Regionaal kompas 2012-2016 Leeuwarden / Fryslân
2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN Voor de WMO-prestatievelden 7, 8 en 9 (maatschappelijke opvang, vrouwenopvang, verslavingsbeleid en openbare geestelijke gezondheidszorg)
1 Samenvatting 7 2 Een nieuw kompas 11 3 Terugblik en toekomst 13 3.1 Veranderingen in de beleidsomgeving van de opvangsector 13 3.2 Resultaten van beleidsvoornemens uit het Kompas 2008-2012 en ambities voor de periode 2012-2016 16 3.2.1 Bestuurlijke afstemming 16 3.2.2 Informatieverzameling, informatie beheer en kennismanagement 17 3.2.3 Het woningaanbod 17 3.2.4 Positie van jongeren op de woningmarkt 19 3.2.5 Onconventionele woonoplossingen 19 3.2.6 Tijdelijke huisvesting voor ex-gedetineerden 20 3.2.7 Tijdelijke huisvesting van ernstig bedreigde slachtoffers van geweld in afhankelijkheidsrelaties 20 3.2.8 Huisuitzetting 20 3.2.9 Toegang tot opvangvoorzieningen en aandacht voor persoonlijke begeleiding 20 3.2.10 Eén frontoffice huiselijk geweld 21 3.2.11 Begeleiding van cliënten in de opvangsector 22 3.3 preventiestrategieën 22 3.3.1 Algemeen: preventie staat onder druk van bezuinigingen 22 3.3.2 Ambulante woonbegeleiding 23 3.3.3 OGGz-zorg en toeleiding 23 3.3.4 Sociale teams in Fryslân 23 3.3.5 Ambulante verslavingszorg en heroïneverstrekking onder medisch toezicht 24 3.3.6 Project straatprostitutie 25 3.3.7 Aanbod aan (potentiële) slachtoffers van geweld in afhankelijkheidsrelaties 25 3.3.8 Toepassing Wet Tijdelijk Huisverbod 25 3.3.9 Sport als onderdeel van begeleiding in de opvangsector 26 3.3.10 Diverse casusoverleggroepen in het Veiligheidshuis 20 3.3.11 Nazorg aan ex-gedetineerden 27 3.3.12 Welzijn Nieuwe Stijl en de opvangsector: het amaryllisproject, de interventieteams en directe hulp bij huiselijk geweld 28 3.4 voorzieningen voor tijdelijke en langdurige opvang 29 3.4.1 De regiovisies 2002 en 2003 29 3.4.2 Deconcentratie in provincie 29 3.4.3 Deconcentratie binnen Leeuwarden 30 3.4.4 Capaciteit en alternatieven 31 3.4.5 Jongeren en opvang 32 3.4.6 Activering 33 4 Tot slot 35 Bijlagen: 1. Uitvoeringsprogramma Regionaal Kompas Leeuwarden/Fryslân 2012-2016 2. Analyse van cijfers over dakloosheid in Fryslân in 2010 5 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
1 Samenvatting Voornemens, ambities en discussiethema s in het Regionaal kompas Leeuwarden / Fryslân 2012-2016 voor de WMO-prestatievelden 7, 8 en 9 (maatschappelijke opvang, vrouwenopvang, verslavingsbeleid en openbare geestelijke gezondheidszorg) Het Kompas richt zich op het verminderen van het aantal daklozen, de doorstroming naar een zo zelfstandig mogelijk bestaan, de verbetering van de kwaliteit van leven en het verminderen van overlast en geweld in afhankelijkheidsrelaties. Alle Nederlandse centrumgemeenten voor maatschappelijke opvang hebben destijds op verzoek van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) een kompas gemaakt. Als bijlagen bij dit Kompas zijn gevoegd: 1. een uitvoeringsprogramma voor het Kompas met daarin opgenomen de ambities voor de jaren 2012-2016 en de acties om die ambities te realiseren; 2. een beknopt overzicht van de geanalyseerde beleidsinformatie uit de verschillende registratiebronnen die in het Kompas worden genoemd. Bestuurlijke afspraken met strategische partners Zorgkantoor en zorgverzekeraar De ambitie van de gemeente Leeuwarden is om vanaf 2012 een breder convenant te sluiten, waarin de afspraken over maatschappelijke opvang en hulp bij geweld in afhankelijkheidsrelaties worden ondergebracht. Dit mede tegen de achtergrond van de decentralisatie van de begeleidingsfunctie uit de AWBZ. Regiogemeenten - Wij gaan door op de weg van samenwerking met de regiogemeenten rond de preventieve ambulante maatschappelijke opvang en het preventieve verslavingsbeleid in Fryslân. Wij bespreken met de regiogemeenten de mogelijkheden om de ambulante woonbegeleiding, gezien de decentralisatie van de begeleidingsfunctie in de AWBZ, op niveau te houden (overname van kosten voor burgers van de eigen gemeente). Gemeenten dienen hiervoor vanaf 2014 ruimte op hun begroting te reserveren. - Wij ontwikkelen samen met de regiogemeenten een visie op de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties, gericht op slachtoffers, plegers en getuigen van geweld (meestal kinderen). Dit mede tegen de achtergrond van de ontwikkeling van Fier Fryslân tot een instelling met een breed aanbod, waaruit de gemeenten dat deel moeten inkopen dat tot de verantwoordelijkheid van iedere gemeente behoort. De genoemde visie heeft ook raakvlakken met de visie die wordt ontwikkeld in het kader van de transitie jeugdzorg. Bij GGZ Friesland was, als het gaat om geweld in afhankelijkheidsrelaties, de behandeling oorspronkelijk gericht op de dader. Nu is er sprake van een systeemgerichte aanpak die vorm krijgt in de nieuwe opzet van Directe Hulp bij Huiselijk Geweld. 7 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
- Wij overleggen met de regiogemeenten over het op capaciteitsniveau brengen en houden van het casemanagement na het opleggen van een Tijdelijk huisverbod en overige huiselijk geweldzaken. - De plannen voor de deconcentratie van opvangvoorzieningen uit 2002 zijn in 2013 gerealiseerd. Wij handhaven echter de uitgangspunten van de deconcentratie bij de eventuele vestiging van nieuwe voorzieningen in Fryslân. Woningaanbieders Wij willen de doorstroming van bewoners van opvangvoorzieningen naar huurwoningen van corporaties in Leeuwarden en de regio verbeteren. Principeafspraken voor Leeuwarden zijn ondergebracht in de prestatieafspraken tussen de gemeente Leeuwarden en de beide Leeuwarder woningcorporaties. Deze afspraken zullen in 2012 gezamenlijk worden uitgewerkt. Daarnaast onderzoeken wij de mogelijkheid ook commerciële verhuurders in te schakelen voor de doelgroep van de opvangsector. Wij bespreken met de corporaties die het betreft de achtergronden van de trend volgens de Daklozenmonitor, dat het aantal huisuitzettingen in Leeuwarden toeneemt, terwijl die in Fryslân en elders in het land afneemt. Wij spreken met de corporaties over meer ruimte voor housing first. Dit is een benadering van daklozen waarbij niet een opvangvoorziening wordt aangeboden, maar een woning uit de sociale voorraad in combinatie met intensieve woonbegeleiding. Informatiemanagement