Jaarverslag 2012 Centrum 1
Inhoudsopgave Inleiding... 3 Zorg leveren... 4 Zorg verbeteren... 6 Deskundigheidsbevordering... 6 Publicaties... 7 Onderzoek... 8 Innovatie... 10 Uitgelicht: TOPGGz... 12 Uitgelicht: de Kenniskring... 14 Ondersteuning... 16 Financieel... 18 SCBS 2013 2015... 19 Conclusie... 19 De mensen van het Centrum... 20 Inleiding Het Centrum (SCBS) is een van de drie specialistische centra van Dimence en kent twee primaire activiteiten: topklinische en topreferente zorg leveren en verbeteren voor mensen met een (complexe) bipolaire stoornis en mensen met (een geschiedenis van) psychiatrische problematiek en een kinderwens of een zwangerschap. Zorg leveren bestaat binnen het centrum uit diagnostiek en behandeling en zorg verbeteren bestaat uit onderzoek en innovatie en deskundigheidsbevordering. Het afgelopen jaar heeft het centrum wederom grote sprongen gemaakt op het gebied van diagnostiek en behandeling, innovaties, onderzoek en deskundigheidsbevordering. Dit heeft geresulteerd in het behalen van het TOPGGz keurmerk. In dit verslag kijken we terug op deze ontwikkelingen in 2012 en we bieden een korte vooruitblik op de komende jaren. Dankzij de inzet van alle medewerkers is het resultaat dat in dit verslag geschetst wordt mogelijk gemaakt. We willen iedereen die hieraan bijgedragen heeft dan ook van harte bedanken! Wij wensen u veel leesplezier en nodigen u uit om te reageren. CONTACT Centrum Hanzelaan 1, 7607 NL Almelo T 0546 542 424 E scbs@dimence.nl I www.centrumbipolairestoornissen@dimence.nl Jaarverslag Jaarverslag Centrum Anja Stevens Psychiater, manager E a.stevens@dimence.nl Bart Geerling Verpleegkundig specialist, hoofd bedrijfsvoering E b.geerling@dimence.nl 33
Zorg leveren Het Centrum levert zorg aan mensen met een (complexe) bipolaire stoornis en mensen met (een geschiedenis van) psychiatrische problematiek en een kinderwens of een zwangerschap. Ook naastbetrokkenen, verwijzers en professionals op deze gebieden behoren tot de doelgroep. Zorg leveren bestaat binnen het centrum uit diagnostiek en behandeling. Verwijzingen naar het SCBS komen uit heel Nederland, wel heeft het de voorkeur de behandelingen in de regio te laten plaatsvinden. Twee zorginnovaties zijn in 2012 verder ontwikkeld: de Kinderwenspoli en het programma speciaal voor adolescenten. Beide interventies zijn geëvalueerd en de eerste stappen naar een effectstudie van de Kinderwenspoli zijn gezet. In dit hoofdstuk worden deze ontwikkelingen nader besproken. Kinderwenspoli In 2012 zijn er 26 patiënten voor de Kinderwenspoli aangemeld en is de poli regelmatig geconsulteerd met kinderwens- De Kinderwenspoli (KWP) is er voor mensen die te maken hebben met psychiatrische problemen en misschien een vragen. Ook is er halverwege 2012 een kleine studie gedaan kindje willen krijgen. Voordat iemand besluit om zwanger naar de uitkomsten van de interventies van de Kinderwenspoli (n=44). Uit dit onderzoek blijkt dat van de 44 patiënten te worden is het verstandig om dit te bespreken. De Kinderwenspoli informeert en begeleidt mensen bij de keuze voor 24 voor preconceptie advies naar de Kinderwenspoli kwamen een zwangerschap en het daaropvolgende proces. Vragen en 20 patiënten al zwanger waren. Twee patiënten besloten, over risico s, erfelijkheid en medicatie worden besproken. na preconceptieadvies, hun kinderwens niet door te zeten, Het besluit om wel of niet zwanger te worden, maakt men voornamelijk vanwege de zwaarte van de psychiatrische natuurlijk zelf. Verder informeert de poli over voorzorgsmaatregelen die men kan nemen om de risico s voor zowel Slechts vier patiënten die de Kinderwenspoli bezochten, in problematiek. Beide patiënten hebben een bipolaire stoornis. moeder als kind zo klein mogelijk te houden. Er worden drie de onderzochte periode, besloten te stoppen met medicatie stappen doorlopen waarbij telkens een vraag centraal staat: voor de zwangerschap. Twee begonnen opnieuw, tijdens de Wel of niet zwanger worden? Wel of niet stoppen zwangerschap, nadat hun symptomen toenamen. De vrouwen met medicatie? Wat te doen bij zwangerschap? in dit onderzoek gebruikten verschillende soorten medicatie, voornamelijk lithium. In de onderzochte periode werden 19 baby s geboren. Twee kinderen werden te vroeg geboren (één vanwege een placentaloslating), één baby werd geboren met een laag geboortegewicht en er werd één huilbaby geboren waarvoor ziekenhuisopname noodzakelijk was. In de eerste maand na de geboorte kregen vier vrouwen psychiatrische problematiek. In één geval was er sprake van een postpartum psychose en in de andere gevallen kregen de vrouwen een depressie. De patiënten die deel uitmaakten van dit onderzoek lijken de neiging te hebben medicatiegebruik door te zetten tijdens de zwangerschap. Er is steeds meer bekend over de negatieve effecten op de korte (en mogelijk lange) termijn van een episode tijdens de zwangerschap op kinderen. Aan de andere kant, de teratogene effecten van sommige medicamenten kunnen niet genegeerd worden. Teratogene effecten vormen echter niet per se een reden om medicatiegebruik stop te zetten. Vier van de 19 moeders hadden een affectieve episode in de eerste maand postpartum. Het gebruik van uitgebreid preventief zwangerschapsplan kan één van de helpende factoren zijn in het voorkomen van affectieve episodes. Verder onderzoek naar de effecten van de interventies van de Kinderwenspoli staat gepland om te beginnen in 2013. Om dit onderzoek te bekostigen