Mei 2017
Inhoudsopgave Situatie en centrale vraagstelling Bevindingen, conclusies en aanbevelingen Deelnemers Pensioengerechtigden Deelnemers 45- versus deelnemers 45 + Deelnemers versus pensioengerechtigden Resultaten Deelnemers (totaal / 45- / 45+) Resultaten Pensioengerechtigden Colofon In opdracht van: Irene Klein Bog 033 330 33 47 06 287 838 45 irene.kleinbog@samr.nl
Situatie en centrale vraagstelling
Situatie en centrale vraagstelling Kansen om het communicatiebeleid te verbeteren Pensioen is voor veel mensen een grote black box. Je wilt het wel begrijpen, maar het is (te) complex en onzeker. Pensioenfondsen willen dat deelnemers en gerechtigden wel snappen waar het over gaat. Daarvoor zetten ze diverse communicatiemiddelen in, organiseren ze bijeenkomsten etc. Achmea doet dat ook voor het Rabobank Pensioenfonds. De deelnemers en pensioengerechtigden zijn vaak wel meer vertrouwd met de financiële materie, maar zelfs voor hen is pensioen een complex product. Om het communicatiebeleid meer handen en voeten te geven is in 2016 een inventarisatie gedaan onder deelnemers en pensioengerechtigden van het Rabobank Pensioenfonds. In 2017 is deze inventarisatie herhaald. De centrale vraag is: Welke kansen zijn er om het communicatiebeleid voor het Rabobank Pensioenfonds te verbeteren? Daaruit vloeien de volgende onderzoeksvragen voort: Kennis, houding en gedrag ten aanzien van het Rabobank pensioen: Wat is de houding ten aanzien van de pensioenregeling? Wat is het kennisniveau over de eigen pensioenregeling? Wat zijn de vragen die spelen rondom het pensioen? Over de communicatiemiddelen: Welke middelen kent men? Wat is het bereik van de ingezette communicatiemiddelen? Wat is het oordeel over de ingezette middelen? Wat kan/moet beter? Leidt de communicatie tot actie? 4
Inleiding Respons en weergave resultaten Voor dit onderzoek zijn zowel pensioengerechtigden als deelnemers van het Rabobank Pensioenfonds benaderd. Op basis van een door het Rabobank Pensioenfonds aangeleverd bestand heeft SAMR ruim 10.000 betrokkenen per mail uitgenodigd om deel te nemen aan het onderzoek. Respondenten konden via een link in de mail direct de vragenlijst benaderen. In totaal hebben 2.183 respondenten de vragenlijst ingevuld. Het responspercentage van de groep Pensioengerechtigden is ook deze meting het hoogst. Echter ten opzichte van 2016 het meest gedaald. Responsverdeling Uitgenodigd Respons Respons% Uitgenodigd Respons Respons% 2017 2017 2017 2016 2016 2016 Deelnemers 45+ 3.187 540 1 2.959 767 2 Deelnemers 45-3.025 396 1 3.700 530 1 Pensioengerechtigden 4.459 1.247 28% 3.230 1.414 4 Totaal 10.671 2.183 2 9.889 2711 2 De resultaten zijn gesplitst naar pensioengerechtigden en deelnemers. Allereerst bespreken we de verschillen tussen de bevindingen van vorig jaar, en de bevindingen van dit jaar, voor deze beide groepen. Daarna worden de belangrijkste aanbevelingen besproken. Verder is een grafische weergave van de resultaten opgenomen van de groepen. De resultaten van de deelnemers totaal, zijn uitgesplitst weergegeven naar de groep 45 jaar en ouder (45+) en jonger dan 45 (45-). In alle groepen worden de verschillen tussen de uitkomsten van 2016 en 2017 opgenomen. Bij deze totaalrapportage hoort een bijlage met hierin alle gegeven toelichtingen, te weten de Bloemlezing. 5
Conclusies & aanbevelingen
Conclusies Deelnemers: verschuivingen t.o.v. 2016 In het rapport van vorig jaar zijn uitgebreid de verschillen tussen deelnemers 45+ en deelnemers 45- beschreven. We zien in 2017 dat deze conclusies nog steeds gelden. Daarom hebben we deze observaties bij wijze van bijlage toegevoegd aan dit rapport. Op deze pagina gaan we in op de geobserveerde significante verschillen in de resultaten van de metingen van 2016 en 2017. Deelnemers verwachten pensioen later Zorgen gaan vaker over toereikende hoogte pensioen Deelnemers 45- denken vaker pas op hun 70 e of later met pensioen te kunnen gaan; dit jaar geeft 31% van hen dit aan, tegen 2 in 2016. Deelnemers 45+ verwachten vaker met 68 met pensioen te gaan ( naar ), minder vaak met 67 (3 naar 3). Deelnemers 45- die zich zorgen maken over hun pensioen vragen zich vaker dan in 2016 af of hun pensioen straks wel genoeg is (71% naar 82%). Deelnemers 45- zijn het vaker eens dat de pensioenregeling een goede regeling is (48% naar 5) nog eens is het helemaal eens (was ). Huis vaker extra aanvulling op inkomen 45+ Communicatie: 45+ minder vaak tijdig en begrijpelijk info 45+ minder op de hoogte reserves Deelnemers 45+ geven vaker aan via hun eigen huis maatregelen getroffen te hebben als aanvulling op het inkomen na de pensioendatum (van 3 naar 4). Deelnemers 45- geven vaker dan in 2016 aan geen ANW-hiaat verzekering af te hebben gesloten. Meer dan in 2016 geven deelnemers 45- aan dat zij de nieuwsbrief niet lezen omdat zij hier geen tijd voor hebben (21% naar 3). Voor deelnemers 45+ geldt dat zij vaker het niet aanspreken van de artikelen noemen als reden om de nieuwsbrief niet te lezen (2 naar 2). Deelnemers 45+ geven minder vaak aan dat zij tijdig (72% naar 6) en begrijpelijk (82% naar 6) worden geïnformeerd, dan in 2016. Deelnemers 45+ hebben ten opzichte van 2016 iets meer opgevangen over het niet-voldoen aan de eisen voor de reserves (3 naar 4). Echter weten ze niet precies wat er aan de hand is. Ze weten er minder vaak het nodige van (4 naar 3). 7
Conclusies Pensioensgerechtigden: verschuivingen t.o.v. 2016 In het rapport van 2016 zijn de verschillende bevindingen over pensioengerechtigden besproken. Veel van deze scores zijn gelijk gebleven ten opzichte van dat jaar. De observaties hierover hebben wij ook als bijlage opgenomen achterin dit document. Hieronder bespreken we welke verschillen met 2016 in het oog springen. Minder zorgen over pensioen Minder gerechtigden maken zich zorgen over het pensioen, dan in 2016 (van 51% naar 3) Minder vertrouwen in bestuur Significant minder gerechtigden hebben vertrouwen in het bestuur van het pensioenfonds, maar het vertrouwen blijft wel hoog; van 91% naar 8. Complexiteit minder vaak struikelblok Minder vaak dan in 2016 is de complexiteit van de artikelen de reden om de nieuwbrief niet te lezen; van 12% naar. Tijdigheid en begrijpelijkheid positiever De tijdigheid en begrijpelijkheid van de gegeven informatie wordt in 2017 positiever beoordeeld dan in 2016. Tijdigheid: van 1 naar 21% helemaal eens met informeert mij tijdig. Begrijpelijkheid: van 1 naar 21% helemaal eens met geeft mij informatie die ik begrijp. Meer kennis over maatregelen eisen toezichthouder Het aantal gerechtigden dat aangeeft op de hoogte te zijn van maatregelen inzake voldoen aan de eisen van de toezichthouder is groter dan in 2016 (van 5 naar 6). 8
Deelnemers en pensioengerechtigden Aanbevelingen Deelnemers & pensioengerechtigden Blijf informeren over waardeontwikkeling De onzekerheid van (de hoogte van) het pensioen in de toekomst is ook nu nog aan de orde. Belangrijk blijft daarom de deelnemers duidelijk te informeren over de (persoonlijke) waarde ontwikkeling. Gericht en gedoseerd informeren Tijd is schaars en pensioenmaterie is ingewikkeld en saai. Het is (en blijft) daarom heel belangrijk de betrokkenen gericht en gedoseerd te informeren. Aandacht voor vertrouwen bestuur Het vertrouwen in het bestuur van het pensioenfonds is ook in 2017 hoog. Echter ten opzichte van 2016 is het vertrouwen van de groep gerechtigden gedaald. Vertrouwen in het bestuur kan invloed hebben op het vertrouwen in het pensioenfonds en de regeling en (de hoogte van) de uitkering. Aandacht om verdere daling van het vertrouwen te voorkomen is wenselijk. 9
Resultaten Deelnemers Totaal