Voor 2012 formuleren wij twee ambities op het gebied van informatiemanagement : de vereenvoudiging van de aanlevering van gegevens door de instellingen en de uitbreiding van de mogelijkheden om resultaten (maatschappelijke effecten) te meten in plaats van processen. Wij hebben onder andere de Dak- en thuislozenmonitor met gegevens over de doelgroep en registratiecijfers van de instellingen. Deze informatie is voor iedereen toegankelijk. Daarnaast willen wij met de instellingen het gesprek openen over het kunnen beoordelen van de kwaliteit en resultaten van hun werk. Voorzieningenaanbod Prioritering In het kader van afnemende middelen en vanuit de amaryllisgedachte waarin de eigen kracht van de burger centraal staat, gaan we ons heroriënteren op de toekomstige prioriteitstelling van gesubsidieerde activiteiten en gaan daarover met de opvangvoorzieningen in gesprek. Nachtopvang en onconventionele woonoplossingen Wij streven er naar dat Zienn in het eerste kwartaal van 2012 plannen heeft uitgewerkt voor de locatie en de start van de nieuwe nachtopvang in Leeuwarden. In de loop van 2012 willen wij de plannen van Zienn voor onconventionele woonoplossingen realiseren. Aanvullende financiering voor heroïne-unit Wij hebben samen met andere centrumgemeenten actie ondernomen om het ministerie van VWS ervan te overtuigen dat er aanvullende financiering noodzakelijk is voor de heroïne behandelunit (HBU). Resultaat is dat VWS in het eerste kwartaal 2012 de specifieke middelen voor de HBU gaat herverdelen met ingang van 2013. Daarnaast onderzoekt VNN de mogelijkheden om kosten te reduceren. Onze ambitie is om de HBU voor Leeuwarden te behouden binnen de financiële kaders die de gemeente in 2011 beschikbaar had. 8 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
Capaciteit crisisopvang Wij gaan de discussie met de opvangsector voeren over potentiele cliënten van de crisisopvang die nu uit beeld verdwijnen. De vraag hierbij is welke mogelijkheden er zijn hen te volgen en eventueel ambulant ondersteuning te bieden. Capaciteitsvergroting achten wij binnen de huidige financiële randvoorwaarden niet mogelijk. Wel monitoren wij op verblijfsduur die van invloed is op de beschikbaarheid. Nazorg aan ex-gedetineerden Wij zetten ons in voor de voortzetting van de nazorg aan ex-gedetineerden en aan het gezinssysteem waarvan zij deel kunnen uitmaken, zowel in Leeuwarden als in de provincie Fryslân. Wij werken hierin nauw samen met de gemeenten Súdwest Fryslân en Smallingerland en het Veiligheidshuis Fryslân. In 2011 hebben wij geïnvesteerd in een softwareapplicatie die ons in staat stelt de resultaten van de nazorgactiviteiten ook kwantitatief zichtbaar te maken. Verbeteringen in de zorg voor kwetsbare jongeren In het Uitvoeringsprogramma Zwerfjongeren 2012-2016 centrumgemeente Leeuwarden zijn ambities geformuleerd. Binnen de gemeente en met ketenpartners zijn wij in gesprek over de verbeteringen in de zorg en het daarbij passende woonaanbod voor jongeren. Opvangsector en sport In 2012 onderzoeken wij in hoeverre het recent opgerichte sportplatform in Leeuwarden kan worden uitgebreid naar andere sporten en samenwerking met de instellingen voor maatschappelijke opvang. Wij willen de opvangsector ook fysiek in beweging krijgen. Met de Fier Sport Academie hebben we hiervoor al een goed voorbeeld van de mogelijkheden. Wij vragen de regionale zorgverzekeraar om ons streven te faciliteren. Samenhang en samenwerking van het hulpverleningsaanbod Centrale toegang AMK/ASHG/CJG Wij onderzoeken de mogelijkheden voor een centrale toegang tot het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK Bureau Jeugdzorg), het Advies- en Steunpunt huiselijk geweld (ASHG) het frontoffice van het Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling en het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Het doel is een efficiënter en effectiever werkende toegang voor cliënten en instellingen. Sociale teams Mede tegen de achtergrond van de decentralisatie van de begeleidingsfunctie in de AWBZ, de transitie jeugdzorg en de doorontwikkeling van de CJG s vindt sinds 2011 een discussie plaats over een versterking van de rol van de sociale teams in Fryslân. De discussie wordt gevoerd tussen teamleiders van sociale teams en ambtenaren van de regio- en centrumgemeente. De discussie moet zijn afgerond als de gemeenten concrete plannen maken voor de overname van de begeleidingsfunctie in de Wmo, na de decentralisatie van de AWBZ, maar in ieder geval voor de transitie jeugdzorg per 2015. Interventieteam Wij stimuleren de ontwikkeling van twee interventieteams in het kader van het Amaryllisproject. Wij geven hen de ruimte en tijd om te experimenteren en hun aanpak en positie in het werk te ontwikkelen. De transities AWBZ, jeugdzorg en Wwnv spelen hierbij een rol. 9 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
Grensvlakken van zorg, hulpverlening en veiligheidsbevordering Casusoverleg en hulpverlening vanuit Veiligheidshuis Wij onderzoeken of het mogelijk is om, ondanks het wegvallen van de veiligheidsmiddelen, de gemeentelijk gefinancierde inzet, zoveel mogelijk in stand te houden. De transitie Veiligheidshuis naar gemeente vindt vanaf 2013 plaats. 10 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
2 Een nieuw kompas Wij hebben in april 2008 het Kompas maatschappelijke opvang voor de regio Fryslân, met Leeuwarden als centrumgemeente 2008 2012 vastgesteld. Het Kompas richtte zich op het verminderen van het aantal daklozen, de doorstroming naar een zo zelfstandig mogelijk bestaan, verbetering van de kwaliteit van leven en het verminderen van overlast en geweld in afhankelijkheidsrelaties. Alle Nederlandse gemeenten voor maatschappelijke opvang hebben destijds op verzoek van de staatssecretaris van VWS een kompas gemaakt. Het is nu tijd voor een update, want er is sindsdien veel veranderd. In dit nieuwe document kijken wij terug naar de veranderde omstandigheden, resultaten en toekomstige ontwikkelingen. Wij evalueren de ambities die wij formuleerden in het eerste kompas. Dat leidt tot een nieuw regionaal kompas. In bijlage 1 van dit Kompas hebben wij een uitvoeringsprogramma opgenomen met daarin de ambities voor de jaren 2012-2016 en de acties om die ambities te realiseren; Op dit moment verwijzen wij in beleidsstukken nog