is een projectidee ingediend bij ZonMw, dit idee is goedgekeurd en wordt in 2013 uitgewerkt tot een subsidieaanvraag. Ook vragen jongeren om een ander gebruik van terminologie en is er sprake van specifieke leeftijdgebonden thematiek die het beloop van de bipolaire stoornis kan beïnvloeden en vice versa. In 2012 is het SCBS begonnen met het aanbieden van psycho-educatiecursussen voor adolescenten. Uit een eerste evaluatie van deze cursussen ontstaat een positief beeld. De cursus werd als informatief beoordeeld en draagt bij aan een betere kennis over de bipolaire stoornis. Met name de bijeenkomsten waarin medicatie, zelfmanagement en erfelijkheid en zwangerschap aan bod kwamen werden positief ontvangen. Het werken in een groep vonden veel mensen prettig waarbij de afwisseling tussen informeren en groepsgesprekken goed werd ontvangen. De cursus werd gemiddeld met een De resultaten van de tevredenheidsenquête, verspreid onder 8 beoordeeld. 25 mensen van wie er 9 de enquête hebben ingevuld en teruggezonden, geven een positief beeld over de Kinderwenspoli. Patiënten waren tevreden over de kwaliteit van de zorg die ze ontvingen en ook over de hoeveelheid zorg. Voor de meeste patiënten kwam de ontvangen zorg overeen met hun behoeften, een ruime meerderheid zou de Kinderwenspoli aanbevelen als een vriendin deze zorg nodig zou hebben en de kwaliteit van de ontvangen zorg werd als goed omschreven. Slechts één patiënt gaf aan niet tevreden te zijn. Diagnostiek Diagnostiek door het SCBS kent een multidisciplinaire aanpak. Voor alle diagnostische vragen vindt er een dossierstudie, verpleegkundig onderzoek en een psychiatrisch onderzoek plaats, waar nodig aangevuld met een psychodiagnostisch onderzoek en/of een hetero anamnese. Zowel patiënt als verwijzer ontvangt een terugkoppeling van de bevindingen en een eventueel behandeladvies. In enkele gevallen wordt er (al dan niet tijdelijk) behandeld Adolescenten binnen het SCBS. Het SCBS onderscheidt adolescenten met een bipolaire stoornis als een aparte doelgroep, onder andere vanwege het vaker voorkomen van gemengde episoden en dysfore manie. Tabel: aanmeldingen per jaar 2010 2011 2012 Kinderwens 11 Kinderwens 18 Kinderwens 26 Second opinion 42 Second opinion 37 Second opinion 33 MDQ 13 MDQ 16 Behandeling 1 Behandeling 3 Behandeling 6 Medicatieconsult 4 Medicatieconsult 1 Voorlichtingsconsult 2 Voorlichtingsconsult 0 Totaal 67 Totaal 80 Totaal 66 De instroom in 2012 is gelijk gebleven. De absolute aantallen zijn minder maar de vermindering in het aantal aanmeldingen is geheel te verklaren uit het stoppen van de inclusie van de studie het voorkomen van bipolaire stoornissen in een ambulant team voor unipolaire stoornissen, in de tabel weergegeven met MDQ. Opvallend is de toename met 44% van het aantal aanmeldingen voor de Kinderwenspoli. Bij de huidige omvang van de behandelstaf van het SCBS (1.54 fte) zijn de verdere groeimogelijkheden beperkt. Naast de Kinderwenspoli en de second opinions zijn er nog 130 patiënten in behandeling bij het SCBS. De gemiddelde productiviteit in 2012 was 95,6%. Jaarverslag Centrum Jaarverslag Centrum 5 5
Zorg verbeteren Het verbeteren van zorg is de tweede primaire activiteit van het SCBS. Deze activiteit wordt vormgegeven door onderzoek, innovatie en deskundigheidsbevordering. Door thematisch te werken stemt het SCBS dit af op de geleverde zorg en daarmee op de doelgroep. Het centrum integreert de twee taken -zorg Publicaties 2012 Naast de verdere ontwikkeling van lopend onderzoek heeft 2012 publicaties opgeleverd in wetenschappelijke tijdschriften en hebben medewerkers van het centrum (internationale) voordrachten gehouden. Een kort overzicht hiervan volgt nu. Alle artikelen zijn op te vragen bij het Centrum. leveren en verbeteren- in de thema s: adolescentie en een bipolaire stoornis, zwangerschap en een psychiatrische stoornis, zelfmanagement bij een bipolaire stoornis, en diagnostiek bij (verdenking van) een bipolaire stoornis. Deskundigheidsbevordering Het verbeteren van zorg vraagt om het uitwisselen van kennis. Deskundigheidsbevordering neemt daarom een centrale plaats in binnen het SCBS. Het bespreken van (resultaten van) eigen onderzoek, extern wetenschappelijk onderzoek, ontwikkelingen binnen het vakgebied, innovaties, en de implicaties van al deze ontwikkelingen voor de zorg aan de doelgroep is dan ook een vast onderdeel van het centrum. Om deskundigheidsbevordering op het bipolaire vakgebied te faciliteren en te structuren is het SCBS de kenniskring bipolaire stoornissen begonnen. Daarnaast biedt het SCBS scholing en cursussen. Kenniskring Viermaal per jaar organiseert het SCBS een kenniskring bipolaire stoornissen waarbij alle Dimence medewerkers die zich bezig houden met of interesseren voor de zorg aan mensen met een bipolaire stoornis zich verzamelen om kennis uit te wisselen. Dit uitwisselen gebeurt onder andere door het bespreken van boeken, artikelen, in- en extern onderzoek, casuïstiek en innovaties. De kenniskring vormt hiermee en belangrijke steunpilaar voor de kennisoverdracht en deskundigheidsbevordering binnen Dimence. Op pagina 14 en 15 wordt de kenniskring meer in detail besproken. Scholing Het SCBS is actief betrokken bij (de organisatie van) verschillende scholingsprogramma s. In 2013 wordt scholing een speerpunt voor het SCBS. Foto-impressie van posterpresentaties Jaarverslag Jaarverslag Centrum Artikelen Daggenvoorde, T., Goossens, P.J.J., & Gamel, C. (2013). Regained Control: Lived experience of patients suffering from a bipolar disorder with a relapse prevention plan, a phenomenological study. Perspectives in Psychiatric Care. Beentjes, T.A.A., & Goossens, P.J.J. (2012). Caregiver Burden in Bipolar Hypomania and Mania: a systematic review. Perspectives in Psychiatric Care, 48 (4),187-197. Abstracts Daggenvoorde, T., & Goossens, P.J.J. (2012). Regained Control: Lived experience of patients suffering from a bipolar disorder with a relapse prevention plan, a phenomenological study. Bipolar Disorders, 14 (suppl. 