Deze verwachting is gewijzigd doordat de leveringstermijnen telkens niet zijn gehaald en het uitzicht op levering zeer onzeker geworden is nu de leverancier de projectorganisatie ontbonden heeft. De RBG is inmiddels een aanbesteding gestart ten behoeve van de aanschaf van een nieuw belastingpakket. HHSK neemt naar de huidige inzichten dan ook noch het belastingsysteem noch de overheiddatabase af van Het Waterschapshuis. Het is nu nog onduidelijk of en welke financiële consequenties dit heeft voor HHSK. Risico s vanaf 2013 en verder: Nauwkeurigheid investeringen Een aspect is de nauwkeurigheid van de investeringsbedragen die voor bouw, of vervanging van installaties zijn opgegeven. Deze bedragen zijn veelal op basis van kengetallen en een vergelijkende inschatting opgenomen en bezitten daardoor een nauwkeurigheid van plus of min 50%. Om de nauwkeurigheid in de investering te vergroten en daarmee de betrouwbaarheid van de meerjarenbegroting te versterken zouden feitelijk ontwerpen aan de ramingen ten grondslag moeten liggen. Hiermee wordt een nauwkeurigheid van plus of min 30% bereikt. Des te verfijnder de raming tot en met bestek des te nauwkeuriger de raming in de meerjarenbegroting (maximaal op besteksniveau plus of min 15%). Echter om bedrijfseconomische Programmabegroting 2012 pagina 55

redenen worden dergelijke ontwerpen niet eerder als direct voorafgaand aan de geplande investering uitgevoerd. Dit leidt tot een intrinsiek risico in de hoogte van de aangegeven investeringen. Investeringen in nieuwe rioolpersgemalen en transportstelsels In de meerjarenramingen zijn investeringen van nieuwe afvalwatertransportsystemen, Triangel, Westergouwe en Zuidplas opgenomen. Het daadwerkelijke moment van de bouw van deze afvalwatertransportsystemen is echter afhankelijk van de daadwerkelijke ontwikkeling van deze nieuwbouwgebieden. Vaak is de gemeentelijke planning ambitieus en bestaat de ervaring dat de daadwerkelijke aanleg van de nieuwbouwlocaties om diverse redenen worden uitgesteld. Onze intentie is om de bouw van het rioolpersgemaal en de aanleg van de leidingen gelijk op te laten lopen met de bouw van de eerste (woon)eenheden, zodat afvalwater tijdig naar de zuivering kan worden getransporteerd. Gelet op zowel de onzekerheden in de woningmarkt als de geschetste onzekerheden in de gemeentelijke planning zijn de verwachtingen ten aanzien van de realisatie van deze bouwwerken zoals zij zijn opgenomen in de meerjarenbegroting investeringen onzeker. Er moet dan ook rekening gehouden worden met eventuele vertraging of versnelling in de activering van deze investeringen. Hoogwaterbeschermingsprogramma 3 De financiering van het Hoogwaterbeschermingsprogramma 3 is nog niet volledig uitgekristalliseerd. De bijdrage van de waterschappen als geheel is gesteld op 50% gemaximeerd op 181 miljoen per jaar. Het is nog niet zeker voor welk aandeel de bijdrage van de waterschappen verevend gaat worden en voor welk deel de waterschappen moeten bijdragen via de projecten. Gezien het grote aantal afgekeurde dijkvakken uit de derde toetsing zal het aandeel van HHSK in HWBP-3 groot zijn. De verwachting is dat een groter aandeel voor de uitvoerende waterschappen ook een grotere last voor HHSK zal inhouden. Tevens is nog niet geheel duidelijk wanneer de uitvoering van het Hoogwaterbeschermingsprogramma 3 van start gaat. Dit, in combinatie met het overgaan op curatief onderhoud in plaats van preventief onderhoud voor de in de derde toetsing afgekeurde dijkvakken, kan mogelijk leiden tot hogere onderhoudskosten dan begroot. Primaire waterkeringen categorie C Circa 27 kilometer waterkeringen langs de Hollandsche IJssel worden in het kader van de 3 e toetsronde afgekeurd. Deze waterkeringen worden, op basis van door het Rijk gestelde kwalificatieeisen, komend jaar aangemeld voor het HWBP-3. Hierbij wordt ook de logische volgorde onderzocht (uitvoeringsprogramma) om