naar de regiovisies die de gemeenteraad in 2002 en 2003 heeft vastgesteld. Het beleid uit die regiovisies is in het kompas geïntegreerd. In de toekomst zullen wij verwijzen naar het regionaal kompas 2012-2016 Bij de totstandkoming van het regionaal kompas hebben wij de instellingen, de andere Friese gemeenten, het Zorgkantoor en de Wmo-Adviesraad 7, 8 en 9 betrokken. Overeenkomsten met het kompas 2008 - Wij beschrijven ook nu de maatschappelijke opvang, het verslavingsbeleid, de OGGz en de vrouwenopvang. Deze begrippen hebben in de afgelopen vier jaar echter wel geleidelijk een andere invulling gekregen. Wij spreken hierna meestal over de opvangsector en de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties. Verschillen met het kompas 2008 - Het nieuwe document is op hoofdlijnen een uitwerking van beleid. Daaruit voortvloeiende resultaten zijn terug te vinden in afzonderlijke beleidsnotities op deelterreinen, die al door het college zijn vastgesteld of nog vastgesteld gaan worden. - Wij hebben het schema uit het kompas 2008 losgelaten. We beschrijven niet meer de volledige sector met zijn activiteiten, maar benoemen vooral waar de veranderingen zich voordoen. - De toegenomen samenwerking met de belangenbehartigers van cliënten, de regiogemeenten, het zorgkantoor en de instellingen vertaalt zich in een bespreking met deze belanghebbenden. - De decentralisatie van de begeleidingsfunctie AWBZ, de jeugdzorg en de Wwnv hebben een relatie met de ambities in het regionaal kompas. 11 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
3 Terugblik en toekomst Veranderingen in het overheidsbeleid hebben beleid en uitvoering in Fryslân sterk bepaald. Wij beschrijven hieronder eerst de veranderingen in het overheidsbeleid, voor zover relevant voor de opvangsector. Vervolgens kijken wij terug op de belangrijkste ambities en beschrijven wij wat er van de plannen uit 2008 terecht is gekomen en wat nog niet gelukt is. Wij volgen daarbij de hoofdstukken van het kompas 2008. 3.1 Veranderingen in de beleidsomgeving van de opvangsector Sinds 2008 is de beleidsomgeving van de opvangsector sterk veranderd. Er komen nieuwe veranderingen aan. Wij schetsen hieronder het beeld. Uiteraard heeft de gemeente Leeuwarden op deze externe veranderingen gereageerd. Vaak zijn wij er op vooruitgelopen met experimenten, pilots en het aangaan van nieuwe samenwerkingsverbanden. Voor zover dat relevant is beschrijven wij die kort. Voor een volledig beeld beginnen wij het overzicht bij de invoering van de Wmo in 2007: - 2007: centrumgemeente Leeuwarden krijgt de verantwoordelijkheid voor de OGGz en daarbinnen in het bijzonder de toeleiding van zorgmijders naar reguliere zorg. Toename rijksmiddelen: 2,4 miljoen euro per jaar. De groei van het gemeentelijk budget gaat ten koste van de GGZ-sector; - 2007/2008: overheveling van middelen voor collectieve preventie voor ggz uit AWBZ naar alle gemeenten; - 2009: centrumgemeente Leeuwarden wordt gecompenseerd voor het wegvallen van de grondslag psychosociaal uit de AWBZ. Toename rijksmiddelen: 4,3 miljoen euro per jaar voor maatschappelijke opvang, 725.000 voor de vrouwenopvang (elke gemeente ontvangt bovendien een bedrag voor ontregelde huishoudens ). De instellingen voor maatschappelijke opvang en vrouwenopvang ontvingen deze bedragen voorheen van het zorgkantoor. Dat vervalt met het vervallen van de grondslag psychosociaal ; - 2009: in het kader van het beleidsprogramma Beschermd en weerbaar ontvangt de centrumgemeente Leeuwarden middelen ter stimulering van het Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld, de kwaliteitsverbetering van de vrouwenopvang, respectievelijk het voorkomen en de bestrijding van geweld in afhankelijkheidsrelaties, en de opvang van tienermoeders. Deze stimuleringsmiddelen hebben geleid tot een impuls in het werken met tienermoeders en de aanpak huiselijk geweld in de volle breedte; - 2009: de Wet Tijdelijk Huisverbod wordt in Fryslân ingevoerd met zowel casemanagement tijdens de eerste 10 dagen van het tijdelijk huisverbod als eerste hulp bij huiselijk geweld. Na evaluatie in 2011 wordt de eerste hulp getransformeerd in directe hulp. Centraal in de directe hulp staat de amaryllisgedachte met één gezin, één plan, één hulpverlener, snel outreachend hulpverlenen, ontschotting en cliëntgerichtheid; - 2009: alle gemeenten worden deels gecompenseerd voor de zogenaamde pakketmaatregelen in de AWBZ. Cliënten in de opvangsector krijgen moeilijker een indicatie voor AWBZ-begeleiding op de grondslagen psychiatrie, verstandelijke beperking of somatiek; - 2009: na jaren discussie en twee landelijke onderzoekrondes neemt het ministerie van VWS een besluit over de herverdeling van het landelijk beschikbare budget voor maatschappelijke opvang. Aan het 13 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
zogenaamde macrobudget wordt vóór de herverdeling toegevoegd het compensatiebudget voor het wegvallen van de grondslag psychosociaal uit de AWBZ (rond 32 miljoen euro). Omdat Fryslân voorheen een buitenproportioneel deel van dat budget benutte (rond 4,3 miljoen euro) pakt de herverdeling voor onze regio negatief uit. Na uitwisseling van vele argumenten, ambtelijke en politieke lobby wordt de korting van oorspronkelijk 3,7 teruggebracht tot rond 2,2 miljoen euro structureel per jaar. Bovendien wordt de korting gespreid over zeven jaar ingevoerd (6 x 350.000 + 1 x 100.000). In de hoogte van het budget voor de komende jaren komen nog enkele (kleinere) onzekerheden voor. Onder de variabelen waarmee het landelijk beschikbare macrobudget wordt verdeeld behoort ook het aantal inwoners. Als dit relatief daalt (bijvoorbeeld door een sterkere groei van het aantal inwoners in de grote steden), dan zal het budget ook dalen. Deze daling van het budget trad voor het eerst op in 2011 en leidde tot een (ingecalculeerde) verlaging van het budget voor de regio Fryslân met ruim 100.000; - 2010, 2011 en 2012: centrumgemeente Leeuwarden verwerkt de eerste drie tranches bezuinigingen op de opvangsector van 350.000 per jaar. In overleg met de opvangsector gaat de korting vooral ten koste van de preventieve ambulante woonbegeleiding. Vanaf 2011 hebben de meeste instellingen de te verwachten korting in hun meerjarenbegrotingen verwerkt; - 2010: centrumgemeente Leeuwarden dient