1), 69. Geerling, B. & Stevens, A.W.M.M. (2012). Recognising bipolar disorder in patients with PTSD a case report. Bipolar Disorders, 14 (suppl. 1), 76. Goossens, P.J.J., & Beentjes, T.A.A. (2012). Workshop: SelfManagement in Bipolar Disorder. Abstractenboek Horatio, Stockholm. Stevens, A.W.M.M., Geerling, B. & Wissink, R.B.A (2012). Bipolar and becoming or being pregnant, what to do?, Bipolar Disorders, Goossens, P.J.J., Kupka, R.W., Beentjes, T.A.A., Van Achterberg, T. (2012). Recognizing prodromes of manis or depressive recurrence in outpatients with bipolar diosrder: a cross-sectional study. Bipolar Disorders, 14 (suppl. 1), 78-79. 14 (suppl. 1), 127. Van den Heuvel, S.C.G.H., Goossens, P.J.J., Terlouw, C., & Van Achterberg T. (2012). Towards an educational theory of self management for outpatients with a bipolar disorder: a stratified phenomenological and hermeneutical study design from the Netherlands. Bipolar Disorders, 14 (suppl. 1), 133. Voordrachten Daggenvoorde, T., & Goossens, P.J.J. (2012). Regained Control: Lived experience of patients suffering from a bipolar disorder with a relapse prevention plan, a phenomenological study. ISBD conference, Istanbul. Geerling, B., & Stevens, A.W.M.M. (2012). Detecting bipolar disorder in patients with post traumatic stress disorder (PTSD); a case report. Poster, ISBD, Istanbul. Geerling, B., Stevens, A.W.M.M., & Van Doesum, K. (2012). Integrated care for woman (pregnant and post partum) with a psychiatric disorder and their infants. Poster, International biennal Zorg verbeteren congress of The Marcé Society, Parijs. Goossens, P.J.J. (2012). Zelfmanagement bij bipolaire stoornissen. Kopfestival, Deventer. Goossens, P.J.J. (2012). Zelfmanagement bij bipolaire stoornissen. Masterclas, KenBiS. Goossens, P.J.J. (2012). Herstelgerichte zorg. Dag van de zorg, GGZDelftland, Delft. Goossens, P.J.J., & Beentjes, T.A.A. (2012). Self Management in Bipolar Disorder. Workshop, Horatio, Stockholm. Goossens, P.J.J., Kupka, R.W., Beentjes, T.A.A., & Van Achterberg, T. (2012) Recognizing prodromes of manis or depressive recurrence in outpatients with bipolar diosrder: a cross-sectional study. ISBD conference, Istanbul. Stevens, A.W.M.M. (2012). Bipolair en zwanger: wat hangt je boven het hoofd? Wintercongres, Wengen. Stevens, A.W.M.M., & Bergink, V. (2012). Postpartumpsychose en stemmingsepisoden in het kraambed. Workshop, Bunnik symposium, Utrecht. Stevens, A.W.M.M. (2012). Medicatieveiligheid. Symposium Veilig (be)handelen binnen Dimence, Deventer. Stevens, A.W.M.M., Geerling, B., & Wissink, R.B.A. (2012). BIPOLAR and becoming or being pregnant, what to do? Poster, ISBD, Istanbul. Stevens, A.W.M.M. (2012). Treatment of bipolar disorder in pregnancy and prevention of post-partum relapse. Course Women s Mental Health Committee, ISBD, Istanbul. Stevens, A.W.M.M., Kupka, R.W., & Knoppert-van der Klein, E.A.M. (2012). Slaapproblemen voorspellend voor postpartumpsychopathologie? Poster, voorjaarscongres NVvP, Maastricht. Stevens, A.W.M.M., & Geerling, B. (2012). Psychiatric disorders and an intervention program to prevent relapse during pregnancy and postpartum period: a follow up. Poster, International biennial congress of The Marcé Society, Parijs. Stevens, A.W.M.M., & Geerling, B. (2012). Integrated are for woman (pregnant and post partum) with a psychiatric disorder and their infants. Workshop, International biennal congress of The Marcé Society, Parijs. Van de Veen, R., Stevens, A.W.M.M., Van Koningsveld, F.E., Neetens, J., & Van Leeuwen, M. (2012). De angsten van de psychiater. Discussiegroep, Voorjaarscongres NVvP, Maastricht. Van den Heuvel, S.C.G.H., Goossens, P.J.J., Terlouw, C., & Van Achterberg, T. (2012). Towards an educational theory of self management for outpatients with a bipolar disorder: a stratified phenomenological and hermeneutical study design from the Netherlands. First European Conference on Mental Helath nursing, Helsinki. Van den Heuvel, S.C.G.H., Goossens, P.J.J., Terlouw, C., & Van Achterberg, T. (2012). Towards an educational theory of self management for outpatients with a bipolar disorder: a stratified phenomenological and hermeneutical study design from the Netherlands, ISBD conference, Istanbul. 7 7