Deelnemers - U en uw pensioen Deelnemers 45- denken vaker pas na hun 70 e met pensioen te gaan dan in 2016. Deelnemers Totaal 63 jaar of jonger 64 jaar 65 jaar 66 jaar 67 jaar 68 jaar 69 jaar 70 of ouder Weet niet 2% 2% 2% 11% 1 1 1 1 2 2 2 3 Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45-63 jaar of jonger 64 jaar 65 jaar 66 jaar 67 jaar 68 jaar 69 jaar 70 of ouder Weet niet 2% 1% 1% 1% 8% 8% 12% 11% 11% 1 1 2 22% 28% 31% Deelnemers 45-2016 Deelnemers 45-2017 Deelnemers 45 + 63 jaar of jonger 64 jaar 65 jaar 66 jaar 67 jaar 68 jaar 69 jaar 70 of ouder Weet niet 1% 1% 1% 2% 1 1 2 3 3 3 Vraag: Op welke leeftijd verwacht u met pensioen te gaan? Basis: Deelnemers Deelnemers 45+ 2016 Deelnemers 45+ 2017 11
Deelnemers U en uw pensioen Weinig verschuivingen t.o.v. 2016; 4 maakt zich wel eens zorgen over het pensioen Deelnemers Totaal U en uw pensioen Pensioen straks belangrijk deel inkomen (2016) 4 52% Pensioen straks belangrijk deel inkomen (2017) 38% 4 8% Ik heb een goed beeld van het pensioen dat ik opbouw (2016) 1 51% 1 11% Ik heb een goed beeld van het pensioen dat ik opbouw (2017) 1 51% 2 11% Ik maak me wel eens zorgen over mijn pensioen (2016) 3 2 2 Ik maak me wel eens zorgen over mijn pensioen (2017) 3 2 2 8% Ik heb genoeg kennis van zaken om zelf mijn pensioenkeuzes te maken (2016) 1 3 28% 18% Ik heb genoeg kennis van zaken om zelf mijn pensioenkeuzes te maken (2017) 12% 4 2 18% Ik weet welke keuzes ik kan maken rond mijn pensioen (2016) 12% 38% 2 21% Ik weet welke keuzes ik kan maken rond mijn pensioen (2017) 1 3 2 2 Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens 12 Vraag: In hoeverre bent u het met de volgende stellingen eens Basis: Deelnemers
Deelnemers U en uw pensioen Deelnemers 45+ verwachten vaker dat pensioen belangrijk deel inkomen wordt dan deelnemers 45- Deelnemers 45 - Pensioen straks belangrijk deel inkomen (2016) 28% 6 8% Pensioen straks belangrijk deel inkomen (2017) 2 5 12% Ik heb een goed beeld van het pensioen dat ik opbouw (2016) 1 4 22% 1 8% Ik heb een goed beeld van het pensioen dat ik opbouw (2017) 4 2 18% Ik maak me wel eens zorgen over mijn pensioen (2016) 1 3 21% 2 Ik maak me wel eens zorgen over mijn pensioen (2017) 3 2 22% Ik heb genoeg kennis van zaken om zelf mijn pensioenkeuzes te maken (2016) 1 3 2 22% 8% Ik heb genoeg kennis van zaken om zelf mijn pensioenkeuzes te maken (2017) 11% 3 2 22% Ik weet welke keuzes ik kan maken rond mijn pensioen (2016) 2 2 3 1 Ik weet welke keuzes ik kan maken rond mijn pensioen (2017) 3 2 2 11% Deelnemers 45 + Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens Pensioen straks belangrijk deel inkomen (2016) 48% 4 Pensioen straks belangrijk deel inkomen (2017) 4 4 Ik heb een goed beeld van het pensioen dat ik opbouw (2016) 1 5 1 Ik heb een goed beeld van het pensioen dat ik opbouw (2017) 2 5 1 Ik maak me wel eens zorgen over mijn pensioen (2016) 8% 3 2 22% Ik maak me wel eens zorgen over mijn pensioen (2017) 3 2 2 8% Ik heb genoeg kennis van zaken om zelf mijn pensioenkeuzes te maken (2016) 1 4 2 1 Ik heb genoeg kennis van zaken om zelf mijn pensioenkeuzes te maken (2017) 1 4 2 1 Ik weet welke keuzes ik kan maken rond mijn pensioen (2016) 1 4 2 1 Ik weet welke keuzes ik kan maken rond mijn pensioen (2017) 1 4 2 1 Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens Vraag: In hoeverre bent u het met de volgende stellingen eens Basis: Deelnemers 13
Deelnemers - U en uw pensioen Vaker dan in 2016 vragen deelnemers zich af of hun pensioen straks wel genoeg is Deelnemers Totaal Is er straks nog wel pensioen? Is mijn pensioen straks wel genoeg? 7 7 7 81% Heb ik mijn pensioen wel goed geregeld? 2 2 Wat gebeurt er bij mijn overlijden (of dat van mijn partner)? Anders 1 1 Deelnemers 45 - Is er straks nog wel pensioen? Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 8 78% Is mijn pensioen straks wel genoeg? 71% 82% Heb ik mijn pensioen wel goed geregeld? 32% 3 Wat gebeurt er bij mijn overlijden (of dat van mijn partner)? Anders 11% 1 8% Deelnemers 45 + Deelnemers 45-2016 Deelnemers 45-2017 Is er straks nog wel pensioen? Is mijn pensioen straks wel genoeg? Heb ik mijn pensioen wel goed geregeld? Wat gebeurt er bij mijn overlijden (of dat van mijn partner)? Anders 6 6 7 8 2 21% 1 8% Vraag: Waarop hebben de zorgen over uw pensioen vooral betrekking? Deelnemers 45+ 2016 Deelnemers 45+ 2017 Basis: Deelnemers die hebben aangegeven zich wel eens zorgen te maken over hun pensioen. 14
Deelnemers - U en uw pensioen Veranderende regelgeving deel van zorgen over pensioen Deelnemers 45- Wat gebeurt er in de toekomst met de AOW? Kan ik wel doorwerken tot mijn AOW datum? Ontwikkeling rente Kan ik het veel eerder opnemen dan vanaf 70 jaar. Momenteel nog progresief salarisbeleid. Dat is niet houdbaar met veroudering. Kan nog wel aggresief genoeg belegd worden met de beperkingen vanuit regelgeving. Dat ik weinig grip heb op mijn pensioen wat mijn werkgever voor mij verzorgt. Is er nog (voldoende) AOW? Deelnemers 45+ Wat gaat toekomstige regelgeving nog voor (negatieve) invloed op mijn pensioen krijgen? Door reorganisatie kom ik in 2017 zonder werk te zitten. Hierdoor krijgt de opbouw van mijn pensioen een flinke knauw Is het pensioenfonds te vertrouwen dat ze een goed beleid hebben en rendement halen. Onbetrouwbare overheid kan goed pensioen zwaarder belasten. Hoelang ik nog moet doorwerken. Rol werkgever. Uitblijven van indexatie en oplopende pensioenleeftijd. Hoogte rente/rekenrente. Vraag: Waarop hebben de zorgen over uw pensioen vooral betrekking? Basis: Deelnemers die hebben aangegeven zich wel eens zorgen te maken over hun pensioen. 15
Deelnemers De Rabobank Pensioenregeling Geen verschuivingen t.o.v. 2016; Minder dan de helft van de deelnemers heeft vertrouwen dat pensioen voldoende zal zijn om levensstandaard te behouden Deelnemers Totaal Pensioenregeling Vertrouwen dat het opgebouwde pensioen voldoende zal zijn om levensstandaard te behouden (2016) 3 3 1 Vertrouwen dat het opgebouwde pensioen voldoende zal zijn om levensstandaard te behouden (2017) 4 3 18% De pensioenregeling biedt mij genoeg mogelijkheden voor een goed pensioen (2016) 8% 52% 3 De pensioenregeling biedt mij genoeg mogelijkheden voor een goed pensioen (2017) 5 31% De pensioenregeling is een goede regeling (2016) 5 32% De pensioenregeling is een goede regeling (2017) 5 2 Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens 16 Vraag: In hoeverre bent u het met de volgende stellingen eens Basis: Deelnemers
Deelnemers - De Rabobank Pensioenregeling T.o.v. 2016 vinden meer 45- deelnemers de pensioenregeling een goede regeling Deelnemers 45 - Vertrouwen dat het opgebouwde pensioen voldoende zal zijn om levensstandaard te behouden (2016) 32% 32% 2 Vertrouwen dat het opgebouwde pensioen voldoende zal zijn om levensstandaard te behouden (2017) 3 2 2 8% De pensioenregeling biedt mij genoeg mogelijkheden voor een goed pensioen (2016) 4 42% 8% De pensioenregeling biedt mij genoeg mogelijkheden voor een goed pensioen (2017) 5 3 De pensioenregeling is een goede regeling (2016) 48% 4 De pensioenregeling is een goede regeling (2017) 5 3 Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens Deelnemers 45 + Vertrouwen dat het opgebouwde pensioen voldoende zal zijn om levensstandaard te behouden (2016) 4 3 1 Vertrouwen dat het opgebouwde pensioen voldoende zal zijn om levensstandaard te behouden (2017) 4 3 1 De pensioenregeling biedt mij genoeg mogelijkheden voor een goed pensioen (2016) 1 5 2 De pensioenregeling biedt mij genoeg mogelijkheden voor een goed pensioen (2017) 1 5 28% De pensioenregeling is een goede regeling (2016) 11% 6 2 De pensioenregeling is een goede regeling (2017) 12% 58% 2 Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens 17 Vraag: In hoeverre bent u het met de volgende stellingen eens Basis: Deelnemers