de eerste korting op het GSB-budget Veiligheid te verwerken. Dit leidt tot een verlaging van 28.100 op de preventieactiviteiten van de VNN waarvoor elke (regio)gemeente een eigen verantwoordelijkheid kent; - 2010 en 2011: centrumgemeente Leeuwarden ontvangt een incidentele impuls van 177.000 per jaar voor de nazorg aan ex-gedetineerden in de gemeenten in Fryslân. Hiermee wordt de coördinatie van de nazorg aan ex-gedetineerden in Leeuwarden voortgezet. Deze werd tot 2010 gefinancierd uit de GSB veiligheidsgelden, aangevuld met een tijdelijke bijdrage van de provincie Fryslân. Vanaf medio 2011 wordt de nazorg aan ex-gedetineerden in de regiogemeenten gecoördineerd in drie grotere regiogemeenten: Súdwest Fryslân, Smallingerland en een nog vast te stellen gemeente in Noord-Fryslân. In 2012 en 2013 wordt de rijksbijdrage voor de nazorg aan ex-gedetineerden afgebouwd. Het gaat daarbij om respectievelijk 80% en 40% van de bijdragen uit 2010 / 2011; - 2010 (vanaf 21 juni): cliënten die begeleiding ontvangen op grond van een AWBZ-indicatie dienen een inkomensafhankelijke eigen bijdrage te betalen. Bewoners van opvangvoorzieningen zijn hiervan uitgezonderd zolang zij een pensionbijdrage betalen. De eigen bijdrage AWBZ geldt echter wel voor burgers die ambulante woonbegeleiding ontvangen. In veel gemeenten - waaronder Leeuwarden - kunnen zij hiervoor bijzondere bijstand ontvangen als hun inkomen daartoe aanleiding geeft; - 2010/2011: de centrumgemeenten spreken met elkaar af, dat mensen die zich aanmelden bij een instelling voor maatschappelijke opvang, maar geen binding hebben met de regio, begeleid worden naar de regio waar zij het meest bij thuis horen. De vier centrumgemeenten in Fryslân, Groningen en Drenthe spreken met elkaar af dat de drie noordelijke provincies als één regio worden beschouwd; - 2011: geplande invoering van de eigen bijdrage Wmo voor bewoners van voorzieningen voor maatschappelijke opvang, crisisopvang en vrouwenopvang. Zij zijn na het betalen van de eigen bijdrage vrijgesteld van een eigen bijdrage voor andere AWBZ- of Wmo-voorzieningen. De gemeenteraad stelt op 31 januari 2011 de daarvoor benodigde verordening vast. De daadwerkelijke uitvoering van de regeling wacht sindsdien op de aanpassing van de Wet maatschappelijke ondersteuning. De wetswijziging staat voor de Tweede Kamer geagendeerd voor begin 2012; - 2011: de centrumgemeenten Vrouwenopvang ontvangen de middelen voor de vrouwenopvang en de aanpak van huiselijk geweld via een decentralisatie-uitkering in het gemeentefonds. Deze uitkering heeft nu nog dezelfde omvang en verdeling als bij de voormalige specifieke uitkering. Op verzoek van de Tweede Kamer is er in 2011 een stelselonderzoek uitgevoerd. Daarbij wordt in het bijzonder gekeken naar de opvang van specifieke groepen en de verruiming van de grondslag van de uitkering. De 14 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
centrumgemeente Leeuwarden zal bij de landelijke overheid en de VNG pleiten voor het hanteren van het ziekenhuismodel. In dit model wordt gespecialiseerde zorg bovenregionaal of landelijk aangeboden. Het stelselonderzoek kan gevolgen hebben voor de decentralisatie-uitkering in Fryslân. Het proces voor besluitvorming loopt in 2012 door en wordt actief gevolgd. Vanaf 2011 is de financiering voor de tolken en vertaaldiensten verlegd naar de centrumgemeenten vrouwenopvang; - 2011: in opdracht van het ministerie van VWS heeft Bureau Cebeon in samenwerking met Regioplan een kosten-batenanalyse verricht van (effecten van) maatschappelijke opvangbeleid (MO-beleid). De conclusies uit dit onderzoek tonen aan, dat de verschillende strategieën uit de opvangsector - van preventie tot opvang en nazorg - kosteneffectief zijn. Investeringen in maatschappelijke opvang voorkomen hogere kosten in andere systemen, zoals bijvoorbeeld detentie-inrichtingen. Daarnaast worden moeilijk becijferbare maatschappelijke kosten van verwervingscriminaliteit, ervaren overlast en gevoelens van onveiligheid gereduceerd. De conclusie uit het onderzoek is kort samen te vatten als: investeren in maatschappelijke opvang loont. Het onderzoek doet een aantal aanbevelingen voor beleidsverbetering, zoals: - een goede inbedding van preventieve maatschappelijke opvang in het stelsel van gemeentelijke welzijns- en zorgarrangementen; - effectieve nazorg van ex-daklozen met een relatief korte historie als dakloze; - vormen van begeleid en beschermd wonen voor kwetsbare en problematische ex-dakloze bewoners van opvangvoorzieningen. Hierbij is samenwerking tussen MO-instellingen en behandelaars (GGZ, verslavingszorg) en het zorgvuldig volgen van naar zelfstandig wonende uitgestroomde ex-daklozen van groot belang. Wij zijn van mening dat deze aanbevelingen voldoende zijn verwerkt in het beleid dat wij in dit kompas beschrijven, met als voorbehoud dat de preventiefunctie als gevolg van krimpende financiële middelen in toenemende mate onder druk komt; - 2012: door het stopzetten van de zogenaamde Montfransgelden vanuit het Ministerie van Veiligheid en Justitie vindt er een korting plaats van 204.000 bij de verslavingszorg. Deze korting gaat onder meer ten koste van de programma s Drang op maat ( 54.000). Daarnaast op preventie- en spreekuuractiviteiten; - 2013: de functie begeleiding verdwijnt gefaseerd in twee jaar uit de AWBZ. Gemeenten ontvangen rijksmiddelen om burgers die afhankelijk waren van AWBZ-gefinancierde vormen van begeleiding een aanbod te doen vanuit de (aangepaste) Wmo. Inventarisatie onder de opvanginstellingen die werkzaam zijn in Fryslân wijst uit, dat in 2010 voor rond 5,2 miljoen euro aan begeleiding op grond van de AWBZ is geleverd door alle opvanginstellingen tezamen. Daarnaast gaat er in de woonbegeleiding van de VNN nog rond 7 ton per jaar om. Totaal dus rond 6 miljoen structureel per jaar voor ambulante begeleiding op basis van de AWBZ door de (brede) opvangsector. Ook binnen GGZ Friesland gaan veel middelen om in begeleiding vanuit AWBZ; - 2013: invoering Wet werken naar vermogen. Deze wet kan van invloed zijn op de woonbehoefte; - 2015: transitie jeugdzorg. De komende jaren zal de transitie van de brede jeugdzorg naar gemeenten plaatsvinden. Gemeenten worden verantwoordelijk voor alle jeugdzorg die nu onder het rijk, de provincie, de gemeente, de AWBZ en de Zorgverzekeringswet vallen. Het is een grote operatie met veelal stevige problematiek, die de komende vijf jaar haar beslag moet krijgen. Bij de transitie gaat het niet alleen om het verleggen van verantwoordelijkheden en financiering. De transitie biedt nadrukkelijk ook de kans om het stelsel van ondersteuning en zorg aan jeugdigen en hun opvoeders opnieuw vorm te geven. De tendens is duidelijk: sinds 2007 worden gemeenten gaandeweg belast met de verantwoordelijkheid voor zorgarrangementen voor kwetsbare burgers. De middelen die de rijksoverheid daarvoor beschikbaar 15 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