bijvoorbeeld overlast te beperken. Op basis van het Waterbeheerplan (WBP) 2010-2015 wordt het eventueel vooraf verbeteren van een tweetal urgente delen langs de Hollandse IJssel door HHSK voorbereid. Omdat er nog onzekerheid bestaat wanneer het HWBP-3 ingaat (mogelijk zelfs pas in 2018) wil HHSK gelet op zijn taak en verantwoordelijkheden alsmede de staat, van veiligheid van de waterkering, de uitvoering van deze 2 dijkvakken ter hand te nemen en de hieraan verbonden kosten eventueel zelf te dragen. Deze kosten zijn dan een voorfinanciering van de te verwachte subsidie vanuit het HWBP-3. In 2010 en 2011 is in totaal 300.000 gevoteerd voor onderzoek ten behoeve van partiële versterking. Ook deze kosten zijn door HHSK voorgefinancierd afhankelijk van de te ontvangen subsidie van het Rijk. Het risico bestaat dat er geen subsidie van het Rijk wordt ontvangen en de C keringen voorlopig niet worden verstrekt. Naast de vraag of HHSK subsidie verkrijgt en wanneer (voor het gehele traject) lijkt de kans dat HHSK moet voorfinancieren groot. Ook is te verwachten dat HHSK een deel van de kosten zelf moet opbrengen. Zie hiervoor het bestuursakkoord water en de kabinetsreactie op het rapport Ten Heuvelhof. De kosten als gevolg van voorfinancieren zijn de rentelasten van de investeringen. De totale kosten van de versterkingen zijn nog niet goed te kwantificeren waardoor ook rente en percentages niet te bepalen zijn. Bestuurlijke besluitvorming over het vervolg is voorzien in de verenigde vergadering van maart. Toetsresultaten regionale waterkeringen Uit de toetsing van de regionale waterkeringen kan naar voren komen dat bepaalde kadevakken niet voldoen en dat kadeverbetering noodzakelijk is. Op dit moment beschikt HHSK over een onderhoudsprogramma voor het onderhouden en ophogen van regionale waterkeringen. Daarin is een structurele kadeverbetering (stabiliteit en andere aanpassingen van het profiel) niet Programmabegroting 2012 pagina 56

meegenomen. Verwacht wordt dat de resultaten beperkt zijn en dat de kosten grotendeels gedekt kunnen worden vanuit het lopende onderhoudsprogramma. Dat is echter op voorhand niet met zekerheid vast te stellen. De eerste toetsing moet in 2012 bij de provincie worden ingediend. Het is onwaarschijnlijk dat alle waterkeringen die nader onderzocht moeten worden, afgekeurd en daarom versterkt zullen moeten worden. De versterking van alle nader te onderzoeken waterkeringen zou een bedrag in de orde van 50 miljoen zijn. De kans op afkeuren schatten wij in op minder dan 10% (dat wil zeggen dat minder dan 1 op de 10 kadevakken wordt afgekeurd). Het lijkt daarom reëel om rekening te houden met een extra investering in de orde van 1 tot 5 miljoen. Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen is het vermogen van de organisatie om (financiële) tegenvallers op te kunnen vangen. Bij HHSK bestaat dit uit de algemene reserves (bodemreserves) en de onbenutte belastingcapaciteit. De algemene reserves van HHSK hebben geen specifieke bestemming en dienen in eerste instantie om eventuele toekomstige financiële tegenvallers van algemene aard te kunnen opvangen. De algemene reserves bestaan uit de bodemreserves voor de taken systeembeheer, zuiveringsbeheer en wegenbeheer. Systeembeheer 2.500.000 Zuiveringsbeheer 2.000.000 Wegenbeheer 500.000 5.000.000 Vanwege de mogelijkheid voor HHSK om relatief eenvoudig middelen aan te trekken, door de onbenutte belastingcapaciteit, heeft HHSK in theorie een onbeperkt beschikbare weerstandscapaciteit. Uit het oogpunt van de benodigde weerstandscapaciteit zijn omvangrijke algemene reserves naast de tariefegalisatiereserves daarom niet noodzakelijk. Wel kan het wenselijk worden geacht om naast de tariefegalisatiereserves nog enige algemene reserves aan te houden waarmee eventuele tegenvallers worden opgevangen. Dit biedt dus extra ruimte om tariefschommelingen te voorkomen. Gelet op de