Docentenhandleiding: les stijlfiguren in reclames In het onderstaande bestand wordt de les over stijlfiguren in reclames stap voor stap uitgewerkt. Met behulp van deze informatie kan de les gegeven worden. Voor de les: Eventueel de tafels in de goede opstelling klaarzetten. De PowerPoint vast aanzetten. De quiz vast opstarten. Deelles 1: de informatie (15 minuten) De docent gaat de eerste paar minuten in gesprek met de leerlingen over hun kijkgedrag. Er worden vragen gesteld zoals: Wie kijkt er allemaal weleens YouTube filmpjes? Wat kijk je dan? Kijken jullie ook nog tv? Wat kijk je dan? Is er iets dat vervelend is aan filmpjes kijken op YouTube of tv kijken? Hopelijk noemt iemand bij de laatste vraag de reclames. Als niemand reclames noemt als vervelend aspect, kan de docent er zelf naar vragen: Wat vinden jullie van reclames? Dan volgt het laatste gedeelte: Wat vinden jullie van die reclames? Zitten er leuke tussen? Of juist vervelende? Voorbeelden? Wat is er zo vervelend aan reclames? Dit gedeelte van de les duurt maximaal 5 minuten. Daarna volgt de uitleg over de stijlfiguren in reclames. Hieronder volgt de uitleg over de stijlfiguren. De docent kan natuurlijk zelf bepalen wat hij/zij wel of niet wil vertellen aan de leerlingen. De opzet hieronder is daarom ook een voorbeeld en er kan gevarieerd worden. Uitleg (met PowerPoint) Slide 1: Even de planning kort doornemen. Eerst komt de uitleg over stijlfiguren, daarna komt een korte quiz en daarna gaan de leerlingen zelf aan de slag in duo s of drietallen. Slide 2: De trucjes die reclamemakers gebruiken om een reclame grappig, leuk of vervelend te maken worden stijlfiguren genoemd. Deze trucjes worden ook gebruikt op school, bijvoorbeeld bij leesvaardigheid en in de literatuurlessen over bijvoorbeeld poëzie. Slide 3: Wanneer is een reclame nou overtuigend? Waarom gaan mensen het product uiteindelijk kopen of waarom wordt juist deze reclame onthouden? Er zijn 3 redenen waarom reclames overtuigend zijn: 1
1. Reclames zijn overtuigend als ze afwijken van wat de tv-kijker verwacht. Als kijker verwacht je gewoon dat er in de reclame wordt gezegd: dit product werkt. Maar een reclame kan bijvoorbeeld afwijken van de verwachtingen door een grap te maken, een vraag te stellen of juist het tegenovergestelde te beweren. 2. Bovendien moet een reclame leuk of slim gevonden zijn. Het moet niet flauw zijn, maar er moet juist over nagedacht zijn. 3. Tot slot moet de reclame in een soort vormpje/model passen. Het model dat gebruikt wordt in een reclame is niet alleen specifiek voor deze reclame, maar kan in alle reclames gebruikt worden. Deze modellen zijn de stijlfiguren die jullie (de leerlingen) zullen herkennen van leesvaardigheid en de literatuurlessen. Zo heb je bijvoorbeeld het model rijm, metafoor, etc. Een paar van die modellen gaan we bespreken deze les en dat zijn dus de stijlfiguren. Slide 4: Het eerste stijlfiguur is rijm. Rijm is overtuigend, omdat het gebruik maakt van overdreven regelmaat. We verwachten namelijk niet dat er in een reclame veel dezelfde klanken voorkomen. Deze overdreven regelmaat wijkt dus af van wat we normaalgesproken zouden verwachten. In dit geval worden de eindklanken dus herhaald. Verwijzen naar de voorbeelden op de PowerPoint. Slide 5: Ook bij alliteratie is er sprake van overdreven regelmaat. In dit geval worden de beginklanken herhaald. Verwijzen naar de voorbeelden op de PowerPoint. Leg tijdens het voorlezen hiervan nadruk op de herhaalde medeklinkers. Slide 6: Bij herhaling is er geen sprake van herhaling van klanken, maar herhaling van woorden of soms zelfs zinnen. Verwijzen naar het voorbeeld op de PowerPoint. Leg hierbij nadruk op de herhaling van het woord better. Slide 7: Over tegenstellingen moet je soms wat langer nadenken, maar het is niet heel ingewikkeld. Het is een tijdelijk huh-moment, dat zich snel weer oplost. Bij tegenstellingen worden er vaak dingen omgedraaid of het tegenovergestelde beweerd. Een tegenstelling is wel een echte tegenstelling. Er worden twee tegenovergestelde dingen gezegd. Verwijzen naar het voorbeeld op de PowerPoint. Bij dit voorbeeld denk je even: huh? Wat bedoelen ze? Maar al snel snap je wat er staat. De tegenstelling zit in het wel en het niet snappen. Slide 8: Een paradox is een schijnbare tegenstelling. Op het eerste oog lijkt de boodschap twee tegenovergestelde dingen te beweren, maar als je er langer over nadenkt, klopt het eigenlijk toch wel. Dit is dus geen echte tegenstelling, zoals hiervoor wel het geval was. Verwijzen naar de voorbeelden op de PowerPoint. Bij het eerste voorbeeld van Volvo denk je: he wat? Waarom zouden ze een auto ontwerpen die zo ingedeukt is? Maar dit heeft te maken met de kreukelzone van de auto. In deze reclame zie je dus dat deze auto veilig is als je een botsing krijgt. Het lijkt dus tegenstrijdig, maar dat is het niet. Het tweede voorbeeld is een slogan van een school: een school waar iedereen gelijk is, maar niemand hetzelfde. In het 2