had worden gedecentraliseerd, na aftrek van een efficiëntiekorting. Het cumulatieve effect van deze maatregelen is, dat gemeenten compensatie voor beperkingen en ondersteuning moeten bieden waar voordien de rijksoverheid wettelijk gegarandeerde zorg bood. De financiële ruimte van de gemeenten wordt kleiner dan die van de rijksoverheid. Deze veranderende beleidsruimte vereist ingrijpende, maar noodzakelijke maatregelen die het aanbod aan ondersteuning en compensatie op gemeentelijk niveau ook op langere termijn houdbaar moeten maken. Kwetsbare en in veel gevallen zorgmijdende cliënten worden geconfronteerd met eigen bijdragen (AWBZ, Zorgverzekeringswet) en stijgende bedragen voor eigen risico s (Zorgverzekeringswet). Zij zullen daarvoor in het gunstigste geval terugvallen op de gemeente (bijvoorbeeld met aanvragen voor bijzondere bijstand). In andere gevallen zullen zij de noodzakelijke hulp weigeren of ontlopen. Dit kan voor zowel de persoon als voor de lokale samenleving onbedoelde en ongewenste gevolgen krijgen. Het vraagt van de gemeente een grote oplettendheid om deze onbedoelde gevolgen van overheidsmaatregelen waar te nemen en ze te keren. 3.2 Resultaten van beleidsvoornemens uit het kompas 2008-2012 en ambities voor de periode 2012 2016. 3.2.1 Bestuurlijke afstemming - Met Zorgkantoor en de regionale zorgverzekeraar (De Friesland Zorgverzekeraar) vond ook al voor de opstelling van het kompas 2008 regelmatig overleg plaats. Vanaf eind 2009 is dit op bestuurlijk niveau geformaliseerd in een convenant. De looptijd hiervan eindigde eind 2011. Overleg en samenwerking worden gecontinueerd. De gemeentelijke ambitie is om in 2012 een breder convenant te sluiten, waarin de afspraken over de opvangsector, inclusief de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties, worden ondergebracht. Dit mede tegen de achtergrond van de decentralisatie van de begeleidingsfunctie uit de AWBZ. - Het overleg met de regiogemeenten heeft een nieuwe vorm gekregen. Zowel ambtelijk als bestuurlijk vindt een regelmatig en goed gestructureerd overleg plaats over de breedte van alle prestatievelden van de Wmo. Het overleg over de prestatievelden 7, 8 en 9 heeft daarin een vaste plaats en wordt voorbereid door ambtenaren van de centrumgemeente Leeuwarden. Nieuwe beleidsvoornemens en specifieke ontwikkelingen in deze prestatievelden worden gedeeld en gezamenlijk voorbereid. Op deze manier kunnen verantwoordelijkheden van centrum- en regiogemeenten goed op elkaar worden afgestemd. - De afstemming met politie en Openbaar Ministerie vindt plaats in het Veiligheidshuis Fryslân. Er vindt casusoverleg en praktische afstemming plaats op de volgende gebieden: - nazorg ex-gedetineerden; - huiselijk geweld, inclusief tijdelijk huisverbod; - overlast gevende personen en gezinnen; - voetbalgeweld en -overlast; - delinquente en overlast gevende jongeren; - criminaliteit en overlast etnisch gerelateerd. - Over het geheel genomen zijn wij positief over de samenwerking in het Veiligheidshuis Fryslân. Risico s komen voort uit de verlaging van de middelen die de gemeente Leeuwarden van de rijksoverheid ontvangt voor veiligheid. Dit vereist een optimale inzet van middelen en mankracht op het grensvlak van de domeinen veiligheid en zorg en welzijn. Wij komen daar later in dit document op terug, waar het gaat om de Leeuwarder aanpak van welzijn nieuwe stijl met als projectnaam Amaryllis. - Wij maakten in het kompas 2008 melding van een provinciaal convenant, gericht op het voorkomen van huisuitzetting en het bevorderen van doorstroming uit de opvanginstellingen naar reguliere huis- 16 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
vesting. De praktische uitwerking hiervan wisselt echter van gemeente tot gemeente. In de prestatieafspraken 2012 t/m 2016 is de visie opgenomen dat bijzondere doelgroepen moeten worden gehuisvest in Leeuwarden. Met als resultaat dat er verkend is hoe groot het probleem van de uitstroom van bijzondere doelgroepen is en welke mogelijkheden ontstaan door de decentralisatie van de AWBZ naar gemeenten. - Een nieuwe partner waarmee sinds 2011 contact gelegd wordt, zijn makelaars die de stad goed kennen en creatief meedenken in de mogelijkheden tot het scheppen van geschikte huisvesting voor kwetsbare doelgroepen. 3.2.2 Informatieverzameling, informatie beheer en kennismanagement Overeenkomstig het voornemen uit het kompas 2008 heeft centrumgemeente Leeuwarden het Bureau Onderzoek en Statistiek van de gemeente Groningen opdracht gegeven ook voor de regio Fryslân de Daken thuislozenmonitor op te stellen. Deze monitor wordt nu opgesteld voor de regio s Groningen, Leeuwarden, Emmen en Assen en bevat daarmee het volledige werkgebied van de drie noordelijke provincies. De actuele versies van de Dak- en thuislozenmonitor zijn te vinden op de website van Bureau Onderzoek van de Gemeente Groningen, onder publicaties. Zie: http://www.os-groningen.nl Daarnaast houdt onze gemeente jaarlijks kengetallen bij op basis van de registratiecijfers van de instellingen. Uit specifieke rapportages en onderzoek komt informatie beschikbaar van delen van de doelgroep en van deeleffecten van het werk van de instellingen. Wij hebben de beleidsinformatie uit de verschillende registratiebronnen die in het Kompas worden genoemd geanalyseerd en verwerkt in een beknopt overzicht dat als bijlage 2 bij dit Kompas is gevoegd. Voor 2012 formuleren wij twee ambities op het gebied van informatiemanagement : - De vereenvoudiging van de aanlevering van gegevens door de instellingen; - Uitbreiding van de mogelijkheden om resultaten, waaronder maatschappelijke effecten, te meten. Naast kwantitatieve gegevens over prestaties en resultaten willen wij meer inzicht krijgen in de kwaliteit van het werk. Deze kwaliteit kan zowel betrekking hebben op werkprocessen (wordt er professioneel gewerkt) als op resultaten (wordt de situatie van de cliënt verbeterd en komt de cliënt er verder mee). Wij zullen het gesprek met de instellingen hierover in 2012 starten, mede tegen de achtergrond van de toenemende verantwoordelijkheden van de gemeente voor gedecentraliseerde functies, die ook in de opvangsector worden vervuld. 