bovenvermelde omstandigheden dient het weerstandsvermogen van HHSK als voldoende te worden bestempeld en is er geen aanleiding de huidige bodemreserves te vergroten. Bestuurlijke audits Op grond van de Verordening onderzoeken doelmatigheid en doeltreffendheid Schieland en de Krimpenerwaard, ex artikel 109a van de Waterschapswet meldt het college ieder jaar bij de aanbieding van de begroting welke onderzoeken zij zal verrichten naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van het door hen gevoerde bestuur. Voor 2012 heeft het college besloten om voor te stellen onderzoek te doen naar de doeltreffendheid en doelmatigheid van: schouw dagelijks onderhoud gemeentelijke waterplannen Programmabegroting 2012 pagina 57

8.4 Begroting naar kosten- en opbrengstensoorten EXPLOITATIEBEGROTING NAAR KOSTEN - EN OPBRENGSTSOORTEN bedragen x 1.000 Nr. Omschrijving Rekening Begroting VJN 2011 Begroting 2010 2011 jaarschijf 2012 na vjn 2011 2012 Lasten 2.1 Rente en afschrijvingen 17.555 18.113 20.540 19.888 2.2 Personeelslasten 20.608 21.881 22.381 22.409 2.3 Goederen en diensten van derden 33.668 36.824 37.425 37.044 2.4 Bijdragen aan derden 575 4.350 4.387 4.402 2.5 Toevoegingen voorzieningen/onvoorzien 3.645 3.305 3.271 3.271 Totaal lasten 76.051 84.473 88.004 87.014 Baten 3.1 Financiële baten 2.117 1.808 1.649 1.649 3.2 Personeelsbaten 150 264 0 145 3.3 Goederen en diensten aan derden 2.025 1.284 1.286 1.290 3.4 Bijdragen van derden 1.062 969 989 1.002 3.5 Waterschapsbelastingen 72.799 74.918 77.264 77.182 3.6 Interne verrekeningen 4.315 4.444 4.712 4.649 - Geactiveerde bouwrente 697 538 - Geactiveerde personeelslasten 3.707 3.723 - Geactiveerde pensioenen en wachtgelden 308 388 Totaal baten 82.468 83.687 85.900 85.917 Geraamd exploitatieresultaat -6.417 786 2.104 1.097 NB: Het hier genoemde geraamde exploitatieresultaat betreft het resultaat voor bestemming Rente en afschrijvingen De kapitaallasten wijken regelmatig af bij het opstellen van begroting, Voorjaarsnota of jaarrekening. Het blijkt heel lastig om het uitgavenpatroon voor grote en complexe projecten goed in te schatten, omdat er veel onzekerheden bij zulke projecten zijn. Daarnaast gebeurt het dat projecten worden doorgeschoven naar een volgend jaar of jaren. Deze bewegingen hebben allemaal invloed op de rentelasten en afschrijvingen. Voor 2012 stellen wij de cijfers in dit licht bij. De geraamde kapitaallasten komen circa 0,65 mln. lager uit ten opzichte van de Voorjaarsnota. Een zestiental projecten wordt nog niet afgesloten, maar lopen nog door in 2012. Dit resulteert in 220.000 lagere afschrijvingskosten. De verwachte rentekosten komen 430.000 lager uit, omdat minder langlopende leningen hoeven te worden afgesloten in verband met het aanpassen van uitgavenpatronen en het toepassen van een hogere vertragingsfactor in de liquiditeitsprognose. Personeel De personeelslasten zijn ten opzichte van de Voorjaarsnota nagenoeg gelijk. Programmabegroting 2012 pagina 58

Geen rekening is gehouden met een loonstijging; wel met een stijging van de sociale lasten en periodieken. In de begroting is rekening gehouden met kosten van het huidige meerwerk. Goederen en diensten De exploitatiekosten goederen en diensten van derden dalen met 380.000. De aanbesteding energie is bekend en leidt ertoe dat de raming van de energiekosten in 2012 naar beneden zijn bijgesteld met 470.000. Op vuilafvoer door derden, overige diensten derden en overige huurlasten wordt ongeveer 150.000 bespaard. De onderhoudsbudgetten zijn verhoogd met ongeveer 240.000 met name ten gevolge van extra onderhoud aan de wegen. Personeelsbaten Ontvangsten van uitleen personeel zijn nu begroot op 145.000. Waterschapsbelastingen De tariefstijging voor de wegentaak is conform het voorstel in de verenigde vergadering van september teruggebracht van 6% naar 4%. Minder belastinginkomsten volgen daaruit van 80.000. Interne verrekeningen Onder interne verrekening vallen de de geactiveerde bouwrente, geactiveerde personeelslasten en geactiveerde pensioenen en wachtgelden. Per saldo wordt circa 60.000 minder geactiveerd. 