Onderzoek Promovendus Silvio van den Heuvel doet onderzoek naar de onderliggende mechanismen bij het aanleren van zelfmanage- heidsstoornis. Uit onderzoek blijkt dat de aanwezigheid van een borderline persoonlijkheidsstoornis of kenmerken van de Zorg verbeteren Het centrum hecht veel waarde aan wetenschap- ment strategieën. Hij is druk bezig met kwalitatieve dataverzameling bij patiënten, naastbetrokkenen en verpleegkundi- borderline persoonlijkheidsstoornis een ongunstig effect heeft op het beloop van een bipolaire stoornis. Er moet echter nog pelijk onderzoek omdat het een essentiële factor is gen en tussentijdse analyse van de data. onderzoek gedaan worden naar het effect van een psycho- in het verbeteren van zorg. Het SCBS heeft daarom bij zijn ontstaan de keuze gemaakt om een breed pallet van samenhangend onderzoek op te zetten door onderzoekslijnen te koppelen aan disciplines. Dit heeft geresulteerd in een verpleegkundige, gedragswetenschappelijke en medische onderzoekslijn. Het afgelopen jaar hebben de onderzoekslijnen zich sterk ontwikkeld. Verpleegkundige onderzoekslijn De verpleegkundige onderzoekslijn wordt gecoördineerd door Dr. Peter Goossens en richt zich op twee deelgebieden: verpleegkundige zorg tijdens de klinische periode en het verder ontwikkelen van een body of knowledge rondom zelfmanagement bij bipolaire stoornissen. Peter Goossens gaf tijdens het Horatio Festival te Stockholm, Zweden een workshop over zelfmanagement bij bipolaire stoornissen aan een internationaal publiek. Er werd stilgestaan bij de bipolaire stoornis, bij zelfmanagement, symptoom management en al het onderbouwende onderzoek. Een goed bezochte en hoog gewaardeerde workshop. Medische onderzoekslijn De medische onderzoekslijn richt zich op zwangerschap en psychiatrie en wordt gecoördineerd door drs. Anja Stevens. In 2012 is de inclusie van het promotieonderzoek van Anja Stevens gestart. Het onderzoek richt zich op de invloed van slaapverstoring tijdens zwangerschap en de perinatale periode op postpartum psychopathologie bij vrouwen met een bipolaire stoornis (SLEEPREG-BD). Voor het onderzoek zoeken wij vrouwen met een bipolaire stoornis, of een eerder na de bevalling doorgemaakte psychose, die zwanger zijn of willen worden en willen deelnemen aan een onderzoek naar de rol van slaapverstoring bij het ontstaan van problemen in de periode na de bevalling. Het onderzoek bevindt zich nu in de dataverzamelingsfase; verschillende vrouwen hebben zich al aangemeld. In week 13 en 26 van de zwangerschap, vanaf week 38 van de zwangerschap tot week 4 na de geboorte en in week 12 na de geboorte worden deelneemsters verzocht vragenlijsten in te vullen. Daarnaast dragen deelneemsters de Motionwatch en houden ze het slaaplogboek bij in de eerder genoemde weken (m.u.v. week 12 postpartum). In samenwerking met het VUMC zijn de vragenlijsten gedigitaliseerd. Deelneemsters ontvangen een e-mail met een link naar de vragenlijst en het verzoek de lijsten in te vullen. Deze manier van dataverzameling maakt het voor deelneemsters gemakkelijk. Net als de therapeutische behandeling van de persoonlijkheidsstoornis zelf. De onderzoeksgroep heeft een Promotiebeurs van het NWO toegekend gekregen. Het promotietraject is inmiddels van start gegaan. De afgelopen maanden heeft promovendus Georg Riemann het onderzoeksprotocol geschreven, getiteld: the addition of stepps in the treatment of patients with bipolar disorder and comorbid borderline personality features: a randomized controlled trial (stepps-bb). Het promotieonderzoek is gericht op de effectiviteit (in termen van klinische uitkomsten) van het toevoegen van een specifiek op borderline gerichte interventie, de Vaardigheidstraining Emotie Regulatie Stoornis (VERS), aan de standaard behandeling voor bipolaire stoornissen volgens de richtlijn bij patiënten met een bipolaire stoornis en comorbide borderline persoonlijkheidskenmerken. Met deze kennis zou het standaard behandelaanbod uitgebreid kunnen worden met een behandeling op maat voor deze specifieke doelgroep resulterend in effectievere behandeluitkomsten en kostenbesparing. De komende maanden worden de eerste patiënten in de trial geïncludeerd. Na afronding van de eerste VERS-groepen zal Marjolein Hol de eerste resultaten beschrijven in het kader van haar wetenschappelijk onderzoek voor haar opleiding tot klinisch psycholoog. In één van de onderzoeken richt Thea Daggenvoorde zich op het beschrijven van de verpleegkundige zorg voor patiënten met een manie tijdens een klinische opname. Kwalitatieve data zijn verzameld en worden op dit moment geanalyseerd. In een ander onderzoek richt Titus Beentjes zich op de naastbetrokkenen van patiënten die met een acute manie zijn opgenomen: Wat zijn de gevolgen voor deze naastbetrokkenen? En hoe gingen/gaan ze hier mee om? Ook onderzoekt Titus Beentjes hoe verpleegkundigen omgaan met dubbele loyaliteit. Wat als de naaste van een patiënt aan de bel trekt omdat hij bang is voor een terugval, terwijl de patiënt dit niet wil? Elke hulpverlener kent ongetwijfeld dit dubbele keuze voor de Motionwatch, een actimeter die om de pols wordt gedragen en de kleinste in zijn soort is. Gedragswetenschappelijke onderzoekslijn De gedragswetenschappelijke onderzoekslijn Bipolair en/ of borderline? Diagnostische dilemma s en implicaties voor behandeling wordt gecoördineerd door dr. Nadine Weisscher. De nadruk bij behandeling van de bipolaire stoornis heeft lang gelegen op medicamenteuze behandeling. Inmiddels zijn er diverse studies gepubliceerd waarin de effectiviteit van psychotherapie als aanvulling op medicatie wordt aangetoond. Ook is er de laatste jaren in de literatuur steeds meer Overig: LithiumMeter De LithiumMeter is een instrument, ontwikkeld door Medimate, dat behandelaren en patiënten op een eenvoudige wijze (met een vingerprik) de Lithiumspiegel in het bloed laat meten. Hierdoor kan sneller en eenvoudiger bepaald worden of de hoeveelheid lithium aangepast moet worden. Het SCBS voert in nauwe samenwerking met Medimate de validatiestudie in de klinische praktijk uit. Met andere woorden: Is de LithiumMeter in de dagelijkse praktijk betrouwbaar? gevoel. De kwalitatieve data zijn verzameld en geanalyseerd. aandacht voor de behandeling bij patiënten met een bipolaire Er wordt op dit moment een artikel geschreven. stoornis en comorbide borderline kenmerken c.q. persoonlijk- Jaarverslag Centrum 9 9