Deelnemers Totaal - De Rabobank Pensioenregeling Mogelijkheid tot eigen keuzes, extra sparen en vertrouwen in het pensioenfonds maakt dat men het een goede regeling vindt Deelnemers 45- Toelichting pensioenregeling is goede regeling Omdat ik denk dat de pensioenregeling van de Rabobank het boven gemiddeld goed doet ten opzichte van van andere pensioenfondsen. Er wordt goed opgebouwd, goede informatie voorziening, flexibiliteit en mogelijkheden om zelf extra te sparen. Gedegen met redelijke zekerheid toekomst vaste waarde. Ik heb met mijn financieel adviseur wel eens gekeken naar het Rabo pensioen en die gaf aan dat het 'goed geregeld' was. Zelf heb ik er eigenlijk onvoldoende verstand van. Deelnemers 45+ Toelichting pensioenregeling is goede regeling Deze regeling maakt het mogelijk om na de pensioendatum met een bijna gelijk inkomen te leven als bij het werkzaam leven. Door mijn lange arbeidsverleden heb ik voldoende opgebouwd om vroeger met pensioen te kunnen gaan Is qua hoogte van opgebouwd pensioen een goede regeling met voldoende ruimte om individuele keuzes te maken. Ruime opbouw en redelijke bijbetaling door de werknemer. Nette regeling over opbouwfase eigen bijdrage medewerker met langer dienstverband. Fijn dat je er zelf geen energie in hoeft te steken. Premie werd tot paar jaar terug door Rabobank betaald. Vraag: Waarom vindt u de pensioenregeling een goede regeling Basis: Alle deelnemers die het (helemaal) eens zijn met de stelling pensioenregeling is een goede regeling 18
Deelnemers Totaal - De Rabobank Pensioenregeling Gevoel van teveel risico bij de deelnemer en onzekerheid over uitkering zorgen voor onvrede over regeling Deelnemers 45- Toelichting pensioenregeling is géén goede regeling Omdat er geen enkele garantie is dat ik het opgebouwde pensioen ook daadwerkelijk zal gaan ontvangen. Omdat de pensioenregeling niet voldoende zal zijn om dezelfde levenstandaard van nu te behouden. Ik wil zelf meer invloed hebben op de opbouw (zelf keuzes maken m.b.t. beleggingen). Te hoge bijdrage, te veel risico bij de deelnemer. Vooral gericht op ouderen, niet op jonge deelnemers. Ik ga pas bij 70+ met pensioen. Ik betaal nu premie. Hele grote kans dat ik straks nooit pensioen ga ontvangen. Deelnemers 45+ Toelichting pensioenregeling is géén goede regeling Omdat we in het verleden een regeling hadden waarbij de risico's voornamelijk bij de werkgever lagen. Nu zijn die bij de werknemers terecht gekomen. Er is geen uitkeringsgarantie meer. Beschikbare premieregeling met mogelijkheid tot korten biedt veel meer onduidelijkheid en onzekerheid. Indexering niet toepassen holt het pensioen snel uit. Toen enige tijd geleden de pensioenleeftijd van 62 naar 65 ging hebben deelnemers een compensatie ontvangen. Nu meer recentelijk de pensioenleeftijd van 65 naar 67 is gegaan is er geen enkele compensatie geweest. Er moet een individuele pensioen opbouw komen met je eigen keuzes. Vraag: Waarom vindt u de pensioenregeling geen goede regeling Basis: Alle deelnemers die het (helemaal) oneens zijn met de stelling pensioenregeling is een goede regeling 19
Deelnemers - De Rabobank Pensioenregeling Deelnemers 45+ veel vaker dan deelnemers 45- onderzocht of men op schema ligt met pensioenopbouw geen verschil t.o.v. 2016 Deelnemers Totaal Ja 5 5 Nee 41% 41% Weet niet (meer) Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45 - Ja 41% 3 Nee 5 58% Weet niet (meer) Deelnemers 45 + Deelnemers 45-2016 Deelnemers 45-2017 Ja 6 6 Nee 31% 2 Weet niet (meer) Deelnemers 45+ 2016 Deelnemers 45+ 2017 Vraag: Heeft u in de afgelopen 2 jaar wel eens onderzocht in welke mate u op schema ligt met uw pensioenopbouw? Basis: Deelnemers 20
Deelnemers - De Rabobank Pensioenregeling Pensioenplanner populairder onder deelnemers 45+ dan 45-. Deelnemers 45- dit jaar vaker adviseur ingeschakeld. Deelnemers Totaal UPO naast (inschatting van) mijn uitgaven UPO naast mijn salaris van nu gelegd Pensioenplanner gebruikt Nationaal pensioenregister bezocht Financieel adviseur ingeschakeld Bijeenkomsten bijgewoond Anders Deelnemers 45 - UPO naast (inschatting van) mijn uitgaven UPO naast mijn salaris van nu gelegd Pensioenplanner gebruikt Nationaal pensioenregister bezocht Financieel adviseur ingeschakeld Bijeenkomsten bijgewoond Anders Deelnemers 45 + UPO naast (inschatting van) mijn uitgaven UPO naast mijn salaris van nu gelegd Pensioenplanner gebruikt Nationaal pensioenregister bezocht Financieel adviseur ingeschakeld Bijeenkomsten bijgewoond Anders 5 5 6 6 51% 51% 2 2 1 1 1 1 Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 5 5 71% 68% 2 2 2 2 12% 18% 2% 11% Deelnemers 45-2016 Deelnemers 45-2017 5 5 6 6 6 61% 2 2 1 1 1 1 Deelnemers 45+ 2016 Deelnemers 45+ 2017 Vraag: Hoe heeft u onderzocht in welke mate u op schema ligt met uw pensioenopbouw Basis: Alle deelnemers die onderzocht hebben of ze op schema liggen 21
Deelnemers - De Rabobank Pensioenregeling Verschillende manieren om op andere wijze pensioenopbouw te controleren; bijvoorbeeld bij hypotheekadvies. Deelnemers 45- Anders namelijk. Financiële Planning op laten stellen Mijnpensioenoverzicht.nl gebruikt Zelf zaken inzichtelijk gemaakt d.m.v. financiële planning. Financiële planning gemaakt met de AdviesPlanner. D.m.v. het kopen van een huis. Bij hypotheekadvies. Ik ben zelf financieel adviseur. Deelnemers 45+ Anders namelijk. Ik ben financieel adviseur en heb kijk op pensioenen. Mijn pensioenoverzicht bekeken. Netto vermogen bepaald. Ik ben zelf financieel planner. Financiele Foto EBC. Extra lijfrenteberekening. Zelf zorgen voor pensioenvaste investeringen. Zelf pensioenadviseur. Gegevens bekeken m.b.t. dekkingsgraad. Heb een berekening gevraagd aan het Pensioenfonds. Via mijn pensioenoverzicht een inschatting gemaakt en afgezet tegen de verwachte kosten (mn hypotheek / woonlasten). Vraag: Hoe heeft u onderzocht in welke mate u op schema ligt met uw pensioenopbouw Basis: Alle deelnemers die onderzocht hebben of ze op schema liggen (en anders hebben aangegeven) 22
Deelnemers - De Rabobank Pensioenregeling Deelnemers 45+ iets vaker dan deelnemers 45- bij iemand advies ingewonnen over pensioen. Deelnemers Totaal Ja 1 1 Nee 8 8 Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45 - Ja 1 1 Nee 8 8 Deelnemers 45-2016 Deelnemers 45-2017 Deelnemers 45 + Ja 1 1 Nee 81% 81% Deelnemers 45+ 2016 Deelnemers 45+ 2017 Vraag: Heeft u wel eens advies bij iemand ingewonnen over uw pensioen? Basis: Alle deelnemers die geen financieel adviseur hebben geraadpleegd 23
Deelnemers - De Rabobank Pensioenregeling Adviseur van de Rabobank meest geraadpleegd, geen significante verschuivingen t.o.v. 2016. Deelnemers Totaal Een adviseur van de Rabobank Een adviseur van een andere bank of verzekeraar 1 Een onafhankelijke tussenpersoon 1 1 Een (erkende) financieel planner/adviseur 1 1 Een familielid, vriend of kennis met verstand van zaken 1 Anders 1% Weet niet (meer) Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 6 6 Deelnemers 45 - Een adviseur van de Rabobank Een adviseur van een andere bank of verzekeraar 8% Een onafhankelijke tussenpersoon 1 12% Een (erkende) financieel planner/adviseur 1 22% Een familielid, vriend of kennis met verstand van zaken 1 Anders 1% Weet niet (meer) Deelnemers 45-2016 Deelnemers 45-2017 6 58% Deelnemers 45 + Een adviseur van de Rabobank Een adviseur van een andere bank of verzekeraar Een onafhankelijke tussenpersoon Een (erkende) financieel planner/adviseur Een familielid, vriend of kennis met verstand van zaken Anders Weet niet (meer) 1% 12% 12% 1 11% 1 21% 61% 68% Deelnemers 45+ 2016 Deelnemers 45+ 2017 Vraag: Bij wie heeft u advies ingewonnen over uw pensioen? Basis: Alle deelnemers die advies hebben ingewonnen of een financieel adviseur hebben ingeschakeld 24