8.5 Diversen EMU-saldo In het kader van een verantwoorde ontwikkeling van de economie en het monetaire stelsel binnen de landen die deelnemen aan de Economische en Monetaire Unie (EMU) is in het verdrag van Maastricht een aantal afspraken gemaakt. Een belangrijke afspraak is dat het EMU-tekort ( overheidstekort ) van een lidstaat in principe niet meer mag bedragen dan 3% van het Bruto Binnenlands Product (BBP). Naar aanleiding van het overschrijden van deze norm in 2003 door Nederland en het feit dat de decentrale overheden hiervoor deels verantwoordelijk waren, zijn in oktober 2004 bestuurlijke afspraken tussen kabinet, gemeenten, provincies en waterschappen gemaakt ter beheersing van het EMU-saldo. Omdat ieder waterschap als overheid medeverantwoordelijk is voor het Nederlandse EMU-saldo, moet het EMU-saldo een onderdeel van de bestuurlijke discussie worden. In het kader van de gemaakte afspraken tussen het kabinet en de decentrale overheden over het beheersen van het EMU-saldo, moeten de waterschappen in de begroting een overzicht opnemen van het verwachte verloop van het EMU-saldo. Programmabegroting 2012 pagina 59

EMU-Saldo bedragen X 1000 VJN2011 PB2012 EMU/exploitatiesaldo -786-1.097 Invloed investeringen (zie staat van vaste activa) -/- bruto-investeringsuitgaven 66.867 45.205 + investeringssubsidies 43.889 26.174 + verkoop materiële en immateriële activa 0 0 + afschrijvingen 10.980 12.136 Invloed voorzieningen + toevoegingen aan voorzieningen t.l.v. exploitatie 3.205 3.245 -/- onttrekkingen aan voorzieningen t.b.v. exploitatie 0 0 -/- betalingen rechtstreeks uit voorzieningen 4.245 5.313 + eventuele externe vermeerderingen van voorzieningen 0 0 Deelnemingen en aandelen -/- boekwinst 0 0 + boekwinst 0 0 EMU-saldo -13.824-10.060 Iedere overheidsorganisatie krijgt een bepaald EMU-tekort toegewezen, de zogenaamde referentiewaarde. Voor alle waterschappen samen is de referentiewaarde bepaald op 307,65 miljoen. Het aandeel voor HHSK bedraagt 3,04% of te wel 9,4 miljoen. Uit bovenstaand overzicht blijkt een EMU-tekort van 10,0 miljoen. Dat is 0,6 miljoen hoger dan de referentiewaarde. Over de beheersing van het EMU-saldo zijn bestuurlijke afspraken gemaakt. Daarin staat expliciet dat bij het (eventueel) treffen van maatregelen om het EMU-tekort te beperken een uitzondering kan worden gemaakt voor waterschapsinvesteringen. Dit vloeit voort uit het gegeven dat (een deel van) de investeringen van waterschappen door het Rijk worden opgelegd. Weliswaar geeft dit geen garantie maar indien nodig zal zwaar op deze uitzonderingsregel voor waterschappen worden ingezet. Incidentele baten en lasten Voor het jaar 2012 voorzien wij nu geen specifieke incidentele baten en lasten. Verbonden partijen Vanuit publiek belang worden banden aangegaan met derde partijen, verbonden partijen genoemd. Ze dienen tot doel een publieke taak uit te voeren. HHSK heeft bij deze verbintenis een financieel en een bestuurlijk belang. In het geval van HHSK gaat het om: - De Stichting beheer registergoederen Schieland - De Waterschapsbank (HHSK is aandeelhouder) - De Stichting bodembeheer Krimpenerwaard - De stichting Het Waterschapshuis - Gemeenschappelijke regeling met Hoogheemraadschap Delfland: De Regionale Belastinggroep - Gemeenschappelijke regeling Slibverwerking 2009 (na de fusie met DRSH is middels een nieuwe gemeenschappelijke regeling 13% belang in HVC verkregen) - Gemeenschappelijke regeling: Aquon Programmabegroting 2012 pagina 60