eerste opzicht lijkt dit een tegenstelling: iedereen is gelijk maar toch weer niet. Als je er langer over nadenkt begrijp je wat er mee wordt bedoeld en dat het dus toch geen tegenstelling is. Slide 9: Een metafoor is een soort vergelijking waarbij de vergelijkingswoorden zijn weggelaten (als, net, van). Alleen het beeld wordt hierbij nog benoemd. Waar het naar verwijst wordt ook weggelaten. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld: Je kamer is net een zwijnenstal! vs. Wat een zwijnenstal! De tweede zin is hier de metafoor. Waar het naar verwijst (de kamer) en de vergelijkingswoorden (net een) zijn weggelaten en alleen het beeld (een zwijnenstal) blijft over. Het is ook belangrijk om te onthouden dat metaforen vaak niet letterlijk zijn bedoeld. bedoelen ze niet letterlijk dat je vleugels krijgt. Je krijgt gewoon zo veel energie dat je alles aan kunt. Het voelt dan alsof je vleugels hebt, omdat je alles aankan. In de tweede reclame van Mitsubishi wordt een auto vergeleken met een neushoorn. De auto is zo sterk als een neushoorn, maar er zit natuurlijk geen neushoorn onder de auto. Slide 10: Een hyperbool is een, vaak extreme, overdrijving. wordt bedoeld dat de messen van dit merk zo scherp zijn dat ze zelfs door de snijplak heen snijden, maar dat is natuurlijk niet echt zo. Dit is gewon een erge overdrijving om gewoon te zeggen: onze messen zijn erg scherp. Dit geldt ook voor het scheerapparaat in de tweede afbeelding. Je krijgt er zulke gladde benen van dat je jezelf erin kan zien. Ofwel: dit scheerapparaat is heel erg goed. Slide 11: Bij een woordspeling wordt er, zoals de naam al zegt, gespeeld met woorden. Dit wordt bijvoorbeeld gedaan met een woordgrap, het opzettelijk verkeerd gebruiken van een woord of door op een andere manier gebruik te maken van een woord uit een andere taal. hebben ze gespeeld met de naam van het merk Acer en de uitdrukking: wees er snel bij. Het tweede voorbeeld spreekt wel voor zich. Slide 12: De laatste stijlfiguur die we behandelen is de retorische vraag. Dit is eigenlijk geen vraag, maar meer een mededeling. Er wordt daarom ook geen antwoord verwacht op de vaag. Vaak zit dit antwoord al een beetje in de vraag zelf. Verwijzen naar het voorbeeld op de PowerPoint. De reclamemakers verwachten geen antwoord van de tv-kijkers. Voor meer informatie over de stijlfiguren kan de docent bijvoorbeeld het boek Overtuigende teksten van Hoeken, Hornikx en Hustinx (2009) raadplegen. Deelles 2: de quiz (15 minuten) De docent introduceert de quiz. Het is de bedoeling dat de leerlingen in duo s of in groepjes van 3 samen de vragen gaan beantwoorden. De leerlingen moeten op hun 3
mobiel de vragen beantwoorden. Een mobiel per groepje is genoeg. De leerlingen moeten met het groepje een groepsnaam bedenken. Om flauwe groepsnamen te voorkomen, geeft de docent aan dat de leerlingen hun voornamen moeten gebruiken. Als de quiz begint, zien de leerlingen telkens een reclame met vier antwoord mogelijkheden. De quiz loopt op het tempo van de docent. Op het scherm kan de docent zien hoeveel groepen de vraag al beantwoord hebben, dus als alle groepen klaar zijn, kan de docent het antwoord laten zien en verder gaan naar de volgende vraag. Per antwoord staat ook een toelichting gegeven. Aan het eind van de quiz kan je zien welke groep heeft gewonnen, als je er een wedstrijd vorm van wil maken. In dit geval wordt dat niet te sterk benadrukt. Instructie inloggen Socrative docenten 1. Ga naar de website https://www.socrative.com/ 2. Log in bij de optie: teacher login met de volgende gegevens: gebruikersnaam: d.terdoest@student.ru.nl wachtwoord: Eductionaldesign 3. Klik in het menu Launch op Quiz, hier staat de quiz klaar. 