Deelnemers - De Rabobank Pensioenregeling Bij wie advies ingewonnen over pensioen? Weergave van anders namelijk Deelnemers 45- Anders namelijk. Adviseur van vorige werkgever, geen bank. Ben zelf financieel adviseur. Zelf. Deelnemers 45+ Anders namelijk. Ben zelf pensioenspecialist bij Rabo Lezen en internet. Via contactformulier pensioenplanner. Mezelf. Een adviseur via het werk van mijn man. Via personeelszaken. Pensioenfonds. Vraag: Bij wie heeft u advies ingewonnen over uw pensioen? Basis: Alle deelnemers die advies hebben ingewonnen of een financieel adviseur hebben ingeschakeld en de optie anders hebben gekozen 25
Deelnemers - De Rabobank Pensioenregeling Vaker dan in 2016 noemen deelnemers 45+ het eigen huis als aanvulling op inkomen na pensioendatum Deelnemers Totaal Ja, aanvullend pensioen (bovenop het reguliere pensioen) Ja, ik doe aan banksparen 1 1 1 Ja, ik spaar of beleg zelf (anders dan banksparen) Ja, ik heb een lijfrentepolis 1 1 Ja, via mijn eigen zaak 2% 1% Ja, via mijn eigen huis Nee, daar heb ik het geld niet voor Nee, dat vind ik niet nodig 18% 1 Nee, dat zou ik nog moeten doen 1 Weet niet 2% 1% Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45-3 3 4 4 Ja, aanvullend pensioen (bovenop het reguliere pensioen) 8% Ja, ik doe aan banksparen 1 1 Ja, ik spaar of beleg zelf (anders dan banksparen) 3 3 Ja, ik heb een lijfrentepolis 8% Ja, via mijn eigen zaak 2% 1% Ja, via mijn eigen huis Nee, daar heb ik het geld niet voor Nee, dat vind ik niet nodig 1 1 Nee, dat zou ik nog moeten doen 1 1 Weet niet 1% 1% Deelnemers 45-2016 Deelnemers 45-2017 Deelnemers 45 + 48% 4 Ja, aanvullend pensioen (bovenop het reguliere pensioen) Ja, ik doe aan banksparen Ja, ik spaar of beleg zelf (anders dan banksparen) Ja, ik heb een lijfrentepolis Ja, via mijn eigen zaak Ja, via mijn eigen huis Nee, daar heb ik het geld niet voor Nee, dat vind ik niet nodig Nee, dat zou ik nog moeten doen Weet niet 1 11% 1 1 2 2 1% 2% 18% 1 2% 1% 4 41% 3 4 Deelnemers 45+ 2016 Deelnemers 45+ 2017 Vraag: Heeft u naast uw pensioenregeling nog andere maatregelen getroffen als aanvulling op uw inkomen na uw pensioendatum? Basis: Alle deelnemers 26
Deelnemers - De Rabobank Pensioenregeling Aantal ANW-hiaat verzekeringen bij deelnemers 45- kleiner dan in 2016 Deelnemers Totaal Ja, die heb ik afgesloten 4 5 Nee 38% 4 Weet niet 1 12% Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45 - Ja, die heb ik afgesloten 32% 3 Nee 48% 58% Weet niet 1 1 Deelnemers 45-2016 Deelnemers 45-2017 Deelnemers 45 + Ja, die heb ik afgesloten 5 6 Nee 32% 3 Weet niet 8% Deelnemers 45+ 2016 Deelnemers 45+ 2017 Vraag: Heeft u een ANW-hiaat verzekering afgesloten? Basis: Alle deelnemers 27
Deelnemers - De Rabobank Pensioenregeling ANW-hiaat verzekering is in meeste gevallen een bewuste keuze Deelnemers Totaal Ik heb bewust die keuze gemaakt. Ik vind dit nodig. 6 68% Ik heb bewust die keuze gemaakt en ik weet precies wanneer en hoelang er wordt uitgekeerd. 2 2 Ik wist niet dat het een keuze was, ik dacht dat dit moest. 2% Ik heb hier niet echt over nagedacht, ik kan niet (meer) zeggen waarom ik dit doe. Ik doe dit, maar eigenlijk wil ik dit niet (meer) doen. 1% Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45 - Ik heb bewust die keuze gemaakt. Ik vind dit nodig. 72% 68% Ik heb bewust die keuze gemaakt en ik weet precies wanneer en hoelang er wordt uitgekeerd. 1 2 Ik wist niet dat het een keuze was, ik dacht dat dit moest. Ik heb hier niet echt over nagedacht, ik kan niet (meer) zeggen waarom ik dit doe. Ik doe dit, maar eigenlijk wil ik dit niet (meer) doen. 2% 8% Deelnemers 45-2016 Deelnemers 45-2017 Deelnemers 45 + Ik heb bewust die keuze gemaakt. Ik vind dit nodig. 68% 68% Ik heb bewust die keuze gemaakt en ik weet precies wanneer en hoelang er wordt uitgekeerd. 2 1 Ik wist niet dat het een keuze was, ik dacht dat dit moest. 2% Ik heb hier niet echt over nagedacht, ik kan niet (meer) zeggen waarom ik dit doe. 8% Ik doe dit, maar eigenlijk wil ik dit niet (meer) doen. 2% Deelnemers 45+ 2016 Deelnemers 45+ 2017 Vraag: Waarom heeft u een ANW-hiaat verzekering afgesloten? Basis: Alle deelnemers die aangeven een ANW-hiaat verzekering te hebben afgesloten 28
Deelnemers - De Rabobank Pensioenregeling Meeste deelnemers zonder ANW-hiaat verzekering vinden dit niet nodig Deelnemers Totaal Ik begrijp niet wat een ANW-hiaat verzekering inhoudt 1 1 Het is niet nodig Ik heb dit risico op een andere manier opgelost Ik wil wel, maar het kwam er tot nu toe niet van Ik wil wel, maar ik ben financieel niet in staat om de premie te betalen Ik heb geen partner en/of kinderen 1 1 2 22% 2 2 3 38% Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45 - Ik begrijp niet wat een ANW-hiaat verzekering inhoudt Het is niet nodig Ik heb dit risico op een andere manier opgelost Ik wil wel, maar het kwam er tot nu toe niet van Ik wil wel, maar ik ben financieel niet in staat om de premie te betalen Ik heb geen partner en/of kinderen 1 1 2 22% 1 21% 2 22% 3 3 Deelnemers 45-2016 Deelnemers 45-2017 Deelnemers 45 + Ik begrijp niet wat een ANW-hiaat verzekering inhoudt Het is niet nodig Ik heb dit risico op een andere manier opgelost Ik wil wel, maar het kwam er tot nu toe niet van Ik wil wel, maar ik ben financieel niet in staat om de premie te betalen Ik heb geen partner en/of kinderen 21% 2 2 2 41% 42% Deelnemers 45+ 2016 Deelnemers 45+ 2017 Vraag: Waarom heeft u geen ANW-hiaat verzekering afgesloten? Basis: Alle deelnemers die aangeven geen ANW-hiaat verzekering te hebben afgesloten 29
Deelnemers - Het Rabobank Pensioenfonds Deelnemers 45+ positiever over pensioenfonds dan deelnemers 45- Deelnemers Totaal 7,5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1% 1% 1% 1% 8% 1 1 3 3 42% 41% Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 5 52% 4 4 Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Onvoldoende (1-5) Voldoende (6-7) Goed (8-10) Deelnemers 45-7,3 1 2 3 4 1% 1% 5 1% 6 7 8 9 10 1% 12% 1 41% 4 3 3 Deelnemers 45-2016 Deelnemers 45-2017 42% 4 5 58% Deelnemers 45-2016 Deelnemers 45-2017 Onvoldoende (1-5) Voldoende (6-7) Goed (8-10) Deelnemers 45 + 7,6 1 2 3 4 5 1% 6 7 3 32% 8 4 4 9 1 12% 10 1% 1% Deelnemers 45+ 2016 Deelnemers 45+ 2017 Vraag: Welk cijfer geeft u het pensioenfonds? Basis: Alle deelnemers 61% 61% 38% 38% Deelnemers 45+ 2016 Deelnemers 45+ 2017 Onvoldoende (1-5) Voldoende (6-7) Goed (8-10) 30
Deelnemers - Het Rabobank Pensioenfonds Communicatie belangrijkste reden voor het gegeven rapportcijfer Deelnemers Totaal De (verwachte) hoogte van mijn pensioen De keuzemogelijkheden die ik heb binnen de 2 2 De wijze waarop het pensioenfonds wordt bestuurd 1 1 De reputatie van het pensioenfonds De ontwikkeling van de hoogte van pensioenen 2 2 Mijn contacten met het pensioenfonds De communicatie door het pensioenfonds De verhalen die ik van anderen hoor over het 12% Het oordeel van mijn financieel adviseur 2% 2% Berichten in de media Anders Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45 - De (verwachte) hoogte van mijn pensioen De keuzemogelijkheden die ik heb binnen de De wijze waarop het pensioenfonds wordt bestuurd De reputatie van het pensioenfonds De ontwikkeling van de hoogte van pensioenen Mijn contacten met het pensioenfonds De communicatie door het pensioenfonds De verhalen die ik van anderen hoor over het Het oordeel van mijn financieel adviseur Berichten in de media Anders 2 31% 1 1 11% 1 28% 2 12% 1 2% Deelnemers 45-2016 Deelnemers 45-2017 Deelnemers 45 + 38% 38% 42% 3 38% 4 5 52% 5 51% De (verwachte) hoogte van mijn pensioen De keuzemogelijkheden die ik heb binnen de De wijze waarop het pensioenfonds wordt bestuurd De reputatie van het pensioenfonds De ontwikkeling van de hoogte van pensioenen Mijn contacten met het pensioenfonds De communicatie door het pensioenfonds De verhalen die ik van anderen hoor over het Het oordeel van mijn financieel adviseur Berichten in de media Anders 3 3 1 1 38% 2 28% 8% 2% 2% Deelnemers 45+ 2016 Deelnemers 45+ 2017 4 4 4 5 5 Vraag: De toelichting die u net gaf op het cijfer voor het pensioenfonds, waar heeft die vooral mee te maken? Basis: Alle deelnemers 31