Zorg verbeteren Innovatie Online psycho-educatie De universiteit van Cardiff heeft een online psycho-educatie programma ontwikkeld voor mensen met een bipolaire stoornis. In verschillende modules worden patiënten door alle relevante onderwerpen gegidst. Samen met het Kenniscentrum (KenBiS) is gekeken of deze online versie een goede aanvulling is op het nieuw ontwikkelde PEprogramma. Een besluit over de vertaling en implementatie wordt verwacht in 2013. CareIndicator De CareIndicator is een online slim signaleringssysteem. In het systeem kunnen patiënten en naasten aangeven hoe het met patiënt gaat en op welke (van te voren vastgelegde) signalen er een verandering is. Het systeem weegt alle meldingen en boven een, per patiënt vastgestelde, cut off wordt er automatisch een bericht naar de behandelaar gestuurd. Het systeem is in 2011 ontwikkeld. In samenwerking met Vellekoop & Meesters en ICT consultancy is er in 2012 een pilot uitgevoerd. De uitkomsten zijn positief: de gebruikers waarderen de CareIndicator gemiddeld met een 7,5. In 2013 wordt een grotere proef gedaan onder meerdere diagnosegroepen. Elzo de bipolaire beer Sharon Bracken heeft in 2009 een voorlichtingsboek met prachtige prenten uitgegeven voor kinderen met een bipolaire stoornis en kinderen van ouders met een bipolaire stoornis. Medewerkers van het centrum bipolaire stoornissen hebben hun medewerking verleend aan de vertaalwerkzaamheden van het boek. Hebt u belangstelling voor het boek, stuur dan een e-mail naar scbs@dimence.nl. Het boek is verkrijgbaar voor 12,50. Jaarverslag Jaarverslag Centrum Interviewbundel Een journaliste, tevens ervaringsdeskundige, heeft het initiatief genomen voor een interviewbundel rondom het onderwerp psychiatrie en zwangerschap. Het SCBS werkt mee aan de totstandkoming hiervan en zal het inleidende hoofdstuk schrijven. In 2012 zijn de interviews afgenomen, de verwachte verschijningsdatum ligt in 2013. lijke vormgeving van het eerste weekend. Eind 2013 wordt dit weekend georganiseerd. We kijken er erg naar uit en bedanken de organisatie en jury van het debat nogmaals voor het mede mogelijk maken van dit initiatief. Zorglijn zwangerschap, psychiatrie en jonge kinderen Dimence innovatiedebat 2012 Op donderdag 27 september 2012 vond het eerste Dimence innovatiedebat plaats. Het SCBS nam deel aan het debat met de innovatie GGz de luxe. Om te kunnen onderzoeken en te innoveren is het SCBS continu op zoek naar financieringsbronnen. Enige tijd geleden ontstond het idee, na vragen in die richting van cliënten, om luxe zorgweekenden te organiseren waarin mensen met een bipolaire stoornis en hun naasten ervaringen kunnen delen en worden geïnformeerd over de meest recente (wetenschappelijke) ontwikkelingen en innovaties op het gebied van zorg en de bipolaire stoornis en waar op locatie psycho-educatie en lifestyle-trainingen worden aangeboden. De jury waardeerde het idee en met de toezegging de organisatiekosten van een eerste weekend te financieren verbond ze een mooie prijs aan het initiatief. Op het moment is het SCBS bezig met het verkennen van de markt en de inhoude- Na een Dimence breed overleg over de toekomst van zorg rond zwangerschap en psychiatrie binnen Dimence, is er besloten de krachten op dit gebied te bundelen. Het SCBS heeft daarop een business case geschreven en concludeert dat de samenwerking in de zorg rond psychiatrie, zwangerschap en jonge kinderen opnieuw vorm moet worden gegeven binnen Dimence en externe partners betrokken moeten worden. Nadat de raad van bestuur van Dimence positief oordeelde over deze business case, is door twee specialistische centra van Dimence (Infant Mental Health en ) een projectgroep in het leven geroepen om de business case te realiseren. Het project heeft de creatie van een zorglijn binnen Dimence tot doel, waarin de zorg voor vrouwen met psychiatrische problematiek en hun (ongeboren) kind vanaf kinderwens tot 48 maanden na de geboorte is geïntegreerd. Deze zorglijn wordt inhoudelijk aangestuurd en verbeterd door middel van kennisontwikkeling en kennisverspreiding. Daarnaast is er een externe zorglijn ontstaan waarin Dimence en partners multidisciplinair, interprofessioneel en lijnoverstijgend regionaal samenwerken om de zorg rond zwangerschap en geboorte te organiseren. De doelen van de externe zorglijn zijn: optimale gezondheidsuitkomsten voor moeder en kind, bevordering van wetenschappelijk onderzoek en borging van kennistransfer. Eind 2012 is het project van start gegaan, de planning is om eind 2013 een interne- en externe zorglijn gerealiseerd te hebben en begin 2014 het eerste symposium vanuit de zorglijn te organiseren. 11 11