Onttrekkingen aan overige bestemmingsreserves en voorzieningen Overige bestemmingsreserves Afkoopsommen erfpachten 78.404 De mogelijkheid bestaat om erfpachten voor een periode van dertig of vijftig jaar af te kopen. Het afkopen van erfpachten is een voortdurend proces, waarbij de ontvangsten jaarlijks wisselen. Het bedrag aan erfpachtcanons dat hierdoor niet wordt ontvangen, wordt jaarlijks gecompenseerd door een onttrekking aan de reserve afkoopsommen erfpachten en ten bate gebracht van het exploitatieresultaat. In 2012 zal 78.404 worden onttrokken aan deze reserve. Bijdrage provincie vaarwegbeheer 24.400 Om de vaarweggelegenheid tussen de Hollandse IJssel en de Rotte te waarborgen, moet de Snelle Sluis in stand gehouden en bediend worden. Omdat dit geen reglementaire taak van HHSK was, heeft de provincie een bijdrage verstrekt van 482.000 met de verplichting dat HHSK gedurende twaalf jaar het onderhoud en de bediening zal verzorgen. Jaarlijks wordt een evenredig deel van de bijdrage ten bate van de exploitatie gebracht. In 2012 is dat het resterende saldo van 24.400. Subsidie slibverbrandingsinstallatie 181.000 In de periode 1992 tot en met 1997 is subsidie ontvangen voor de bouw van de slibverbrandingsinstallatie tot een totaalbedrag van 4,5 miljoen. De bijdrage vanuit de reserve ten gunste van de exploitatie is gerelateerd aan de totale afschrijvingsduur van de slibverbrandingsinstallatie van 25 jaar, zoals deze door DRSH Zuiveringsslib N.V. wordt gehanteerd. Een bedrag van 181.000 wordt in 2012 ten gunste van de exploitatie gebracht. Reserve egalisatie Cross Border Lease (CBL) 18.000 De functie van deze reserve is matching van kosten en opbrengsten van deze constructie. Bijkomend effect is, dat deze reserve in zekere mate bijdraagt aan risicodekking. Jaarlijks valt een deel vrij als bate in de exploitatie evenredig met de looptijd van de leasetermijnen van de awzi's Krimpen aan de Lek en Stolwijk. In 2012 gaat het om een bedrag van 18.000. Voorzieningen Voorziening onderhoud gemeenlandshuis 65.000 Dit bedrag is bestemd voor het onderhoud aan de binnen- en buitenwanden en aan het onderhoud van de toegangcontrolesystemen. Voorziening onderhoudsbaggerwerk 4.860.000 Het baggerbeleid van HHSK is vastgelegd in de Baggernota HHSK 2011-2015. Jaarlijks zal circa 200.000 m3 baggerspecie worden verwijderd. De planning voor 2012 is om circa 250.000 m3 baggerspecie te verwijderen. De jaarlijkse hoeveelheid te verwijderen baggerspecie en kosten zijn opgenomen in het uitvoeringsplan. Voorziening wachtgelden en pensioenen 388.000 Uit deze voorziening wordt in 2012 voor 255.000 aan wachtgeld uitgekeerd en voor 133.000 aan pensioenen. Begunstigden zijn voormalig bestuurders en personeel. Programmabegroting 2012 pagina 61

9. Investeringen 9.1 Verzamelkrediet 2012 De Waterschapswet biedt de mogelijkheid om tezamen met het vaststellen van de begroting een verzamelkrediet te laten voteren voor vervangingsinvesteringen en aanvangsinvesteringen. Zo hoeft daarvoor niet meer telkens apart krediet te worden gevoteerd door de verenigde vergadering. Dit is voor het eerst gebeurd bij het vaststellen van de begroting 2009. De bestanddelen van het verzamelkrediet 2012 worden hieronder opgesomd en kort toegelicht. De bedragen maken deel uit van de jaarschijf 2012 uit het investeringsprogramma. Vervangingsinvesteringen 2012 Mobiele telefonie 25.000 Ter vervanging van mobiele telefoons wordt voor een bedrag van 25.000 krediet aangevraagd. Materieel waterkeringen en wegen 156.500 Ter vervanging van materieel voor waterkeringen en wegen wordt nu voor een bedrag van 156.500 vervangingskrediet aangevraagd. In 2012 komt een tractor met toehoren voor vervanging in aanmerking en worden diverse gereedschappen en klein materieel vervangen. Aanvangskredieten 2012 Programma 1: Waterveiligheid Reconstructieprogramma primaire waterkeringen 50.000 Het reconstructieprogramma wordt, mede op basis van de toetsresultaten, volledig herzien. Ook in 2012 zal een deel opgepakt worden. Reconstructieprogramma regionale waterkeringen (tien jaren ophoogplan) 100.000 In het kader van het tien jaren ophoogplan worden in 2012 diverse kadevakken langs de Rotte, Ringvaart van de Polder Prins Alexander, Ringvaart van de Zuidplaspolder en de vaart van de polder Bleiswijk in voorbereiding genomen. Reconstructieprogramma regionale waterkeringen 250.000 Voor de werken die binnen het reconstructieprogramma regionale waterkeringen worden uitgevoerd door derden (bijvoorbeeld vanwege een weg op de waterkering) en waaraan HHSK een bijdrage betaalt, stellen we voor het totaalbedrag van de bijdragen te voteren. 