Deelnemers - Het Rabobank Pensioenfonds Hoogte pensioen en keuzemogelijkheden vooral bij 45+ reden voor gegeven rapportcijfer. Deelnemers Totaal Goed Voldoende Onvoldoende De (verwachte) hoogte van mijn pensioen 4 3 2 De keuzemogelijkheden die ik heb binnen de pensioenregeling 31% 1 2 De wijze waarop het pensioenfonds wordt bestuurd 1 1 1 De reputatie van het pensioenfonds 48% 2 De ontwikkeling van de hoogte van pensioenen 22% 32% 4 Mijn contacten met het pensioenfonds 1 De communicatie door het pensioenfonds 62% 42% 4 De verhalen die ik van anderen hoor over het pensioenfonds 11% 12% Het oordeel van mijn financieel adviseur 2% 2% Berichten in de media 2% 1 Anders 2% 1 2 % o.b.v. aantal respondenten Deelnemers 45 - Goed Voldoende Onvoldoende De (verwachte) hoogte van mijn pensioen 31% 31% 1 De keuzemogelijkheden die ik heb binnen de pensioenregeling 1 1 3 De wijze waarop het pensioenfonds wordt bestuurd 18% 1 1 De reputatie van het pensioenfonds 5 3 1 De ontwikkeling van de hoogte van pensioenen 2 3 3 Mijn contacten met het pensioenfonds 8% 2 De communicatie door het pensioenfonds 5 4 7 De verhalen die ik van anderen hoor over het pensioenfonds 2 1 1 Het oordeel van mijn financieel adviseur 2% 2% Berichten in de media 1 Anders 1 2 % o.b.v. aantal respondenten Deelnemers 45 + Goed Voldoende Onvoldoende De (verwachte) hoogte van mijn pensioen 5 3 4 De keuzemogelijkheden die ik heb binnen de pensioenregeling 4 22% 2 De wijze waarop het pensioenfonds wordt bestuurd 1 1 2 De reputatie van het pensioenfonds 4 2 De ontwikkeling van de hoogte van pensioenen 2 3 5 Mijn contacten met het pensioenfonds De communicatie door het pensioenfonds 6 41% 2 De verhalen die ik van anderen hoor over het pensioenfonds 11% Het oordeel van mijn financieel adviseur 2% Berichten in de media 2% 1 Anders 2% 11% 2 Vraag: De toelichting die u net gaf op het cijfer voor het pensioenfonds, waar heeft die vooral mee te maken? (meerdere antwoorden mogelijk) Basis: Alle deelnemers % o.b.v. aantal respondenten 32
Deelnemers - Het Rabobank Pensioenfonds Reden gegeven rapportcijfer. Antwoord anders namelijk... Deelnemers 45- Berichten in de media over andere pensioenfondsen. Dekkingsgraad. Ik heb er te weinig verstand van. Het vertrouwen in mijn werkgever. Mijn eigen spaar tegoed. Ontbreken inzicht kosten. Heldere communicatie. Beeld en verwachting van pensioenen in het algemeen. Rekenrente. Geen idee wat het pensioenfonds doet/inhoudt. Referentiemateriaal. Deelnemers 45+ Ik houd mij er eigenlijk nog niet mee bezig. Ik ben zelf financieel adviseur en heb daardoor goed vergelijkingsmateriaal met andere pensioenfondsen. Goede dekkingsgraad. Communicatie. Onzekere factoren. Fanchise hoogte te hoog. De reputatie van de Rabobank. Rendement pensioenfonds. Hoogte nabestaanden pensioen bij eerder uit dienst door ontslag. De RvB Rabobank ziet het pensioen in toenemende mate als een (verplichte) kostenpost. Vraag: De toelichting die u net gaf op het cijfer voor het pensioenfonds, waar heeft die vooral mee te maken? Basis: Alle deelnemers die bij toelichting anders hebben aangegeven 33
Deelnemers - Het Rabobank Pensioenfonds Geen verschuivingen t.o.v. 2016: bijna 7 heeft vertrouwen in bestuur van pensioenfonds. Deelnemers Totaal Ik heb vertrouwen in het bestuur van het pensioenfonds (2016) 6 2 Ik heb vertrouwen in het bestuur van het pensioenfonds (2017) 6 3 Ik ben tevreden over de dienstverlening van het pensioenfonds (2016) 6 2 Ik ben tevreden over de dienstverlening van het pensioenfonds (2017) 6 2 Ik ben tevreden met de informatie die ik van het pensioenfonds ontvang (2016) 1 6 1 Ik ben tevreden met de informatie die ik van het pensioenfonds ontvang (2017) 1 6 1 Ik vind het belangrijk dat mijn pensioenfonds duurzaam belegt (2016) 1 51% 28% Ik vind het belangrijk dat mijn pensioenfonds duurzaam belegt (2017) 12% 51% 2 Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens Vraag: In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen (over het Rabobankpensioenfonds)? Basis: Alle deelnemers 34
Deelnemers - Het Rabobank Pensioenfonds Ook nu vinden deelnemers 45- duurzaam beleggen iets minder belangrijk dan deelnemers 45+ Deelnemers 45 - Ik heb vertrouwen in het bestuur van het pensioenfonds (2016) 5 3 Ik heb vertrouwen in het bestuur van het pensioenfonds (2017) 6 3 Ik ben tevreden over de dienstverlening van het pensioenfonds (2016) 6 28% Ik ben tevreden over de dienstverlening van het pensioenfonds (2017) 62% 2 Ik ben tevreden met de informatie die ik van het pensioenfonds ontvang (2016) 8% 6 1 Ik ben tevreden met de informatie die ik van het pensioenfonds ontvang (2017) 6 1 8% Ik vind het belangrijk dat mijn pensioenfonds duurzaam belegt (2016) 11% 5 2 Ik vind het belangrijk dat mijn pensioenfonds duurzaam belegt (2017) 1 Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens 4 22% Deelnemers 45 + Ik heb vertrouwen in het bestuur van het pensioenfonds (2016) 8% 6 2 Ik heb vertrouwen in het bestuur van het pensioenfonds (2017) 62% 2 Ik ben tevreden over de dienstverlening van het pensioenfonds (2016) 68% 21% Ik ben tevreden over de dienstverlening van het pensioenfonds (2017) 68% 2 Ik ben tevreden met de informatie die ik van het pensioenfonds ontvang (2016) 1 6 1 Ik ben tevreden met de informatie die ik van het pensioenfonds ontvang (2017) 1 6 1 Ik vind het belangrijk dat mijn pensioenfonds duurzaam belegt (2016) 1 51% 2 Ik vind het belangrijk dat mijn pensioenfonds duurzaam belegt (2017) Vraag: In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen (over het Rabobankpensioenfonds)? Basis: Alle deelnemers 11% Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens 5 2 35
Deelnemers - Communicatiemiddelen Bijeenkomsten vaker bekend onder deelnemers 45+ dan 45- Deelnemers Totaal Website van het pensioenfonds: Nieuwsbrief Regie Bijeenkomsten Jaarlijks Uniform Pensioenoverzicht Pensioenplanner Social media kanalen van het pensioenfonds Geen 78% 7 72% 72% 1 1 48% 4 1% 1% Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 9 9 Deelnemers 45 - Website van het pensioenfonds: Nieuwsbrief Regie Bijeenkomsten Jaarlijks Uniform Pensioenoverzicht Pensioenplanner Social media kanalen van het pensioenfonds Geen 6 71% 6 7 8% 28% 2 2% 2% Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 92% 9 Deelnemers 45 + Website van het pensioenfonds: Nieuwsbrief Regie Bijeenkomsten Jaarlijks Uniform Pensioenoverzicht Pensioenplanner Social media kanalen van het pensioenfonds Geen 8 81% 7 71% 2 2 9 9 61% 5 1% Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Vraag: Het pensioenfonds zet meerdere middelen in om met u en andere pensioendeelnemers te communiceren. Welke kent u? Basis: Alle deelnemers 36
Deelnemers - Communicatiemiddelen 45+ deelnemers gebruiken communicatiemiddelen meer dan deelnemers 45-, verschil vooral groot bij pensioenplanner Deelnemers Totaal Website van het pensioenfonds: Nieuwsbrief Regie Bijeenkomsten Jaarlijks Uniform Pensioenoverzicht Pensioenplanner Social media kanalen van het pensioenfonds Geen Deelnemers 45 - Website van het pensioenfonds: Nieuwsbrief Regie Bijeenkomsten Jaarlijks Uniform Pensioenoverzicht Pensioenplanner Social media kanalen van het pensioenfonds Geen Deelnemers 45 + Website van het pensioenfonds: Nieuwsbrief Regie Bijeenkomsten Jaarlijks Uniform Pensioenoverzicht Pensioenplanner Social media kanalen van het pensioenfonds Geen 5 48% 6 61% 2 2 Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 3 4 5 5 11% 12% Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 5 5 6 6 42% 41% 2% 2% Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 8 88% 8 8 88% 92% Vraag: Welke communicatiemiddelen afgelopen jaar gebruikt of gelezen (op zijn minst ingezien)? Basis: Alle deelnemers die middelen die ze kennen 37