4. De quiz heeft de titel Quiz: Reclames. Klik hierop en druk op next. 5. In stap 2 kan de manier van afnemen ingesteld worden. Klik hiervoor op de optie Teacher paced. De quiz verloopt nu op het tempo van de docent. Alle extra opties staan al goed. 6. Klik nu op start. De quiz kan beginnen. Instructie inloggen Socrative leerlingen (staat op de PowerPoint, slide 13) 1. Ga naar de website https://www.socrative.com/ 2. Log in bij de optie: student login bovenin op het scherm. 3. De leerlingen moeten nu de naam van de kamer invullen waar de quiz in wordt gespeeld. De naam is: Reclames 4. De leerlingen moeten nu gezamenlijk een groepsnaam invullen. 5. De quiz start. Nadat de leerlingen de informatie van de PowerPoint gebruikt hebben en aan de quiz kunnen beginnen, schakelt de docent ook over naar het scherm van de quiz. Dit scherm moet op het smartboard te zien zijn. Na elke beantwoorde vraag kan de docent dan op het bord het juiste antwoord laten zien. Dit gaat als volgt: 1. Eerst kan de docent kijken of alle groepen wel meedoen aan de quiz. Onder de vraag staat hoeveel groepen er in de kamer zitten, er staat bijvoorbeeld 0/4 students answered. Dit betekent dat er 4 groepen leerlingen meedoen aan de quiz. 2. Als alle groepen de vraag hebben beantwoord, staat er bijvoorbeeld 4/4 students answered. 3. Om te controleren of alle groepen het juiste antwoord hebben gekozen, klikt de docent op de knop How d we do? 4. Nu verschijnt het juiste antwoord in het groen op het bord en staat het percentage juiste en foute antwoorden achter de multiple choice opties. Er kan nog niet gekeken worden welke groepen deze vraag goed of fout hadden. Dit kan pas op het einde. 4
5. Om de uitleg te laten zien bij het juiste antwoord, drukt de docent op show explanation. De uitleg verschijnt nu in beeld. De docent kan dit eventueel toelichten. 6. Druk op next om naar de volgende vraag te gaan. 7. (De docent kan, als dit nodig is, terug naar een vorige vraag bladeren door op previous te drukken.) De quiz heeft 7 vragen. Als alle groepen de vragen hebben beantwoord, drukt de docent op finish. Er verschijnt dan een venster in beeld met 3 opties: Get reports, View chart en To launch. Om te kijken welke groep gewonnen heeft en om alle ingevulde antwoorden van de groepen te bekijken, druk je op view chart. Er verschijnt dan een overzicht in beeld met alle antwoorden. Nu is het nog anoniem, maar om te kijken wie er heeft gewonnen moet de optie show names worden ingeschakeld. Om te kijken welke antwoorden de groepen hebben gegeven moet de optie show answers ingeschakeld worden. Dit schema met antwoorden zou eventueel opgeslagen en ge-gemaild kunnen worden, dit doe je door op Get reports te drukken, maar dat is nu niet echt van belang. Deelles 3: Zelf aan de slag (25 minuten) De opdracht voor de leerlingen staat op de PowerPoint (slide 14). De docent licht de opdracht kort toe en laat dan de leerlingen zelf aan de slag gaan. Het is de bedoeling dat de leerlingen in dezelfde groepjes online een reclame gaan zoeken en hier drie vragen over beantwoorden: 1. Welk stijlfiguur wordt er gebruikt? Licht je keuze toe. 2. Waarom is deze reclame overtuigend? (of juist niet!) 3. Waarom hebben jullie deze reclame gekozen? Dit zoeken van een reclame en het beantwoorden van de vragen duurt ongeveer 10 minuten. Als er creatieve leerlingen in de klas zitten, kan de docent ervoor kiezen om de leerlingen een keuze te bieden. Ze mogen de reclame op internet opzoeken, maar ze zouden ook een eigen reclame mogen bedenken en dit uitbeelden, (na)tekenen, etc. De docent moet hierbij echter wel benadrukken dat het binnen 10 minuten ongeveer af moet zijn. Hierna moeten de groepjes hun gekozen reclame kort toelichten aan de hand van de vragen. Dit doen ze eerst met een ander groepjes. Zo ontstaan er grotere groepjes van 4, 5 of 6 leerlingen. Ze bespreken hun reclames met elkaar. Elk groepje krijgt hier 2/3 minuten de tijd voor, dus dit samen overleggen duurt ongeveer 5 minuten. Terwijl de leerlingen bezig zijn, loopt de docent door de klas voor eventuele vragen en problemen. De laatste 10 minuten mogen een paar duo s/groepjes (3 of 4) hun reclame aan de klas laten zien en kort de vragen erbij beantwoorden. Dit kan gedaan worden door groepjes aan te wijzen of de leerlingen te vragen of ze een leuke reclame hebben gevonden die ze aan de rest willen laten zien. De leerlingen kunnen dan een kleine presentatie geven bij het bord, maar ze kunnen ook vanaf de plaats uitleggen. Dit is het einde van de les. 5