3e termijn voorbereidingskrediet Dijkversterking Krimpen 600.000 Voor het jaar 2012 wordt 600.000 krediet gevraagd voor de eindfase van de zorgvuldige voorbereiding van de varianten voor de zes dijkvakken. Door de complexiteit van de omgeving dienen meer varianten te worden doorgerekend en is aanvullend onderzoek nodig om de varianten uit te werken. Verder wordt in 2012 de inspraakprocedure doorlopen en worden vergunningen aangevraagd. Daarnaast wordt onderzocht of de tussenstukken, die op termijn ook zullen worden afgekeurd, kunnen worden meegenomen. Hierdoor wordt bereikt dat de omwonenden slechts met één periode van overlast te maken krijgen. Het totale voorbereidingkrediet komt daarmee op 3,9 miljoen. Dit bedrag blijft binnen de vergoeding door het huidige HWBP van 15% van de uitvoeringskosten. Programmabegroting 2012 pagina 62

Programma 2: oppervlakte- en grondwater Programmanagement Wateropgave 2015 85.000 Het programmamanagement van de Wateropgave 2015 en de KRW is gericht op een doelgerichte en doelmatige uitvoering van maatregelen, voor sturing op samenhang tussen maatregelen en ruimtelijke ontwikkelingen (coördinatie) en voor de beheersing van factoren en actoren die van invloed (kunnen) zijn op deze programma's. Deze taken worden uitgevoerd door een programmamanager met ondersteuning van medewerkers. Aan deze projectoverstijgende taken en activiteiten zijn in- en externe personeelskosten en beperkte advieskosten verbonden. Programma- en procesmanagement KRW 75.000 Het procesmanagement KRW is gericht op interne afstemming van de uitvoering van het programma op de ontwikkeling van beleid en uitvoering van onderzoek en vice versa, op afstemming/samenwerking met de Rijn-West partners en op de voorbereiding van het 2 e Stroomgebiedbeheerplan en het bijbehorende KRW-programma voor de periode 2016-2021. Aan deze taak zijn kosten verbonden voor advies en rapportage. Programma 4: Wegen Reconstructieprogramma wegen 400.000 Dit aanvangskrediet heeft betrekking op onder andere de Gouderakse Tiendweg. Reconstructieprogramma wegbruggen 250.000 Het reconstructieprogramma wegbruggen is volledig herzien en besproken in de verenigde vergaderingen van juni en september 2011. Een aantal bruggen is dringend aan groot onderhoud of vervanging toe. De meest urgente bruggen uit het beheer-en onderhoudsprogramma zullen in 2012 op de markt worden gebracht. Dit aanvangskrediet dient voor de voorbereiding daarvan. Reconstructie Benedenheul, Benedenkerk en Schenkel 800.000 Deze investering betreft de kosten voor de voorbereiding van de reconstructie van de polderwegen Benedenkerkseweg Noord, Benedenheulseweg en Schenkel. Het betreft voornamelijk personele kosten en onderzoekskosten. De wegen zullen volgens de vastgestelde wegcategorisering worden ingericht. De uitvoering zal in 2012 starten. Programma 5: Omgeving en organisatie Onderzoek- en ontwikkelingskrediet 100.000 Een algemeen voorbereidingskrediet betreft het onderzoeken ontwikkelingskrediet. Het krediet dient ter voorbereiding voor onderzoek en het faciliteren van nieuwe / innovatieve plannen. Hiertoe is een bedrag van 100.000 opgenomen. Bedrijfsmiddelenkrediet 100.000 Het krediet dient om onvoorziene uitgaven met betrekking tot investeringen te dekken zonder dat die tot een budgetoverschrijding leiden. Hiertoe is een bedrag van 100.000 opgenomen. Programmabegroting 2012 pagina 63

Programmabegroting 2012 pagina 64