Deelnemers - Communicatiemiddelen Deelnemers 45+ lezen vaker (bijna) alle artikelen nieuwsbrief dan deelnemers 45- Deelnemers Totaal (Bijna) alle artikelen 28% 2 Meerdere artikelen 3 32% Een enkel artikel 2 28% Alleen de koppen 12% 1 Deelnemers 45 - Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 (Bijna) alle artikelen 2 1 Meerdere artikelen 2 2 Een enkel artikel 3 3 Alleen de koppen 2 1 Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45 + (Bijna) alle artikelen 3 3 Meerdere artikelen 32% 3 Een enkel artikel 2 2 Alleen de koppen Vraag: Wat leest u in de nieuwsbrief? Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Basis: Alle deelnemers die aangeven de nieuwsbrief in het afgelopen jaar gelezen of gebruikt te hebben. 38
Deelnemers - Communicatiemiddelen Het niet lezen van de nieuwsbrief komt bij 45- (vaker dan in 2016) door gebrek aan tijd en bij 45+ (vaker dan in 2016) doordat de artikelen niet aanspreken Deelnemers Totaal Ik ontvang de nieuwsbrief niet 2 2 Het interesseert mij (nog) niet 3 38% Ik heb er geen tijd voor 2 2 Ik vind het te complex De artikelen spreken mij niet aan 1 2 Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45 - Ik ontvang de nieuwsbrief niet 2 2 Het interesseert mij (nog) niet 38% 4 Ik heb er geen tijd voor 21% 3 Ik vind het te complex 8% De artikelen spreken mij niet aan 2 2 Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45 + Ik ontvang de nieuwsbrief niet 22% 28% Het interesseert mij (nog) niet 3 3 Ik heb er geen tijd voor 18% 2 Ik vind het te complex De artikelen spreken mij niet aan 1 2 Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Vraag: Wat is de reden dat u de nieuwsbrief Regie niet leest? Basis: Alle deelnemers die aangeven de nieuwsbrief te kennen maar deze niet lezen 39
Deelnemers - Communicatiemiddelen Deelnemers 45- lijken dit jaar enthousiaster over pensioenplanner en telefonisch en email contact met KCC (niet significant, n=11), deelnemers 45+ over dit laatste juist minder tevreden Deelnemers Totaal Communica tiemid d el 2016 2017 Website 7,6 7,6 Nieuwsbrief Regie 7,3 7,3 Bijeenkomsten 7,6 7,9 Jaarlijks Uniform Pensioenoverzicht 8,1 8,1 Pensioenplanner 8,0 8,1 Telefonisch of email contact met KCC 7,9 7,6 Sociale media kanalen van het pensioenfonds 7,3 7,3 Deelnemers 45 - Communica tiemid d el 2016 2017 Website 7,5 7,4 Nieuwsbrief Regie 7,2 7,2 Bijeenkomsten * * Jaarlijks Uniform Pensioenoverzicht 7,9 7,8 Pensioenplanner 7,7 8,0 Telefonisch of email contact met KCC 7,7 8,1 Sociale media kanalen van het pensioenfonds 7,5 7,4 * N <10 Deelnemers 45 + Communica tiemid d el 2016 2017 Website 7,7 7,7 Nieuwsbrief Regie 7,4 7,4 Bijeenkomsten 7,7 7,9 Jaarlijks Uniform Pensioenoverzicht 8,2 8,2 Pensioenplanner 8,0 8,1 Telefonisch of email contact met KCC 8,0 7,5 Sociale media kanalen van het pensioenfonds 7,2 7,2 Vraag: Rapportcijfer per communicatiemiddel? Basis: Alle deelnemers per aangegeven communicatie middel. 40
Deelnemers - Communicatiemiddelen Geen significante verschillen t.o.v. 2016 Deelnemers Totaal Het pensioenfonds communiceert duidelijk (2016) 6 1 Het pensioenfonds communiceert duidelijk (2017) 6 2 Het pensioenfonds informeert mij voldoende (2016) 8% 6 2 Het pensioenfonds informeert mij voldoende (2017) 61% 2 Het pensioenfonds informeert mij tijdig (2016) 62% 28% Het pensioenfonds informeert mij tijdig (2017) 5 3 Het pensioenfonds geeft mij informatie die ik begrijp (2016) 6 18% Het pensioenfonds geeft mij informatie die ik begrijp (2017) 11% 6 2 Het pensioenfonds stuurt mij informatie die relevant is voor mijn situatie (2016) 5 2 Het pensioenfonds stuurt mij informatie die relevant is voor mijn situatie (2017) 5 3 Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens Vraag: In hoeverre bent u het eens met de stellingen Basis: Alle deelnemers 41
Deelnemers - Communicatiemiddelen Deelnemers 45+ vaker voldoende en relevant geïnformeerd dan 45-, minder vaak tijdig en begrijpelijk dan in 2016 Deelnemers 45 - Het pensioenfonds communiceert duidelijk (2016) Het pensioenfonds communiceert duidelijk (2017) Het pensioenfonds informeert mij voldoende (2016) Het pensioenfonds informeert mij voldoende (2017) 8% 6 6 6 58% 2 21% 2 2 8% Het pensioenfonds informeert mij tijdig (2016) 5 32% Het pensioenfonds informeert mij tijdig (2017) Het pensioenfonds geeft mij informatie die ik begrijp (2016) Het pensioenfonds geeft mij informatie die ik begrijp (2017) Het pensioenfonds stuurt mij informatie die relevant is voor mijn situatie (2016) Het pensioenfonds stuurt mij informatie die relevant is voor mijn situatie (2017) Deelnemers 45 + 1 Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens 52% 4 62% 6 6 31% 3 28% 22% 2 11% 1 Het pensioenfonds communiceert duidelijk (2016) Het pensioenfonds communiceert duidelijk (2017) Het pensioenfonds informeert mij voldoende (2016) Het pensioenfonds informeert mij voldoende (2017) 1 11% 11% 71% 6 7 6 1 2 1 22% Het pensioenfonds informeert mij tijdig (2016) 6 2 Het pensioenfonds informeert mij tijdig (2017) Het pensioenfonds geeft mij informatie die ik begrijp (2016) Het pensioenfonds geeft mij informatie die ik begrijp (2017) Het pensioenfonds stuurt mij informatie die relevant is voor mijn situatie (2016) Het pensioenfonds stuurt mij informatie die relevant is voor mijn situatie (2017) 8% 11% 11% 1 Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens 5 61% 52% 71% 6 32% 28% 32% 1 2 Vraag: In hoeverre bent u het eens met de stellingen Basis: Alle deelnemers 42
Deelnemers - Communicatiemiddelen Vaker dan in 2016 geven deelnemers aan niet te weten of er onderwerpen zijn waar meer aandacht aan besteed moet worden, bij 45- geldt dit nog meer dan bij 45+ Deelnemers Totaal Ja 2 2 Nee 2 3 Weet niet 4 4 Deelnemers 45 - Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Ja 2 3 Nee 2 28% Weet niet 41% 48% Deelnemers 45 + Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Ja 2 2 Nee 3 38% Weet niet 3 4 Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Vraag: Zijn er onderwerpen rondom uw pensioen waaraan in de communicatie door het pensioenfonds (meer) aandacht moet worden besteed? Basis: Alle deelnemers 43
Deelnemers - Communicatiemiddelen Deelnemers 45- op zoek naar informatie over jongeren, 45+ meer behoefte aan informatie voor deelnemers dicht bij pensioendatum en over wijzigingen in beleid Deelnemers 45- Over welke onderwerpen meer informatie gewenst? Pensioen voor jongeren. Is er straks nog een mogelijkheid om met pensioen te gaan. Hoe ons pensioen eruit ziet ten opzichte van andere pensioenfondsen. Bijvoorbeeld door de hoge franchise. Mogelijkheden voor jonge mensen. Die naar verwachting nog 40 jaar moeten opbouwen. Praktijkvoorbeelden waarbij de noodzaak om goed te zorgen voor je pensioen duidelijk wordt. En praktijkvoorbeelden van hoe je dit kunt oplossen en wat de inlvoed op korte en op lange termijn is. Mijn situatie op maat in begrijpelijke taal. Deelnemers 45+ Over welke onderwerpen meer informatie gewenst? Cliënten die dichtbij pensioendatum zitten attenderen op bijeenkomsten zoals sweet 60, het liefst regionaal. Toekomstig beleid en verwachte ontwikkelingen. Persoonlijke adviezen. Gevolgen vervroegd vertrek bij bank. Plan van aanpak over voldoen aan dekkingsgraad. Wordt wel benoemd, maar nergens staat wat dat plan inhoudt dus ik weet ook niet hoeveel vertrouwen ik aan dat plan kan ontlenen. Mogelijk ontslag op leeftijd boven 55 jaar en wat dan? Waarom er 50 miljoen uit de garantiepot is gehaald bij de cao onderhandelingen, diefstal! Vraag: Zijn er onderwerpen rondom uw pensioen waaraan in de communicatie door het pensioenfonds (meer) aandacht moet worden besteed? Basis: Alle deelnemers die anders hebben aangegeven 44