3.2.3 Het woningaanbod Doorstroom uit opvangvoorzieningen De wachttijd voor een passende huurwoning in Leeuwarden en directe omgeving varieert van 1 tot 1,5 jaar. Opvanginstellingen zijn er toe overgegaan om hun cliënten direct bij binnenkomst zich te laten inschrijven als woningzoekende. Daarnaast hebben alle opvanginstellingen, inclusief de verslavingszorg, kwantitatieve afspraken gemaakt met de woningcorporaties over huisvesting van urgent woningzoekenden. Dit neemt niet weg dat het nog steeds moeilijk is om een geschikte woning te vinden voor mensen die willen en kunnen uitstromen uit opvangvoorzieningen. Vooral in Leeuwarden. De exacte omvang van dit vraagstuk wordt nader geïnventariseerd met de corporaties. 17 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
Omstandigheden die de doorstroom belemmeren zijn - behalve beperkingen in het specifieke aanbod dat geschikt is voor doorstromers - de volgende: - De potentiële huurders hebben nog niet afgeloste huurschulden; - De woningcorporaties hebben negatieve ervaringen met de potentiële huurders in de sfeer van betalingsgedrag, overlast voor buren en / of slechte bewoning van de woning; - Hardnekkige negatieve beeldvorming over de mate waarin bewoners hun woongedrag in positieve zin kunnen veranderen. Eén van de mogelijke gevolgen van het bovenstaande is dat ex-bewoners van opvangvoorzieningen kamers zoeken bij kamerverhuurbedrijven. Daar is hun positie als huurder zwak en ontbreekt het hen aan adequate begeleiding. Dat levert soms overlast op voor de omgeving. Via een projectmatige benadering worden door de gemeente Leeuwarden sinds de tweede helft van 2011 misstanden in de particuliere kamerverhuur in een van de kwetsbare wijken in Leeuwarden in kaart gebracht en aangepakt. Een ander gevolg is dat cliënten van - in het bijzonder - de crisisopvang van de opvangsector (inclusief de vrouwenopvang) en van de GGZ nodeloos lang gebruik maken van een kostbare voorziening. Zij houden daarmee een plaats bezet van gegadigden op de wachtlijst. Doorstroom naar zelfstandige bewoning is daarom zowel sociaal gezien, als uit oogpunt van kostenbeheersing belangrijk. In gemeenten buiten Leeuwarden is het soms makkelijker een doorstroomwoning te verkrijgen. Zo kan Limor voor de ex-cliënten van de crisisopvang die in Sneek is gevestigd bij Accolade doorlopend op vijf woningen in gemeenten in Fryslân een optie nemen. In andere gemeenten zou geïnventariseerd kunnen worden in hoeverre deze mogelijkheid kan worden uitgebreid. De gemeente Leeuwarden maakt voor de periode 2012-2016 prestatieafspraken met de woningcorporaties. Daarbij is afgesproken dat een werkgroep van ambtenaren en corporatiemedewerkers in 2012 onderzoek doet en voorstellen ontwikkelt voor het huisvestingsbeleid gericht op bijzondere doelgroepen, waaronder daklozen. Het speelveld wordt bepaald door de volgende factoren: 1. De gemeente Leeuwarden heeft zelf geen huurwoningen. Wel beschikt de gemeente over een beperkt aantal panden die meestal zijn verkregen of verworven ten behoeve van projectontwikkeling. Dit bezit wordt in het algemeen ter beschikking gesteld via CareX 1. Onderzocht kan worden of hier panden bij zijn die een functie kunnen vervullen voor de uitstroom van de opvangsector. 2. De corporaties hebben al afspraken met de opvanginstellingen over het verlenen van voorrang aan specifieke doelgroepen. In de praktijk blijkt er meer behoefte aan woonruimte te zijn. De corporaties staan open voor het inventariseren van de huidige en toekomstige woonbehoefte van de bijzondere doelgroepen. 3. Woningcorporaties hanteren een laatste kans beleid. Hierbij wordt huurders een contract aangeboden met voorwaarden. Een voorwaarde betreft vaak de acceptatie van woonbegeleiding. In veel gevallen wordt het huurcontract op naam van de begeleidende instelling gezet gedurende de periode van de voorwaardelijke begeleiding. Na afloop van de begeleidingsperiode kan de huurovereenkomst worden overgezet op de bewoner. 4. Opvanginstellingen zijn terughoudend bij het accepteren van begeleiding indien als voorwaarde wordt gehanteerd dat het huurcontract op naam van de instelling komt. Het verlegt financiële en maat- 1 CareX is een organisatie die zich ten doel stelt om leegstand te vervangen door maatschappelijk, zinvol gebruik. 18 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
schappelijke risico s van de corporatie naar de instelling. Instellingen beschikken steeds minder over voldoende weerstandsvermogen om dit risico te dragen. De gemeente Leeuwarden is van mening, dat de hierboven beschreven uitgangssituatie voldoende mogelijkheden biedt om tot creatieve en werkbare oplossingen te komen. 3.2.4 Positie van jongeren op de woningmarkt In de zomer van 2010 is gestart met een Leeuwarder versie van Kamers met Kansen. Hierin wordt samengewerkt tussen het onderwijs, de opvangsector, het vrijwilligerswerk van de stichting Welzijn Centraal, de provincie en de gemeente Leeuwarden. Voor het aanbod van woonruimte met woningcorporaties en een makelaar. In 2011 zijn de eerste jongeren op deze manier gehuisvest. Het concept Kamers met Kansen bevat naast huisvesting een vorm van licht toezicht en coaching door vrijwilligers, met als einddoel het behalen van een startkwalificatie en zelfstandigheid in de maatschappij. De eerste ervaringen hebben opgeleverd dat een deel van de jongeren die moeten worden gehuisvest meer behoefte aan ondersteuning heeft dan door vrijwilligers kan worden geleverd. Er wordt daarom gezocht naar aanvullende ondersteuningsmogelijkheden. Tevens wordt in het kader van de transitie jeugdzorg projectmatig gekeken naar de omvang en vraag van de doelgroep ten aanzien van het totale woonaanbod voor jongeren. Bij eventuele witte vlekken wordt gekeken wie dit vanuit zijn verantwoordelijkheid moet oppakken. Dit sluit aan op het uitvoeringsprogramma zwerfjongeren. In de stuurgroep van het samenwerkingsverband is afgesproken dat Kamers met Kansen organisatorisch ondergebracht gaat worden bij het Cluster Jongeren van Zienn. 