Uitgelicht: TOPGGz Het Centrum behaalde in december 2012 het TOPGGz keurmerk. Het TOPGGz keurmerk betekent dat het centrum voldoet aan hoge kwaliteitscriteria voor gespecialiseerde, innovatieve patiëntenzorg, wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en opleiding. Het SCBS is het eerste centrum van Oost-Nederland dat het keurmerk heeft gekregen. Het keurmerk laat zien dat de patiëntenzorg en toegepast patiëntgebonden onderzoek van het centrum topklinisch van aard is. Stichting Topklinische GGz In 2007 werd de stichting Topklinische ggz opgericht op initiatief van Altrecht, Lentis, de ParnassiaBavo Groep, Rivierduinen en De Viersprong. Zij heeft tot doel de topklinische en topreferente zorg zorg binnen de ggz te faciliteren en te bevorderen. Uiteindelijk moet dit leiden tot een breder en beter aanbod van gespecialiseerde derdelijnszorg die voldoet aan hoogwaardige kwaliteitscriteria. Deze criteria hebben betrekking op de patiëntenzorg, innovatie, onderzoek en deskundigheidsbevordering. Door de jaren heen zijn de criteria steeds specifieker en strikter geworden. Elke afdeling wordt elke vier jaar opnieuw gevisiteerd, op deze wijze wil de stichting de kwaliteit van de erkende afdelingen borgen. Sinds 2007 zijn er 25 afdelingen die het predicaat TOPGGz hebben verworven. Door het bevorderen, stimuleren en faciliteren van deze zorg wil de stichting deze zorg, voor alle patiënten die dit nodig hebben, transparant, toegankelijk, (kosten) effectief en beschikbaar maken. Hiermee geeft TOPggz een impuls aan kwaliteit, doelmatigheid en innovatie binnen de ggz. informatie, het verbeteren van de topklinische patiëntenzorg door onderzoek, innovatie en kennisverspreiding te stimuleren en te initiëren, het uitbreiden van het topklinische zorgaanbod, het verspreiden van kennis en expertise van TOPGGz-instellingen en het vinden en aanboren van mogelijke financieringsbronnen voor topklinische patiëntenzorg, wetenschappelijk onderzoek en innovatie. Kwaliteit Bundeling van krachten De stichting wil het aanbod van TOPGGz in Nederland ontwikkelen en uitbreiden. Hiervoor richt de stichting zich in eerste instantie op de bundeling van krachten van alle instellingen met TOPGGz-afdelingen die werken aan de verdere ontwikkeling, verbetering en verspreiding van topklinische kennis en innovatie. Dit vertaalt zich in het in kaart brengen van het huidige aanbod en het ontsluiten van beschikbare Jaarverslag Jaarverslag Centrum Al deze activiteiten moeten leiden tot een krachtige kwaliteitsimpuls in de ggz, waarvan alle betrokken partijen profiteren. Patiënten met zeldzame of complexe stoornissen die in de 2e lijn zijn uitbehandeld krijgen nieuwe verwijsmogelijkheden voor diagnostiek en behandeling en een extra mogelijkheid voor een eventuele second opinion. Patiënten, verwijzers, verzekeraars en andere stakeholders krijgen een overzicht van wie waar goed in is, onder andere via de website van de stichting TOPGGz kunnen zij zien waar topklinische zorgaanbieders met een bepaald gekwalificeerd aanbod te vinden zijn. Professionals met ambitie krijgen de kans om hun kennis te verdiepen en hun loopbaan in de ggz een uitdagende doorstart te geven. Hulpverleners in de eerste en tweede lijn kunnen voor een second opinion en deskundig collegiaal advies terecht bij zeer gespecialiseerde collega s. In de toekomst kunnen professionals op de website van de stichting ook informatie inwinnen over lopend en afgerond wetenschappelijk onderzoek en innovaties. Bron: website van de stichting Topklinische ggz. Op deze site is meer informatie te vinden over bijvoorbeeld de criteria, de procedure en de instellingen met een TOPGGz-keurmerk: www.topggz.nl. 13 13
Uitgelicht: De kenniskring Binnen Dimence is het SCBS de plaats waar topklinische en topreferente zorg zorg wordt geboden op het gebied van de bipolaire stoornis en deze zorg wordt verbeterd door onderzoek, innovatie en deskundigheidsbevordering. Om deze activiteiten mogelijk te maken en zijn doelstellingen te realiseren bouwt het SCBS op de kenniskring bipolaire stoornissen. Deze kring bestaat uit de werknemers van het SCBS, de leden van de regioteams bipolaire stoornissen en alle werknemers van Dimence die op enige manier betrokken zijn bij de behandeling voor patiënten met een bipolaire stoornis. Bijeenkomsten Presentaties: Op het gebied van deskundigheidsbevordering neemt de kenniskring een centrale plek in. Viermaal per jaar organiseert het SCBS daarom een bijeenkomst voor alle leden en geïnteresseerden. De bijeenkomsten staan in het teken van kennisoverdracht. Elke bijeenkomst wordt er een centraal thema op een interactieve manier uitgewerkt door middel van artikelbesprekingen, presentaties, casuïstiek, etc. Ook is er aandacht voor onderzoek en innovaties van het SCBS en worden er terugkoppelingen gegeven van (inter)nationale symposia. Anja Stevens: de ontwikkeling van het zorgprogramma bipolaire stoornissen; Anja Stevens: terugkoppeling van (inter)nationale symposia, o.a. van de International Society for Bipolar Disorders en het KenBiS; Anja Stevens: zwangerschap en psychiatrie: een inleiding; Anneke Traas: neurofeedback: ervaringen van een patiënte met een bipolaire stoornis met neurofeedback; Bart Geerling en Gillian Huijsse: de ontwikkeling van zorgpaden voor bipolaire stoornissen; Lineke Tak: mogelijkheden voor E-health bij bipolaire stoornissen; Marian Tellegen: ontwikkeling van een zorginnovatie: de LithiumMeter; Peter Goossens: de bipolaire stoornis vanuit herstel ondersteunend perspectief; Silvio van den Heuvel: onderzoekpresentatie, de onderliggende mechanismen bij het aanleren van zelfmanagement strategieën ; Titus Beentjes: een nieuw format voor signaleringsplannen. Wetenschappelijke artikelen Het bespreken van wetenschappelijke artikelen in de kenniskring is in 2012 erg succesvol gebleken. Elke maand sturen enkele leden van het SCBS en/of de regioteams een relevant artikel naar alle leden van de kenniskring. Er kan gelijk onderling