Deelnemers- Communicatiemiddelen Deelnemers 45+ vaker bekend met situatie dat pensioenfonds maatregelen neemt om te voldoen aan eisen toezichthouder dan 45-. Vaker dan in 2016 wel wat over opgevangen Deelnemers Totaal Ja, daar weet ik al het nodige van 3 4 Ik heb er wel wat over opgevangen, maar weet niet precies wat er aan de hand is 3 4 Nee, dat is nieuw voor mij 2 22% Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45 - Ja, daar weet ik al het nodige van 2 31% Ik heb er wel wat over opgevangen, maar weet niet precies wat er aan de hand is 38% 41% Nee, dat is nieuw voor mij 31% 3 Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45 + Ja, daar weet ik al het nodige van 3 4 Ik heb er wel wat over opgevangen, maar weet niet precies wat er aan de hand is 3 4 Nee, dat is nieuw voor mij 1 1 Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Vraag: Onlangs is bekend geworden dat de reserves van het pensioenfonds niet meer aan de door de toezichthouder gestelde eisen voldoen. Het pensioenfonds neemt nu maatregelen om uit de tekort situatie te komen. Heeft u dit bericht al gelezen? Basis: Alle deelnemers 45
Deelnemers - Communicatiemiddelen Deelnemers 45- minder op de hoogte over niet-meegroeien pensioenuitkeringen, dan deelnemers 45+ Deelnemers Totaal Ja, dat weet ik en daar heb ik begrip voor 4 4 Ja, dat weet ik maar daar heb ik GEEN begrip voor 3 2 Nee, dat weet ik niet 2 28% Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45 - Ja, dat weet ik en daar heb ik begrip voor 4 41% Ja, dat weet ik maar daar heb ik GEEN begrip voor 22% 2 Nee, dat weet ik niet 3 3 Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Deelnemers 45 + Ja, dat weet ik en daar heb ik begrip voor 4 4 Ja, dat weet ik maar daar heb ik GEEN begrip voor 3 3 Nee, dat weet ik niet 2 21% Deelnemers 2016 Deelnemers 2017 Vraag: Weet u dat het pensioenfonds de pensioenuitkeringen niet volledig laat meegroeien met de inflatie? Basis: Alle deelnemers 46
Resultaten Pensioengerechtigden
Pensioengerechtigden - U en uw pensioen Minder gerechtigden maken zich zorgen over pensioen, dan in 2016 Mijn pensioen is een belangrijk deel van mijn inkomen (2016) 71% 21% Mijn pensioen is een belangrijk deel van mijn inkomen (2017) 72% 2 Ik maak me wel eens zorgen over mijn pensioen (2016) 12% 3 2 1 Ik maak me wel eens zorgen over mijn pensioen (2017) 28% 28% 2 1 Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens Vraag: In hoeverre bent u het met de volgende stellingen eens Basis: Alle pensioengerechtigden 48
Pensioengerechtigden - U en uw pensioen Even als in 2016 is het op peil blijven van het inkomen grootste zorg aangaande het pensioen Wat gebeurt er bij mijn overlijden (of dat van mijn partner)? 2 2 Blijft mijn inkomen wel op peil 9 9 Anders 2% Gerechtigden 2016 Gerechtigden 2017 Anders namelijk. Blijft het pensioen wel op peil? Dit jaar al geen indexering. Foei! Belastingverhoging door achtereenvolgende kabinetten. Vertrouw de overheid niet om wat ze doen met pensioenen. Ik heb er zorg over dat de pensioenpremies van de actieven structureel te laag zijn doordat de premie gemaximaliseerd is en dat er voor de berekening van de premie van andere rentepercentages wordt uitgegaan als van de vaststelling van de dekkingsgraad. Dit leidt ertoe dat er dus vanuit de pensioenreserves aanvullingen worden gedaan, waardoor er geen indexatie kan worden betaald. Vraag: Waarop hebben de zorgen over uw pensioen vooral betrekking? Basis: Alle pensioengerechtigden die hebben aangegeven zich wel eens zorgen te maken over hun pensioen. 49
Pensioengerechtigden - De Rabobank Pensioenregeling Gerechtigden blijven tevreden over pensioenregeling De pensioenregeling is een goede regeling (2016) 32% 5 11% De pensioenregeling is een goede regeling (2017) 3 5 11% Toelichting goede regeling Na een werkzaam leven bij de Rabobank, waarbij ons inkomen lager lag dan bij de handelsbanken is het huidige pensioen een mooie afsluiting van een mooie werkzame periode. In vergelijking met andere pens.fondsen doen wij het uitstekend. Ik kan er op rekenen dat het toegezegde pensioen maandelijks op mij bankrekening wordt gestort en prijs me gelukkig dat tot voor kort nog een (gedeeltelijke) inflatiecorrectie is toegepast. Welkome aanvulling op AOW. Toelichting geen goede regeling Gezien de periode, dat ik werkzaam ben geweest bij de Rabobank en het uiteindelijke pensioen, dat ik ontvang, dan is mij dat erg tegengevallen. Ik vind dat de pensioenregeling geen onderdeel mag uitmaken van het CAOoverleg. Ons pensioen is opgebouwd in het verleden en nu mogen de huidige werknemers geen invloed meer op uitoefenen aanpassingen in ons pensioen. Dat is de spelregels veranderen tijdens de wedstrijd. Sinds de Rabobank zich niet meer garant stelt voor de waardevastheid van ons Pensioen, neemt de onzekerheid over de toekomst sterk toe. Het feit dat de Rabobankorganisatie zich niet meer verantwoordelijk voelt voor het Pensioenfonds (lees: tekorten) vind ik een aderlating. Toen er overschotten waren hebben ze jarenlang geen pensioenpremies betaald! Vraag: In hoeverre bent u het met de volgende stellingen eens Basis: Alle pensioengerechtigden 50
Pensioengerechtigden - De Rabobank Pensioenregeling Een kwart van de pensioengerechtigden vond treffen maatregelen voor aanvulling op pensioen niet nodig Ja, aanvullend pensioen (bovenop het reguliere pensioen) Ja, ik doe aan banksparen 11% 12% 1 1 Ja, ik spaar of beleg zelf (anders dan banksparen) 2 2 Ja, ik heb een lijfrentepolis 1 1 Ja, via mijn eigen zaak Ja, via mijn eigen huis 22% 2 Nee, daar heb ik het geld niet voor 1 1 Nee, dat vind ik niet nodig 2 2 Nee, dat zou ik nog moeten doen Weet niet 1% 1% Gerechtigden 2016 Gerechtigden 2017 Vraag: Heeft/Had u naast uw pensioenregeling nog andere maatregelen getroffen waaruit u nu extra inkomen ontvangt? Basis: Alle pensioengerechtigden 51
Pensioengerechtigden - Het Rabobank Pensioenfonds Oordeel gerechtigden blijft stabiel: 8,1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 2% 1% 1 1 2 2 52% 51% Gerechtigden 2016 Gerechtigden 2017 Gerechtigden 2017 1 8 Gerechtigden 2016 1 8 Goed (8-10) Voldoende (6-7) Onvoldoende (1-5) Vraag: Welk cijfer geeft u het Rabobank Pensioenfonds? Basis: Alle pensioengerechtigden 52
Pensioengerechtigden - Het Rabobank Pensioenfonds Communicatie pensioenfonds belangrijkste reden voor hoge beoordeling De (verwachte) hoogte van mijn pensioen De keuzemogelijkheden die ik heb binnen de pensioenregeling De wijze waarop het pensioenfonds wordt bestuurd De reputatie van het pensioenfonds De ontwikkeling van de hoogte van pensioenen Mijn contacten met het pensioenfonds De communicatie door het pensioenfonds De verhalen die ik van anderen hoor over het pensioenfonds Het oordeel van mijn financieel adviseur Berichten in de media Anders 1% 1% 2% 1 1 1 2 3 3 41% 3 3 3 32% Gerechtigden 2016 Gerechtigden 2017 4 5 5 Goed Voldoende Onvoldoende De (verwachte) hoogte van mijn pensioen 38% 32% 2 De keuzemogelijkheden die ik heb binnen de pensioenregeling 28% 12% 1 De wijze waarop het pensioenfonds wordt bestuurd 3 1 21% De reputatie van het pensioenfonds 41% 2 De ontwikkeling van de hoogte van pensioenen 28% 4 5 Mijn contacten met het pensioenfonds 1 1 1 De communicatie door het pensioenfonds 5 4 5 De verhalen die ik van anderen hoor over het pensioenfonds Het oordeel van mijn financieel adviseur 1% Berichten in de media 2% Anders 2% 1 Vraag: De toelichting die u net gaf op het cijfer voor het Rabobank Pensioenfonds, waar heeft die vooral mee te maken? Basis: Alle pensioengerechtigden 53