3.2.5 Onconventionele woonoplossingen Ondanks een breed aanbod van opvangvoorzieningen blijkt in de praktijk een beperkte groep tussen wal en schip terecht te komen. De redenen variëren. In de meeste gevallen gaat het om mensen die niet tussen andere mensen kunnen functioneren. Soms wil men geen dak boven het hoofd hebben. Een enkele keer komt het voor dat iemand zich te goed voelt voor de opvang, maar nergens anders terecht kan. Voor een deel van deze categorie is geëxperimenteerd met drie caravans aan de rand van de bebouwing: geen prikkels van anderen, geen overlast voor anderen. De caravanbewoners zijn intensief begeleid door ambulante werkers. De ervaringen waren positief: een deel van de populatie stroomde door. Hoewel de caravans hun tijdelijke plek hebben moeten opgeven, heeft het experiment ervaringen opgeleverd die kunnen worden gebruikt. In april 2011 heeft de stichting Zienn een plan ingediend voor een gecombineerd aanbod. Dit houdt in: - Verbetering van de huidige nachtopvang, waardoor gebruikers meer privacy hebben; - Een beperkt aantal tweekamerappartementen voor mensen die deze met intensieve begeleiding kunnen bewonen; - Een beperkt aantal onconventionele woonplekken ter vervanging van de caravans. Dit plan wordt gecombineerd met een meer activerend beleid in de dagopvang. De voorstellen van Zienn worden in overleg met de gemeente uitgewerkt en moeten in de eerste helft van 2012 leiden tot besluitvorming over de nieuwe nachtopvang. In de loop van 2012 tevens tot het creëren van onconventionele woonoplossingen. Zie ook 3.4.3 Deconcentratie binnen Leeuwarden. Wij zullen in het vervolg over bijzondere woonoplossingen spreken in plaats van over onconventionele woonoplossingen. 19 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
3.2.6 Tijdelijke huisvesting voor ex-gedetineerden In Leeuwarden is de nazorg voor ex-gedetineerden goed op orde. Wij komen daar in hoofdstuk 3.3.11 op terug. Voor de tijdelijke huisvesting van ex-gedetineerden zijn op dit moment binnen de stichting Zienn structureel 10 plekken beschikbaar. Vanuit deze plekken vindt in principe de doorstroming plaats. Wij blijven monitoren of het aantal plekken voldoende is. 3.2.7 Tijdelijke huisvesting van ernstig bedreigde slachtoffers van geweld in afhankelijkheidsrelaties In de hulpverlening aan slachtoffers van geweld in afhankelijkheidsrelaties is de laatste jaren een omslag waar te nemen. In plaats van slachtoffers op geheime plekken onder te brengen wordt gekozen voor zichtbare en herkenbare plekken. Hier kunnen ook daders met hun slachtoffers in contact komen. Uiteraard onder voorwaarden en goede beveiliging. Na Alkmaar is ook in Leeuwarden voor zo n benadering gekozen. In Leeuwarden onder de titel Veilige Veste. De locatie staat inmiddels vast, de voorbereidingen voor de verbouwingen zijn medio 2011 gestart en de voorziening zal 24 mei 2012 worden geopend. De Veilige Veste luidt een nieuwe fase in de hulpverlening aan slachtoffers van geweld in afhankelijkheidsrelaties in. 3.2.8 Huisuitzetting Uit de daklozenmonitor 2010 (blz. 16) blijkt dat in de periode 2006-2010 het aantal huisuitzettingen in de provincie Fryslân is gedaald. Dit past in een trend die ook in de grote steden te zien is. De provincie Fryslân heeft een relatief laag aantal huisuitzettingen in vergelijking met de grote steden en Groningen. Opmerkelijk is, dat deze trend niet lijkt te gelden voor de stad Leeuwarden. Op blz. 14 van de Daklozenmonitor 2010 staat een tabel waaruit valt op te maken dat weliswaar het aantal aanzeggingen in Leeuwarden daalt. Maar het percentage aanzeggingen dat leidt tot daadwerkelijke uitzetting stijgt. Per saldo is het aantal huisuitzettingen in Leeuwarden tussen 2006 en 2010 geleidelijk gestegen van 44 naar 63 per jaar. Weliswaar blijkt slechts een betrekkelijk gering percentage mensen dat uit hun woning wordt gezet binnen een jaar gebruik te maken van een opvangvoorziening. Rond 5% binnen een jaar. Dat neemt echter niet weg dat elke huisuitzetting een persoonlijk drama is. Daarom doen de sociale teams, corporaties en hulpverleningsinstellingen er alles aan om uitzetting te voorkomen. Dat dit binnen Leeuwaren sinds 2006 niet leidt tot betere resultaten vraagt nadere analyse van de achtergronden. Wij zullen hier met de betreffende partners het gesprek over openen. 3.2.9 Toegang tot opvangvoorzieningen en aandacht voor persoonlijke begeleiding 3.2.9.1 Geen centrale toegang In tegenstelling tot - vooral - de grotere centrumgemeenten heeft Leeuwarden na overleg met de instellingen niet gekozen voor één centrale toegang tot de opvangvoorzieningen. De drie instellingen voor maatschappelijke opvang en crisisopvang zorgen elk voor hun eigen intakeprocedures en stemmen die waar nodig op elkaar af. Deze werkwijze werkt goed en de gemeente heeft geen behoefte op dit proces in te grijpen. Bij de opvang van jongeren overwegen wij een andere benadering. Een centrale en gecoördineerde toegang kan hier bijdragen aan een effectieve stroomlijning en een beter overzicht. Wij onderzoeken deze mogelijkheid in nauw overleg met de betreffende instellingen en tegen de achtergrond van de veranderingen die de transitie jeugdzorg met zich mee zullen brengen. Zie ook: 3.4.5 Jongeren en opvang. 20 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