op de artikelen gereageerd worden en de artikelen komen aan bod tijdens de bijeenkomsten. Als het bediscussiëren van artikelen daar aanleiding toe geeft, wordt er gekeken of op basis van de artikelen en de discussie aanpassingen in de zorg voor bipolaire patiënten moeten komen, bijvoorbeeld in het zorgprogramma. Een overzicht van wat er zoal besproken is tijdens de kenniskringbijeenkomsten van 2012 vindt u hiernaast. Iedereen die werkt met patiënten met een bipolaire stoornis of geïnteresseerd is in het vakgebied is welkom in de kenniskring. We nodigen u van harte uit (een van) onze bijeenkomsten bij te wonen. U kunt zich aanmelden via: kennisbijeenkomsten@dimence.nl. Jaarverslag Jaarverslag Centrum Lineke Tak: Scott, J., Colom, F., Pope, M., Reinares, M., & Vieta, E. (2012). The prognostic role of perceived criticism, medication adherence and family knowledge in bipolar disorders. Journal of Affective Disorders. Marlies de Groot: Sienaert, P., Jacobs, T., & Schraepen, S. (2006). Psychosociale interventies bij bipolaire stoornissen. Directieve Therapie, 26(4), 143-149.; Nadine Weisscher: Kupka, R. W., & Vergeer, E. J. (2011). Hoofdstuk 10 Bipolaire spectrumstoornissen. In T. Ingenhoven, A. van Reekum, B. van Luyn, & P. Luyten (Red.), Handboek borderline persoonlijkheidsstoornissen. (pp. 289-300). Utrecht: de Tijdstroom. Willemien Zemmelink: Schön, U. K. (2010). Recovery from severe mental illness, a gender perspective. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 24(3), 557-564. Boekpresentaties: Literatuurbesprekingen: Anja Stevens: Leboyer, M., & Kupfer, D. J. (2010). Bipolar disorder: new perspectives in health care and prevention. The Journal of clinical psychiatry, 71(12), 1689. Anja Stevens: Wewerinke, A., Honig, A., Heres, M. H. B., & Wennink, J. M. B. (2006). Psychiatrische stoornissen bij zwangeren en kraamvrouwen. Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, 150(6), 294-298. Bart Geerling: Zimmerman, M. (2012). Misuse of the Mood Disorders Questionnaire as a case finding measure and a critique of the concept of using a screening scale for bipolar disorder in psychiatric practice. Bipolar Disorders, 14(2), 127-134. Anja Stevens: Elzo, de bipolaire beer (2010. Sharon Bracken; 2012. Nederlandse vertaling SCBS, Dimence.) Carice de Wildt: Koosje, dolgelukkig en diepbedroefd (2010. Carice de Wildt) Peter Goossens: Veerkracht, GGZ verhalen vanuit drie perspectieven. (2012. Goossens, P. J. J., Tieleman, M., Engelbertink, M., Schaap, I., & Oberauer, R.) 15 15
Ondersteuning Organisatie Het SCBS is een netwerkorganisatie waarin specialisten op het gebied van bipolaire stoornissen binnen Dimence verenigd zijn. Het netwerk bestaat uit het team SCBS (derdelijnszorg) en het kernteam SCBS (tweede- en derdelijnszorg). Zie figuur 1. Intern kent het SCBS een heldere structuur, de verschillende onderdelen van het netwerk worden gecoördineerd en aangestuurd vanuit het management van het SCBS (A. Stevens en B. Geerling). Hierdoor is er ook een goede interne borging. Dit wordt weergegeven in figuur 3. Figuur 3 organogram netwerkorganisatie SCBS SCBS management Figuur 1: Structuurlagen netwerk SCBS SCBS team (10 medewerkers) Zorgprogramma commissie Ondersteunende diensten (CWO, communicatie, kennismanagement) Regio teams (26 ) medewerkers Kenniskring (totaal 51 medewerkers) SCBS Onderzoek en innovatie SCBS team en regioteams SCBS kenniskring en seminars De volledige inhoudelijke sturing ligt bij het SCBS, operationele sturing ligt bij de regio s. Door zowel de raad van bestuur als de afzonderlijke directies wordt de vorm, inhoud en de financiering van de netwerkorganisatie gegarandeerd. De positionering in de organisatie van de Dimence groep is vormgegeven in figuur 2. Het netwerk SCBS kent een kernachtige overlegstructuur, waarbij de inhoud versus organisatie een verhouding kent van 70% - 30%. Gemiddeld wordt er per maand 10 uur overleg gevoerd. Een uitsplitsing naar doel en participanten wordt weergegeven in figuur 4. Figuur 4: overlegstructuur netwerk SCBS Figuur 2: Organogram Dimence met SCBS Patiënten Teamoverleg: maandelijks 30 min. Bilateraal overleg: wekelijks, vaker indien nodig Raad van Bestuur Raad van Bestuur Teamoverleg: maandelijks 40 min. En Directie West- Overijssel Directie West-Overijssel Directie Midden-Overijssel Directie Hanzestreek Directie Hanzestreek SCBS Teams driemaandelijks 1 uur Kernteamoverleg: driemaandelijks 1 uur Circuit LBZ Circuit LBZ Circuit LBZ Circuit Volwassenen Management Managementoverleg: tweewekelijks 1 uur Overleg met directie MO: 6-wekelijks 1,5 uur Overleg met raad van bestuur: zesmaandelijks 30 SCBS Regioteam bipolair Regioteam bipolair Regioteam bipolair Zorgontwikkeling Zorgprogrammacommissie: maandelijks 1,5 uur Jaarverslag Centrum 17 17