Pensioengerechtigden - U en uw pensioen Vertrouwen in bestuur pensioenfonds significant gedaald, maar blijft hoog (91% naar 8) Ik heb vertrouwen in het bestuur van het pensioenfonds (2016) 1 7 Ik heb vertrouwen in het bestuur van het pensioenfonds (2017) 1 68% 1 Ik ben tevreden over de dienstverlening van het pensioenfonds (2016) 2 7 Ik ben tevreden over de dienstverlening van het pensioenfonds (2017) 22% 71% Ik ben tevreden met de informatie die ik van het pensioenfonds ontvang (2016) 22% 7 Ik ben tevreden met de informatie die ik van het pensioenfonds ontvang (2017) 2 68% Ik vind het belangrijk dat mijn pensioenfonds duurzaam belegt (2016) 2 5 21% Ik vind het belangrijk dat mijn pensioenfonds duurzaam belegt (2017) 1 5 21% Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens Vraag: In hoeverre bent u het met de onderstaande stellingen eens? Basis: Alle pensioengerechtigden 54
Pensioengerechtigden - Communicatiemiddelen Jaarlijks UPO blijft meest bekende communicatiemiddel, gevolgd door website pensioenfonds Website van het pensioenfonds: www.rabobankpensioenfonds.nl 8 8 Nieuwsbrief Regie 7 7 Bijeenkomsten Jaarlijks Uniform Pensioenoverzicht 9 88% Pensioenplanner Social media kanalen van het pensioenfonds (LinkedIn, Twitter) Geen 2% 2% 1% 1 2 Gerechtigden 2016 Gerechtigden 2017 Vraag: Het Rabobank Pensioenfonds zet meerdere middelen in om met u en andere pensioendeelnemers te communiceren. Welke kent u? Basis: Alle pensioengerechtigden 55
Pensioengerechtigden - Communicatiemiddelen UPO blijft meest gelezen/gebruikte communicatiemiddel Website van het pensioenfonds: www.rabobankpensioenfonds.nl Nieuwsbrief Regie 7 71% 72% 7 Bijeenkomsten Jaarlijks Uniform Pensioenoverzicht 8 82% Pensioenplanner Social media kanalen van het pensioenfonds (LinkedIn, Twitter) Geen 1% 2% 1% 1% Gerechtigden 2016 Gerechtigden 2017 Vraag: Welk van de onderstaande communicatiemiddelen heeft u in het afgelopen jaar gebruikt of gelezen (op zijn minst ingezien)? Basis: Alle pensioengerechtigden (alleen middelen die ze kennen + KCC en Social media) 56
Gerechtigden - Communicatiemiddelen Bijna de helft van de gerechtigden leest nog steeds (bijna) alle nieuwsbrief artikelen (Bijna) alle artikelen 48% 48% Meerdere artikelen 38% 38% Een enkel artikel 11% 11% Alleen de koppen 2% Gerechtigden 2016 Gerechtigden 2017 Vraag: Wat leest u in de nieuwsbrief? Basis: Alle pensioengerechtigden die de nieuwsbrief hebben gebruikt/gelezen 57
Pensioengerechtigden - Communicatiemiddelen Artikelen worden minder vaak te complex bevonden dan in 2016 Ik ontvang de nieuwsbrief niet 4 4 Het interesseert mij (nog) niet 2 2 Ik heb er geen tijd voor 1 1 Ik vind het te complex 12% De artikelen spreken mij niet aan 1 1 Gerechtigden 2016 Gerechtigden 2017 Vraag: Waarom leest u de nieuwsbrief niet? Basis: Alle pensioengerechtigden die de nieuwsbrief kennen maar niet hebben gebruikt/gelezen 58
Pensioengerechtigden - Communicatiemiddelen Geen significante verschillen in rapportcijfers voor de communicatiemiddelen tussen 2016 en 2017; UPO meest positief beoordeeld, grootste daling bij Social media kanalen Communica tiemid d el 2016 2017 Website 7,8 7,8 Nieuwsbrief Regie 7,7 7,7 Jaarlijks Uniform Pensioenoverzicht 8,2 8,3 Telefonisch of email contact met KCC 8,0 8,1 Sociale media kanalen van het pensioenfonds 7,5 7,1 Vraag: Welk rapportcijfer geeft u? Basis: Alle pensioengerechtigden die betreffende communicatiemiddel hebben gebruikt/gelezen 59
Pensioengerechtigden - Communicatiemiddelen Begrijpelijkheid informatie iets positiever beoordeeld dan in 2016 Het Pensioenfonds... communiceert duidelijk (2016) 1 7 1... communiceert duidelijk (2017) 18% 71% informeert mij voldoende (2016) 1 71% 1 informeert mij voldoende (2017) 1 7 informeert mij tijdig (2016) 1 72% 1 informeert mij tijdig (2017) 21% 6 1... geeft mij informatie die ik begrijp (2016) 1 72% 1... geeft mij informatie die ik begrijp (2017) 21% 7 8% stuurt mij informatie die relevant is voor mijn situatie (2016) 1 68% 1 stuurt mij informatie die relevant is voor mijn situatie (2017) 1 6 1 Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens Kan niets anders vermelden dan dat ik tevreden ben met de info van het pensf. Er zijn pensioenfondsen die slechter informeren. Van enkele pensioenfondsen heb ik, voor mijn pensioen, zelf informatie moeten opvragen. Ik heb onvoldoende zicht of de informatie tijdig en voldoende is. Dat kan liggen aan zowel de communicatie als aan mijn verwachtingspatroon. Ik vind dat ik wel vaker een overzicht mag ontvangen over de dekking. Vraag: In hoeverre eens met onderstaande stellingen? Basis: Alle pensioengerechtigden 60
Gerechtigden - Communicatiemiddelen Ruim een derde van de gerechtigden heeft geen uitgesproken mening over onderwerpen waar meer aandacht aan besteed moet worden Ja 12% 1 Nee 52% 52% Weet niet 3 3 Gerechtigden 2016 Gerechtigden 2017 Over welke onderwerpen meer informatie gewenst? De aanstaande wijzigingen en acties inzake dekkingsgraad en indexering. Toelichting op beleggingsbeleid. Overzicht uitbetalingen graag digitaal! De rol van Europa als dat blijft bestaan!!! De toekomst. De meeste gepensioneerden zijn van mening dat ze voor hun eigen pensioenpot hebben gespaard en dat die ook van hun is. In de pers lees je vaak dat die pot van iedereen is en dat jouw opgebouwde pensioenpot weleens zou kunnen verdampen ten gunste van jongeren. Kortom, lees je nu veel onzin en onwaarheid of hebben de gepensioneerden een verkeerd beeld. Positie Rabo t.o.v. andere grootbanken. Vraag: Zijn er onderwerpen rondom pensioen waaraan in de communicatie door het Rabobank Pensioenfonds (meer) aandacht moet worden besteed? Basis: Alle pensioengerechtigden 61
Pensioengerechtigden - Communicatiemiddelen T.o.v. 2016 meer pensioengerechtigden op de hoogte van maatregelen inzake voldoen aan de eisen van de toezichthouder Ja, daar weet ik al het nodige van 5 6 Ik heb er wel wat over opgevangen, maar weet niet precies wat er aan de hand is 2 3 Nee, dat is nieuw voor mij 12% Gerechtigden 2016 Gerechtigden 2017 Vraag: Onlangs is bekend geworden dat de reserves van het Rabobank Pensioenfonds niet meer aan de door de toezichthouder gestelde eisen voldoen. Het Rabobank Pensioenfonds neemt nu maatregelen om uit de tekort situatie te komen. Heeft u dit bericht al gelezen? Basis: Alle pensioengerechtigden 62
Pensioengerechtigden - Communicatiemiddelen Begrip voor niet-meegroeien pensioenuitkeringen blijft stabiel Ja, dat weet ik en daar heb ik begrip voor 5 5 Ja, dat weet ik maar daar heb ik geen begrip voor 3 3 Nee, dat weet ik niet Gerechtigden 2016 Gerechtigden 2017 Vraag: Weet u dat het Rabobank Pensioenfonds de pensioenuitkeringen niet volledig laat meegroeien met de inflatie? Basis: Alle pensioengerechtigden 63
Onderzoek specificaties Onderzoek in vogelvlucht METHODE DOELGROEP EN STEEKPROEF Kwantitatief online Uitnodiging: online Reminder: online Doelgroepen en steekproefkader Deelnemers Rabobank Pensioenfonds 45- met mailadres (3.025) Deelnemers Rabobank Pensioenfonds 45 met mailadres 3.187) Pensioengerechtigden Rabobank Pensioenfonds met mailadres (4.459) RESPONS Totaal zijn 10.671 klanten van Rabobank Pensioenfonds uitgenodigd deel te nemen aan het onderzoek. Netto hebben 2.183 klanten deelgenomen, een respons van 2. VELDWERK Het veldwerk heeft plaatsgevonden vanaf 6 april 2017 tot en met 28 april 2017. De gemiddelde invultijd van de vragenlijst bedroeg: 10 minuten.