3.2.9.2 Regiobinding - Maatschappelijke opvang Op aandringen van enkele grote steden is in 2011 landelijk overeenstemming bereikt over het principe van regiobinding in de maatschappelijke opvang. Dit houdt kort gezegd in, dat daklozen die zich melden bij een opvanginstelling worden overgedragen aan gemeenten waar zij de beste kansen hebben op rehabilitatie. In het algemeen is dat de gemeente waar de persoon vandaan komt of een sociaal netwerk heeft. Gemeenten hebben zich verplicht aan een dergelijke overdracht mee te werken. Een en ander is beschreven in een handreiking. De wettelijke basis voor de regiobinding is zwak: de Wmo spreekt met betrekking tot de maatschappelijke opvang van landelijke toegang. In de drie noordelijke provincies is afgesproken daklozen onderling niet door te verwijzen. Uit de Daklozenmonitor 2010 blijkt dat er vooral tussen Groningen en Leeuwarden gependeld wordt. De pendeling bedraagt 4% in beide richtingen. Wij vinden dit aanvaardbaar. Cliënten die door andere gemeenten worden aangemeld (aanmelding verloopt via een ambtelijke contactpersoon bij de gemeente Leeuwarden) worden verwezen naar het intakebureau van Zienn. Het gaat in de praktijk doorgaans om daklozen die zich hebben gemeld bij de nachtopvang van de betreffende gemeente en in Leeuwarden eveneens toegang vragen tot de nachtopvang. Vanuit de nachtopvang kan later worden beoordeeld of de persoon toegeleid wordt naar de kortdurende opvang. In 2011 zijn drie personen bij de gemeente Leeuwarden aangemeld. Zij hadden allen opvang gevraagd in Utrecht. Van één persoon bleek dat hij niet beschikte over een geldige verblijfsstatus. Op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning heeft hij dan geen recht op maatschappelijke opvang. In Leeuwarden wordt dat principe toegepast, met uitzondering van mensen die ernstig ziek zijn (bijvoorbeeld recent een operatie hebben ondergaan). In dit geval is de opvang van de betreffende persoon niet overgenomen. De andere twee zijn zonder problemen via het intakebureau van Zienn aan kortdurende opvang geholpen. - Geweld in afhankelijkheidsrelaties Waar mogelijk moeten ernstig bedreigde kinderen, jongeren en volwassenen in hun eigen regio worden opgevangen. Vanwege de dreiging is opvang in de eigen regio voor een deel van deze doelgroep niet mogelijk en zal deze elders moeten worden opgevangen. Voor de financiering van de opvang van de buiten de eigen regio op te vangen doelgroep zal een oplossing voor financiering moeten worden gezocht. Hierover wordt met de VNG gesproken in het kader van de stelselherziening vrouwenopvang. 3.2.10 Eén frontoffice AMK/ASHG Uit evaluatieonderzoek naar de hulp aan slachtoffers van huiselijk geweld in 2011 is gebleken dat efficiëntiewinst en effectiviteit te boeken valt als er beter wordt samengewerkt tussen de centrale toegang van Bureau Jeugdzorg en het Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld. In 2011 heeft de gemeente Leeuwarden opdracht gegeven om nader te onderzoeken of er één frontoffice kan worden gevormd. In dit onderzoek wordt de rol van het CJG als frontoffice van Bureau Jeugdzorg meegenomen. De nieuw te vormen frontoffice kan gekoppeld worden aan het Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling. Dit is een samenwerkingsverband tussen Openbaar Ministerie, politie, Medisch Centrum Leeuwarden (MCL), Bureau Jeugdzorg Fryslân, GGZ Fryslân en Fier Fryslân. 21 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN
3.2.11 Begeleiding van cliënten in de opvangsector Begeleiding en dagbesteding van cliënten / bewoners van opvangvoorzieningen vindt in het algemeen plaats op basis van een AWBZ-indicatie. De instellingen hanteren begeleidingsplannen en methodieken die gebaseerd zijn op landelijke modellen en effectonderzoek. Limor, Zienn en Fier Fryslân participeren in de academische werkplaats opvang en OGGz van het UMC Radboud (Nijmegen / Utrecht) www.werkplaatsoxo.nl. Het hanteren van professionele begeleidingsmethodieken legt de gemeente Leeuwarden als verplichting op in de subsidieverleningsbeschikking. De keuzen voor de aard van de methodiek laat de gemeente over aan de instellingen. 3.3 Preventiestrategieën 3.3.1 Algemeen: preventie staat onder druk van bezuinigingen Belangrijke preventiestrategieën ter voorkoming van huisuitzetting en dakloosheid zijn ambulante woonbegeleiding en schuldhulpverlening. Met betrekking tot misbruik van verslavende middelen gaat het om voorlichtingsprojecten in het onderwijs. Preventie van huiselijk geweld bestaat voornamelijk uit het snel ingrijpen via de aanpak directe hulp bij huiselijk geweld, die sinds 2011 de aanpak eerste hulp bij huiselijk geweld heeft vervangen. In tweede instantie dient het tijdelijk huisverbod als preventiemiddel met als doel het geweld te stoppen. Andere vormen van geweld in afhankelijkheidsrelaties, zoals bijvoorbeeld seksuele uitbuiting, zijn gebaat bij voorlichting op plekken waar jongeren komen, of via de sociale media en peergroup education. Door de gemeente Leeuwarden gesubsidieerde voorlichtingspakketten die vallen binnen de noemer weerbaarheid zijn in 2011 geïnventariseerd. In afstemming met de scholen wordt nagegaan of het aanbod overeenkomt met de behoefte en of dubbelingen kunnen worden weggenomen. In het aanbod wordt gestreefd naar het principe één gezicht, één plan en één moment. Centrumgemeente Leeuwarden heeft bij de doorvoering van de bezuinigingen in de maatschappelijke opvang sinds 2010 de volgende prioriteitsvolgorde aangelegd: 1. De kosten voor residentiële opvangvoorzieningen, nachtopvang en dagopvang voor zover niet gefinancierd op grond van de AWBZ; 2. De kosten voor begeleiding van bewoners van residentiële opvangvoorzieningen, voor zover deze niet geïndiceerd kunnen worden voor begeleiding op een van de grondslagen van de AWBZ. Het doel van de begeleiding is het verhogen van de zelfredzaamheid van de bewoner, waardoor hij op termijn zelfstandig kan wonen of verhuist naar een vorm van beschermd wonen (doorstroombevordering); 3. De kosten voor nazorg van voormalige bewoners van een opvangvoorziening tot maximaal twee jaar na de ontslagdatum uit de opvangvoorziening; 4. Preventieve woonondersteuning van burgers uit alle gemeenten in Fryslân die een aantoonbaar risico lopen op huisuitzetting en daarmee op opname in een voorziening voor crisisopvang of kortdurende maatschappelijke opvang. Dit risico dient te worden aangetoond doordat de verhuurder concrete initiatieven heeft ondernomen die leiden tot huisuitzetting. In het algemeen wordt in Nederland bij de toedeling van kosten er van uitgegaan dat preventie en nazorg de verantwoordelijkheid zijn van de individuele gemeente. Elke gemeente dient immers op grond van de Wmo prestaties te leveren op de velden 7, 8 en 9. Zolang de centrumgemeente middelen ontvangt om daarin bij te dragen zal de gemeente Leeuwarden dat doen. Op zowel ambtelijk als bestuurlijk niveau is echter al sinds de dreiging van de kortingen op de rijksmiddelen besproken dat regiogemeenten zelf middelen zouden moeten vrijmaken voor preventie en nazorg. 22 2012-2016 REGIONAAL KOMPAS LEEUWARDEN / FRYSLAN