Financieel Om de ontwikkelingen zoals de hiervoor beschreven onderzoeken en innovaties mogelijk te maken is een gezonde financiële basis nodig. Het SCBS kent verschillende bronnen van inkomsten: zorgverzekeringsgelden (toegekende tweedelijns productie), ontwikkelbudget Dimence, subsidies en fondsen en financiering van onderzoek door derden. Zorgverzekeringsgelden In 2012 had het centrum een productietaakstelling van 203.063. Met een resultaat van 245.416 is dit ruimschoots behaald. Deze financiering door zorgverzekeringsgelden is de basis onder het centrum. Hiermee wordt het leeuwendeel van de salariskosten gedekt en kunnen de overige geldstromen daadwerkelijk ingezet worden voor ontwikkeling en innovatie. In 2012 lag de gemiddelde productiviteit op 95.6%. Derde geldstroom Het centrum had als doelstelling om in de eerste drie jaar van haar bestaan een substantiële derde geldstroom op te bouwen waardoor, ook na het stoppen van het ontwikkelbudget, de financiering van de ontwikkelactiviteiten gewaarborgd blijft. Het SCBS heeft in 2012 veel energie gestoken in het op gang brengen van de derde geldstroom. Zo zijn er gesprekken gevoerd met een zorgverzekeraar voor verkrijgen van extra productieruimte voor specialistische zorg (derdelijnszorg), is er gesproken met diverse subsidie en fondsenverstrekkers en zijn er alternatieve vormen van inkomsten in voorbereiding. Op het gebied van fondsen en subsidies zijn enkele (bescheiden) successen geboekt. In 2012 was de omvang van de derde geldstroom 20.334. Ontwikkelbudget Het toegekende ontwikkelbudget van 450.000 voor drie jaar is in de periode 2010-2012 gedeeltelijk benut. Al in 2010 werd duidelijk dat het herverdelen van de gelden over een periode van 6 jaar tot een betere benutting van de gelden zou leiden. Hierdoor heeft het centrum zich verzekerd van een bijdrage tot en met 2016. Het ontwikkelgeld wordt louter besteed aan innovaties, onderzoek en deskundigheidsbevordering. Financiering van onderzoek door derden Naast het zelf verwerven van subsidies, werkt het centrum ook samen met derden om financiering van onderzoek te bewerkstelligen. In samenwerking met het lectoraat GGz van Saxion hogescholen waren al twee promotieonderzoeken gefinancierd; een onderwijsbeurs van de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en een promotievoucher bekostigd door Saxion. Voor het onderzoek naar de CareIndicator is een bedrag van 50.000 voor 2013 beschikbaar. 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Eindtotaal stopdatum 31-12-2016 51.954 127.358 82.562 61.374 53.050 37.250 34.850 448.398 SCBS 2013-2015 In het beleidsplan 2013-2015 spreekt het SCBS zijn ambitie en doelstellingen uit voor de komende jaren. Na hard te hebben gewerkt in de afgelopen jaren om de twee primaire activiteiten van het SCBS volwaardig te ontplooien, onder andere met als resultaat de toekenning van het keurmerk TOPGGz, geeft het centrum zichzelf de opdracht om in de komende jaren te zorgen voor consolidatie van het al bestaande en het uitbreiden van de gedefinieerde functies. Hiervoor is schaalvergroting onmisbaar. Om deze ambitie te kunnen realiseren, kiest het SCBS voor een gerichte groeistrategie. In de afgelopen jaren is op natuurlijke wijze thematiek ontstaan binnen de activiteiten van het SCBS; het centrum integreert zorg, onderzoek en innovatie en deskundigheidsbevordering binnen de thema s adolescentie en een bipolaire stoornis, zwangerschap en een psychiatrische stoornis, zelfmanagement bij een bipolaire stoornis, en diagnostiek bij (verdenking van) een bipolaire stoornis. In de komende drie jaar wordt groei gerealiseerd door deze thema s uit te diepen en (mogelijk) het aantal thema s uit te breiden, echter alleen dan wanneer er een aansluiting bestaat op de huidige thema s of er sprake is van een dringende behoefte aan kennisontwikkeling op een gesignaleerd thema. Uiteraard hebben de thema s betrekking op de bipolaire stoornis of op zwangerschap en psychiatrie. Conclusie 2012 was het derde bestaansjaar van het SCBS. Een jaar waarin de ambities en doelen geformuleerd bij de oprichting van het centrum waargemaakt moesten worden. Met de realisatie van drie volwaardige onderzoekslijnen, in alle hoofddisciplines van de psychiatrie; participatie in, dan wel initiatie van verscheidene zorginnovaties; het opzetten van een goed lopende netwerkorganisatie waaronder een kenniskring bipolaire stoornissen; en, bovenal, het veelvuldig bieden van diagnostiek en behandeling op topklinisch en topreferent niveau kan worden teruggekeken op een zeer geslaagde periode voor het SCBS. 2012 is dan ook een bijzonder jaar geweest voor het Centrum. De bekroning van drie jaar hard werken in de vorm van het keurmerk TOPGGz is een prestatie om trots op te zijn en tegelijkertijd een stimulans om het centrum verder te ontwikkelen. Door gericht groei te zoeken binnen thema s die het SCBS zich eigen heeft gemaakt, ontwikkelt het centrum zich ook de komende jaren op het gebied van zorg leveren én zorg verbeteren, waarbij het belang van onze patiënten altijd voorop staat. Wij bedanken iedereen die zich in de afgelopen periode heeft ingezet voor het SCBS, in het bijzonder de medewerkers van de regioteams bipolaire stoornissen. Door deze ondersteuning is het centrum geworden wat het nu is. We hopen in de naaste toekomst deze ondersteuning te blijven ontmoeten. Jaarverslag Centrum 19 19
De mensen van het centrum 1 Bij het centrum werken tien medewerkers. Wilt u meer weten over de werkzaamheden van het centrum, dan staan zij u graag te woord. 2 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 3 Anja Stevens, psychiater, manager zorg Bart Geerling, verpleegkundig specialist, hoofd bedrijfsvoering Peter Goossens, verpleegkundig specialist, senior onderzoeker Nadine Weisscher, senior onderzoeker Thea Daggenvoorde, onderzoeker Rutger Wissink, stafmedewerker Lineke Tak, psychiater in opleiding Tanja Dijk, management assistent Silvio van der Heuvel, onderzoeker Georg Riemann, onderzoeker Meer informatie vindt u op www.centrumbipolairestoornissen.dimence.nl of volg ons op Twitter: @SCBSDimence 4 8 7 5 9 6 10 Jaarverslag Centrum Centrum